Nurulloh  MAHKAMOV
"Said Nasimxon toʻra" jome masjidi imom-xatibi

Эрта никоҳ деганда балоғат ёшига етмаган йигит ва қиз ўртасида тузилган иттифоқ тушунилади. Эрта никоҳга кириш ҳолатлари, айниқса, қизларимиз орасида кўпроқ учраётгани ташвишга солади кишини. Чунки 16-18 ёш уларнинг айни ўқийдиган, бирор касбни эгаллайдиган даври саналади. Ҳали ҳаётда ҳуқуқий, ижтимоий, психологик, маънавий жиҳатдан етук бўлишга улгурмаган қизни қандай қилиб оиладек муқаддас гўшани барпо қилишга йўллаш мумкин? Қолаверса, бўй-басти, ташқи кўриниши жиҳатдан балоғатга етгандек бўлиб кўрингани билан “Коллеж ўқувчиси” мақомидаги келинчак ҳали оилавий ҳаётда бажариладиган турли вазифаларга етарли даражада тайёр бўлмайди. Натижада ҳомиладорликка тайёр эмаслиги, гўдак парвариши борасидаги нўноқлик, рўзғор юритишдаги тажрибасизлик, эрига нисбатан эътиборининг пасайиши, қайнонанинг талабларига тўла жавоб бера олмаслик холатлари юзага келади. Балоғат ёшига етмаган йигит-қизлар оила қуришнинг масъулиятини тўлалигича ҳис қила олмайдилар. Ҳаётий тажрибага эга бўлмаган бу ёшдагилар ўртасида ўзаро ҳурмат, оғир дамларда бир-бирини қўллаб-қувватлаш, ҳаётда учрайдиган қийинчиликларга қарши биргаликда курашиш каби хусусиятлар тўлиқ шаклланмаган бўлади. Яна бир эътиборга молик жиҳати шундаки, эрта никоҳ қуриш ўз навбатида тўлиқ билим олишга, ҳунар эгаллашга ҳам тўсқинлик қилади. Натижада бундай оилаларда моддий жиҳатдан етишмовчиликлар юзага келади. Бу эса ўз навбатида оилавий можароларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Охир-оқибат янги келин-куёв бир-бирларига мослашишга улгурмай, оилавий муносабатлари дарз кета бошлайди. Бундай никоҳларнинг аксарияти оилавий ажралишлар билан якун топаётгани оила мустаҳкамлигига бир қадар масъул инсонлар сифатида бизни ҳам ташвишга солади. Миллий қадриятларимизга зид бўлган бундай нохуш ҳолатларнинг омили айрим оилаларнинг қизларини мустақил оилавий ҳаётга тайёрлаш борасидаги уқувсизлиги, бу жараённинг моҳиятини тўла англаб етмаслиги, шунингдек, бу борада назарий ва амалий билим олиш имконини берувчи манбаларнинг етарли эмаслиги деб ўйлайман. Қизларни мустақил оилавий ҳаётга тайёрлаш ўта мураккаб жараён саналади. Афсуски, орамизда бу масъулиятли вазифани уддалаш у ёқда турсин, ўз фарзандлари билан маълум масалаларда очиқ-ойдин мулоқотда бўла олмайдиган ота-оналар ҳам учраб туради. Қолаверса, келин ва куёв муносабатларининг мазмунини уларга англатиш вазифасининг қизнинг янга (келинойи)лари, йигитнинг жўралари зиммасига юклаш анъаналарининг мавжудлиги ота-оналарнинг бу жараён моҳиятини тўла тушунмасликларига сабаб бўлмокда. 

