Қўшнига яхшилик қилиш

Васиятда айтилганидек, агар шўрва қилсак, сувини кўпроқ солиб, қўшнига ҳам улашишимиз лозим. Чунки хоҳлаймизми-йўқми, овқат пиширсак, ҳиди албатта қўшниникига ҳам ўтади. Овқатдан қўшнига чиқарсак, у ҳам шундан баҳраманд бўлади.

Ҳадиси шарифда: “Ким Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган бўлса, қўшнисига яхшилик қилсин” (Имом Муслим ривояти), дейилган. Бошқа бир ҳадисда эса: “Аллоҳ наздида қўшниларнинг энг яхшиси қўшниларига яхшилик қилувчисидир” (Имом Термизий ривояти), дейилган.

Ойша (розияллоҳу анҳо) Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан: “Менинг иккита қўшним бор. Уларнинг қай бири менга ҳақлироқ?” деб сўради. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Эшиги яқин бўлгани”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Ояти каримада қўшничилик тўғрисида бундай дейилади:

﴿۞وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡ‍ٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا وَبِذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡجَارِ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخۡتَالٗا فَخُورًا٣٦﴾

«Аллоҳга ибодат қилинг ва Унга ҳеч нарсани шерик қилманглар! Ота-оналарга яхшилик қилинглар! Шунингдек, қариндошлар, етимлар, мискинлар, қариндош қўшнию бегона қўшни, ёнингиздаги ҳамроҳингиз, йўловчи (мусофир)га ва қўл остингиздаги (қарам)ларга ҳам (яхшилик қилинглар)! Албатта, Аллоҳ кибрли ва мақтанчоқ кишиларни севмайди» (Нисо, 36).

Ояти каримада қўшни мўмин ёки кофир деб ажратилмаган. Шунинг учун муфассирлар кофир қўшнига ҳам яхшилик қилиш керак, дейди.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким Аллоҳга ва охират кунига ишонса, яхшиликни гапирсин ёки жим турсин. Ким Аллоҳга ва охират кунига ишонса, қўшнисига азият бермасин”, дедилар.

Ҳадисда қўшнига азият бермаслик Аллоҳга ва қиёмат кунига имон келтириш билан ёнма-ён келяпти. Демак, мўмин киши қиёмат кунига ва Аллоҳнинг ягоналигига ишонса, қўшнисига зарар бермаслиги, азият етказмаслиги керак.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Жаброил (алайҳиссалом) менга қўшни ҳақида шунчалик кўп васият қилди, қўшни қўшнисидан мерос олармикан, деб ўйлаб қолдим”, деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Аллоҳга қасам, мўмин бўлолмайди”, деб уч марта айтдилар. “Ким у, ё Расулуллоҳ?” деб сўрашганида: “Қўшнисига ёмонлик қилган киши”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Қўшнини мўмин ёки ғайридин деб ажратиб бўлмайди. Мусулмон бўлмаган қўшнининг ҳам ўзига яраша ҳақлари борлиги очиқ айтилган.

“Қўшни уч хил бўлади: учта ҳақи бўлган қўшни, иккита ҳақи бўлган қўшни ва битта ҳақи бўлган қўшни. Учта ҳақи бўлган қўшни – ҳам қариндош, ҳам мусулмон қўшнидир. Унинг қариндошлиги туфайли бир ҳақи, мусулмонлиги туфайли иккинчи ҳақи ва қўшничилиги сабаб учинчи ҳақи бор. Иккита ҳақи бўлган қўшни – қариндош бўлмаган мусулмон қўшни. Унинг мусулмонлиги туфайли бир ҳақи, қўшнилиги сабаб иккинчи ҳақи бор. Мусулмон бўлмаган қўшнида фақат битта – қўшничилик ҳақи бор” (“Тафси­ри Қуртубий”, 5-жилд, 184-бет).

“Эшиги энг яқин бўлган қўшни яхшилик қилиш учун энг лойиқ қўшнидир” (Имом Бухорий ривояти).

“Ким қўшни дейилади?” деган савол ҳам динимизда жавобсиз қолмаган. Бу саволга турлича жавоб берилган.

Али (каррамаллоҳу важҳаҳу): “Овози эшитилиб турадиганлар барчаси қўшнидир”, дейди. Ойша (розияллоҳу анҳо) онамиз ҳар томондан қирқ уйнинг қўшни бўлишини айтган.

