www.muslimuz

www.muslimuz

Вівторок, 17 ноябрь 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 211–212 ОЯТЛАР

سَلۡ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ كَمۡ ءَاتَيۡنَٰهُم مِّنۡ ءَايَةِۢ بَيِّنَةٖۗ وَمَن يُبَدِّلۡ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُ فَإِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ٢١١

211. Бани Исроилдан уларга қанчалаб очиқ далилларни берганимизни сўранг. Ким Аллоҳ неъматлари келганидан кейин уларни ўзгартирса, Аллоҳ албатта қаттиқ жазо берувчидир.

Аллоҳ таоло тарихда шаккоклиги ва итоатсизлиги билан машҳур бўлган Бани Исроил қавмини ҳидоятга йўллаш учун уларга жуда кўп мўъжизаларни, очиқ-ойдин далил-исботларни кўрсатиб қўйди. Масалан, уларга юборилган пайғамбар Мусо алайҳиссаломга ато этган мўъжизаларнинг ўзи бир нечадир: у киши қўлларини қўлтиқларига тиқиб олсалар, кўрганни хушнуд этадиган даражада оппоқ бўлиб чиқар эди; Фиръавн сеҳргарларини мағлуб этиш учун ҳассаларини ерга ташлаганларида у илонга айланиб, сеҳргарларнинг илонларини ютиб юборди; Мусо алайҳиссалом ҳассалари билан харсанг тошга урсалар ўн икки булоқ отилиб чиқиб, ташналикда қолган қавм сувга сероб бўлди. Аллоҳ таоло қавмнинг ўзини ҳам бутун тарихи давомида турли неъматлар, имтиёзлар билан сийлаган: қаттиқ иссиқдан ҳимоя қилиш учун улар устига булутларни соя ташлаш учун юборган, осмондан ширинлик ва бедана гўшти тушириб турган, фиръавн аскарлари ўлдириш мақсадида таъқиб қилиб, етай деб қолганида денгизни иккига бўлиб, уларни қутқарган ва ҳоказо. Аммо итоатсиз қавм шунча неъматларга шукр қилмади, ҳидоят йўлидан юрмади. Бани Исроилга ўхшаб инсонлар Аллоҳ ҳукмидан чекингудай бўлишса, Исломга Аллоҳ буюрганидай тўлалигича киришмаса, уларни оғир мусибат кутиб турибди. Аллоҳ таоло берган имон ва илмни ўзгартириб, инсонларни ҳақ йўлдан адаштирувчилар эса, Аллоҳ азза ва жалланинг қаттиқ азобига учрашлари аниқ!

زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا وَيَسۡخَرُونَ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْۘ وَٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ فَوۡقَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ وَٱللَّهُ يَرۡزُقُ مَن يَشَآءُ بِغَيۡرِ حِسَابٖ٢١٢

212. Кофирларга дунё ҳаёти зийнатлаб қўйилди, улар мўминларни масхара қилишади. Ҳолбуки тақводорлар қиёмат куни улардан устундир. Аллоҳ хоҳлаганига беҳисоб ризқ берур.

Куфр келтирганлар имонсиз бўлгани учун ҳам дунё ҳаётига қаттиқ кўнгил қўйган. Улар бу борада мўминлар устидан кулиб юришади, уларни дунё ҳаётидан завқлана олмасликда, берилган имкониятлардан фойдаланмасликда айблаб, масхара қилишади. Чунки имондан йироқ кимсаларга дунё ҳаёти чиройли кўрсатиб қўйилган. Улар берилган умрни фақат айшу ишратда, кўнгилхушликларга кўмилиб ўтказишни исташади. Улар ҳаёт мазмунини базми-жамшидлар, ичимликлар, бузуқликлар, ғаройиб кўнгилочар ишлар, роҳат-фароғат, лаззатларда деб билишади. Дин ва эътиқодни ортиқча иш санашади.

Буларнинг ҳаммаси ҳавойи нафсга қулликдан, икки дунёда ҳам бахтсиз бўлишдан бошқа нарса эмас! Қорнинг очмай туриб, асло тўя олмайсан, тўйиб овқат есанг сени бесаранжомлик, жиззакилик, шунингдек лоқайдлик ва бўшашувчилик босади. Наҳотки аёлнинг оғуши барқарор бахт бўла олса? Қалб ва ҳирс ҳеч қачон барқарор бўла олмайди. Маъшуқалар мақтов ва хушомадга, совға ва ҳурмат-эътиборга ўч бўлишади. Севишганлар қўшилгач, бир-бирларидан ҳафсаласи пир бўлиб, кўнгли совийди. Бу муҳаббатни бахтли деб ҳисоблай олмаймиз. Чунки уларнинг ҳар бири бошқасини охиригача таниб, у ҳақда ўйлаган хаёллари, орзу-умидлари чилпарчин бўлгач, ундаги комил жозиба бир зумда ғойиб бўлади. Шу каби ҳаддан ташқари бадавлат бўлиш ҳам мол-мулкка қул бўлиш эмасми? Инсон ўзини мол-мулк хизматига топшириб, фақат уни тўплаш ва йиққанини асраш билан овора бўлиб қолганда ўз бойлигининг қулига айланиб, бир қурол бўлиб қолмайдими? Ҳар қандай бойлик ва мол-дунё инсонга вақтинчалик бериб қўйилганини, унга қалбдан муҳаббат қўйиш катта кулфат келтиришини асло эсдан чиқармаслик керак. Бу каби кимсалар ҳақида Қуръони карим бундай дейди: "Кофир бўлган кимсалар эса (мана шу ҳаёти дунёнинг ўткинчи лаззатларидан) фойдаланиб, чорва ҳайвонлари егандек еб-ичурлар ва дўзах уларнинг жойлари бўлур" (Муҳаммад, 12). Кўнгил хотиржамлиги, одамлар ўртасидаги, инсон ва Аллоҳ ўртасидаги келишув, мана шулар ҳақиқий бахт-саодат эмасми? Бу фароғат, руҳий таскин, келишиш инсон ўз кучини, мол-мулкини бошқалар хизматига сарфлагандагина чинакамига амалга ошган бўлади. У эзгу ниятлар ва ҳаракатлар билан эзгу ҳаёт кечирсагина бунга эришади. У Аллоҳ билан ибодат ва итоат воситасида маҳкам боғлансагина Аллоҳ унинг хотиржамлиги ва фароғатини кўпайтириб қўяди, ёрдамини ва бераётган атоларини зиёдалаштириб қўяди. Имондан ташқарида бу бахт бўлиши мумкинми?

Вівторок, 17 ноябрь 2020 00:00

Нурул изоҳ: ҲАЖ КИТОБИ (3-қисм)

Жиноятлар

(Ҳажда қилиниши тақиқланган амаллар)

Жиноятлар:

а) эҳром талабини бажарилмаганлик;

б) Ҳарами Шариф ҳурматини топташ сабабли содир бўлади.

