Тавҳиднинг луғавий ва истилоҳий маънолари

Тавҳид сўзи исми масдар бўлиб, луғатда “яккалаш”, яъни бир нарсага яккаю ёлғизлик нисбатини бериш ва унинг кўп ададда эканини инкор қилиш маъноларини англатади. “Қомусул муҳит” китобида, “тавҳид ёлғиз Аллоҳга иймон келтиришдир” дейилган.

Тавҳиднинг истилоҳий маъноси тўғрисида бир қанча ажойиб таърифлар келган. Мулла Али Қори раҳматуллоҳи алайҳ тавҳидни шундай таърифлаган:

هُوَ إِثْبَاتُ الْوَحْدَانِيَّةِ لِلذَّاتِ الصَّمَدَانيَّةِ

“Абадий барҳаёт Зотнинг яккаю ягоналигини тасдиқлаш, тавҳид деб аталади”^[1].

Муҳамммад Анвар Бадахшоний эса “Ақидатут-Таҳовий”нинг шарҳида тавҳидга шундай таъриф берган:

أَنْ يَتَبَرَّأَ الاِنْسَانُ عَنْ جَمِيعِ وُجُوهِ الاِشْرَاكِ بِاللهِ وَيَعْتَقِدَ أَنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَا فِى ذَاتِهِ وَلَا فِى صِفَاتِهِ وَلَا فِى اَفْعَالِهِ وَلَا فِى اَسْمَائِهِ وَلَا فِي أَحْكَامِهِ  

“Инсон Аллоҳ таолога ширк келтиришнинг барча кўринишларидан ўзини сақлаб, Аллоҳ таолони зотида ҳам, сифатларида ҳам, феълларида ҳам, исмларида ҳам ҳукмларида ҳам шериги йўқ,  яккаю ёлғиз эканлигига эътиқод қилиши  тавҳид деб  аталади”^[2].

Ушбу таърифдан Аллоҳ таоло ҳақида қуйидагича эътиқод қилиш лозимлиги келиб чиқади:

– Аллоҳ таоло борлиқдаги бирор нарсага ўхшамайди ва Унинг бирор нуқсону камчилиги йўқдир;

– Аллоҳ таолонинг исм ва сифатлари Қуръон ва ҳадисларда баён қилингандир;

– Аллоҳ таолонинг исм ва сифатларининг  ҳақиқати қандай эканини билишдан барча халойиқ ожиз.  

Ақоид уламолари илоҳиёт бобидаги масалаларни иккита асосга боғлаб тушунтирадилар:

1. Аллоҳ таолонинг борлигига иймон келтириш;
2. Аллоҳ таолонинг бирлигига иймон келтириш.

Аллоҳ таолонинг борлигига иймон келтириш далиллари ҳақида қуйидаги гапни айтганлар: “Аллоҳ таолонинг борлигига далиллар махлуқотларнинг ададларичадир”. Аллоҳ таолонинг борлигига иймон келтириш далиллари ҳам икки қисмга бўлинади:

а) барча махлуқотларда мушоҳада этиладиган далиллар;

б) пайғамбарлар олиб келган далиллар. 

Банда Аллоҳ таолони борлиқдаги бирор нарсага ўхшамаслигига ва Унинг бирор нуқсону камчилиги йўқлигига қатъи эътиқод қилмагунича мўмин бўла олмайди. Қуръони каримда Унга ўхшаш бирор нарса йўқ экани ҳақида шундай хабар берилган:

﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ١١﴾

“Унинг мислидек бирор нарса йўқдир. У Эшитувчи ва кўрувчидир”^[3].

Шунингдек, ҳар бир мўмин банда Аллоҳ таолонинг исму сифатлари ҳақида Қуръони каримда ва ҳадиси шарифларда баён қилинганидек эътиқод қилиши лозим. Бу ҳақида қуйидаги ривоятлар келтирилган:

“Имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳ: “Аллоҳ таоло Ўзи васф қилганидан ёки Расули васф қилганидан бошқача васф қилинмайди, Қуръон ва ҳадисдан ташқарига чиқилмайди”, деган.