Қуртубий (раҳимаҳуллоҳ): “Энг яқин қирқта уй, ҳар томондан қирқта уй, бақирса, эшитиладиган масофадаги уйлар, бомдод намозини бир масжидда ўқийдиган кишилар, масжидда такбир овозини эшитган кишилар қўшнилардир”, деган (“Тафсири Қурту­бий”, 3-жилд, 111-б.).

Бу сўзларнинг баъзилари ҳадислар асосида айтилган бўлса-да, лекин кимлар қўшни бўлиши замон ва маконга қараб, ўзгариб туради. Шундай экан, бу борада энг яхши ўрнак ҳар бир жойнинг ўзига ярашадиган яхши урф-одатларидир.

Тарихдан биламиз, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Ойша онамизга: “Қурбонлик гўштини тарқатишда аввал яҳудий қўшнимиздан бошла...” деганлар.

Қўшни дейилса, ҳеч ким ажратилмайди, мусулмон-ғайримусулмон, дўст-душман, муқим-мусофир, яхши-ёмон, ҳаммаси назарда тутилади. Мусулмон кишининг энг асосий ахлоқий вазифаларидан бири қўшнига озор бермаслигидир. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтганларидек: “Мусулмон тили ва қўли билан бошқа мусулмонларга озор бермайдиган кишидир” (Имом Бухорий ривояти).

Оиламиздан кейинги энг яқин ижтимоий қатламни қўшнилар ташкил этади. Яхши-ёмон кунларда қўшнилар коримизга ярайди. Мўмин киши ўзи эришган неъматларни қалбида қўшниларига раво кўриши, ўзи ёмон кўрган нарсаларни қўшниларига ҳам раво кўрмаслиги лозим. Демак, қўшни қўшнига асло зарар бермаслиги керак.

Қўшни ҳақлари тўғрисида сўраган саҳобага Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Касал бўлса, бориб кўр, вафот этса, жанозасида қатнаш, қарз сўраса, бер, қийин аҳволда бўлса, ёрдам қил. Бошига мусибат тушса, тасалли бер, уйинг томини баланд кўтариб, унга етиб турадиган шамол ва шабададан тўсма, пиширган нарсангдан унга ҳам чиқар!” деганлар.

Хуллас, қўшнига моддий ёки маънавий азият бериш мумкин эмас. Моддий азият уйига, боғига, мол-мулкига зарар етказиш билан бўлади. Маънавий азият эса, ор-номусига, шаъни ва номига тажовуз қилиш билан бўлади.

Баъзан “фалончи киши қўшниси билан муроса қилолмас экан” деган гаплар қулоққа чалиниб қолади. Бу сингари ёмон ҳолатларнинг олдини олиш керак. Бундай иллатлар Ислом динига ҳам, ўзбекчиликка ҳам асло тўғри келмайди.

Қўшнига бунча кўп яхшилик қилишнинг нима кераги бор, деган ноўрин савол хаёлдан ўтиши мумкин. Яхши қўшни бўлишнинг ҳикмати катта. Қилган яхшиликларимиз сабаб қўшнилар оғиримизга ярайди. Диний, ҳиссий ва маънавий яқин қўшнилар қариндошлардан кўра тезроқ ёрдамга етиб келади.

Яхши қўшничилик ижтимоий ҳузур-ҳаловат ва адолатни қарор топтириш ҳамда осойишта ҳаёт учун энг муҳим омиллардан саналади. Қўшнилар ҳақларига риоя этиш ва уларни ҳурмат қилиш хотиржамлик гаровидир.

Мана, қўшничилик одобларини олдин билмаган бўлсак, энди билиб олдик. Билиш билан чекланмасдан, уни ҳаётимизга татбиқ қилишимиз зарур.

Киши яхши кўргани билан биргадир

عَنْ أَنَس بنِ مالك رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَن رَجُلاً سَأَلَ رَسُولَ اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: “مَتَى السَّاعَةُ؟” قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: “مَا أَعْدَدْتَ لَهَا؟” قَالَ:“حُبُّ اللَّهِ وَرَسُولهِ” قَالَ: “أَنْتَ مَعَ مَنْ أَحْبَبْت”

Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Бир киши Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) олдиларига келиб: “Қиёмат қачон бўлади?” деб сўради. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Қиёматга нима тайёрладинг?” дедилар. У: “Аллоҳ ва расулига муҳаббатни тайёрладим” деди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Сен муҳаббат қилганинг билан бирга бўласан”, дедилар» (Имом Бухорий).