  1. Агар фарз тавофни таҳоратсиз бажарса, битга қўй, жунуб ҳолда бажарса, битта туя сўйиши вожиб.
  2. Вожиб суннат ё тавофларни таҳоратсиз қилса, битта фитр садақаси миқдорида садақа бериши, жунуб ҳолда қилса, бир қўй сўйиши керак бўлади.
  3. Аёл ҳайз ё нифос қон тўхтамай вожиб ва суннат тавофларни бажарса, бир қўй, фарз бўлган тавофни бажарса бир туя сўяди.
  4. Ҳайзда, нифосда ёки жунуб бўлиб тавоф қилгач, покланиб, ғусул қилиб, қайтадан тавоф қилса, лозим бўлган жазо афв этилади.

Тавофни истисно қилган ҳолда, ҳажнинг бутун фарз, вожиб ва суннат амалларини жунуб, ҳайз ва нифосли ҳолда бажариш мумкин.

Жиноятлар

  1. Қурбонликни вожиб қиладиган жиноятлар.
  2. Фитр садақасини беришни вожиб қиладиган жиноятлар.
  3. Фитр садақасидан ҳам озроқ миқдорда жазо бериладиган жиноятлар.
  4. Берилган зарарнинг ўрнини қоплаш, қийматини тўлаши лозим қиладиган жиноятлар.

Қурбонлик сўйишни вожиб қиладиган жиноятлар

Ҳаж асносида баданига хушбўйлик суриш, бошига хина қўйиш, зайгун ёғи ёки ҳар хил ёғлар билан сочини ёғлаш, бир кун давомида тикилган либос кийиш, бошини беркитиш, сочнинг тўртдан бир қисмини олдириши, бир ерда икки қўли ва икки оёқнинг тирноқларини олиш, ҳажнинг вожибларидан бирини тарк қилиш.

Фитр садақаси миқдорича садақани вожиб қиладиган жиноятлар

Бир аъзонинг озигина қисмига ҳушбўйлик суриш, бир кундан озроқ муддат тикилган кийим кийиш ёки бошни ёпиш, сочнинг тўртдан бир қисмидан озроғини олдириш, битта бармоқнинг тирноғини олиш, қудум ёки вадо тавофини таҳоратсиз қилиш, видо тавофининг бирини қолдириш ёки шайтонга тош отишда белгиланган етти тошдан бирини отмай қолдириш.

Киши бит, бурга, чигиртка ўлдиргани учун фитр садақасидан кам миқдордага истаган садақасини беради.

Зарарнинг ўрнини қоплаш, қийматини тўлашни лозим қиладиган жиноятлар

Овланадиган ҳайвонни ўлдириш. Ҳайвон ўлдирилган жойида ишонарли икки киши томонидан қиймати баҳоланади. Агар ҳайвон битта қурбонлик қийматига тенг бўлса ё қурбонлик сотиб олиб сўяди ёки қурбонлик қийматида таом олиб, ярим соъдан фақирларга тарқатади. Ёки ярим соъ бериш ўрнига бир кундан рўза тутади. Қарға, калхат, чаён, илон, қутурган ит, тошбақа каби ов ҳайвони бўлмаган ҳайвонларни ва пашша каби барча ҳашоратларни ўлдирганга жазо йўқдир.

Қурбонлик (ҳадй)

Ҳадй Ҳарами Шарифда сўйиб, қурбат ҳосил қилиш учун у ерга инъом қилинган катта ёки кичик бошли қурбонлик ҳайвонидир. Бу туя, сигр ёки қўй бўлиши мумкин. Қурбонлик қилиниши жоиз бўлган ҳайвонлар ҳадй ўлароқ сўйилиши мумкин. Кўр, чўлоқ ва шунга ўхшаш айби бўлмаслиги шартдир. Зиёрат тавофини жунуб бўлиб адо этганлик ва Арафотда вуқуфдан олдин жинсий алоқа қилишдан бошқа барча жиноят учун қўй сўйиши кифоя қилади.

Бу икки жиноят учун эса сигир ёки туя қурбонлик қилиш вожиб бўлади.

Қурбонликни сўйиш вақти

Қирон ва Таматтуъ ҳажлари учун жонлиқ Қурбон ҳайитининг уч куни ичида (ақабада) тош отганидан сўнг сўйилади.

Қурбонлик сўйиладиган жой

Ҳадй жойи Ҳарами Шарифдир ва қурбон кунлари сўймоқчи бўлса, минода сўйиш суннатдир. Бошқа кунларда Маккада сўйиш афзал. Назр қилинган туяни Ҳарами Шарифда сўйиш шарт эмас.

Пайғамбаримизни, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, зиёрат қилиш

Аллоҳ таолонинг инояти билан ҳажни адо этган ҳожи Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, шаҳарлари Мадинаи Мунавварага бориб, муборак қабрларини зиёрат қилиши лозим.

Бу зиёрат энг фазилатли мустаҳаб ибодатлардандир. Баъзи китобларда вожиб ҳам дейилган. Бу ерни зиёрат қилиш мўмин учун шараф ва улуғ бахтдир. Бу ерда ҳожининг қалби Набавий нурларга тўлиб тошади. Муҳаммадий баракот унинг ҳар тарафини қамраб олади. Руҳи самоларга юксалиб, қалби гуноҳлардан пок бўлади ва умрининг қолган қисмида Пайғамбаримиз шафоатларидан файз олади. Расулуллоҳ, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, шундай деганлар: «Қабримни зиёрат қилган кишига қиёмат куни шафоатим вожиб бўлади».

Шунингдек, бу хусусда Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, яна шундай марҳамат қилганлар: «Вафотимдан сўнг мени зиёрат қилган киши, ҳаётлик давримда зиёрат қилган киши кабидир». Бошқа бир ҳадисда эса: «Ким Байтуллоҳни ҳаж қилиб, мени зиёрат қилмаса, менга жафо қилган бўлади», деганлари ривоят қилинади.

Пайғамбаримизни зиёрат қилиш мақсадида йўлга чиққан ҳожи кўп салавот айтмоғи лозим. Мадина деворларини кўргач, «Аллоҳумма ҳаза ҳарому набиййика, важъалҳу виқоятан лий минан-нар ва аманан минал-азоби ва суил ҳисаби», деб дуо қилади. (Маъноси: Парвардигорим! Мана шу сенинг Расулинг ҳазрат Муҳаммаднинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, ҳарами, абадий истироҳатгоҳи, бу ерни мен учун дўзах оташидан ҳимоя воситаси қилгин, азоб ва оғир ҳисоб беришдан озод бўлишимга бир сабаб қилгин).

Сўнгра ювиниб, хушбўйлик сепади ва энг гўзал, янги либосларини кияди. Чунки бу ҳурмат ва эҳтиромга энг лойиқ амалдир. Сўнг тавозеъ, виқор билан Мадинага киради ва равзаи муборакни зиёрат қилади. Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, минбарлари билан қабрлари орасида икки ракат намоз ўқийди. Чунки у зот, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, «Қабрим ва минбарим ораси жаннат бошаридан бир боғ, минбарим эса ҳовузимнинг устидадир», деганлар.