       Бир танишим ҳали 17 ёшга ҳам тўлмаган қизни келин қилаётгани, ёш ‘‘ниҳол’’ни ‘‘эгиб’’ олиш осон бўлиши ҳақида мақтаниб сўзлаб юрди. Тўйдан сўнг ёшгина келинчакни йўлга солиш у ўйлагандек осон эмаслиги маълум бўлиб қолди. Янги оила 1,5 ойгина яшади, холос. Қайнонанинг гапига қараганда, келин жуда қайсар, эрка, уқувсиз, фаросатсиз эмиш. Ёш болага ўхшаб, аразлаб кетиб қолаверармиш… Муқаддас саналмиш бир оиланинг тақдири шу тариқа якун топишига ким айбдор? “Онасининг қарори” билан турмушга чиқишга рози бўлган қизми? Орзу-ҳавасларини тезроқ рўёбга чиқариш ёки фарзанди олдидаги масъулиятидан эртароқ қутулиш мақсадида эрта никоҳнинг салбий оқибатларини била туриб, қизини турмуш қуришга ундаган онами? Ё бўлмаса, навниҳол келинчакни ўз бағрига олиб, билмаганларини ўргатиб, йўлга солиш ўрнига, уни уқувсизликда айблаган қайнонами? Ким айбдор бўлмасин, энди уни қидиришдан нима наф? Ғишт қолипидан кўчиб бўлди-ку ахир.
    Фарзандларнинг бахти, камолини кўришни ҳаммадан ҳам кўра кўпроқ оналаримиз орзулашади. Лекин аксарият ҳолларда эрта турмуш қуриш тўғрисидаги қарорнинг ташаббускори ҳам айнан оналарнинг ўзлари эканлиги бизни ўйлантиради. Эрта турмуш қурган ёш оилаларнинг арзимас сабаблар билан ажрашиб кетаётгани жабрини бегуноҳ норасидалар тортаётгани эса янги муаммоларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади.
Ёшларимизнинг таълим олиши, касб-ҳунар эгаллаши, келгуси оилавий ҳаётини муаммосиз ташкил этиши масаласи давлатимизнинг устувор йўналиши қилиб белгиланган, бу эзгу мақсадларга амалга ошириш учун қанчадан-қанча маблағ сарфланаётган бир пайтда ота-оналаримиз, бува ва бувиларимиз фарзандларининг келажагини бу тарзда ҳал этишларини қандай баҳолаш мумкин?! Халқимизда “Касалликни даволагандан кўра унинг олдини олган афзал” деган пурмаъно ҳикмат бор. Эрта никоҳ муаммосини ёшлар, ота-оналар, маҳалла мутахассислари билан хамкорликда “Эрта никоҳнинг салбий оқибатлари” мавзусида суҳбатлар ўтказилса, оналар ўртасида тушунтириш, тарғибот ишларини кўпроқ олиб борилса мақсадга мувофиқ бўлар эди.  Шунингдек, маҳаллаларда фаол аёллар ролини кучайтириш бўйича тадбирларга эътиборимизни қаратишимиз зарур. Зеро, оилаларнинг бахтли, мустаҳкам, фаровон бўлишида онанинг, аёлнинг ўрнини ҳеч ким босаолмайди. Ҳазрат Алишер Навоий: 

                    “Юз жафо қилса манга, бир қатла фарёд айламон,

                     Элга қилса бир жафо, юз қатла фарёд айларам”, 

дея хитоб қилганида эл бошига тушган жафонинг юки қанчалар оғир эканлиги, унга бефарқлик эса кўпчиликнинг бу кулфат домига тортилишига сабаб бўлишини назарда тутган бўлса, не ажаб?! Зотан, элнинг дарди билан яшаш, унинг қувончу ташвишларини ўзиники деб билиш халқимизга хос фазилатдир. Шундай экан, эрта никоҳлар, уларнинг салбий оқибатлари масаласи, барчамизнинг оғриқли муаммоларимиздан биридир.Келинг, азизлар, бу жиддий масалага масъулият билан ёндашайлик. Токи, бундай иллатлар фарзандларимиз ҳаётига, бахтига соя солмасин, эрта турмушнинг “мушти”дан ҳеч ким азият чекмасин!

Аллоҳ таоло барчамизни оилаларимизни муқаддаслиги, никоҳни илоҳий муқаддас ришта эканлигини тушуниб етиб, бу борада келган барча кўрсатма ва қайтариқларга тўлақонли амал қилиб, ўзгаларга ибрат ва намуна бўлиб фаолият олиб бориш насиб қилсин.

                                                                                                                                                Р.Кадирова

Хоразм вилоятидан 

Малайзия Бош вазири Анвар Иброҳим Президентимиз ташаббуси билан янгидан қурилган Мир Араб Олий мадрасасида бўлиб, илму толиблар учун яратилган шароитлар билан танишди.

Президентимиз 2017 йилда Бухорога ташрифи жараёнида мадрасанинг тарихий мавқеини тиклаш мақсадида кўрсатмалар берган эди. Шундан кейин Арк яқинида янги бино барпо этилди. Олий мадраса 200 ўринга мўлжалланган бўлиб, Қуръони карим, ҳадис, фиқҳ ва тасаввуф илмлари, хорижий тиллар пухта ўргатилади. Бу ерда ўқув хоналари, кутубхона, фаоллар зали, талабалар ётоқхонаси ва хизмат уйи, спорт зали ва бошқа қулайликлар мавжуд. 

А.Бўриев, Н. Ҳайдаров ва Т.Истатов (сурат), ЎзА мухбирлари

Malayziya Bosh vaziri Anvar Ibrohim Samarqand bilan tanishuvni buyuk muhaddis Imom Buxoriy majmuasi ziyorati bilan boshladi.

Oliy martabali mehmonga Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan mazkur inshootda amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik ishlari haqida ma’lumot berildi.

Сарлавҳани ўқиб, никоҳ ҳам ибодат бўлиши мумкинми, дейишга шошилманг. Биз ибодат деганда фақат намоз ўқишни, рўза тутишни, ҳаж қилишни тушуниб қолганмиз. Аслида, ибодатнинг қамрови кенг. Холис Аллоҳ учун қилинган ҳар бир амал ибодатдир.

Оила қадр-қиммат, меҳр-оқибат, яхшилик, эзгулик, инсоф-диёнат, тўғрилик ўргатиладиган, минг йиллик урф-одатларимиз илдиз отадиган ажойиб гўшадир. Оилада болалар тарбияланади, диний қадриятлар улуғланади. Бир сўз билан айтганда, бу маскан инсон камолотида муҳим ўрин тутади.

