muslim.uz
Турмуш ўртоғингиздан шикоятингиз бор-ми?
Араб диёрларидан бирида қози бўлиб ишлайдиган киши ҳикоя қилади.
Кунларнинг бирида олдимга эри билан ажрашмоқчи бўлган аёл келди. Ундан: “Нима сабабдан эрингиз билан ажрашмоқчисиз?” деб сўрадим.
У: “Ҳозир, ҳаммасини айтиб бераман”, деди ҳаяжонланиб.
“Жуда яхши. Унда вараққа эрингизнинг салбий сифатларини ёзинг!” дедим.
Аёл бироз ўйланиб туриб, вароққа қуйидагиларни ёзди:
- Эрим мени ҳақорат қилади.
- Эрим жуда ҳам зиқна. Истаган нарсамни сотиб олишимга пул бермайди.
Унинг сўзларини тинглагач: “Ажрашишингизга шуми сабаб?” дедим.
Аёл: “Қандай қилиб бундай эр билан яшаш мумкин”, деди аччиқланиб.
Мен: “Энди бу қоғозга эрингизнинг ижобий сифатларини ёзинг!” дедим.
Аёл бироз уйланиб туриб: “Эримда бирорта ижобий сифат топа олмадим” деди-да, қоғозни қайтариб берди.
Мен ҳайрон бўлиб: “Наҳотки, оила қурганингизга қанча бўлди?” деб сўрадим.
У: “Ўн икки йил. Тўртта фарзандимиз ҳам бор”, деб жавоб берди.
“Эрингиз қаерда ишлайди?” дедим.
Аёл: “Нуфузли ташкилотда ишлайди. Маоши ҳам анчагина”, деди.
Ундан яна: “Одатда эрингиз уйга қачон қайтади?” деб сўрадим.
У: “Ҳамиша аср намозидан кейин қайтади. Келиши билан болаларим билан уйнайди”, деди.
Аёлнинг қўлига оқ қоғозни бериб, “Биринчи ижобий сифатни ёз”, дедим. У: “Эрим ҳар куни ишдан қайтгандан сўнг фарзандларим билан уйнайди”, деб ёзди. Сўнгра унинг сўзларидан улар ҳар йили бирор жойга дам олишга боришларини ҳам билдим. Ундан бирин-кетин бошқа саволларни сўрадим. У саволларимга жавоб берар ва эридан ижобий сифат деб топган ишларимни қоғозга туширар эди. Бир зумда вароқдаги ижобий сифатлар 12 тага етди.
Ижобий сифатлар ёзилган вароқни аёлнинг ўнг қўлига, салбий сифатлар ёзилган вароқни эса чап қўлига тутқазиб: “Энди эрингиздан ажрашасизми?” дедим.
Аёл бўлаётган ишдан ҳайрон бўлиб: “Нима дейишимни ҳам билмай қолдим. Аллоҳ гуноҳларимни кечирсин. Лекин ҳақоратлайдиган ва бахиллик қиладиган эр билан қандай ҳаёт кечириш мумкин? деди.
“Эрингиз сизни ҳақорат қилиши ёки сизга нисбатан бахиллик ила муомалада бўлишини ҳаргиз оқламайман. Бироқ, ҳар бир инсонда салбий сифатлар билан бирга ижобий сифатлар ҳам бўлади. Энди ҳақоратлаши ва бахиллигига келадиган бўлсак, уни муолажасини қилса бўлади. Аммо шуни аниқ билинг-ки, бу салбий сифатларнинг давоси ажрашиш эмас”.
Аёл қозининг сўзи тинглагач: “Менга эртагача вақт беринг, уйлаб кўрай, кейин жавобимни айтаман”, деб маҳкамадан чиқиб кетди. Шундан сўнг аёл қозининг олдига бошқа қайтиб келмади...
