Ҳар бир фаслнинг ўзига хос жиҳатлари бўлгани каби қишнинг ҳам инсон ҳаётида ўз ўрни бор. Қишда ақл эгаси учун ибратлар кўп. Бу фасл хайр-барака ва яхшиликлар мавсумидир. Ҳар бир мўмин-мусулмон ундан унумли ва оқилона фойдаланиши керак.

Қуръони каримда “қиш” сўзи бир марта келган: “Яъни уларга қишда (Яманга) ва ёзда (Шомга) сафар қилишни қулай қилиб қўйгани учун мана шу Уй (Каъба)нинг Парвардигорига ибодат қилсинлар!” (Қурайш сураси, 2–3-оятлар).

Ўтган улуғлар йилни иккига бўлиб, ярмини ёз, ярмини қиш билан ўлчашарди. Қиш фаслида осмондан қору ёмғирлар ёғиб, одамларнинг ризқи кенг бўлишига сабаб бўлади. Мусулмоннинг ҳаётида қиш ҳам баҳорга айланади. Деҳқон баҳорда ерга уруғ қадагани сингари, мўминлар ҳам қишда охирати учун захира жамғаради.

Ҳазрати Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: “Қиш обиднинг ғаниматидир!” деганлар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу: “Сизларни осон ғаниматга далолат қилайми?” деди. Биз: “Бу қандай ғанимат?” дедик. “Қишда рўза тутиш” деб жавоб қилдилар.

“Эй, Қуръон аҳли! Намозларинггиз учун кечалари узун бўлаяпти, рўзаларинггиз учун кундузлари қисқа бўлмоқда. Шунинг учун бу кунларни ғанимат билингиз!”.

Омир ибн Масъуддан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қишдаги рўза салқингина ўлжадир”, дедилар (Имом Термизий раҳматуллоҳи алайҳи ривояти).

Яъни одатда ўлжани қўлга киритиш учун тер тўкиб ҳаракат қилинади. Аммо баъзи вақтларда уни тер тўкмасдан, қийинчиликсиз қўлга киритиш ҳам мумкин бўлади. Қиш фасли ана шундай қийинчилик ва машаққатларсиз кўплаб ажр-мукофотларни қўлга киритиш фурсатидир.

“Одам болаларининг қалблари қишда юмшайди. Чунки Аллоҳ таоло Одамни тупроқдан яратган. Тупроқ эса қишда юмшайди”.

Қалблар юмшаган кунларда мўминлар бир-бирига мулойим бўлишлари, меҳр-шафқат кўрсатишлари, гина-кудуратларни, ихтилофларни, дунё ва охиратда фойдасига эмас, зарарига ҳужжат бӯладиган амаллар билан машғул бўлишни ва ҳар хил фасод ишларни йўқотишлари керак бўларкан.

“Қиш мўминнинг баҳоридир. Кундузлари қисқалиги учун рўза тутади, кечалари узун бўлгани учун туриб намоз ўқийди”.

Бу фасл айниқса талабалар учун ниҳоятда аҳамиятлидир. Шу маънода баҳор фаслини деҳқонлар учун уруғ қадаш мавсуми бўлганидек, қиш фаслини толиби илмлар учун илм эгаллаш мавсумидир дейиш ҳам мумкин.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Қиш – обидларнинг ўлжасидир” (Абу Нуайм ривояти).

Демак, бу мавсум бошқа фаслларга нисбатан савобли амалларни кўп қилиб олишга имкон яратиши билан бирга, синов ичра синов фасли ҳамдир. Ундан унумли фойдаланиб, имтиҳондан ўтиш учун кўпроқ захира тўплайлик.

Мўминлар баҳори бўлган ушбу муборак фаслни гўзал амаллар билан ўтказиш бахтига Аллоҳ таоло барчамизни муваффақ қилсин.

Манбалар асосида Хўжаобод туман “Етти чинор” жоме масжиди

имом-ноиби Муҳаммад Қуддус АБДУЛМАННОН тайёрлади.

Ёш Уинстон Черчилл бошланғич синфнинг олтинчи қисмида имтиҳондан йиқилади. Улғайгач вазирлик сайловларида иштирок этади ва қатнашган барча сайловида мағлуб бўлади. Лекин шунга қарамай таслим бўлмайди, охири олтмиш икки ёшида Британия бош вазири этиб сайланади.

Унинг бир гапи бор экан: “Асло-асло умидсизликка тушманг. Бирор ишда муваффақият қозонмоқчи бўлсангиз, интилаётганингиз катта иш бўладими, кичик ишми, ҳеч қачон қайтадан ҳаракат қилиб кўришдан умидингизни узманг”.