Аллоҳ таоло ва расулига (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) муҳаббати у саҳобани қиёмат қачон бўлиши ҳақида сўрашга ундади. Чунки у қиёматда ҳисоб-китоб бўлишини билади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) унинг саволига савол билан жавоб бердилар: “Қиёматга нима тайёрладинг?” У қилган яхшиликларини, савоб ишларини санаб ўтирмай, қалбида борини айтиб қўя қолди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) унинг бу гапига эътироз билдирмадилар, “Сен севганинг билан бирга бўласан”, дедилар. Чунки мўминларнинг имони нафс ва шаҳватлардан ғолиб келганидагина Аллоҳнинг муҳаббатига ошно бўлади.

Сўраган одам мана шундан хавотирда эди. Агар банданинг шаҳватга ўчлиги ва дунёга очкўзлиги бўлмаса, қалби жўш уради, охират учун тайёрлана бошлайди, эзгу амалларидан савоб ва ажр умид қилади. Агар қиёмат ҳақида сўз кетса, ёмонликларини эслайди, яхши насиҳатларга қулоқ тутади, тўғри амал қилишни ўйлайди. Агар шу ишларга ўзини лойиқ кўрса, тақдиридан рози бўлади, ёлғонни кўрса, юз ўгиради. Яхши амаллари билан дўзахдан нажот топишни умид қилади. Савоб йўлидаги яхшиликлари ва ёмонликлари қиёмат куни мезонда ўлчанади. Яхшилиги кўп бўлса, мукофотга эришади, ёмонлиги кўп бўлса, жазосини олади. Сўров­чи қалбидаги ҳамма нарса Парвардигор муҳаббати олдида эътиборсиз қолади. Унинг қалбида Аллоҳга севгиси тўлиб-тошади. Мана шу нарса сўровчининг қиёматга тайёргарлигидир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг: “Сен севганинг билан бирга бўласан”, деганларининг ҳикмати шунда (“Наводирул усул фи маърифати аҳодисир расул”, 667-б).

Сўровчи бошқаларга кўра ижтиҳоди кучли, қалби ихлосли, имони пок, ўзи шубҳа-гумонлардан узоқ, олий хулқлар билан зийнатланган, тубанликлардан пок бўлгани боис, Аллоҳ Ўз севгисига эриштиради. Зеро, Аллоҳ севгисига Уни севганларгина етишади.

Аллоҳ таоло айтади:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَن يَرۡتَدَّ مِنكُمۡ عَن دِينِهِۦ فَسَوۡفَ يَأۡتِي ٱللَّهُ بِقَوۡمٖ يُحِبُّهُمۡ وَيُحِبُّونَهُۥٓ أَذِلَّةٍ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ يُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوۡمَةَ لَآئِمٖۚ ذَٰلِكَ فَضۡلُ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ٥٤﴾

«Эй имон келтирганлар! Сизлардан ким динидан қайтса, Аллоҳ шундай бир қавмни келтирур, улар Аллоҳ севадиган ва улар ҳам Уни севадиган, мўминларга (нисбатан) камтар, кофирлардан эса (ўзларини) юқори тутувчи, Аллоҳнинг (тоати) йўлида жидду жаҳд қилувчи, маломатчининг маломатидан қўрқмайдиган бўлур» (Моида, 54).

Аллоҳ таоло банда қалбини очса ва ёриштирса, ғафлатдан огоҳ этса, ўша қалбда Парвардигорига муҳаббати жўш урмаслиги мумкин эмас.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бирор инсон Аллоҳ ҳузурида худди туялардай итоатда бўлмагунича ва ўз нафсини паст санамагунича имон чўққисига ета олмайди”, деганлар.

Бошқа ҳадисда: “Бир нарсани севишинг сени кўру кар қилади”, дейилган.