Сўнгра бундай шарафга муваффақ қилгани учун Аллоҳ таолога шуқр саждаси қилади ва хоҳлаган дуосини ўқийди. Бундан сўнг ўрнидан туриб, Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, қабрларига юзланади ва қабрнинг бош тарафида қиблага қараб, намозга тургандек, қад ростлайди ва: «Эй Расулуллоҳ, сизга Аллоҳнинг саломи, марҳамати ва баракоти бўлсин! Ассалому алайка, ё Расулуллоҳ! Ассалому алайка, ё хайри халқуллоҳ! Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлигига иқрорман ва Аллоҳнинг шериги йўқдир. Сиз Унинг бандаси, расули ва амини эканлигингизга иқрорман. Гувоҳлик бераманки, сиз рисолат (Пайғамбарлик вазифалари)ни батамом етказдингиз ва омонатни эгаларига тошпирдингиз. Умматингазга насиҳат қилиб, уларга тўғри йўлни кўрсатдингиз, куфр ва жаҳолатни йўқ қилдингиз. Биз туфайли Аллоҳ Сизга бошқа умматлари туфайли пайғамбарларга берган мукофотлардан ҳам зиёда ажр мукофотлар берсин», дейди.

Сўнгра Аллоҳдан эҳтиёжларини сўрайди. Чунки бу ер дуолар ижобат бўладиган, яхши талаблар раво кўриладиган хайрли мақомдир. Ҳажни адо этиб, Пайғамбаримизни, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, зиёрат қилган киши қалби пок, янги туғилгандек барча гуноҳлардан фориғ бўлган ҳолда ватанига қайтади. Аллоҳ таоло бизларни ҳам Байтуллоҳни ҳаж қилишга ва Расулуллоҳнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, равза ва қабрларни зиёрат қилишга муваффақ айласин. Шубҳасиз, Аллоҳ мўминларнинг дуоларини ижобат қилгувчи Зотдир. Омин.

Такрорлаш учун саволлар

  1. Ҳажни таърифланг, ҳукмларини, ҳикматини ва фарз бўлиш далилини айтиб беринг.
  2. Ҳажнинг фарз бўлиш сабабини, бажарилиши ва саҳиҳ бўлишининг шартларини баён қилинг.
  3. Ҳажнинг арконларини, вожиб ва суннатларининг энг муҳимларини санаб, вақтини айтиб беринг.
  4. Эҳромни таърифлаб, нима учун эҳромга кириш лозимлигини баён қилинг. Эҳромга кириш жойларини айтинг.
  5. Эҳромга киргач, ҳаж адо этилгунича қилиш лозим бўлган амалларини тартиби билан айтиб беринг.
  6. Умрани таърифланг, ҳукмларини айтинг? Қачон ва қаерда умра учун эҳромга кирилади? Умранинг рукнлари, шартлари ва вожиблари нималар?
  7. Умранинг бажарилиш тартиби ва ҳаждан фарқли томонларини айтинг.
  8. Қирон ҳажини таърифлаб, ҳукмини, шартларини ва адо этиш тартибини тушунтиринг.
  9. Таматтуь ҳажини таърифлаб, ҳукмини, шартларини ва бажариш тартибини тушунтиринг. Маккаликлар нима учун Қирон ва Таматтуь ҳаж қила олмайдилар?
  10. Эҳромга кирган кишининг ҳажга зарар берувчи ҳаракатлари неча қисмга бўлинади? Ҳар бир қисм ҳақида маълумот беринг.
  11. 1 Ҳаж қурбонлигини (ҳадй) таърифланг. Ҳадй қачон ва қаерда сўйилади?
  12. Пайғамбаримизни, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, зиёрат қилиши хусусида маълумот беринг.

Қурбонлик ва назр

Маълумки, Иброҳим, алайҳиссалом, ўзларидан сўнг адашганларни тўғри йўлга чақириш вазифасини бўйнига оладиган ўғил фарзанд ато қилишини Аллоҳдан ёлвориб сўрардилар. Шу боис ўғил кўрсалар, ўзи севган, энг қимматли нарсани Аллоҳ йўлида қурбон келтиришни назр қилган эдилар. Интизор кутилган йиллар сўнгида Исмоил, алайҳиссалом, дунёга келдилар ва орадан кўп ўтмай, оталарининг Аллоҳдан кейин энг севикли ва қийматли кишисига айланди. Бу хурсандчилик кунларида Иброҳим, алайҳиссалом, ваъдаларининг устидан чиқиш учун жуда кўп қўй ва туяларни қурбон қилсалар ҳам, тушларида ҳар сафар ушбу нидони эшитиб уйғонардилар:

– Эй Иброҳим, сўзингнинг устидан чиқмаяпсан, энг суюкли нарсангни қурбон қилишинг керак эди.

Шунда у зот фарзандлари Исмоилни, алайҳиссалом, қурбон қилиши кераклигини фаҳмладилар. Ҳазрат Исмоил, алайҳиссалом, ҳам масаланинг моҳиятини яхши англадилар, рози бўлдилар.

Иброҳим, алайҳиссалом, ўғлини олиб, ҳам қайғули, ҳам Аллоҳнинг амрига таслимият билан ўғилларини қурбонлик қилиш учун Минога бордилар. Ҳазрат Исмоил, алайҳиссалом, ҳам дадасига, ҳам Роббига итоаткор эди. Ҳеч қандай тўсқинлик қилмай, осуда кўнгил билан, оталарининг жасоратини оширувчи сўзлар айтиб, йўлга чиқдилар. Ҳазрат Иброҳим, алайҳиссалом, эндигина пичоқни ўғлининг бўғзига тираган чоқда, фаришталар султони Жаброил, алайҳиссалом, бир қўчқорни кўтариб ерга тушдилар. Аллоҳнинг буйруғи бажарилди. Амрдан мурод Исмоилни, алайҳиссалом, бўғизлаш эмас, балки Аллоҳга итоаткор банда эканини синаш-кўрсатиш эди.

Иброҳимнинг, алайҳиссалом, бу қаҳрамонлигини доимо ёдда тутиш ва нафс зиқналигини қалбдан ўчириб, Аллоҳ учун энг қимматли дунё молидан воз кеча олишлари учун мўминларга, қурбонлик қилиш буюрилган. Қурбонлик қилган мўъминнинг оиласига бир зиёфат каби Аллоҳнинг лутфи эҳсони ёғилади. Қурбонлик ибодатнинг болаларни жуда кичик ёшдан динсевар руҳда тарбия қилиш, фақир хонадонларга гўшт улашиб, уларни хурсанд қилиш, мусулмонлар орасида ўзаро ёрдам руҳи кучайиши каби ижтимоий фойдалари ҳам бор.

Қурбонликка оид ҳукмлар

Қурбонлик қилиш Имоми Аъзам ва Имом Муҳаммадга кўра, вожиб, Имом Абу Юсуфга кўра, суннатдир.

Муқим, ҳожати аслиядан ортиқча молларининг қиймати закот нисобига етган кипш ўз ҳисобидан қурбонлик сўяди. Хотини, бола-чақаси учун қурбонлик қилишга мажбур эмас. Уларнинг мулклари бўлса, ўзлари алоҳида қурбонлик қиладилар. Бироқ бой ота балоғатга етмаган фарзандлари номидан қурбонлик қилиши керак деган олимлар ҳам бор.

Қурбонлик учун қўй, сигир, туя каби ҳайвонлар сўйилиши мумкин. Етти киши биргалиқда катта бош ҳайвон сўйишлари ҳам мумкин. Уларнинг бари мусулмон ва бой, қурбонлик қилиш ниятида бир жойга тўпланган бўлишлари керак. Улардан бири кофир ёки уйига гўшт олиб бориш учун шериклик қилган бўлса, бу етти кишининг қурбонлиги жоиз эмас. Бу етти киши тенг шерик бўлишлари шарт. Ораларидан ҳатто бир кишининг ҳиссаси еттидан бир улушдан кам бўлса, қурбонлик жоиз эмас. Икки ёки уч киши шерикликда қурбонлик қилишлари ҳам мумкин.