Имом Бухорийнинг устози Нуъайм ибн Ҳаммод: “Ким Аллоҳни Унинг яратган нарсасига ўхшатса, кофир бўлибди, ким Аллоҳ Ўзи ҳақида васф қилган нарсани ёки Унинг Расули васф қилган нарсани инкор қилса, кофир бўлибди, Аллоҳ Ўзини васф қилган нарсада ва Расули Уни васф қилган нарсада ўхшаш ҳам, тенг ҳам йўқдир”, деган”.

Сўфи Оллоҳёр бобомиз ушбу масалаларни қисқа ва содда сўзлари билан тушунтириб қўйган:

Кўнгилда кечса кўзга тушса ҳар шай,

Эрур андин муназзаҳ Холиқи Ҳай.

* * *

Удур ҳоким ки ҳукмин ўзга этмас,

Анинг зотиға ҳеч ким ақли етмас.

Яъни Аллоҳ таоло инсоннинг кўнглига келган ва тасаввур қилган барча нарсалардан олийдир. Чунки бандалар замон ва макон ичида бўлган нарсаларни тасаввур қиладилар. Аллоҳ таоло эса замон ва маконнинг ичида эмас, балки уларни йўқдан бор қилган зотдир.  

Шундай экан, ҳар бир мўмин банда Аллоҳ таолонинг исм ва сифатларининг  ҳақиқати нимадан иборат эканини била олмаслигига қатъи эътиқод қилиши ҳамда уларнинг қандай эканини билишга уриниб баҳс қилмаслиги лозим. Қуйидаги ҳикматли шеър бу ҳақида етарли тасаввур беради:

اَلْعَجْزُ عَنْ دَرْكِ الإِدْرَاكِ اِدْرَاكٌ

وَ البَحْثُ عَنْ سِرِّ ذَاتِ الرَّبِّ إِشْرَاكٌ

“Идрок этиш фаҳмидан ожизлик идрок этишдир,

Роббнинг зоти сирини излаш  ширк келтиришдир”^[4].

Зеро, баҳс қилишнинг бирор фойдаси ҳам бўлмайди. Чунки бирор нарсадаги сифатнинг ҳақиқати нимадан иборат эканини тўлиқ англаш учун ўша сифат эгасини тўлиқ англаш керак бўлади. Аллоҳ таолонинг зоти қандай экани эса сўралмайди. Шунинг учун Аллоҳ таолодаги сифатларнинг асл моҳияти нимадан иборат эканини сўраш ҳам дуруст бўлмайди.

Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари

Қуръони каримда ва ҳадиси шарифларда Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари зикр қилинган. Ҳадиси шарифда Аллоҳ таолонинг тўқсон тўққизта исми бор эканлиги баён қилинган. Аммо бундан Аллоҳ таолонинг барча исмлари фақат тўқсон тўққизтадан иборатлиги келиб чиқмайди, балки бизларга баён қилинганлари тўқсон тўққизта экани тушунилади. Ушбу тўқсон тўққизта исмларини номма-ном санаб чиққанларга жаннат ваъдаси берилган:     

 عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ  قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ  عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اسْمًا مِائَةً غَيْرَ وَاحِدَةٍ مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ وَهُوَ وِتْرٌ يُحِبُّ الْوِتْرَ هُوَ اللَّهُ الَّذِى لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلاَمُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ الْغَفَّارُ الْقَهَّارُ الْوَهَّابُ الرَّزَّاقُ الْفَتَّاحُ الْعَلِيمُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الَخَافِضُ الرَّافِعُ الْمُعِزُّ الْمُذِلُّ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ الْحَكَمُ الْعَدْلُ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ الْحَلِيمُ الْعَظِيمُ الْغَفُورُ الشَّكُورُ الْعَلِىُّ الَكَبِيرُ الْحَفِيظُ الْمُقِيتُ الْحَسِيبُ الْجَلِيلُ الْكَرِيمُ الرَّقِيبُ الْمُجِيبُ الْوَاسِعُ الْحَكِيمُ الْوَدُودُ الْمَجِيدُ الْبَاعِثُ الشَّهِيدُ الْحَقُّ الْوَكِيلُ الْقَوِىُّ الْمَتِينُ الْوَلِىُّ الْحَمِيدُ الْمُحْصِى الْمُبْدِئُ الْمُعِيدُ الْمُحْيِى الْمُمِيتُ الْحَىُّ الَقَيُّومُ الْوَاجِدُ الْمَاجِدُ الْوَاحِدُ الصَّمَدُ الْقَادِرُ الْمُقْتَدِرُ الْمُقَدِّمُ الْمُؤَخِّرُ الأَوَّلُ الآخِرُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الْوَالِى الْمُتَعَالِى الْبَرُّ التَّوَّابُ الْمُنْتَقِمُ الْعَفُوُّ الرَّءُوفُ مَالِكُ الْمُلْكِ ذُو الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ الْمُقْسِطُ الْجَامِعُ الْغَنِىُّ الْمُغْنِى الْمَانِعُ الضَّارُّ النَّافِعُ النُّورُ الْهَادِى الْبَدِيعُ الْبَاقِى الْوَارِثُ الرَّشِيدُ الصَّبُورُ.   رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таолонинг 99 та, бир кам 100 та исми бор. Ким уларни номма-ном айтиб чиқса, жаннатга киради. У тоқдир тоқни яхши кўради.  У Ундан  бошқа илоҳ йўқ бўлган: 1. Аллоҳ (Ибодат қилинган Зот), 2. Ар-Роҳман (Меҳрибон), 3. Ар-Роҳийм (Шафқатли), 4. Ал-Малик (Эга), 5. Ал-Қуддус (Мутлақ пок), 6. Ас-Салам (Тинчлик ато этувчи), 7. Ал-Муъмин (Иймон ато этувчи), 8. Ал-Муҳаймин (Назорат қилувчи), 9. Ал-Азийз (Энг кучли), 10. Ал-Жаббар (Энг қудратли), 11. Ал-Мутакаббир (Энг буюк), 12. Ал-Холиқ (Яратувчи), 13. Ал-Бариъ (Йўқдан бор қилгувчи), 14. Ал-Мусоввир (Махлуқотларга суврат берувчи), 15. Ал-Ғоффар (Ниҳоятда кечирувчи), 16. Ал-Қоҳҳар (Бўйин сундирувчи), 17. Ал-Ваҳҳаб (Доимий неъматлар ато этувчи), 18. Ар-Роззақ (Ризқ берувчи), 19. Ал-Фаттаҳ (Файзу-барака манбасини очувчи), 20. Ал-Алийм (Ҳар бир нарсани билувчи), 21. Ал-Қобиз (Ўзи хоҳлаган барча нарсани ушлаб турувчи ), 22. Ал-Басит (Қалбларни кенгайтирувчи), 23. Ал-Хофиз (Пасайтирувчи), 24. Ар-Рофиъ (Кўтарувчи), 25. Ал-Муъизз (Азиз қилувчи), 26. Ал-Музилл (Хор қилувчи), 27. Ас-Самийъ (Ҳар бир нарсани эшитувчи), 28. Ал-Басийр (Ҳар бир нарсани кўрувчи), 29. Ал-Ҳакам (Ҳукм қилувчи), 30. Ал-Адл (Мутлақ адолат қилувчи), 31. Ал-Латийф (Энг илтифотли), 32. Ал-Хобир (Ўта хабардор), 33. Ал-Ҳалим (Мўминларнинг тавба қилиб олишларига ўта имкон берувчи), 34. Ал-Азийм (Энг улуғ), 35. Ал-Ғофур (Ўта мағфиратли), 36. Аш-Шакур (Оз амал учун кўп савоб берувчи), 37. Ал-Алий (Энг олий мартабали), 38. Ал-Кабийр (Энг катта), 39. Ал-Ҳафийз (Муҳофаза қилувчи), 40. Ал-Муқийт (Ризқ берувчи), 41. Ал-Ҳасийб (Ҳисоб қилувчи), 42. Ал-Жалил (Улуғ Зот), 43. Ал-Карийм (Лутфу-карам кўрсатувчи), 44. Ар-Роқиб (Энг юксак кузатиб турувчи), 45. Ал-Мужийб (Ижобат қилувчи), 46. Ал-Васиъ (Илму раҳмати бепоён), 47. Ал-Ҳакийм (Ҳар бир нарсани ҳикмат билан қилувчи), 48. Ал-Вадуд (Барчага меҳр кўрсатувчи), 49. Ал-Мажид (Шон-шарафи чексиз), 50. Ал-Баъис (Юборувчи), 51. Аш-Шаҳийд (Гувоҳлик берувчи), 52. Ал-Ҳаққ (Ҳақни юзага чиқарувчи), 53. Ал-Вакийл (Барчанинг иши унга топширилган Зот), 54. Ал-Қовий (Кучли Зот), 55. Ал-Матийн (Матонатли Зот), 56. Ал-Валий (Ҳомий Зот), 57. Ал-Ҳамийд (Унга ҳамду-сано айтилган Зот), 58. Ал-Муҳсий (Ҳисоб қилувчи), 59. Ал-Мубдиъ (Асос солувчи), 60. Ал-Муъийд (Қайтарувчи), 61. Ал-Муҳйи (Тирилтирувчи), 62. Ал-Мумийт (Ўлдирувчи), 63. Ал-Ҳай (Азалий ва абадий барҳаёт), 64. Ал-Қоййум (Қоим қилувчи Зот), 65. Ал-Важид (Хоҳлаганини топувчи Зот), 66. Ал-Мажид (Шон-шарафли Зот), 67. Ал-Ваҳид (Яккаю-ягона), 68. Ас-Сомад (Эҳтиёжсиз Зот), 69. Ал-Қодир (Барча нарсага Қодир Зот), 70. Ал-Муқтадир (Ниҳоятда Қудратли), 71. Ал-Муқаддим (Олдинга сурувчи), 72. Ал-Муаххир (Орқага сурувчи), 73. Ал-Аввал (Барча нарсадан аввал), 74. Ал-Охир (Махлуқотлар йўқ бўлиб кетганда ҳам Ўзи қолувчи), 75. Аз-Зоҳир (Борлиги очиқ-ойдин), 76. Ал-Батин (Махфий нарсаларни билувчи), 77. Ал-Ваалий (Барча нарсаларнинг эгаси), 78. Ал-Мутаъалий (Нуқсонлардан пок Зот), 79. Ал-Барр (Энг яхшилик қилувчи), 80. Ат-Тавваб (Гуноҳларни кечирувчи), 81. Ал-Мунтақим (Интиқом олувчи), 82. Ал-Афувв (Авф қилувчи), 83. Ар-Роуф (Ўта меҳрибон), 84. Маликул мулк (Мулк эгаси), 85. Зул жалали вал икром (Шон-шараф ва иззат-икром эгаси), 86. Ал-Муқсит (Адолат қилувчи), 87. Ал-Жамиъ (Жамловчи), 88. Ал-Ғоний (Беҳожат), 89. Ал-Муғний (Ҳожатларни раво қилувчи), 90. Ал-Маниъ (Ман қилувчи), 91. Аз-Зорр (Зарарли нарсаларни ҳам яратувчи), 92. Ан-Нафиъ (Наф берувчи), 93. Ан-Нур (Осмонлар ва ерни ёритгувчи), 94. Ал-Ҳадий (Ҳидоят қилувчи), 95. Ал-Бадийъ (Нарсаларни ўхшашсиз яратувчи), 96. Ал-Бақий (Боқий қолувчи), 97. Ал-Варис (Мавжудотлар йўқ бўлиб кетганда ҳам доимий бўлувчи), 98. Ар-Рошийд (Тўғри йўлга йўлловчи), 99. Ас-Собур (Ўта сабрли)”, – дедилар”. Байҳақий ривоят қилган.