Доктор Ҳассон Шамси Бошанинг “Эр-хотин иккисига айтиладиган насиҳатлар” китобидан
Абдушукур МУРАДОВ таржимаси
Парвардигори ҳузурида туришдан қўрққан киши учун икки жаннат бордир
"Парвардигори (ҳузурида) туришдан (яъни, Парвардигори олдида туриб, ҳаёти дунёда қилиб ўтган барча амалларига жавоб беришидан) қўрққан киши учун икки жаннат бордир" (Раҳмон, 46)
Сўнгра: "У икки (жаннатдан) қуйироқда яна икки жаннат бордир" (Раҳмон, 62), деди.
Абдуллоҳ ибн Аббос "Парвардигори (ҳузурида) туришдан қўрққан киши учун икки жаннат бордир", ояти ҳақида: "Фарзларни (Аллоҳнинг буйруқ ва қайтариқларини) адо қилганлар учун икки жаннат бўлади", деганлар. Баъзи муфассирлар: "Аллохдан қўрққан ҳар бир банда учун иккитадан жаннат бор", деса, баъзилари: "Ҳамма Аллохдан қўрққан бандалар учун икки жаннат бор", дейдилар.
Аллохдан қўрққан ҳар бир банда учун иккитадан жаннат бор, деган сўз кучлироқ. Муҳаммад ибн Али Термизий айтади: "Жаннатнинг бири Аллоҳдан қўрққани ва буйруқларини бажаргани, иккинчиси қайтариқларидан қайтгани учун".
Албатга, Аллоҳ ҳар бир жонни амали устида кузатиб турувчи зотдир.
Мужоҳид ва Нахаъий Аллоҳ ҳузурида туришдан қўрққан инсон ҳақида дейдилар: "У шундай кишики, бир гуноҳ ишни қилмоқчи бўлади, ёдига Аллоҳ тушади, шу заҳоти Аллоҳдан қўрқиб, у ишни тарк этади".Икки жаннат ҳақида ҳам турли фикрлар мавжуд. Абдуллоҳ ибн Аббос Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қиладилар: "Икки жаннат — жаннат кенглигидаги икки боғ-бўстон. Ҳар бир бўстоннинг кенглиги юз йиллик масофадир. Ҳар бир бўстоннинг ўртасида устма-уст нур ёғилиб турадиган ҳовли бор, ундаги ҳар бир нарса неъмат ва кўкаламзордан иборат. Унинг туриши абадий ва дарахтлари ўсувчидир" (Буни Ҳаравий ва Саълабийлар Абу Ҳурайрадан ҳам ривоят қилишган).
Баъзилар: "Икки жаннатнинг бири қасрларнинг қуйи қисми, иккинчиси юқориси"; дейдилар.
Муқотил: "У икки жаннат "жаннатун-наъим"дир", деган. "У икки (жаннатдан) қуйироқда яна икки жаннат бордир", ояти хусусида ҳам турли фикрлар билдирилган. Ибн Аббос айтадилар: "Аввалги икки жаннатдан даражаси пастроқ яна икки жаннат бор. Бу жаннатлар Аллохдан қўрққан бандалар учун. Аввалги икки жаннатда хурмо ва мевали дарахтлар ўсади. Кейинги икки жаннатда эса экинзор ва набототлар, ёйилиб тўшалган нарсалар бор". Мавридий: "Эҳтимол, қуйироқдаги икки жаннат — жаннат эгаларидан мартабаси пастроқ бўлган мангу ёш хизматкор болалар учундир. Шунда эркак ва аёл хизматчилар алоҳида бўладилар", дейди.
Ибн Журайж: "Юқоридаги икки жаннат пешқадам, муқарраб бандалар учун, у ерда ҳар бир мевадан икки нав бор ва остларидан булоқлар оқиб туради. Қуйидаги икки жаннат ўнг томон эгалари учун, у ерда мева, хурмо, анорлар ва отилиб турувчи булоқлар бор", дейди.