Қурбон ҳайитининг биринчи куни ҳайит намозидан сўнг ҳайитнинг учинчи куни шомгача қурбонлик қилиш мумкин. Кишига қурбонлик қилиш вожиб ё вожиб эмаслиги унинг айни ўша пайтдаги аҳволига кўра маълум бўлади. Масалан, ҳайитнинг учинчи куни қуёш ботай деганда бой бўлиб, қурбонлик қилишга қодир киши дарров қурбонлик қилиниши лозим. Худди шу пайтда мол-мулкидан ажралиб қолган киши, ҳайитнинг илк кунларида бу ишга қодир бўлган бўлса ҳам, унга жонлиқ сўйиш вожиб эмас. Белгиланган муддатда қурбонлик қилолмасдан, вақтини ўтказиб юборган киши қурбонлик ҳайвони ё унинг қийматини камбағал кимсага садақа қилиб, қарзидан қутулади.

Олти ойлик қўзи, беш яшар туя, икки йиллик мол (сигир), туғилишда шохсиз бўлган катта-кичик ҳайвонларни қурбонлик қилиш мумкин. Бир ёки икки кўзи кўр, тик туролмайдиган даражада кучсиз, сўйиладиган жойгача юриб боролмайдиган даражада нимжон ҳайвонлар қурбонлик қилинмайди. Чунки Аллоҳ таоло ояти каримада: "Молингизнинг сизларга энг қимматлигидан Аллоҳ учун фидо қилмагуингизча, эҳсон қилгувчилардан бўла олмайсиз" (мазмуни) деб амр этган.

Қурбонлик гўштининг бир қисмини ўзи оиласи билан еса, учдан бир қисмидан кам бўлмаганини камбағалларга, бир қисми эса бой қўшниларга ҳам тарқатилади. Оилада кўпчилик бўлса, қўшниларга тарқатмай, гўштни тўлиқ уй ичида ишлатиши ҳам мумкин. Қурбонлик сўювчи ҳайвон терисини вақф муассасаларига бериши мумкин ёки ўз эҳтиёжи учун ишлатиши мумкин.

Жонлиқни эгаси сўйиши жуда фазилатлидир, буни эплай олмаса, ўрнига вакил қўяди. Фақат мусулмон бўлмаган кишига сўйдирмайди. Қурбонликни "Бисмиллаҳи Аллоҳу акбар (Улуғ Аллоҳ номи билан)" деб Аллоҳнинг исмини зикр қилиб сўяди.

«Шу мақсадим амалга ошса, шу хил ҳайвонни қурбонлик қиламан», деб ваъда қилиш назр дейилади. Берилган сўз, ваъдани бажариш вожибдир. Назр ё «шу ишим ҳал бўлса, фалон пайт шу хил жонлиқ сўяман» каби маълум бир пайти аниқ ёки «шу ишим амалга ошса, шунақа жонлиқ сўяман» каби пайти ноаниқ бўлиши мумкии.

Вақти маълум назрнинг вақти келса, бажарилиши керак. Вақти номаълум бўлган назрлар сабаб бўлган ишлар амалга ошганда қилиниши керак. Назр қилинадиган ҳайвон қурбонликка жоиз бўлган ҳайвонлардан бўлиши лозим. Бунга кўра, ногирон ҳайвон ва товуқ, хўроз каби қурбонлик қилинмайдиган ҳайвонлар назр қилинмайди. Назр қилинган гўштдан назр қилувчи ҳам, оила аъзолари ҳам емаслиги керак. Закот бериш жоиз бўлмаган кишиларга (яқин қариндошлар: ота-она, фарзанд) бериши мумкин. Гўштидан албатта камбағалларга тарқатиш керак.

 

Китоб Аллоҳнинг изни билан битди.

Понеділок, 16 ноябрь 2020 00:00

Ислом тарихи: НУБУВВАТНИНГ ВАЗИФАСИ

УНИНГ ИНСОНИЯТНИ ҚУТҚАРИШ ВА САОДАТМАНД ҚИЛИШДАГИ ЎРНИ. АНБИЁЛАР АМАЛИНИНГ ТАБИАТИ

Нубувватнинг вазифасини ва анбиёлар амалининг табиатини баён қилиш учун бир мисол келтираман. Ундан фалсафий далилларсиз ҳам нубувватнинг вазифасини ва ўрнини тушуниб оламиз.

Ҳикоя қилинишича, бир гуруҳ талабалар денгизда сайр қилиш учун кемага минибдилар. Уларнинг ўзлари тетик, вақтлари кўп эди. Умрида дарс ўқимаган уммий кемачи ҳазил-мутойиба, қочирим гап қилиб кулиш учун яхши ҳадаф (нишон) эди.

Талабалардан бири унга: «Амаки, қайси илмларни ўргангансиз?» деди.

«Ҳеч нарса ўргана олмадим, болам», деди кемачи.

«Табиий илмларни ўрганмаганмисиз?» деди толиб.

«Йўқ. Улар ҳақида эшитмаганман ҳам», деди кемачи.

Шунда бошқа бир толиб гапга аралашиб: «Математика, алгебраларни ўқигандирсиз?» деди.

«Тўғриси, бу ғалати номларни биринчи марта эшитиб турибман», деб жавоб берди кемачи.

Учинчи бир шўхроқ толиб: «Ишончим комилки, жўғрофия билан тарихни ҳам қотириб ўқиб қўйгансиз-а?» деди.

Кемачи унга қараб: «Бу шаҳарнинг номими, одамнинг-ми?» деди. Шу ерга келганда ёшлар ўзларини тута олмай, кулиб юборишди. Уларнинг қаҳқаҳаси атрофга тарқалди.

«Ёшингиз нечада?» дейишди кулиб бўлиб.

«Қирққа кириб қолдим», деди у.

«Умрингизнинг тенг ярмини зое қилибсиз-да, амаки!» дейишди ёшлар. Саводсиз кемачи маъюс ҳолда жим қолди. У ўз навбатини кутарди.

Бирдан денгиз тўлқинланиб, довул бошланди. Кучли тўлқин келиб, кемага урила бошлади. Кема қаттиқ чайқалиб, тўлқинлар уни ютиб юборгудек бўлиб, оғизларини очиб ҳамла қила бошлади. Ёшлар изтиробга тушдилар. Улар денгизга биринчи марта чиққан эдилар. Кема ғарқ бўлиши муқаррар бўлиб қолди.

Энди саводсиз кемачининг навбати келган эди. У хотиржамлик ва виқор билан: «Ҳа, болалар! Қандай илмларни ўрганган эдингиз?» деди.

Ёшлар ўзлари ўрганган илмларнинг узундан-узоқ рўйхатини айта кетишди. Аммо улар кемачининг мақсадини англашмас эди. Улар кўплаб номи улуғ илмларнинг исмларини санаб бўлишганидан кейин кемачи виқор билан ғолибона гердайиб шундай деди: «Болаларим, бу илмларни-ку ўрганибсиз. Лекин сузишни ҳам ўргандингизми? Худо кўрсатмасин, агар кема ағдарилиб кетадиган бўлса, соҳилгача қандай қилиб сузиб боришни биласизми?»

