Савол: Бу йил ит йили, қурбонлик қилманг. Ҳаром ҳайвон йилида қурбонлик қилинмайди, деган гапни эшитдим. Шу гапнинг асоси борми, илтимос, шу ҳақда маълумот берсангиз. 

Жавоб: Ислом динининг вожиб амалларидан бўлган қурбонликни мучал ҳисоби бўйича ҳаром ҳайвон ит йилида қилиб бўлмайди, дейиш катта хатодир. 

Асрлар оша ўзининг софлиги ва барқарорлиги туфайли эъзоз топиб келаётган муқаддас Ислом динимизни ва унинг аҳкомларини бузиш ёки омманинг ундан юз ўгиришига сабабчи бў­лишнинг оқибати жуда хатарли ва улкан гуноҳ эканини яхши англаб олишимиз керак. 

Ҳадиси шарифда: “Ким менинг номимдан қасддан ёлғон айтса, жойини жаҳаннамдан тайёрлайверсин”, дейилган (Имом Муслим ривояти). 

Демак, бу каби уйдирма ва бўҳтонларга эътибор бермаслигимиз лозим.

“Сўраган эдингиз” китоби асосида тайёрланди

ЎМИ Матбуот хизмати

1-савол: Маҳалламиздаги ўзига тўқ кишилар хайр-эҳсон қилишади, етимларга ва кам таъминланган оилаларга ёрдам қилишади. Кўплаб хайрли ишларда ҳомийлик қиладилар. Аммо ўзлари намозини ўқимайди, рўзаларини тутишмайди. Уларнинг охирати қандай бўлади? 

Жавоб: Мусулмон киши қандай солиҳ амал қилмасин, Аллоҳнинг ризосини топиш, савобга эришишни ният этса, Аллоҳ таоло унинг ниятига қараб савоб бераверади. Масалан, бир киши намоз ўқимасада, аммо хайру эҳсон, садақа қилиш билан Аллоҳдан савоб умид этса, намоз ўқимагани учун гуноҳкор бўлади, лекин хайру садақаси учун савоб олади. Бироқ шуни яхши билиш керакки, хайру эҳсонлар туфайли эришилган савоблар тарк қилинган намоз эвазига орттирилган гуноҳга каффорат бўлмайди. Балки ўқилмаган намозлар учун Аллоҳдан истиғфор сўраб, тавба қилиши ва бундан кейин бирор вақт ҳам намозни тарк қилмасдан ўқиши шарт. Дунё ҳаёти инсонга берилган имтиҳон муддати бўлиб, ҳеч ким умри қандай ҳолатда ниҳоясига етишини олдиндан билмайди. Шундай экан, инсон доимо тавба ва истиғфорда бардавом бўлиб, аввало, ўзи учун, қолаверса, бошқалар учун ҳам Аллоҳдан солиҳ амалларга муваффақ қилишини, ҳаёти дунёда фарз амалларни адо этишга муяссар айлашини дуо қилиб сўрамоғи лозим. 

2-савол: Рамазон рўзасини тутишни бошлашда ва уни тугатишда тақвимга эътибор бериш кифоями ёки, албатта, ойни кўриш шартми? 

Жавоб: Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ойни кўриб рўза тутишни бошланглар, ойни кўриб рўза тутишни тугатинглар!” деганлар. 

Демак, шариат кўрсатмасига биноан Рамазон рўзаси Рамазон ойи кўриниши билан бошланиб, шаввол ойи кўриниши билан тугайди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бошқа бир ҳадисларида: “Бир ой гоҳида ўттиз кунлик, гоҳида йигирма тўққиз кунлик бўлади”, деганлар. 

Ҳадиснинг мазмунига қараганда, ой ҳар доим ҳам ўттиз кунлик бўлавермас экан. Шунинг учун ҳам Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Рамазоннинг бошланишида ва тугашида, албатта, ойни кўришни шарт қилганлар. Аммо бу дегани ҳар бир киши ўзи ойни кўрмагунча рўзани бошламасин ёки тугатмасин, дегани эмас. 