Ибн Зайд айтади: "Юқоридаги икки жаннат олтиндан бўлиб, муқарраб бандалар учун, қуйидаги икки жаннат кумушдан бўлиб, ўнг томон «эгалари учун". Саид ибн Жубайр ҳам Абдуллоҳ ибн Аббосдан шунга ўхшаш фикрни ривоят қилган, Абу Мусо Ашъарий ҳам шу фикрда. Аллоҳ таоло бу тўрт жаннатни сифатлагач, улар ўртасидаги фарққа ҳам ишора қилган.
Бу изоҳлар, аввалги икки жаннатнинг даражаси юқори, деган
инсонларнинг нисбий қарашлари. Аслида пастдаги жаннат ҳам кўз кўрмаган,
қулоқ эшитмаган неъматларга эга. Балки Аллоҳ таоло зикр қилмаган фарқлари яна ҳам кўпрокдир. "Нима учун аввалги икки жаннат эгаларининг сифатлари келтирилди-ю кейинги иккитасиники келтирилмади?" дейилса,
"Жаннатларнинг умумий сони тўртта, Аллохдан қўрқувчи инсонларнинг
даражалари ҳам ҳар хил. Аввалги иккиси кўпроқ қўрқувчи тақводорларга,
кейинги иккиси улардан пастроқ даражадаги инсонларга", деб жавоб
қилинади.
Аслида бу гаплар ҳам муфассирларнинг фикрлари, лекин бу ерда бошқа бир фикр ҳам бор, у "кейин зикр қилинган икки жаннат аввалги зикр қилинган икки жаннатдан олий ва афзал", деган фикрдир. Заҳҳок ҳам шуни маъқуллаган. Чунки аввалги икки жаннат олтин ва кумушдан, кейинги икки жаннат ёқут ва зумраддандир. "У икки жаннатдан қуйироқда яна икки жаннат бор", оятига келсак, "қуйироқда" сўзи араб тилида "дуун" калимаси билан ифодаланган. Бу сўз "олдида, яқинида, олд тарафида", деган маъноларни ҳам беради. Худди шу маънони Абу Абдуллоҳ Муҳаммад Ҳаким Термизий ихтиёр қилиб, "Наводирул усул" китобида айтади: "У икки жаннатнинг олд тарафида аршга яқинрокда яна икки жаннат бор".
Муқотил: "Аввалги икки жаннат "Адн" ва "Наъим" жаннатлари, кейинги иккитаси "Фирдавс" ва "Маъво" жаннатлари", деган. Бунга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: "Агар сўрсангиз, Фирдавс жаннатини сўрангиз..." деган ҳадислари далолат қилади. Бу ҳакда ҳали сўз келади, иншааллоҳ.
Кейинги икки жаннатни аввалги иккитасидан афзалроқ, деб тушунган муфассир уламолар, жумладан, Термизий айтади: "Кейинги икки жаннат ҳақида: "У иккисида тинмай отилиб тургувчи икки чашма бордир" (Раҳмон, 66),дейилган. У ҳар хил мушк, анбар, кофур каби хуш бўйлар билан Аллоҳнинг дўстларига сачраб-отилиб туради. Отилиш оқишдан ях-широқ".
Абдуллоҳ ибн Аббос: "Бу сув билан отилиб турувчи фавворадир"; Саид ибн Жубайр: "Сув ва мевалар билан отилиб туради", деганлар. Кейинги жаннатлар ҳақида: "У иккисида мева, хурмо ва анорлар бордир" (Раҳмон, 68), дейилди.
Баъзи уламолар, хурмо билан анор мева эмас, чунки меваларни зикр қилиб, яна алоҳида хурмо ва анорни зикр қилди, дейдилар. Бу зоҳир каломдир. Жумҳур уламо, у иккиси ҳам мевалар туркумидан, иккисининг алоҳида зикр қилиниши эса, бошқа мевалардан афзаллиги учундир.