Шарҳ:  Матндаги أَحْصَاهَا مَنْ калимаси ҳақида Хаттобий шундай деган: “Иҳсо қилиш” (номма-ном айтиб чиқиш) бир қанча кўринишларда ҳосил бўлиши мумкин: 

1. Уларнинг бирортасини қолдирмасдан охиригача тўлиқ санаб чиқади, улар билан Аллоҳга дуо қилади ва ҳамду сано айтади, шунда “иҳсо” қилган бўлади ва ваъда қилинган нарсага ҳақдор бўлади.
2. “Иҳсо қилиш” ушбу ояти кариманинг маъносига тааллуқлидир:

﴿عَلِمَ أَن لَّن تُحۡصُوهُ ﴾

(... У саноғига ета олмаслигингизни билиб...)^[5] яъни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу сўзлари, ким ушбу исмларнинг ҳаққини адо этишга тоқати етса ва улар тақозо қиладиган нарсаларга амал қила олса, жаннатга киради, маъносидадир. Бу эса уларнинг маъноларини англаш ва улар тақозо қиладиган нарсаларни ўзига лозим тутиш орқали вужудга келади. Масалан, ким Розиқни таниса, ризқ масаласида хотиржам бўлади. Бошқа исмларда ҳам шу каби бўлади.