«Йўқ! Биз ўрганмаган ягона илм шу экан», дейишди толиблар.

Бу гапни эшитиб, кемачи маза қилиб кулди-да: «Агар мен умримнинг ярмини зое кетказган бўлсам, сизлар умрингизнинг ҳаммасини қўлдан берибсизлар, чунки мана бу тўфонда ўша илмларингиз сизга ёрдам бера олмайди. Сизларга фойда берадиган ягона илм сузиш илмидир. Уни эса сизлар билмаисизлар», деди.

Ғарқ бўлиш ҳолига келиб қолган инсониятни қутқаришда нубувватнинг вазифаси ва ўрни ана шундан иборат. Анбиё ва расуллар амалидаги табиатнинг бошқа таълим-тарбиялардан фарқ қиладиган жойи ҳам шунда. Улар башариятга «нажот илми»ни берурлар. Улар башариятга сузишни ва ҳаёт кемасини бошқаришни ўргатурлар.

Инсоният тарихи кўрсатадики, одамлар ахлоқининг бузилиши ва ёмон ишлари туфайли ҳаёт кемаси ғарқ бўлганда, у билан қўшилиб барча башарият, цивилизация, фикрий, илмий, фалсафий маҳсуллар, шунингдек, барча шеърий, адабий ва баёний дурдоналар ҳам биргаликда ғарқ бўлади. Ушбу кема ҳеч қачон адабий тушкунлик туфайли ғарқ бўлган эмас. Мадраса ёки дорилфунунларнинг озлигидан ғарқ бўлган эмас. Олий таълимнинг йўқлигидан ғарқ бўлган эмас. Ёки молу дунёнинг озлигидан, турмуш савиясининг пастлигидан ғарқ бўлган эмас. Бу кема инсон ўзини ўзи ўлдиришга тайёрлангани учун, ўзи яшаётган уйни бузувчи чўқморга айлангани учун ғарқ бўлган. Тарих инсон ақлининг кўпинча асабий хуружларга учраб, яратувчилик ўрнига бузғунчилик, барпо қилиш ўрнига йўқ қилиш йўлига кириб кетганига далолат қилади.

Ғарбпарастларнинг ҳайрат ва даҳшатга тушганларини кўрдик. Биз ҳолатнинг хунуклиги ва ишнинг ёмонлигидан ишонгимиз келмаса ҳам, одамларнинг шавқу завқ билан ўз асосларини бузаётганларини ўз кўзимиз билан кўрдик. Ҳолбуки, худди ўша асосга уларнинг улуғ фикрий ва маданий қасрлари бино қилинган эди. Ўша нобакорлар бу аҳмоқона ишларини худди оламшумул яхшилик қилаётгандек, ажойиб хизмат адо этаётгандек ихлос билан бажарар эдилар. Бу билан улар ўзларини ўзлари ўлим чоҳига тортар эдилар.

ЖОҲИЛИЯТ АСРИ ВА УНИНГ АҒДАРИЛИШГА ҲАМДА ЎЗ-ЎЗИНИ ЎЛДИРИШГА ТАЙЁРЛАНИШИ ТАСВИРИ

Милодий олтинчи асрда оламда ана шундай ҳолат ҳукм сурар эди. Биз унда ўзини ўзи ўлдиришга оммавий тайёргарлик кўрилганини мулоҳаза қиламиз. Ўша даврда инсоният ўзини ўзи ўлдиришга рози бўлибгина қолмай, балки бу ишга ошиқар эди. Гўёки у бу ишни қилиш учун назр атаган ёки қасам ичган-у, атаган назрию ичган қасамини амалга оширишга тиришаётганга ўхшар эди.

Қуръони Карим ушбу манзарани ҳеч бир рассом, адиб, ривоятчи ёки тарихчи тасвирлай олмайдиган даражада аниқ тасвирлаб берган:

«...ва Аллоҳнинг сизга берган неъматини эсланг: бир вақтлар душман эдингиз, қалбларингизни улфат қилди. Унинг неъмати ила биродар бўлдингиз. Оловли жар ёқасида эдингиз, ундан сизни қутқарди» (Оли Имрон сураси, 103-оят).

Тарихчиларни Аллоҳ раҳмат айласин. Улар бизга рисолаи Муҳаммадия воқеаларини тасвирлаб бераётганларида жоҳилиятни тўғри ва дақиқ тасвирлаб бермаганлар. Улар маъзурлар, ажру савоб эгасидирлар. Уларга ташаккур, чунки адабиёт ва луғат захираси уларга ёрдам бера олмаган. Аслида бу нарса ниҳоятда баҳайбат, улкан, аммо дақиқ ва мавҳум бир нарсадир. Уни қалам билан, луғавий қудрат билан ва баёний салоҳият билан васф қилиб бўлмайди.

Муҳаммад соллаллоҳу алайхи васаллам пайғамбар этиб юборилган аср ижтимоий ва ахлоқий тушкунлик муаммоси асри эдими? Еки бутпарастлик муаммоси асри эдими? Ёки у ароқхўрлик, қиморбозлик, бемаънилик, зулму истибдод муаммоси асри эдими? Ёки золимона иқтисодий қонунлар ва ситамкор ҳокимлар муаммоси асри эдими? Ёки қизларни тириклай кўмиш муаммоси асри эдими? Йўқ! У аср бутун бошли инсониятни тириклай кўмиш муаммоси асри эди!

Бу босқич тугаб битди. У авлод инқирозга учради. Мазкур хунук кўриниш кишилар тасаввуридан ғойиб бўлди. Энди уни қандай тасаввур қила оламиз? Қандай қилиб уни кўз билан кўриб, қўл билан ушлайдиган қиламиз? Бу ҳакда «Ўша жоҳилият асрида бўлиб, уни тўла тушуниш учун унда яшаш ва унинг ўтида куйиш керак», дея оламиз, холос.

Агар бирор суратчи ўша пайт инсонини тасвирламоқчи бўлса, ғоятда чиройли, саломат, хушбичим ва сарвиқомат бир одам суратини чизар эди. Инсон ҳамма нарсани яхши лаб яратувчи Аллоҳнинг санъати намунасидир. Унга фаришталар ҳам ҳавас қилганлар. Аллоҳ уни Ўзининг халифаси қилган. У бутун мавжудотнинг зийнатидир. У ҳақиқат ва ирфоннинг мағзидир. Унинг сабабидан ушбу ер харобадан ободга айлангандир. Ҳалиги суратда ана ўша инсон ўзини ичида олов ловуллаб турган катта хандаққа ташламоқчи бўлиб тургани тасвирланган бўларди. У ўзининг бор кучини йиғиб, кийимларини йиғиштириб, бир оёғини хандақ томон кўтариб турибди. Бир неча лаҳзадан сўнг ўлим зулматига ўзини уради. Ушбу тасвир Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам пайғамбар этиб юборилган пайтдаги инсониятнинг ҳолини бироз тасвирлаган бўлади. Қуръон бу ҳолатга ишора қилиб: «Оловли жар ёқасида эдингиз, ундан сизни қутқарди», дейди.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу ҳолатни тасвирлаб, шундай деганлар: «Мен ва менинг умматим худди олов ёқиб ўтирган одам ҳамда унга келиб тушаётган ҳашарот ва капалакларга ўхшаймиз. Мен сизнинг белбоғингиздан тутиб турибман, сизлар эса ўзингизни оловга урасиз».