Муқаддас динимиз таълимоти биз мўмин-мусулмонларга соғлом эътиқодни, ибодатларни адо этиш тартибини ўргатиш билан бирга, муомалот маслаларида ҳам ўзининг илоҳий кўратмаларини берган.

Аллоҳ таоло пайғамбарлар орқали оила масаласига алоҳида аҳамият бериб, унинг мустаҳкам бўлиши, ундан кўзланган мақсад юзага чиқиши учун ҳар қайси даврга мувофиқ низом ва қонунларни жорий қилган. Оила қуриш Исломдан аввал ҳам бўлган, лекин оилада эрнинг ва аёлнинг ҳуқуқлари ва масъулиятлари тўлиқ кўрсатиб берилмаган. Ислом келгач, бу масала ҳам ҳал этилди.

Аллоҳ таоло барча мавжудотларни жуфт-жуфт қилиб яратди. Бу ҳақда Рум сурасида марҳамат қилади:

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً

 إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ

“Унинг аломатларидан (яна бири) – сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир” (21-оят).

Жамиятнинг шоҳасари бўлган оила қуришга тайёрланиш, никоҳ қуриб, умматнинг сафини кенгайтириш йўлида елиб-югуриш ҳам ибодатдир. Намозимиз мукаммал бўлиши учун, аввало, таҳоратни тўлиқ қилиш керак. Рўзамиз тўкис бўлиши учун нафсимизни тийганимиз каби никоҳимиз барқарор бўлиши учун оила илмини билишимиз керак.

Одам вафот этса, ҳамма иши тўхтайди. Илло, никоҳ жаннатда ҳам давом этади. “Одамзодга никоҳ ва имондан бошқа ҳатто жаннатда ҳам давом этадиган ибодат йўқ. Оила шундай саодатбахш бир боғки, у ҳатто жаннатда ҳам давом этади. Ҳар қандай шартнома маълум муддатдан сўнг кучини йўқотади, аммо бир-бирларидан рози бўлган умр йўлдошларнинг биргаликдаги ҳаёти ўлим билан ҳам тугамайди”, дейилади “Дуррул мухтор” китобининг “Никоҳ” фаслида.

Шундай экан, оилага, турмуш қуриш масаласига панжа орасидан қарамаслик керак. Бу масалага беэътибор бўлган жамият таназзулга маҳкум эканини статистик маълумотлар ҳам тасдиқлайди.

Дунё миқёсида Бельгия 70 фоиз ажрим билан оилаларнинг барбод бўлиши бўйича биринчи ўринда, Чили 3 фоиз ажрим билан охирги ўринда турибди. Юртимизда ҳам оилавий ажримлар кўпаяётганини кишини ташвишга солади.

Ота-оналар фарзандини ёш, одоб-ахлоқ жиҳатидан оила қуришга тайёр эканига қаноат ҳосил қилишлари, сўнг никоҳдан ўтказишлари шарт. Умр савдоси бўлган никоҳ масаласи доимо кенг мушоҳада ҳамда кенгаш билан амалга оширилгани маъқул. Зеро, ҳадиси шарифда: “Қизларни турмушга бериш борасида оналари билан маслаҳатлашинглар”, дейилган.

Эрта никоҳ ҳам қатъий қораланади. Қизларнинг жуда ёш турмушга чиқишлари ҳақида ҳанафий мазҳаби фақиҳларидан Ибн Шубурма ва Баттийлар мутлақо салбий фикр билдиришган. Ислом шариатида хотин-қизларни ҳам илм-маърифатли, ҳаётида зарур бўладиган маълумотларга эга бўлишларига ун­довчи ҳадислар кўп. Хусусан, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Илм талаб қилиш барча мусулмон эркак ва аёлга фарз”, дея марҳамат қилганлар.

Балоғат ёши – бу камолот ёши эмас. Бунинг устига ҳозирги давр талаби ҳам бутунлай ўзгача. Ёшлар мажбурий ўрта таълим босқичларини босиб ўтишлари шарт. Зеро, динимиз таълимотига кўра, илм олиш, маърифатли бўлиш, ҳаёт учун зарур кўникмаларни ўрганиш ҳар бир аёлга фарздир. Булардан олдин турмушга чиққан қизнинг ўқишлари сустлашгани, оила юмушларида қийналгани, эпсиз уй бекаси ҳамда бўлажак фарзандларнинг тарбияси ишончсиз қўлларда қолганининг гувоҳи бўлинади. Илмли, касб-ҳунарли аёлгина фарзандини яхши инсон қилиб тарбиялай олади.

Хуллас, никоҳ ва оила қуриш жуда катта масъулият ва ибодатдир. Бежиз Мирзо Кенжабек:

Агар жуфти ҳалол бирла кўнгилхушлик этар бўлсанг,

Фалак шоҳид, малак ҳозир, бу суҳбат ҳам ибодатдир.

Бу Исломдир, бутун умринг ибодат ҳолига келгай,

Ва огоҳлик билан ўтган шу фурсат ҳам ибодатдир, демаган.

Абдуқаҳҳор домла ЮНУСОВ,

Тошкент шаҳар бош имом-хатиби