Инсон қалби битта: агар дунёни севса, уни кўр қилади ва охират ҳақида эшитгиси келмайди. Зеро, севги қалбда алангаланадиган ҳароратдир. Агар қалбга шаҳват ҳарорати кирса, уни кўр қилади ва бошқа нарсалар ҳақида эшитишдан тўсади. Қалб охиратни севса, муҳаббати туфайли дунёни устун кўрмайдиган бўлади.

Инсон қалби табиатан юксакликка интилувчан яратилган. Инсон илм аҳлини кўрса, уларнинг қадри улуғ, насибаси баланд эканини ҳис этади. Охират аҳлини кўрса, қалби юмшайди. Қалбига Аллоҳнинг улуғлиги ва азаматининг муҳаббати тушса, қалби юқоридаги ҳолатлардагидан ҳам қаттиқроқ юмшайди. Муҳаббат аҳли олдинги қавмлар каби улкан саодат ва бахт топиб, бошқалардан фарқли тарзда, Аллоҳ Ўз хоҳиши билан уларни ҳидоятга йўллади. Улар икки тоифа бўлиб, бу ҳақда Қуръони карим бундай дейди:

ﱹ  ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢﮣﱸ

«...Аллоҳ унга (динга) Ўзи хоҳлаган кишиларни танлар ва Унга инобат қиладиган кишиларни ҳидоят сари йўллар» (Шўро, 13).

Биринчи тоифадагилар пайғамбарлар бўлиб, Аллоҳ уларни ҳеч шубҳа ва тараддудсиз бу йўлга бошлаган. Иккинчиси авлиёлар бўлиб, улар муҳаббатлари туфайли Аллоҳга дўст бўлишган.

Аллоҳ таоло айтади:

ﱹﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯﱸ

«...мўминларга (нисбатан) камтар, кофирлардан эса (ўзларини) юқори тутувчи...» (Моида, 54).

Муфассирлар бу оятда назарда тутилган икки тоифа: истиқомат аҳллари ва яқийн аҳллари назарда тутилган дейди.

Истиқомат аҳллари ўз ҳақларини мўминлар ҳақидан паст қўяди, мўминга раҳмдил бўлади ва лутф кўрсатади, уни ўзларидан ҳам яхши кўради. Мўминни азиз деб билишади, Аллоҳ йўлида тинимсиз ҳаракат қилишади ва бу йўлда одамларнинг маломатидан қўрқишмайди.

Муфассирлар яқийн аҳлларини Аллоҳнинг ҳар бир хоҳиши олдида ўзларини хор тутувчилардир, дейди. Уларга Аллоҳ баъзи сирларни ошкор қилади. Улар ҳеч бир тараддудсиз Аллоҳга ўз ихтиёрларини топширади. Ботилдан устун туриб, ҳар қандай чорасиз ҳолатда ҳам ундан юз ўгиришади. Нафс яқийн аҳлини алдашга йўл тополмайди. Улар маломатчининг маломатидан қўрқмайди. Яқийн аҳли қалбида одамлардан хавф йўқ.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) йиғлаганларида, у зотдан: “Нега йиғлаяпсиз?” деб сўрашди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Сизларнинг ширк келтиришингиздан ва енгил шаҳватга берилишингиздан ниҳоятда хавфдаман”, дедилар.

Мақтов ва мақтанишни яхши кўриш енгил шаҳват ҳисобланади. Бу одамзоддаги энг кучли нарсалардандир. Ҳунармандлар, қорилар, зоҳидлару парҳезкорлар шунга мубтало бўлган. Мақтов ва мақтаниш гуноҳларни енгил санашга олиб боради ва савоблардан четланишга сабаб бўлади. Киши мақтов ва мақтанишни яхши кўрмаслиги керак, акс ҳолда, икки дунё саодатидан бенасиб қолади. Мақтовни суймаган инсон қалбида фақат Аллоҳнинг улуғлиги бўлади, дили Аллоҳ раҳматига тўлади. Аллоҳнинг раҳматига муштоқлик қалбдаги бекорчи нарсаларни ўлдиради ва қалбни поклайди. Натижада, қалб маломатчиларнинг маломатларидан қўрқмайдиган бўлади. Агар у шу босқичлардан ўтса. Аллоҳнинг ягоналигини ҳис этади ва Унинг жамолини истайди. Унинг қалбини мана шу улуғлик эгаллайди, ўтирса ҳам, турса ҳам фақат шуни ўйлайди ва бу нарса умрининг мазмунига айланади (“Наводирул усул фи маърифати аҳодисир расул”, 668-б).

Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Аллоҳ таолони хос танийдиган қанча-қанча валийлар бор, улар танилмаган ҳам, билинмаган ҳам”.

Собит (розияллоҳу анҳу) айтади: «Ҳеч кимни масхара ва мазах қилманглар. Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) бизларга айтиб берди: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Бақиъда эканларида олдиларида кўзлари шилпиқ, билаклари тирналган, оёқлари ингичка, эгнига икки жанда кийиб олган, идишда сотиш учун ёғ кўтарган бир саҳройи бор эди. Расулуллоҳ унга: “Эй нурли киши”, дедилар. Саҳройи: “Лаббай”, деди ва: “Ким мендан ёғ сотиб олади? Мени касодга учраган, деб ўйладингизми?” деди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Эй нурли одам, инсонлар наздида касод бўлсанг ҳам, Аллоҳ ҳузурида касод бўлмайсан. Агар Мадинага келсанг, меникига туш, мен ҳам водийга чиқсам, сеникига тушаман”, дедилар”» (“Наводирул усул фи маърифати аҳодисир расул”, 669-б).

КЕЙИНГИ МАВЗУ:

Ота-онага яхшилик қилиш!

Шу йил 17 март куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов Афғонистон Ислом Республикаси Иршод, ҳаж ва вақф ишлари вазири Муҳаммад Қосим Ҳалимий бошчилигидаги делегацияни қабул қилди.

Мулоқот чоғида Муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари меҳмонларни ташриф билан қутлаб, Самарқанд шаҳрида ўтказилган “Имом Бухорий меросининг ўзига хос-хусусиятлари ва бугунги кундаги тарбиявий аҳамияти” мавзусидаги халқаро анжуман кўтаринки ва фойдали бўлгани, юртимизда сўнгги йилларда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган янгиланишлар ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси фаолияти тўғрисида маълумот берди.

Муҳаммад Қосим Ҳалимий ўз сўзида мамлакатимиздаги ижтимоий ҳаётнинг турли соҳалари, жумладан, диний соҳада амалга оширилаётган кенг қамровли ишларни эътироф этди. Тошкент шаҳридаги “Ҳазрати Имом” мажмуасидаги обидалар, хусусан, Ислом цивилизацияси марказининг қурилиш жараёнига юқори баҳо берди.

Шу билан бирга, Самарқандда юқори савияда ташкил этилган халқаро анжуман ва афғон делегациясига республикада амалга оширилаётган ислоҳотлар билан яқиндан таништирилгани учун самимий миннатдорлигини билдирди. Халқаро анжуманда имзоланган баёнот уч мамлакат халқлари учун ижобий самаралар беришини қайд этди.

Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов уламоларнинг ҳамкорлиги икки давлат алоқаларини мустаҳкамлаши, халқлар ўртасидаги дўстликни яхшиланишини таъкидлади. Замонавий таҳдид ва хуружларга қарши курашда ҳамкорлик қилиш, биргаликда фатво ва шаръий хулосалар тайёрлаш каби таклифларни тақдим этди.

Дўстона ва самимий руҳда ўтган мулоқот якунида меҳмонларга эсдалик совғалари топширилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Самарқандда “Имом Бухорий меросининг ўзига хос хусусиятлари ва бугунги

кундаги тарбиявий аҳамияти” мавзусида халқаро анжуман ўтказилди.

Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ҳамда бошқа вазирлик ва идоралар ҳамкорлигида ташкил этилган тадбирда Афғонистон Ислом Республикаси ршод, ҳаж ва вақф ишлари вазири, Тожикистон Ислом маркази раиси бошчилигидаги делегация ҳамда Ўзбекистондан элликка яқин таниқли уламолар, етук олимлар, нуфузли университетлар, илмий-тадқиқот марказлари вакиллари иштирок этди. Халқаро анжуман қатнашчилари Самарқанд ёшлар маркази фойесида кейинги йилларда юртимиздаги нашр этилган диний-маърифий адабиётлар, хусусан, буюк муҳаддис Имом Бухорийнинг асарлари билан танишди. Меҳмонларга бу китобларнинг чоп этилиши, айни пайтда юртимиздаги ислом таълим муассасалари, илмий-тадқиқот марказларида буюк алломаларимиз меросини ўрганиш ва тарғиб этиш борасида олиб борилаётган тадқиқот ишлари ҳақида маълумот берилди.