Ушбу қиссадаги катта муаммо инсоният кемаси Аллоҳнинг ҳифзу ҳимоясида нажот қирғоғига соғ-саломат чйқиб олмоғи эди, чунки инсон рисоладагидек бўлиб, унинг табиати мўътадил, ҳаёти мувозанатли бўлганда унинг барча бунёдкорлик ва тараққиётга оид режалари, адабий ва илмий режалари амалга ошади.

Шундан келиб чиқиб, «Бутун инсоният анбиё алайҳиссаломлар олдида қарздордир», деймиз, чунки улар инсониятни бўйнида қиличдек осилиб турган турли хатарлардан қутқарганлар. Барча илмий режалар, ижтимоий лойиҳалар, фикрий ёки фалсафий мактаблар уларнинг фазлидан холи эмас. Шунингдек, ҳозирги олам ҳам уларнинг олдида ўзининг боқий қолгани, бардавом бўлгани ва ҳаёт ҳаққига эришгани учун қарздордир.

Чунки инсоният тили билан эътироф қилмаса ҳам, ҳоли билан кўп марта бу ҳақиқатни эътироф қилгандир. У кўп марта ўзида ҳаёт ҳаққи қолмаганини, раҳм-шафқат қолмаганини, файзу барака, яхшилик қолмаганини тан олган.

Инсоният илоҳий маҳкамада бир неча бор ўзига қарши ўзи даъво очган ва ўзига қарши гувоҳлик ҳам берган. Унинг иши бўйича тўлган дафтарлар охирги ва одил ҳукм чиқиши учун тайёр ҳам бўлган эди. Инсон ўзини тасаввур қилиш мумкин бўлган энг катта уқубатга тутган эди. Балки ўлим ҳукмига сазовор бўлган эди. Бунинг ажабланадиган жойи ҳам йўқ. Маданият ўзининг табиий чегарасидан, ўз қобиғидан чиққанда, ахлоқий қадриятларни бутунлай унутганда ёки уларга очиқ-ойдин куфр келтирганда ва инсон барча гўзал ғоялардан, шарафли мақсадлардан ғофил бўлганда, моддий манфаатлардан бошқа ҳамма манфаатларни ёддан чиқарганда, унинг қалби бўрининг, қоплоннинг ёки йўлбарснинг қалбига айланиб қолади. Ана ўшанда унинг жисмида бир хаёлий ёки сунъий қорин пайдо бўлади. Уни ёмонликка амр қиладиган нафс пайдо бўлади. У беқарор бўлиб қолади. Ҳеч бир нарса унинг йўлини тўсмай қўяди. Инсониятни жунуннинг шиддатли хуружи тутганда, Аллоҳ унга бир гуруҳ жарроҳларни ёки бир тўп қонхўрларни юборади. Пичоқлар ишга тушиб, шиш ва яраларни кесиб тозалай бошлайди.

Албатта, маданиятнинг бузилиши, унинг қутуриши ва жинни бўлиши подшоҳлик ва диктатуранинг жиннилигидан кўра ашаддийроқ, ёмонлиги ундан кўра хунукроқдир, чунки бир кишининг жинни бўлиши бир маҳалланинг тинчини бузиши мумкин. Аммо инсониятнинг барчаси жинни бўлганда, маданият ифлосланганда, инсоний табиат бузилганда нима бўлишини тасаввур қилиб кўринг-а! Унинг давоси бўлиши мумкинми?

Жоҳилият даврида маданият бузилибгина қолмай, балки унинг бутун вужуди сасиб кетган эди. Инсон ўз биродари инсонни овлар, уни ўлдиришдан, ўлими олдидаги қийналишидан ҳузурланар эди. Бу худди бизлардан бирортамизнинг боғу роғларни, гулзорларни кўриб, ҳузурлачганимиз каби эди. Уша давр инсони азобланаётган инсоннинг инграшидан, дод-войидан ва зорланишидан ёқимли шароб, лаззатли таом ёки гўзал манзарадан ҳузурлангандек ҳузурланар эди.

Оврупо қаҳрамонликлари, улуғворлиги, қонунлари ва маданиятини қўшиқ қилиб куйлайдиган Рим тарихига назар солиб кўринг. Унда инсон бемеҳрлигининг жонли мисолини кўрасиз.

Ликий «Оврупо ахлоқи тарихи» номли китобида инсоннинг нодир ваҳшийлигидан бир кўринишни қуйидагича тасвирлайди:

«Рим аҳлини сеҳрлаган манзаралардан энг олийси, улар учун энг яхши ва ҳузурбахш нарсаларнинг бири ўз жинсидан бирининг гладиаторлар олишувида қонга беланиб, йиқилиши эди. Ана ўшанда одамлар ўзларини тута олмай қолар эдилар. Мазкур вахдшёна манзарани яқинроқдан кўриш учун ёшу қари, эркагу аёл, ҳатто болалар ҳам бир-бирини туртиб, олдинга ташланишар эди. Улар ўз қавмидан, юртидан бўлган бир кишининг қийналиб ўлишини шунчалик шодлик билан олқишлар эдилар. Унинг ўлими олдидаги инграши улар учун ҳар қандай мусиқа, қўшиқ ва қушларнинг сайрашидан кўра ёқимлироқ эди. Тартибни сақлашлари лозим бўлган миршаблар ҳам бундай тўполоннинг олдида кўлларидан бир нарса келмай, лол қолар эдилар».

Уша пайтда жоҳилиятнинг пойдевори ўз ўрнидан кўчган эди. Балки у парчаланиб кетган ва уни ислоҳ қилишдан умид йўқ эди. Инсоният илоҳий маҳкама қаршисида туриб, ўзининг охирги ҳукмини кутар эди. Ана шундай бир пайтда Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам юборилдилар ва осмондан у зотга: «Биз сени фақат оламларга раҳмат қилиб юбордик», деб нидо қилинди.

РИСОЛАИ МУҲАММАДИЯ ҲИСОБИДА ЯНГИ ОЛАМ

Биз яшаб турган авлод ҳам, биздан кейин келадиган авлодлар ҳам – ҳамма-ҳаммаси рисолаи Муҳаммадиянинг ва унинг шомил ва боқий даъватининг ҳамда самарали уринишларининг ҳисобида борлиги инкор этиб бўлмайдиган ҳақиқатдир, чунки у, энг аввало, инсониятга тахдид солиб турган қилични унинг бошидан олди ва унга кўплаб яхшиликлар, ҳадялар ва атолар армуғон этди. У инсониятга янги руҳ, янги ҳаракат, ҳиммат, орзу, иззат ва каромат, тўғри мақсад, олиймақом ғоя берди. Ушбу армуғонлар туфайли инсоният янгича улуғворликка, маданиятга, дунёқарашга, ихлосга ва бошқа кўпгина ўзи учун зарур бўлган нарсаларга эга бўлди.