Маълумки, ҳавода газ ва чанг-ғуборлар бўлгани сабабли кўпинча янги ойни биринчи кунида кўриш имкони бўлмайди. Агарда ҳар бир киши ўзича ойни кўриб, кейин рўза тутсин, дейилса, у ҳолда биринчи кун ойни кўра олмаган кишилар рўзани бир кун кейин тутади ва натижада бир кунлик рўзаси қазо бўлади. Бу эса мусулмонлар ўртасида ихтилоф чиқишига сабаб бўлади. Шунинг учун ҳам ойни кўриш бўйича махсус идораларда шу соҳанинг мутахассислари иш олиб борадилар. Улар йил давомида ойнинг ҳаракатини кузатиб, шу асосда йиллик тақвимларни ишлаб чиқадилар. Рамазон рўзаси тақвими ҳам уларнинг хулосасига кўра тайёрланади. Аммо шу билан кифояланиб қолмай, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ходимларидан бир гуруҳи мусулмонларнинг ибодатларини мукаммал бўлиши учун Тошкентдаги астрономия институтига бориб, ойнинг ҳолатини аниқ ўрганадилар ва Рамазон ойининг кириши олдидан радио ва телевидение орқали эълон қилишади. 

3-савол: Ўтмишда қолдирган рўзаларим учун фидя берсам бўладими? 

Жавоб: Йўқ. Қари кишилар, яъни кундан-кун мадори кетаётган чол ёки кампир Рамазон рўзасининг ҳар бир куни учун фидя (бир мискинга икки кило буғдой ё унинг баҳосини) беради (“Ҳидоя”, “Фатовойи Ҳиндия”). 

Сиз ўтмишда қолдирган рўзаларингизнинг ҳар бир куни учун қазосини тутиб берасиз. 

4-савол: Бу йил Рамазон ойи ёзнинг энг иссиқ кунларига тўғри келмоқда. Мен иш тақозоси юзасидан баъзан кун бўйи кўчада юришимга тўғри келади. Рўзани йилнинг салқин кунларида тутиб берсам бўладими? 

Жавоб: Қудсий ҳадисда бундай дейилади: “Одам боласининг барча амали кўпайтирилади. Бир яхшилик ўн баробардан етти юз баробаргача кўпайтирилади”. Аллоҳ таоло айтади: “Фақат рўза ундай эмас, у Мен учун, унинг мукофотини Ўзим бераман...” (Имом Бухорий ривояти). 

Шундай бўлгач, энг узун ёзнинг жазирама кунларида ҳам сабр билан нафсини тийиб рўза тутган бандалар Аллоҳ таолонинг раҳматига эришади. 

5-савол: Шаъбон ойининг охирида рўза тутиб Рамазон ойига қўшиб кетса бўладими? 

Жавоб: Шаъбоннинг охирида рўза тутиб Рамазонга улаб кетишдан Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қайтарганлар. Бу хусусда бир қанча ҳадислар келган. 

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар: “Қачонки Шаъбоннинг ярми қолса, рўза тутманглар” (Термизий ривояти). 

Яна Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ҳеч ким эҳтиёт юзасидан Рамазондан бир ёки икки кун илгари рўза тутмасин, рўзани Рамазон ойи чиққанини кўриб, сўнг тутсин, аммо ҳафтанинг маълум кунлари доимо нафл рўза тутиб юрган одам рўзаси шак кунига тўғри келиб қолса, у ҳолда тутаверсин”, деб айтганлар” (Муттафақун алайҳ). 

Уламоларимиз юқоридаги ҳадисларни далил қилиб, Шаъбоннинг ярмидан кейин рўза тутишни макруҳ дейишади. Лекин бир киши душанба ва пайшанба кунларида рўза тутишни одат қилган бўлса ёки назр рўза ният қилган бўлиб, у Шаъбоннинг охирги кунларига тўғри келиб тутса, макруҳ эмас. 

6-савол: Рўзадор кишининг тоби қочса, унга укол қилиш мумкинми? 

Жавоб: Аллоҳ таоло бандалари зиммасига тоқатидан ортиқ нарсаларни юкламайди. 

Имоми Аъзам (раҳматуллоҳи алайҳ) ҳазратлари танага бир нарса кириши билан рўза бузилади, деганлар. Шунинг учун рўзадор укол олса рўзаси бузилади. 

Агар ўта зарурат бўлмаса, уколни ифторликдан кейин ёки саҳарликдан олдин қилдириб олгани маъқул. Лекин рўза тутганида соғлиги ёмонлашгани туфайли укол олмаса, ҳаёти хавф остида бўлса, укол олиб, рўзасининг қазосини Рамазон тугаганидан кейин тутиб беради. 