Халқаро анжуман Қуръон тиловати билан бошланди. Дастлаб мамлакатимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотларга бағишланган махсус фильм намойиш этилди. Шундан сўнг Самарқанд вилояти ҳокими Э.Турдимов, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси А.Аҳмедов анжуман қатнашчиларини қутлаб, мазкур тадбирнинг ташкил этилиши ва ўтказилиши аҳамияти ҳақида сўз юритди.

Таъкидланганидек, Ўзбекистон — дунё тамаддуни ва ислом дини ривожига улкан ҳисса қўшган улуғ алломалар, азиз-авлиёлар юрти сифатида шуҳрат қозонган. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан аждодларимиз меросини илмий асосда чуқур ўрганиш, миллий қадриятларимизни асраб-авайлаш, уларни янада ривожлантириш юзасидан амалга оширилаётган эзгу ишлар Ўзбекистоннинг дунё ҳамжамиятидаги нуфузини янада ошириш, ёшларимизни миллий қадриятларимизга ҳурмат, Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялашда муҳим аҳамият касб этмоқда.

— Давлатимиз раҳбарининг 2017 йил сентябрда БМТ Бош Ассам блеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқида илгари сурилган ғоя асосида 2018 йил 12 декабрда Бош Ассамблеянинг ялпи сессиясида “Маърифат ва диний бағрикенглик” махсус резолюцияси қабул қилинди, — деди Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси А.Аҳмедов. — Унда бағрикенглик ва ўзаро ҳурматни ўрнатиш, диний эркинликни таъминлаш, диндорлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва уларнинг камситилишига йўл қўймаслик, таълим, тинчлик, инсон ҳуқуқлари масалаларига алоҳида эътибор қаратилгани диққатга сазовор. Айнан ушбу йўналишларда Ўзбекистонда амалга оширилаётган ишларни бугун жаҳон жамоатчилиги кўриб турибди. Бу ҳақда гапирганда мамлакатимизда бугунги кунда 16 конфессияга мансуб 2 минг 300 тага яқин диний ташкилот фаолият кўрсатаётгани, кейинги тўрт йилда Ислом цивилизацияси маркази, Имом Бухорий, Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари, Ҳадис илми мактаби сингари муассасалар ташкил этилганини таъкидлаш лозим.

Президентнинг афв этиш тўғрисидаги 10 та фармони қабул қилиниб, тўрт мингдан ортиқ фуқаро жазодан озод қилинди. Тўрт марта “Меҳр” операцияси ўтказилиб, Яқин Шарқ минтақаси ва бошқа уруш ўчоқларидан 342 нафар юртдошларимиз, хусусан, аёллар ва болалар Ўзбекистонга қайтарилди.

Афғонистон Ислом Республикаси Иршод, ҳаж ва вақф ишлари вазири Муҳаммад Қосим Ҳалимий, Тожикистон Ислом маркази раиси Саидмукаррам Абдулқодирзода ва Ўзбекистон Мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов Ўзбекистон, Тожикистон ҳамда Афғонистонда азалдан ўрганиб келинаётган Имом Бухорий илмий меросининг мазмун-моҳиятини батафсил очиб бериш, ушбу мероснинг ўзига хос хусусиятларини баён этиш, афзалликлари ва тарбиявий аҳамиятини кенг ёритиш ҳамда халқларимиз, айниқса, ёш авлодни ёт ғоялардан ҳимоя қилиш ҳамда бузғунчи қарашлардан сақлаш, шунингдек, Ўзбекистонда сўнгги йилларда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган ижобий янгиланишлар ва ўзгаришларни тарғиб қилиш мақсадида ташкил этилган анжуман тарихий аҳамият касб этишини таъкидлади.