РИСОЛАИ МУҲАММАДИЯНИНГ ОЛТИ АРМУҒОНИ ВА УЛАРНИНГ ИНСОНИЯТ ТАРИХИГА ТАЪСИРИ

Энди рисолаи Муҳаммадиянинг башариятни ислоҳ қилиш, тўғри йўлга бошлаш, уйғотиш ва ривожлантириш учун тақдим қилган кўплаб армуғонларидан олтитасини мисол тариқасида зикр қиламиз. Ўлар аввалги қолоқ оламга мутлақо ўхшамайдиган янги бир олам барпо қилгандир.

ПОК ВА РАВШАН ТАВҲИД АҚИЙДАСИ

У зот еодлаллоҳу алайҳи васалламнинг биринчи катта хизматлари – инсониятга пок ва равшан тавҳид ақийдасини армуғон қилганларидир. Бу ақийда инқилобий ва мўъжизавий бир ақийдадир. У қувват ва ҳаётийлик ила отилиб чиқади. У вазиятларни ўзгартириб юборади. У ботил олиҳаларни парчалайди. Инсоният унга ўхшаш нарсани кўрмаган ва қиёматгача кўрмайди ҳам.

Узича бўлмағур даъволарни кўтариб юрган, шеър, фалсафа, сиёсат ва жамиятшуносликдан иборат пуч гапларни опичлаб юрган инсон, халқлар ва юртларни қайта-қайта мустамлака қилган, тошлардан гул ясаган, тоғлардан анҳорлар чиқарган инсон, гоҳида худоликни даъво қилган инсон, ҳа, ўша инсон турли бўлмағур, зарар ҳам, фойда ҳам бермайдиган нарсаларга сажда қилар эди.

«Агар бир пашша улардан бирон нарсани тортиб олса, ундан ўшани хам қутқариб ололмаслар. Талаб қилувчи ҳам, талаб қилинган ҳам заиф бўлди» (Ҳаж сураси, 73-оят).

У ўзи ясаган нарсаларга таъзим қилар эди. Ундан қўрқар эди. Ундан яхшиликни умид қилар эди. У тоғлар, анҳорлар, дарахтлар, ҳайвонлар, руҳлар, шайтонлар ва бошқа табиий нарсаларга сажда қилибгина қолмасдан, балки ҳашарот ва қурт-қумурсқаларга ҳам сажда қилар эди. У ўз ҳаётини бор бўйича турли васвасалар, хаёллар, ваҳмлар, хомхаёллар ва алғов-далғов фикрлар билан ўтказар эди. Бунинг табиий натижаси ўлароқ, у қўрқоқ, заифҳол, фикран тутуриқсиз, нафсан изтиробли, ишончи ва истиқрори йўқ шахсга айланган эди.

Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ана шундай аянчли ҳолга тушиб қолган инсониятга пок, дақиқ, содда ва осону равшан тавҳид ақийдасини армуғон этдилар. Бу ақийда ҳимматларни қўзғатди. У ҳаётнинг боисидир. У ила инсоният барча хавф ва қўрқинчлардан халос бўлди. Аллохдан бошқа ҳеч кимдан қўрқмайдиган бўлди. Инсон Аллоҳнинг Ўзигина фойда ва зарар келтирувчи, берувчи ва олувчи эканига ҳамда У Зотнинг ягона Ўзигина башариятнинг ҳожатларини чиқарувчи эканига аниқ ишонди. Ушбу янги маърифат туфайли унинг назарида бутун олам ўзгача бўлди. У барча қуллик ва қарамликдан озод бўлди. У махлукдардан умидвор бўлиш ёки қўрқиш ҳиссидан ҳам озод бўлди. Хаёлни учириб, фикрни чалғитадиган барча нарсалардан ҳам қутилди. У ўзининг Аллоҳнинг энг шарафли халқи, ер юзининг улуғи, Аллоҳнинг халифаси эканини англаб етди. У ўз Робби ва Холиқига итоат қилиб, Унинг амрларини бажаришга ўтди. У шу билан инсонийликнинг улуғ шарафини юзага чиқарди.

Ҳа, рисолаи Муҳаммадия инсониятга «тавҳид ақийдаси» номли улкан туҳфани армуғон этди. Бу ақийда авваллари бошқа ақийдалар олдида мажҳул ва мазлум эди. Энди унинг садоси бутун оламга тарқалди. Дунёдаги оламшумул фалсафалар ва даъватлар ундан таъсирландилар.

Баъзи ширк ва кўпхудолик асосида пайдо бўлган ва бу нарсалар қон-қонига сингиб кетган катта диёнатлар охири келиб, паст овоз билан бўлса ҳам, қулоққа шивирлаш ила бўлса ҳам, Аллоҳнинг бирлигини, Унинг шериги йўқлигини тан олишга мажбур бўлдилар. Улар ўзларининг ширюса оид эътиқодларини фалсафий таъвил қилиб, ширк ва бидъатлардан ўзларини олиб қоча бошладилар. Улар ўзларининг эътиқодларини Исломдаги тавҳид ақийдасига ўхшата бошладилар. Ўша диёнатларнинг бошлиқлари ширкни зикр қилишдан хижолат бўладиган бўлиб қолишди. Ушбу туҳфа рисолаи Муҳаммадия инсониятга ҳадя қилган туҳфаларнинг энг қимматлиси бўлди.

ИНСОНИЯТНИНГ БИРЛИГИ ВА БАШАРИЯТНИНГ ТЕНГЛИГИ АСОСИ

Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оламга тақдим қилган улкан хизматларидан иккинчиси инсоният бирлиги ва башарият тенглиги тасаввуридир.

Авваллари ийсонлар турли халқлар, қабилалар, ирқлар ва табақаларга бўлинар эди. Улардан баъзилари олий, юқори табақа, бошқалари паст, қуйи табақа ҳисобланарди. Мазкур табақалар орасидаги тафовут жуда ҳам улкан бўлиб, баъзан инсон билан ҳайвон, ҳур билан қул ва обид билан маъбуд орасидаги тафовутга тенг келар эди. Бу ерда инсоният бирлиги ва башарият тенглиги ҳақида ҳатто фикр ҳам юритилмас эди. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам узоқ давом этган сукунатдан ва зулматдан сўнг мазкур инқилобий, ақлларни даҳшатга солувчи ва вазиятларни ўзгартирувчи эълонни қилдилар:

«Эй одамлар! Сизларнинг Роббингиз бирдир. Отангиз бирдир. Ҳаммангиз Одам Атодансиз. Одам эса тупроқдандир. Аллоҳнинг ҳузурида мукаррамроғингиз тақводорроғингиздир. Арабнинг ажамдан тақводан бошқа фазли йўқдир», дедилар.

Ушбу эълон ўзида икки ҳақиқатни мужассам қилган. Иккиси ҳам эминлик ва тинчликнинг асосий таянчларидир. Барча замонлар ва маконларда шу иккиси асосида тинчлик бўлган. Уларнинг бири Роббнинг бирлигидир. Иккинчиси башариятнинг бирлигидир. Инсон инсонга икки тарафла-ма биродардир. Инсон инсонга икки марта биродардир. Биринчи марта – Роббнинг бирлиги туфайли. Иккинчи марта – отанинг бирлиги туфайли.