3. Бу сўздан мазкур исмларнинг маъноларини англаш кўзда тутилгандир. Чунки арабларнинг فُلاَنٌ ذُو إِحْصَاءٍ“Фалончи иҳсо эгаси” деган сўзларидан فُلاَنٌ ذُو مَعْرِفَةٍ “Фалончи маърифат эгаси” маъноси тушунилади.

Баъзи уламолар эса “Ким уларни номма-ном айтиб чиқса жаннатга киради”, сўзининг беш хил маъноси бор деганлар:

1. Ким уларни тўлиқ ёдлаб олса, жаннатга киради;
2. Ким улар тақозо қиладиган нарсаларга амал қилишга тоқат қила олса, жаннатга киради;
3. Ким уларнинг маъноларини англаса, жаннатга киради;
4. Ким уларни билиб, иймон келтириб, номма-ном айтиб чиқса, жаннатга киради;
5. Ким Қуръонни то хатм қилгунча ўқиса, жаннатга киради, чунки бу исмлар унинг ичидадир.

“Аллоҳ таоло тоқдир” сўзи Аллоҳ таоло шериги йўқ, ўхшаши йўқ бўлган ягона зотдир, барча махлуқотлар эса жуфтдир, деган маънони англатади.

“Тоқни яхши кўради” сўзи Аллоҳ таолонинг исмлари ададида  жуфтдан тоқнинг афзал кўрилиши, тоқ ваҳдоният маъносига далолат қилувчироқ бўлганлиги  учундир, деб тушунилади. Шунингдек, бу сўзни Аллоҳ таоло худди намознинг беш вақт тоқ қилиб адо этилиши, таҳоратдаги амалларнинг уч ёки бир мартадан бажарилиши ва намоздан кейинги зикрларнинг ўттиз уч мартадан айтилиши каби амаллардан ва зикрлардан тоқларини  яхши кўради, деб тушуниш ҳам мумкин.

Албатта, таржимада берилган маънолар Аллоҳ таолонинг исмлари маъноларидан бири бўлиб, ундан бошқа маънолари ҳам кўп. Ҳужжатул Ислом Имом Ғаззолий “Мақсидул асна шарҳу асмаиллаҳил ҳусна” (Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари шарҳидаги улуғвор мақсад) асарида тўқсон тўққизта исмнинг ҳар бирини алоҳида-алоҳида шарҳлаган.

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

АЛЛОҲ ТАОЛОГА ИЙМОН КЕЛТИРИШ БАЁНИ

^[1] Мулла Али Қори. Зовъул маолий. – Истанбул: “Дор Саодат”, 1962.  – Б. 10. 

^[2] Муҳаммад Анвар Бадахшоний. Талхийсу шарҳи ақидатит Таҳовий. – Карачи: “Замзам бабилшарз”, 1415ҳ. – Б. 24.

^[3] Шўро сураси, 11-оят.

^[4] Мулла Али Қори. Мирқотул мафотиҳ 1-жуз. Байрут-Лубнан: “Дорул кутубил илмия”, 2007. – Б.  404.

^[5] Муззаммил сураси, 20-оят.

Истиғфор айтиш ҳам Аллоҳ таолони зикр қилиш бўлиб, у билан банда  Аллоҳ таолодан гуноҳини кечиришини сўрайди. Унинг энг қисқа кўриниш шакли ,“Астағфируллоҳ” бўлиб, маъноси: “Аллоҳдан (гуноҳларимни) кечиришини сўрайман!” деганидир. Лекин истиғфорни фақат инсон гуноҳ қилганида ёки гуноҳкоргина айтмайди, балки истиғфорни ҳамма доимо айтиб юришни ўзига одат қилиши керак. Пайғамбаримиз алайҳиссалом ҳам доимо истиғфорни айтиб юрган эканлар. Бу ҳақда Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳга қасамки, мен бир кунда Аллоҳга етмиш мартадан кўп истиғфор айтиб, Унга тавба қиламан”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Истиғфор, инсон гуноҳини кечиришини Аллоҳ таолодан сўрашидан ташқари, унинг бошига келиши мумкин бўлган балодан ҳам сақланиши, ғам ва ташвиш ва турли синовлардан қутилиши, ризқи мўл бўлиши, дуолари ижобат бўлиши каби кўплаб манфаатларга ҳам сабаб бўлади.