Баъзи уламолар, "Хурмо билан анорнинг алоҳида зикр қилинишига сабаб улар худди бизлардаги нон, гуруч каби одатий таом, хурмони ,қорин тўйдириш учун, анорни мева сифатида истеъмол қилар эдилар. Бошқа мевалар эса, улар учун ажиб ва қизиқарли эди. Шунинг учун турфа хил мевалар айтилиб, сўнгидан ўзларингиз еб юрган хурмо ва анорлар ҳам бор, деган маънода алоҳида зикр қилинди", дейди.
Кейинги икки жаннатдаги ҳурлар "хойроотун ҳисан" калимаси билан сифатланган.
Термизии айтади: "Хойротун"дан "Аллоҳ ихтиёр қилган, танлаган", деган маъно чиқади. Аллоҳ ўзи танлаб, ўзи яратди, Аллоҳнинг танлови одамлар танлаганига ўхшамайди. Сўнг "ҳисанун" (гўзал) деб васф қилди. Нарсани яратган зот гўзал деб сифатлаганидан кейин ҳақиқатда гўзал бўлади-да! Яна бир фарқ: аввалги икки жаннатдаги ҳурлар ҳақида "бегона эркакларга қарашдан кўзларини тийгувчи, гўё ёқут ва маржон каби", дейилади. Бу сифатга эга бўлганлар афзал-ми ёки Аллоҳ танлаганими? Албатта, Аллоҳнинг танлагани. Шунингдек, иккинчиси ҳақида: "(Улар) чодирларда асралган ҳурлардир", дейилди, аввалгисида: "(бегона эркакларга қарашдан) кўзларини тийгувчи (қиз)лар бор", дейилди. Чодирларда асралгани кўзларини тийгувчилардан олийроқ ва афзалрокдир".
Ривоятларда келадики: "Аршнинг остида турган булут ёмғир ёғади ва унинг раҳмат томчиларидан ҳурлар яралади, сўнг анҳор бўйида уларнинг ҳар бирига кенглиги қирқ мил бўлган чодир тикилади, унда бирорта эшик бўлмайди. Аллоҳнинг дўсти, яъни, у ҳурларнинг эгаси келиб, чодирни ечади. Бу нарса у ҳурларга фаришта ва хизматчилардан бирор жонзотнинг кўзи тушмаганини билдириш учун қилинади. Улар махлуқларнинг кўзларидан асралганлиги учун ҳам, "чодирларда асралган ҳурлар", дейилди". Аллоҳ билгувчироқ. Сўнгра кейинги иккинчи икки жаннат ҳақида:
"(Жаннат аҳли у жаннатларда) яшил болишлар ва гўзал гиламлар устида ястанган ҳолларида (ўтирурлар)" (Раҳмон, 76), дейилди.
"Болиш" араб тилида "рофрофун" калимасида келган. Унинг маъноси ҳақида ҳам турли фикрлар билдирилган. Баъзилар, чодирнинг ёпинчиғи ва кийимларнинг этагигача осилиб турадиган қисми, дейди. Баъзилар, у бешик (арғамчи) каби ўнгга, чапга, тепага, пастга тебранади ва унга жуфтлари билан чиққан киши роҳат олади, қушнинг ҳавода қанот қоқиши ҳам "раффа" дейилади, дейишган.
Ҳаким Термизий айтади: "Тебранувчи болиш (рафраф) шойи астарли
кўрпачадан афзал. Аввалги икки жаннат ҳақида: "Аҳли жаннат астарлари шойидан бўлган кўрпачалар устида ястанган ҳолларида (ўлтирурлар)"; кейингиси ҳақида: "(Улар) яшил болишлар ва гўзал гиламлар устида ястанган ҳолларида (ўлтирурлар)", дейилди. Яшил болиш шундай нарсаки, Аллоҳнинг дўсти унга ўрнашса, худди арғимчоқ каби у ёқ-буёққа, хоҳлаган тарафига тебраниб учади".