«Эй одамлар! Сизларни бир жондан яратган ва ундан унинг жуфтини яратиб, икковларидан кўплаб эркагу аёллар таратган Роббингиздан қўрқинглар! У билан ўзаро сўровда бўладиганингиз Аллохдан ва қариндошлик (алоқаларини узиш)дан қўрқинг. Албатта, Аллоҳ устингиздан кузатиб турувчидир» (Нисо сураси, 1-оят).

«Эй одамлар! Биз сизларни бир эркак ва аёлдан яратдик, сизларни ўзаро танишишингиз учун халқлар ва қабилалар қилиб қўйдик. Албатта, Аллоҳнинг хузурида энг ҳурматлийингиз энг тақводорингиздир. Албатта, Аллоҳ билувчидир, хабардор» (Ҳужурот сураси, 13-оят).

Албатта, бу боқий калималарни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам видолашув ҳажида ўз тиллари ила эълон қилдилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу калималарни эълон қилган пайтда олам улардаги журъат ва ошкораликни ҳазм қила оладиган ҳолатда эмас эди. Бу эълон ўша пайтдаги олам учун катта ва шиддатли зилзиладан ўзга нарса эмас эди.

Бугунги кунда инсоният босиб ўтган илм, фаҳм ва инсоний фикр йўлидаги узоқ ва машаққатли йўл Ислом даъвати, исломий жамият пайдо бўлиши, даъватчилар, ислоҳчилар, мураббийларнинг ҳаракати ила ушбу улкан ва оламшумул эълонни оддий кундалик ҳақиқатга айлантирди. Бугунги кунда мазкур эълонни дунёдаги барча сиёсий ва ижтимоий муассасалар ўзининг шиори қилиб олганлар. Жумладан, БМТ байроғини кўтарган «Инсон ҳуқуқлари хартияси» ҳам. Ҳар бир давлат, ҳар бир ташкилот инсон ҳуқуқлари ва тенглиги тўғрисида қиладиган баёнотлар ҳам Ислом таълимотларидан кўчирмадир. Аммо аввалги вақтларда – баъзи халқлар ва оилалар ичида ашрофлик эътиқоди давр сурган, ўзларини башарлик савиясидан юқори тутган, баъзи оила ва сулолалар ўз насабини ой, қуёш ёки Аллохға «Аллоҳ золимлар айтадиган нарсадан жуда ҳам олий бўлди» деб нисбат берган пайтда инсоният қаерда эди?! Қуръони Карим бизларга яҳудий ва насороларнинг гапини ҳикоя қилиб берган:

«Яҳудий ва насоролар: «Биз Аллоҳнинг ўғилларимиз ва Унинг маҳбубларимиз», дейишди» (Моида сураси, 18-оят).

Миср фиръавнлари ўзларини қуёш худоси Ранинг бир кўриниши деб даъво қилар эдилар.

Ҳиндистонда эса «Сурж банси» – қуёш ўғиллари ва «Жундур банси» – ой ўғиллари номли икки машҳур оила бор эди. Эроннинг кисролари (подшоҳлари) ўз томирларида илоҳнинг қони оқишини даъво қилар эдилар. Аҳоли уларга муқаддас ва илоҳий шахслар сифатида қарар эди. Милодий 590-628 йилларда ҳукмронлик қилган кисро Абравезнинг васфида «Олиҳаларда фоний бўлмас инсондир. Башарда иккинчиси йўқ илоҳдир. Калимаси олийдир. Шон-шарафи, шавкати юксакдир. Қуёш ила, ўз ёғдуси ила чиқади. Қоронғи кечаларни ўз нури ила мунаввар қилади», дейиларди.

Қайсарларнинг (Рум императорларининг) ҳам олиҳалари бор эди. Ким юртни бошқаришни ўз қўлига олса, унинг ўз илоҳи бўларди. Уларнинг лақаби «август», яъни «маҳобатли ва буюк» эди.

Хитойликлар императорни «осмоннинг ўғли» деб эътиқод қилишарди. Уларнинг ақийдаси бўйича, осмон эркак, ер аёл бўлиб, иккисининг бирлашишидан борлиқ туғилган эмиш. Император эса ушбу эр-хотиннинг биринчи ўғиллари экан.

Араблар эса ўзларидан бошқаларни ажам ҳисоблашар эди. Қурайш қабиласи ўзини араб қабилаларининг энг шарафлиси деб биларди. Ҳаж мавсумида ўзини имтиёзли тутарди. У одамлардан бошқа жойда туриб, бошқа алоҳида бир жойда юрарди. Ҳожиларга қўшилиб Арафотда турмас, балки Ҳарамда қолиб, Муздалифада турар эди. Улар: «Биз Аллоҳнинг юртидаги аҳлимиз, Унинг Байтининг аҳлимиз», дер эдилар.

 

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

Инсоннинг мукаррамлиги ва улуғлиги эълони;

Умидсизлик ва шумланишга қарши кураш. Инсонда орзу-умидни ва ўзига ишонч руҳини тирилтириш;

Дин ва дунёни жамлаш ҳамда тарқоқ сафларни ва тижорий жамоатларни бирлаштириш;

Мақсаду ғоя, амал ва кураш майдонини тайин қилиш;

Янги олам ва инсоннинг туғилиши;

Хулоса.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги олий ва ўрта махсус ислом таълим муассасаларида ўқув жараёнлари масофавий дарслардан анъанавий дарсларга ўтказилиши 1-курслар учун 2020 йилнинг 16 ноябридан, қолган курслар учун жорий йилнинг 20 ноябридан бошланиши белгиланди.

Шу муносабат билан, барча диний таълим муассасаларида ўқитувчи ва талабаларнинг карантин талабдарига қатъий амал қилишлари учун барча шароитлар ҳозирланди. Жумладан, педагог-ўқитувчилари COVID-19 касаллиги учун топширишлари ҳамда ўқув бинолари, талабалар турар жойилари, талабалар ошхоналари санитария-гигиена ва карантин талабларига мос ҳолда белгиланган тартибда дезинфекция қилиш ишлари амалга оширилди.

Шунингдек, ҳар бир ўқув аудиторияларини етарли миқдорда антисептик воситалар билан таъминлаш, белгиланган тартибда ҳар куни дезинфекция қилиш, ўқув аудиторияларида ижтимоий масофани сақлаш, ўқув-машғулотлари давомийлигини 60 дақиқадан ошмаслигини белгилаш ҳамда бир кунда уч жуфтликдан кўп ўқув-машғулотлари ўтказилмаслик ва талабалар, педагог-ўқитувчи ва ходимларнинг тиббий ниқобда юришлари кераклиги каби бир қанча чора-тадбирлар жорий қилинди.

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Неділя, 15 ноябрь 2020 00:00

Таъзия

Ўзбекистон мусулмонлари идораси жамоаси Тошкент ислом институтнинг махсус сиртқи талабаси Шукуруллоҳ домла Эгамбердиевнинг падари бузруквори вафоти муносабати билан чуқур таъзия изҳор этади.

Аллоҳ таоло ҳожи отанинг барча солиҳ амалларини ўзларига ҳамроҳ айлаб, Ўз мағфиратига олсин.

Ҳақ таоло марҳумнинг яқинлари, фарзанду аржумандларига чиройли сабр бериб, бу мусибатларига ажру мукофотлар ато этсин.

 

Иннаа лиллааҳи ва иннаа илайҳи рожиъуун.

Видеолавҳалар

Top