Бир куни Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳининг ёнларига бир киши қурғоқчиликдан шикоят қилиб келди. Ҳасан Басрий раҳимаҳуллоҳ: “Истиғфор айтинглар”, деб маслаҳат бердилар. Бироздан сўнг бошқа бир киши камбағалликдан, яна бири фарзандсизликдан, бошқалар ғам - ташвишларидан шикоят қилишди. Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳи уларнинг ҳаммасига “истиғфор айтинглар” дея бир хил маслаҳат бердилар. Шунда суҳбатдошларидан Рабиъ ибн Субайҳ Ҳасан Басрийга: “Эй имом, ҳар хил тоифадаги кишилар сизга турли нарсалардан шикоят қилишди. Сиз бўлсангиз ҳаммаларига бир хил жавоб бердингиз, бунинг боиси нима?” деди. Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳи бу саволга жавобан, “Мен ўзимча бирор нарса демадим. Аллоҳ таоло ўзининг каломида: «Бас, Роббингизга истиғфор айтинг, – албатта, У кўп мағфират қилувчидир – осмондан устингизга кетма-кет барака ёмғирини юборадир. Ва сизга молу мулк ҳамда бола - чақа ила мадад берадир ва сизларга боғ-роғлар ҳамда анҳорлар беради» (Нуҳ сураси, 11,12 -оятлар) деб марҳамат қилган”, дедилар.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом истиғфорни кўп айтишнинг фойдалари ҳақида бундай деганлар: “Кимда-ким кўп истиғфор айтса, Аллоҳ ўша (банда) учун ҳар қандай ғам-ташвишдан қутулиш, тангликдан чиқиш йўлини (пайдо) қилади, уни ўзи ўйламаган томондан ризқлантиради” (Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан Имом Абу Довуд, Имом Аҳмад, Имом Табароний, Имом Ҳоким ривоят қилган).

Инсон ҳаёти давомида турли синов ва имтиҳонларга дуч келиши мумкин. Бугун дунё халқини  ожиз қолдираётган коронавирус синови ҳам инсон бошидаги жиддий имтиҳондир. Ҳар биримиз бу синовлар қаршисида ўзимиздан ўтган камчилик ва хатоларимиз, айб- нуқсонларимизга тавба қилиб, истиғфорлар айтишимиз керак. Инсон бошига синовлар бежизга келмайди. Айни кунларда бу синовлар сабабли уйда қолаётган юртдошларимиз томонидан чин ихлос ва муҳаббат билан дуолар қилиниб, минглаб истиғфорлар айтилмоқда. Чин ихлос билан халқимиз томонидан қилинаётган бу ишлар ўз самарасини бермай қолмайди. Демак, истиғфор Аллоҳ таолонинг инсонларга берган катта марҳаматдир.

Ким гуноҳи кечирилишини истаса истиғфор айтсин . Ким балолар даф бўлиши , ишларига ривож топиши , Аллоҳнинг раҳмати ва баракотлари нозил бўлишини истаса истиғфор айтсин. Ким ҳаёти гўзал бўлиши , мақсадлари ҳосил бўлишини истаса истиғфор айтсин.

Астағфируллоҳ ва атубу илайҳ...

Сизчи? Сиз бугун истиғфор  айтдингизми?

Зиёуддин МИРСОДИҚОВ,
Тошкент шаҳар Чилонзор туманидаги
“Бўта бува” жоме масжиди имом хатиби.

Аллоҳ таоло ҳар бир бандасини турли мусибатлар билан синаб, имтиҳон қилади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Албатта Биз сизларни бир оз қўрқинч ва очлик билан, мол-мулкга, жонга, меваларга нуқсон етказиш билан синаймиз. Ва сабрлиларга башорат бер..” (Бақара сураси, 155-оят).

Ҳозирги кунда бутун дунё халқи бошида бўлиб турган синов ҳам Аллоҳ таолонинг синови эканига иқрор бўлишимиз керак. Куни кеча Муҳтарам Президентимиз “ бутун дунёнинг бошига тушган бу мураккаб синовдан биз, Худо хоҳласа, янада кучли бўлиб, бир-биримизга меҳримиз янада зиёда бўлиб, албатта ёруғ юз билан ўтиб оламиз”. – деб таъкидладилар.