Меърож ҳақидаги ҳадисда келади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам "Сидратул мунтаҳо"га етгач, Рафраф келиб, у зотни Жаброилдан қабул қилиб олди ва Аршнинг остонасига учиб олиб чиқди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "У мен билан бир тепага, бир пастга учди, ҳатто мени Аллоҳ таолонинг ҳузурига олиб борди", деганлар. Сўнг қайтиш вақти етгач, яна Рафраф у зотнинг қўлларидан тутиб, бир юқорига, бир пастга учиб, Жаброилга топширди. Шунда Жаброил алайҳиссалом овозларини баланд кўтариб, Аллоҳга ҳамд айтиб йиғлади". Демак, Рафраф Аллоҳ таолонинг хизматчиларидан. Унга энг мўътабар ва хос ишлар топширилган. Худди Бароқ пайғамбарларга улов бўлгани каби. У ҳам махсус вазифадир.
Кейинги икки жаннат аҳлига берилган "рафраф" эса уларнинг болиш ва суянчиқларидир. У эгаларини хохдаган тарафга — анҳор бўйларига, қирғоқлар, боғу-роғлар ва ҳурларнинг чодирларига учириб олиб боради.
Сўнг: "...гўзал гилам устида", деди. Аллоҳ таоло уни гўзал деб таърифлаяптими, демак, ҳақиқатда гўзал. Нақадар гўзал эканини биз тасаввур қила олмаймиз.
Аллоҳ барчаларимизга жаннат йўлини осон қилсин!
Манбаалар асосида Олмазор туманидаги “Мевазор” масжиди имом-ноиби: Исломов Ёрбек тайёрлади.
Буюк Британиядаги кутубхонадан Навоийнинг тўртта қўлёзмаси топилди
Жорий йилнинг 10-11 декабрь кунлари Тошкентда бўлиб ўтиши кутилаётган “Ўзбекистоннинг маданий мероси жаҳон тўпламларида” лойиҳасининг 2018 йил якунлари ва 2019 йил учун “Йўл харитаси”ни ишлаб чиқишга бағишланган халқаро мультимедиа форумида мамлакатимиз ва хорижлик 300 дан ортиқ олимлар, мутахассислар, экспертлар иштирок этиши кутилмоқда. Бу ҳақда ЎзА хабар берди.
Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси ташаббуси билан бир қатор ҳамкор ташкилотлар кўмагида ташкил этилаётган ушбу нуфузли тадбирда хорижий мамлакатларнинг кутубхоналари, музейлари, илмий муассасалари, шахсий коллекцияларидан топилган янги осори атиқалар ҳақида батафсил маълумот берилади.
Шундай нодир топилмалардан бири мутафаккир Мир Алишер Навоийнинг Буюк Британиядан топилган, унинг тириклик пайтида кўчирилган ноёб қўлёзмасидир.
Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси бошқаруви раиси, “Ўзбекистон маданий мероси дунё тўпламларида” лойиҳаси раҳбари Фирдавс Абдухолиқов бу ҳақда шундай деди:
– Мазкур қўлёзмалар “Хамса” бешлиги таркибига кирган, алоҳида муқоваланган достонлар бўлиб, XV аср охири XVI аср бошларидан Ҳиротда, темурий шаҳзода, Ҳусайн Бойқаронинг катта ўғли Бадиуззамон Мирзо топшириғига кўра Алишер Навоийга туҳфа қилиш учун кўчирилган, – деди Ф.Абдухолиқов. – Бу қўлёзмалар Буюк Британиянинг Оксфорд шаҳридаги Бодлеан кутубхонасида сақланмоқда. Биз бу ерда фақат тўртта достонни топа олдик. Демак, улардан яна бири қаердадир бўлиши керак. Китоблар жуда чиройли безатилган, алоҳида дид ва маҳорат билан кўчирилган. Қўлёзмалар Навоий асарларининг асосий котиби Султон Али Машҳадий томонидан кўчирилган, миниатюраларни Камолиддин Беҳзод ишлаган бўлиши ҳақиқатга яқин. Ҳали бу асарлар тегишли мутахассислар томонидан жиддий ўрганилиши, тадқиқ этилиши лозим. Чунки биз бу топилмалар ҳақида таниқли навоийшунос олимларимизга айтганимизда, улар ҳайратда қолишди. Буни қарангки, шу пайтгача бу қўлёзмалар адабиётшуносларимиз учун сир бўлиб келган. Биз келгусида, албатта, буюк боболаримизга тегишли бу жавоҳирларнинг аслиятдан қолишмайдиган факсимиле нусхаларини тайёрлаб, Ватанимизга туҳфа этамиз. Форумнинг яна бир аҳамиятли жиҳати шундаки, унда иштирокчилар хорижий мамлакатларда сақланаётган “Катта Лангар Қуръони”, “Девони Ҳусайний”, “Меърожнома”, “Зафарнома”, “Темур тузуклари”, “Равзатус-сафо” китоблари билан танишишга муваффақ бўлади.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Роббингиз Сиздан воз кечгани йўқ
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га бир муддат ваҳий келмай қолди. Бундан Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) ташвишга тушиб маҳзун бўлдилар. Мушриклар: “Муҳаммаднинг Раббиси унга ғазаб қилди, уни тарк этди”, дедилар. Шунда Аллоҳ таоло Зуҳо сурасини нозил қилди (Абул Баракот Насафий. “Мадорику ат-танзил ва ҳақоиқу ат-таъвил”).
Қасамёд этурман чошгоҳ вақти билан ва (ўз зулмати билан атрофни) қоплаб турган тун биланки. Чошгоҳ вақти қуёш кўтарилаётган пайт, кундузнинг бошланишидир.
“(ўз зулмати билан атрофни) қоплаб турган тун”дан мурод одамлар ва турли овозларлардан ҳоли бўлган сокинлик, сукунат қамраб олган кечадир.
(эй, Муҳаммад!) Роббингиз Сиздан воз кечгани ҳам йўқ, ёмон кўриб қолгани ҳам йўқ! Чошгоҳ ва тун билан қасамки, эй Муҳаммад, Парвардигорингиз Сизни пайғамбарликка танлаганидан сўнг тарк этгани йўқ, сизни яхши кўрганидан кейин ғазаб ҳам қилгани йўқ.
Бу оят мушрикларнинг “Роббиси уни ташлаб қўйди”, деган сўзларига раддиядир (Шайх Муҳаммад Али Собуний. “Софватут тафасийр”).
Албатта, Сиз учун охират (саодати) дунё (фароғати)дан яхшироқдир. Яқинда Раббингиз Сизга (шундай неъматларни) ато этурки, Сиз, албатта, (ундан) рози бўлурсиз.
Ўткинчи дунёдан охират диёри, жаннат ва ундаги боқий неъматлар яхшироқдир. Чунки Аллоҳ таоло охиратда сизга жаннат ва ундаги ҳавзи Кавсарни, қиёматда умматингизни шафоат қилиш мақоми (мақоми маҳмуд)ни тайёрлаб қўйган. Бу ҳақда Аллоҳ таоло бошқа оятда бундай марҳамат қилади: “Шоядки, Роббингиз Сизни (Қиёмат кунида) мақтовли (шафоат қиладиган) мақомда тирилтирса” (Исро сураси, 79-оят).
Мақоми маҳмуд бу Қиёмат кунида Пайғамбаримиз алайҳиссаломга ато этиладиган буюк шафоат мақомидир. Қиёмат кунида умматларини шафоат қиладилар. Расулулоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ҳар бир пайғамбарнинг қабул бўладиган дуоси бор. Мен дуоимни умматимга шафоат қилиш учун охиратга олиб қўйдим” деганлар (Имом Бухорий ривояти).