7-савол: Рўза пайтида хотин-қизлар атир-упадан фойдаланишлари мумкинми? Ундан фойдаланганида рўза очилиб кетмайдими? 

Жавоб: Рўза очилмайди, чунки бу рўзани бузувчи амаллар сирасига кирмайди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев бугун, 2 май куни Наманган вилоятига ташриф буюрди. Бу ҳақда Президент Матбуот хизмати хабар берди.

Давлатимиз раҳбари 2017 йил июлда вилоятга ташрифи чоғида вилоятдаги туман ва шаҳарларда бунёдкорлик ишларини амалга ошириш, янги корхоналар ташкил этиш, иш ўринлари яратиш, қишлоқ хўжалигини ривожлантириш, аҳоли турмуш шароитини яхшилаш юзасидан вазифаларни белгилаб берган эди. Мазкур топшириқлар изчил амалга оширилиши натижасида саноат ва тадбиркорлик субъектлари ташкил этилди. Маҳсулот ишлаб чиқариш ва экспорт ҳажми ошди. Замонавий уй-жойлар, инфратузилма объектлари бунёд этилди.

Президент Шавкат Мирзиёев ушбу ишларнинг сифати, ислоҳотларнинг бориши билан танишади, вилоятни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш бўйича янги лойиҳаларни белгилаб беради.

ЎМИ Матбуот хизмати

Сенегалдаги Қуръон ёдлатиш ва шариат илмлари институти Ғарбий Африкадаги ўз соҳасидаги энг катта институт саналади. Ҳозирда унинг талабалари ўқишни тамомлаш учун баъзи бир қийинчиликларга дуч келишмоқда. Бу ҳақда "azon.uz" нашри маълумот берди.

Институтга 1939 йилда сенегаллик хайриясевар Аҳмад Соғир Лавҳ томонидан асос солинган. У буни устози Шайх Аҳмад Кабир Имбойни васиятини амалга ошириш учун қилган. Ҳозирда мазкур ўқув даргоҳида 4 минг 189 нафар ўғил-қиз талаба таҳсил олади.

Институт пойтахт Дакардан 220 км узоқликдаги Куки минтақасида жойлашган. Институт ҳудудида Қуръони каримни ёдлатиш мактаби, талабалар турар жойи, масжид, саломатлик маркази, кутубхона ва меҳмонхона бор.

Бепул таълим

Куки институтида бепул таълим бериш йўлга қўйилган. 3 200 нафар ўғил-қиз талабалар ётоқхонада турадилар. Яна мингга яқин талабалар уйларидан қатнайди. Институтда бир қанча давлатлардан келган талабалар таълим олишади. Мавритания, Гана, Буркина Фасо, Мали ва Гвинея Биссаодан келган талабалар кўпчиликни ташкил қилади.

Институтда дастлабки уч йилда Қуръонни ёдлаганларидан кейин бошланғич, ўрта ва санавий босқичларида ўқишни давом эттиришга рухсат берилади.

Институтни битирган талабалар Саудия, Миср, Туркия, Судан каби давлатлардаги таълим даргоҳларига турли мутахассисликлар бўйича ўқишга борадилар.

Институт эҳтиёжлари

Куки мадрасаси мудири шайх Мухтор Аҳмад Лавҳнинг сўзларига кўра, мазкур даргоҳ Ғарбий Африкадаги Қуръони каримни ёдлатадиган энг катта институт саналади. Бу ернинг кўпчилик талабаларини етимлар ва фақирлар ташкил қилади. Шу сабабдан ҳам институт Туркия ва бошқа Исломий давлатлар кўмагига суянади.

Шунингдек, институт молияси олдинги битирувчилар кўмагидан ташқари, садақалар ва закот молларидан ҳам ёрдам олади.

Шайхнинг сўзларига кўра, Сенегал ҳукумати институтга етарлича ёрдам кўрсатмайди. Берилган маблағ фақатгина баъзи ўқитувчилар маошларини тўлашга етади.

Марказдаги саломатлик маркази ҳам дори-дармон етишмовчилигидан қийналади.

Шайхнинг айтишича, институтнинг электрга бўлган эҳтиёжини қондириш учун ҳар ойда 3 000 АҚШ доллари сарфланади. Умумий харажатлар эса ҳар ойда 80 000 АҚШ долларидан ошади.