Албатта бу синов кунларда аввалги ҳолатимиздан кўра янада кўпроқ солиҳ амаллар қилиб, Аллоҳдан гуноҳларимизни кечиришини сўрашимиз керак. Зеро, нажот фақат ва фақат Аллоҳга қайтишдадир.

Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ўргатган ибодат бу тасбеҳ намозидир.  

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аббос ибн Абдулмутталибга бундай дедилар: “Эй Аббос! Эй амакигинам! Сенга ато этайми? Сенга инъом қилайми? Сенга лутф кўрсатайми? Сени ўнта хислатли қилиб қўяйми? Сен ўшаларни қилсанг, Аллоҳ сенинг гуноҳингни – аввалгисию охиргисини, қадимгисию янгисини, хатосию қасдданини, кичигию каттасини, махфийсинию ошкорини мағфират қилади. Ўша ўн хислат – тўрт ракат намоз ўқишдир. Ҳар ракатда Фотиҳани ва бир сурани ўқийсан. Биринчи ракатда қироатдан кейин, тик турган ҳолингда: “Субҳааналлоҳ, валҳамду лиллааҳ ва лаа илааҳа иллалоҳу валлоҳу акбар” деб ўн беш марта айтасан. Сўнг руку қиласан ва рукуда турган ҳолингда шуни яна ўн марта айтасан. Сўнгра бошингни рукудан кўтариб, шуни яна ўн марта айтасан. Кейин саждага йиқиласан ва сажда қилган ҳолингда шуни яна ўн марта айтасан. Сўнг бошингни саждадан кўтариб, шуни яна ўн марта айтасан. Кейин сажда қилиб, шуни яна ўн марта айтасан. Сўнг бошингни кўтариб (ўтириб), шуни яна ўн марта айтасан. Ана шу бир ракатда етмиш бештадир. Тўрт ракатда ҳам шундай қиласан. Агар бу намозни ҳар куни ўқий олсанг, шундай қил. (Ҳар куни шундай) қила олмасанг, ҳар жумада бир марта ўқи. Агар уни ҳам қила олмасанг, ҳар ойда бир марта ўқи. Агар буни ҳам қила олмасанг, ҳар йили бир марта ўқи. Агар уни ҳам қила олмасанг, умрингда бир марта ўқи” (Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти).

Ибн Абу Сайф Яманий “Ал-ламъа фии рағоиби йавмил жумуъа” китобида Термизийнинг қуйидаги гапларини келтиради: “Тасбеҳ намозини жума куни завол пайтида ўқиш мустаҳабдир. Биринчи ракатда Фотиҳадан кейин Такасурни ўқийди, иккинчисида Вал-асрни, учинчисида Кофирунни, тўртинчисида Ихлосни ўқийди”.

Абу Усмон Хайрий Зоҳид: “Қийинчиликлар ва ғам-ғуссалар учун тасбеҳлар намозидан яхши нарса кўрмадим”, деган.

Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:

1. Аллоҳ тасбеҳ намозини ўқиган банданинг билиб-билмай қилинган, каттаю кичик, ошкору махфий гуноҳларини мағфират қилади.
2. Тасбеҳ намозини ўқиган одам ўнта хислатга эга бўлади.
3. Тасбеҳ намози юқоридаги баён қилинган тартибда ўқилади.
4. Киши тасбеҳ намозини ҳар куни ўқий олса, жуда яхши. Агар ўқий олмаса, уни ҳар жумада бир марта, уни ҳам қила олмаса, ҳар ойда бир марта, уни ҳам қила олмаса, ҳар йили бир марта, уни ҳам қила олмаса, умрида бир марта ўқиса ҳам бўлади.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳнинг

“Ҳадис ва Ҳаёт” китоби асосида Тошкент шаҳар “Шайх Зайниддин” жоме масжиди имом ноиби Довудхон УБАЙДУЛЛАЕВ тайёрлади

Президент Шавкат Мирзиёев 10 апрель куни пахтачилик ва ғаллачиликда кластер тизими самарадорлигини ва ҳосилдорликни оширишда энг долзарб вазифалар муҳокамасига бағишланган видеоселектор йиғилиши аввалида коронавирус пандемиясига қарши курашиш борасидаги ишларга алоҳида тўхталиб ўтди. Давлатимиз раҳбари, жумладан, шундай деди:

– Авваламбор, дунёнинг кўплаб давлатларида коронавируснинг тез тарқалиши билан боғлиқ бугунги вазият биз Ўзбекистонда карантин ва аҳолини бесабаб кўчага чиқмаслик режимини ўз вақтида жорий этганимизни исботлаганини таъкидламоқчиман.