(Эй, Муҳаммад! Раббингиз) Сизни етим ҳолда топиб, бошпана бермадими?! Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) она қорнидаликларидаёқ оталаридан, олти ёшларида оналаридан айрилдилар. Аллоҳ таоло у зотнинг боболари қалбига чексиз меҳр-шафқат ҳиссини солди. Боболари Абдулмутталиб вафотидан сўнг Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) амакилари Абу Толибнинг қарамоғида қолдилар. Узоқ йиллар Абу Толиб у зотни ҳимоя қилди. Буларнинг барчаси Аллоҳ таолонинг ҳикмати ва инояти билан бўлди.
Яна Сизни гумроҳ (ғофил) ҳолда топиб, (тўғри йўлга) ҳидоят қилиб қўймадими?!
Аллоҳ таоло Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га ваҳий юбориб, у зотга шариатни билдирди ва Қуръондан таълим берди. Аллоҳ таоло бошқа оятда бундай марҳамат қилади: “Агар (Биз) Сизни (ҳақ йўлда) собитқадам қилмаганимизда...” (Исро сураси, 74-оят).
Ҳодий (Ҳидоят қилувчи) – Аллоҳ таолонинг сифатларидан бири бўлиб, У Зот Ўзи хоҳлаган кимсани фазли ила ҳидоят қилади. “Аллоҳ кимни ҳидоят қилса, бас, ўша ҳидоят топувчидир. Кимни йўлдан оздирса, бас, улар учун Ундан ўзга дўстларни топа олмассиз, уларни Қиёмат кунида юзтубан ҳолларида кўр, соқов, кар қилиб тирилтирурмиз” (Исро сураси, 97-оят).
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Аллоҳ таолодан ҳидоятни яъни тўғри йўлда собитқадамликни сўраб: “Аллоҳим! Мен Сендан ҳидоятни, иффатни, беҳожатликни сўрайман”, деб дуо қилардилар (Имом Муслим ривояти).
Сизни камбағал ҳолда топиб, (Хадичага уйланишинингиз туфайли) бой қилиб қўймадими?! Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Хадича бинти Хувайлид (розияллоҳу анҳо)нинг тижорат карвонларига бошчилик қилганлари ва кейинчалик у аёлни никоҳларига олганларидан кейин бой-бадавлат кишилардан бирига айландилар.
Аллоҳ таоло у зотни моддий тарафдан тўкис қилиб қўйди ва қаноатли қилди. Дунёнинг ўткинчи матоҳларига берилмадилар. Чин бойликни нафс хотиржамлигида деб билдилар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бойлик мол-дунёнинг кўплигида эмас. Балки нафс тўқлигидир”, дедилар (Имом Муслим, Имом Термизий ривояти).
Бас, энди Сиз (ҳам) етимга қаҳр қилманг! Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг етимликда вояга етишларининг катта ҳикмат бор эди. У зот етимликни ҳис этганлари учун ҳам уларга нисбатан меҳрибон, ҳамиша етимпарвар бўлдилар ва бошқаларни ҳам шунга тарғиб этдилар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Мен ва етимни ўз қарамоғига олган киши жаннатда мана шундай ёнма-ён турамиз” – деб кўрсаткич ва ўрта бармоқлари орасини очиб кўрсатдилар” (Имом Бухорий ривояти).
Соил (гадо)ни эса (малол олиб) жеркиманг! Бирор нарса сўраб келган тиланчини ҳайдаманг, унга мулойим бўлинг. Эҳсон, ҳадя беринг ёки чиройли муомала билан ортига қайтаринг.
Шунингдек, илм ўрганиш мақсадида бирор савол сўраб келганни ҳайдаманг, унга ўртагинг (Абул Баракот Насафий. “Мадорику ат-танзил ва ҳақоиқу ат-таъвил”).