Ғарбнинг кўмаги рад этилади

Дакар Исломий институти бош котиби Аҳмад Соғир бобоси асос солган институт фаолияти давом этиши учун имконият борича уринилаётганини айтган. У Ислом оламини, хусусан, Туркияни институтга ёрдам қўлини чўзишга чақирган.

Аҳмад Сағир бу ҳақда “Ғарб олами бизга ёрдам беришга уринади, лекин биз буни хоҳламаймиз. Чунки ғарбнинг бу ҳаракати ортида насронийликни ёйишдек ғаразли мақсад ётади”, дейди.

У 1929 йилда Усмонийлар давлати тугатилиши билан мамлакатга келаётган ёрдам узилиб қолганини, аммо бугунда Туркия аждодлари ишини давом эттиришга уринаётганини айтган.

ЎМИ Матбуот хизмати

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳумонинг Муовия ибн Абу Суфён розияллоҳу анҳумога қўшни бўлган ери бор эди. Уларнинг ерларида деҳқончилик қиладиган, ерга ишлов берадиган қуллар меҳнат қиларди.

Бир куни Муовия розияллоҳу анҳунинг қуллари Абдуллоҳ розияллоҳу анҳунинг ерига кириб, ундан бир парча ерни тортиб олишди. Буни кўрган Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳумо Муовия розияллоҳу анҳуга қуйидаги мазмунда мактуб ёзди:

“Эй Муовия, сенинг қулларинг менинг еримни тортиб олишди. Уларга бу ишдан тийилишни амр эт. Акс ҳолда иккимизнинг ўртамизда келишмовчилик чиқади”.

Муовия розияллоҳу анҳу Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳумонинг мактубини кўргач, уни ўғли Язидга узатди. Язид мактубни очиб ўқиди. Отаси ундан “Эй Язид, бу хатга нима дейсан?” деб сўради. Язид “Сиз унга боши унинг олдида, охири сизнинг олдингизда бўлган катта бир қўшин юборишингиз, қўшин унинг бошини сизга келтириши керак деб ўйлайман. Шунда сиз ундан қутуласиз” деди. Бу гапни эшитган Муовия ўғлига “Менда бундан яхши фикр бор” деди. Ўғли ҳайрон бўлиб “Нима экан, эй отажон?” деб сўради. Муовия “Менга қалам ва қоғоз келтиринг!” деб буюрди. Кейин Абдуллоҳга мактуб ёзди. Мактубда қуйидаги сатрлар бор эди:

“Биродаримнинг ўғли (Абдуллоҳ)нинг мактубини ўқидим. Аллоҳга қасамки, уни хафа қилган нарса мени ҳам хафа қилди. Дўстим! Сенинг розилигинг олдида дунё ва ундаги барча нарсалар арзимасдир. Мен ўзимга-ўзим бир мактуб ёздим. У мактубимга Аллоҳни ва мусулмонлардан бир жамоани гувоҳ қилдимки, ўша ерим, ундаги дарахтлар ва у ерда ишлайдиган барча қуллар сеникидир! Ерни ўз ерингга, қулларни ўз қулларингга қўшиб ол! Вассалом!”

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу Муовия розияллоҳу анҳунинг мактубини ўқиб кўргач, унга қуйидаги мазмунда жавоб мактуби юборди:

“Мўминлар амирининг мактубини олдим. Ўқиб, ўрганиб чиқдим. Аллоҳ таоло у кишини боқий қилсин! Аллоҳ таоло у кишининг юқори мақомга кўтарилишларига сабаб бўлган ушбу гўзал хулқлари (ҳалимлик)ни у кишидан кетказмасин! Вассалом”. 

Муовия розияллоҳу анҳу ушбу мактубни ўқигач, уни ўғли Язидга узатди. Язид хатни ўқиб, хурсанд бўлди, юзи ёришди. Шунда Муовия розияллоҳу анҳу ўғлига қараб “Эй ўғилчам! Агар сен яна мана шу касаллик (ғазаб) билан оғрисанг, уни мана бу каби дори (ҳалимлик) билан даволагин! Биз ҳалимликда фақат яхшилик кўрган қавмдирмиз!” деди.

Ҳоний Ҳожининг

“Солиҳлар ва солиҳалар ҳаётидан минг бир қисса” асаридан

Нозимжон ИМИНЖОНОВ

таржимаси