Буни тўғри тушуниб ва маъқуллаб, сабр-тоқат билан уйида ва карантин масканларида ўтирган барча фуқароларимизга, шунингдек ўз бурчини мардлик ва матонат билан бажараётган шифокорларимизга чуқур миннатдорчилигимни билдираман.

Очиғини айтиш керак, агар халқимизнинг менталитети ва турмуш тарзини, шу жумладан, иш-ўқиш, тўй-маърака, маҳалла, бозор, қариндошлар, қўшнилар, дўстлар, айниқса беморлардан тез-тез хабар олиш каби жуда кенг ижтимоий муносабатларимизни ҳисобга олсак, карантин ва чеклаш тадбирларини вақтида киритмаганимизда, беморлар ва йўқотишлар бундан анча кўп бўлиши аниқ эди.

Инфекция тарқалишини деярли бир ой давомида секинлаштириб, бу вақтдан даволаш ўринларини кўпайтириш, чет давлатларнинг даволаш тажрибасини ўрганиш ва жорий қилишда унумли фойдаландик.

Шунингдек, Россиядан 500 та сунъий нафас бериш аппаратини харид қилдик. Уларнинг биринчи қисми яқин кунларда олиб келинади. Хитойдан касалликни аниқловчи 200 минг дона ва Германиядан 50 минг дона тест олиб келинмоқда.

Биз бу иллатга қарши курашишда халқаро ҳамжамият билан кенг ҳамкорлик қиляпмиз. Бугун Туркий тилли давлатлар кенгашининг айнан шу масалага бағишланган навбатдан ташқари саммити видеоконференция шаклида бўлиб ўтди.  

Анжуманда Озарбайжон, Қозоғистон, Қирғизистон, Туркия, Туркманистон, Ўзбекистон ва Венгриянинг давлат ва ҳукумат раҳбарлари, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти Бош директори Тедрос Адханом Гебрейесус иштирок этди.

Саммитда биз Туркий кенгаш доирасида қўшма эпидемиологик кузатув тизимини шакллантириш, диагностика, даволаш масалалари бўйича ўзаро маълумотлар ва тажриба алмашиш юзасидан келишиб олдик, кенг йўлга қўйишни таклиф этдик.

Шуни алоҳида айтиб ўтмоқчиманки, барча делегация раҳбарлари биринчи навбатда савдо-иқтисодий, инвестициявий, молия ва транспорт соҳаларидаги ҳамкорлигимизни пандемия тарқалиши шароитларида ривожлантириш учун янги механизм ва форматлар кераклигини таъкидладилар.

Туркий кенгаш давлатларининг ўзаро савдо айланмаси ҳажмларини инқирозолди даражасида сақлаб қолиш,

инвестицияларни рағбатлантириш ва устувор лойиҳаларни амалга оширишда ўзаро кўмак кўрсатиш,

транспорт инфратузилмасидан самарали фойдаланиш ва юк ташиш тарифларини пасайтириш,

умуман олганда, давлатларимиз учун биринчи галда зарур бўлган маҳсулотлар ташувлари учун ҳеч қандай тўсиқлар бўлмаслиги ҳақида атрофлича келишиб олдик.  

Биз бу хатарга қарши курашда мамлакат ичида бўладими, юртимиздан ташқарида бўладими, бор куч ва имкониятларимизни тўла сафарбар этамиз.

Ватанимизда яшаётган ҳеч бир инсон, ҳеч бир оила давлатимиз ва жамиятимизнинг эътибори ва ғамхўрлигидан четда қолмаслиги керак.

Шунинг учун жойлардаги 6 та сектор раҳбарлари, барча мутасаддилар, республикадан бириктирилган вазирлар жуда қаттиқ иш олиб боришлари керак!

Хавф ҳали ўтиб кетгани йўқ. Ҳали олдинда жуда катта синовлар кутмоқда.

Темир интизом ва юксак масъулият билан кечаю кундуз иш давом этиши керак!

манба: https://president.uz/uz/lists/view/3492