Раббингизнинг (Сизга ато этган барча) неъмати ҳақида эса (одамларга) сўзланг! Аллоҳ таоло берган неъматлар ҳақида гапириш шукрнинг бир кўринишидир. Чунки банда ўзига етган инъом ёлғиз Аллоҳ таолонинг фазли билан эканига ишонади ва эътироф этади.
Анас ибн Башир (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) минбарда туриб: “Ким озига шукр қилмаса, кўпига ҳам шукр қилмайди. Ким одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга ҳам шукр қилмайди. Аллоҳнинг неъматлари ҳақида гапириш шукрдир. Уни тарк қилиш куфрдир. Жамоат раҳматдир”, дедилар” (Имом Байҳақий ривояти).
Абу Ражо (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Имрон ибн Ҳусайн (розияллоҳу анҳу)ни қўлида шойидан бўлган чойшабни олиб кетаётганини кўрдим. Илгари уни бу ҳолда ҳеч кўрмаган эдим. Шунда у: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Аллоҳ таоло бир бандасига бирор неъматни берса, ўша бандасида берган неъматини асари кўриниб туришини яхши кўради”, деганларини эшитганман», деди (Имом Абу Мансур Мотуридий. “Таъвилату аҳлис-сунна”).
Аллоҳ таоло барчамизни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га чин уммат бўлиб, у зотнинг гўзал ахлоқларидан ўрнак олиб яшашимизни насиб қилсин!
Шайх Муҳаммад Али Собунийнинг “Софватут тафасийр”,
Абул Баракот Насафийнинг “Мадорику ат-танзил ва ҳақоиқу ат-таъвил”,
Имом Абу Мансур Мотуридийнинг “Таъвилату аҳлис-сунна” асари асосида
Даврон НУРМУҲАММАД
тайёрлади
Буларни олдин билармидингиз?
1. Агар итлар шоколад еса, бу уларнинг ўлимига сабаб бўлиши мумкин экан.
2. Кўзингизнинг ҳажми ҳозир қандай бўлса, туғилганингизда ҳам шундай бўлган. Чунки бурун ва қулоқ ўсишдан тўхтамас, кўзлар эса ўсмас экан.
3. Хитойда инглиз тилида гапирувчилар АҚШ аҳолисидан кўпроқ экан.
4. Биз қоғоз пул деб атайдиган пуллар қоғоздан эмас, аслида пахтадан ишлаб чиқарилар экан.
5. Пиёз тўғраш пайтида сақич чайнаш кўз ёшланишининг олдини олар экан.
6. Кетчуп 18 асрда дори сифатида ишлатилган экан.
7. Дунёдаги товуқлар сони одамлар сонидан кўпроқ экан.
8. Капалакларда таъм билиш сезгиси икки оёғида жойлашган экан.
9. Агар чумолилар заҳарланиб қолса, ерга ўнг тарафи билан йиқилар экан.
10. Шиллиқурт уч йил ухлаши мумкин экан.
11. Итларда ўн хил, мушукларда эса юздан ортиқ турдаги овоз бор экан.
12. Шимолий қутб айиқлари чапақай бўлар экан.
13. Аёллар кўзларини эркакларга нисбатан бир неча баробар кўпроқ юмиб-очишар экан.
14. Шиллиқурт дарахт баргларини тили воситасида ер экан. Унинг тишлари сони 25 мингтагача етиши мумкин.
15. Ерда яшайдиган баъзи қуртларнинг кўзи бўлмас экан.
16. Бойўғли бошини доира шаклида айлантира олар экан.
17. Инсон вафот этаётганда биринчи бўлиб кўриш ҳиссини, кейин таъм билиш, кейин ҳид билиш, ундан сўнг ушлаб ҳис қилиш ва охирида эшитиш қобилиятини йўқотар экан.
Интернет маълумотлари асосида Нозимжон Иминжонов тайёрлади
Мақолалар