— Муҳаддислар султони Имом Бухорий ҳазратлари муқаддас Ислом дини ривожига беқиёс ҳисса қўшган аллома, — дейди Афғонистон Ислом Республикаси Иршод, ҳаж ва вақф ишлари вазири Муҳаммад Қосим Ҳалимий. — Бу улуғ зотнинг асарлари бизни қиёматга қадар тўғри йўлга бошлайди. Зотан бу таълимот ҳамиша инсонларни куфрга эмас, ҳидоятга чорлайди. Бугун дунёнинг турли минтақаларида кўпгина мутаассиб кучлар Ислом динини ниқоб қилиб, ўзларининг ёт ғоя ва қарашларини сингдиришга уринаётган, биродаркушлик қилаётган пайтда Имом Бухорий ҳазратларининг ғоя ва қарашлари, бой маънавий мероси бутун инсониятга тўғри йўлни кўрсатиш, маърифат ва бағрикенглик, эзгуликни тарғиб этишда йўлчи юлдуз бўлади. Шунинг учун ҳам бугунги анжуманнинг қадр-қиммати беқиёс. Буюк муҳаддис илмий-маънавий меросини ўрганиш ва тарғиб этиш борасида кейинги йилларда Ўзбекистонда амалга оширилаётган ишлар ҳақиқатан ҳам эътирофга муносиб.

— Имом Бухорий ҳазратларининг мероси бу нафақат минтақамиз халқларининг, балки бутун инсониятнинг маънавий бойлигидир, — дейди Тожикистон Ислом маркази раиси Саидмукаррам Абдулқодирзода. — Чунки аллома асарлари фақат эзгуликни, кишилар ўртасида меҳр-оқибат, дўстлик ва ҳамжиҳатликни тарғиб этишга хизмат қилади. Шу жиҳатдан бугун дунё миқёсида буюк муҳаддис тўплаган ҳадисларни ўрганишга алоҳида эътибор берилмоқда. Бу борада Ўзбекистон, Тожикистон ва Афғонистонда олиб борилаётган ишлар билан танишиш, ўзаро тажриба алмашиш ва келгусида бажарилиши керак бўлган вазифаларимизни белгилаб олишда мазкур конференция муҳим омил бўлди. Анжуман давомида минтақамиз давлатлари раҳбарлари, хусусан, Ўзбекистон ва Тожикистон Республикалари Президентларининг Афғонистонда тинчлик ўрнатиш, диний экстремизм ва терроризмга қарши курашишда ҳамкорлик қилиш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш ҳақидаги ғоялари, ташаббуслари қайта-қайта эътироф этилди.

— Бугун дунё мусулмон олами мураккаб жараённи бошидан кечирмоқда, — дейди Ўзбекистон Мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов. — Мутаассиблик ва мазҳабларни рад этиш ҳолатлари кузатилмоқда. Бундай ҳолатларга қарши Марказий Осиё диний идоралари ҳам биргаликда курашишимиз, бунда, аввало, Имом Бухорий сингари буюк муҳаддислар, динимиз ривожига беқиёс ҳисса қўшган алломалар, уламолар маънавий меросига таянишимиз лозим.

Анжуман ишида Имом Бухорий меросининг ўзига хос хусусиятлари, афзалликлари ва мўътадиллиги, ушбу мероснинг миллатлараро тотувлик ва бағрикенгликни таъминлашдаги роли ҳамда мазҳабсизлик ва адашган тоифаларга қарши курашдаги аҳамияти, ҳозирги кунда, хусусан, Марказий Осиё халқларининг деярли барчаси узоқ йиллардан бери ушбу ҳадисларга амал қилиб келиши каби афзал жиҳатлар кенг муҳокама қилинди.

Шунингдек, Марказий Осиё давлатларида дин ва эътиқод эркинлиги, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенглик, яхши қўшничилик ва ҳамжиҳатлик, диний ва миллий қадриятларни асрабавайлаш, экстремизм ва терроризмнинг салбий оқибатлари, уларнинг тинчлик ва барқарорликка таҳдиди ҳамда уларга қарши курашиш асослари ҳам соҳа вакилларининг диққат марказида бўлди.

Анжуман сўнгида халқаро конференциянинг якуний баёноти муҳокама этилди ҳамда иштирокчилар томонидан қабул қилинди.

Анжуман доирасида халқаро конференция иштирокчиларининг Самарқанддаги муқаддас қадамжолар ва тарихий обидаларга саёҳати уюштирилди. Меҳмонлар Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ва Ҳадис илми мактаби фаолияти билан танишишди.

Ғолиб ҲАСАНОВ,

ЎзА мухбири