Томас Эдисоннинг ўқитувчиси уни ўта галварс, унга ҳеч нарсани уқтириб бўлмайди деб ҳисобларди.

Лекин у йиллар ўтиб ихтирочига айланди. Мингта уринишдан сўнг ниҳоят электр лампочкасини ихтиро қилди. Бир журналист ундан минг марта уринишни кўп деб ҳисоблагандек бўлиб: “Қандай қилиб мингта уринишингиз муваффақиятсиз кетган бўлса-да, охири барибир лампочкани ихтиро қилишга эришдингиз?”. Эдисон унга жавоб берибди: “Мен минг марта муваффақиятсизликка учрамадим, аксинча, чироқни ихтиро қилишга етакламайдиган мингта йўлни кашф этдим!”.

Эдисон ўзи ҳақида айтар экан: “Менинг ҳимматимни тўхтатиб турадиган нарсанинг ўзи йўқ. Хато кетган уринишларга совуққонлик қилиш – олдинга юришдан ўзга нарса эмас!” Яъни, иш жараёнидаги муваффақиятсизликни оғир олмаслик олдинга қадам ташлаш демакдир.

Ёки Алберт Эйнштейнни олайлик, у тўрт ёшга етганда тили чиқа бошлаган экан. Етти ёшга етмагунча ўқишни эплай олмаган экан. Ота-онаси ҳам уни тенгдошларидан ақли заифроқ деб ўйлашган экан. Ўқитувчиларидан бири уни фикрлаши секин, хаёлот оламида узоқ-узоқларга кетиб қоладиган ўқувчи деб айтган экан. Охир оқибат уни ўқувчилар сафидан чиқаришибди. Шундан кейин Эйнштейн ўқиш ва ёзишни ўрганибди.

Инсониятнинг тушунчаларини ўзгартириб юборган нисбийлик назариясини дунёга тақдим этган олим айнан Алберт Эйнштейн бўлади!

Машҳур рус ёзувчиси Лев Толстой институтда ўқиганда имтиҳондан йиқилган экан. Ўша вақтда уни атрофидагилар илм ўрганишга қизиқиши йўқ, ўқишни эплолмайдиган талаба деб ҳисоблашган экан!

Генри Форд ҳаёти давомида беш маротаба банкрот бўлган экан. Шундан кейин заводлари муваффақият қозониб, форд компаниясига асос слоган экан!

Волт Диснейни олайлик, у машҳур “Дисней Ленд” шаҳрини қуришидан олдин олти марта банкротга учраган экан.

Кимки таъсир кучига эга бирор катта иш қилмоқчи бўлса, мақсадларига эришгунча такрор-такрор ҳаракат қилавериши керак. Дангасаликка ўтириб қолмаслиги, биринчи муваффақияциз ҳаракатдан сўнг ортига қайтиб кетмаслиги даркор!

Бир донишманд айтган экан: “Муваффақиятли кишилар қайта-қайта ҳаракат қилишни тўхтатмайдилар. Тўхтатадиганлар эса муваффақиятли бўлмайдилар”.

Роберт Годдардни олайлик, у замондошлари имконсиз деб билган коинотга учиш фикридан тўхтамади. Одамлар реактив двигател коинотда ҳаво йўқлиги сабаб ишлай олмайди деб билишарди. Лекин бугунга келиб фазовий кемаларнинг аксарияти Роберт Годдарднинг назарияси билан ишлайди ва коинотда ҳаво (кислород) йўқлигига қарамай ҳаракатланаверади.

Ҳаракат қилдингиз-у ўхшамадими, ҳечқиси йўқ!

Яна бир бор урининг. Керак бўлса яна уринишингиз ўхшамасин, нима қилибди?! Ахир юқорида келтирганларимиз муваффақиятли кишилар юз марталаб, минг марталаб уринишлари ўхшамасада ҳаракатдан тўхташмади-ку! Сиз нега тўхташингиз керак?! Модомики мақсадингиз тўғри, ниятингиз холис бўлар экан таслим бўлманг, ортга тисарилманг!

Бизнинг зўрлигимиз қоқилмасликда эмас, балки қоқилгандан сўнг яна оёққа туриб, ҳаракат қилишдадир!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Отам вафот этганларидан кейин бешта етим қизнинг тарбияси биргина онамнинг ўзларига қолди. Бечора онамизга мактаб ёшидаги бир эмас, бешта қизни боқиш, уларнинг таълим-тарбиясига қараш осон эмасди. Лекин онам жуда тадбирли, сабрли иффатли аёл эдилар. Минг машаққат билан бизни бировнинг қўлига интизор қилмай ўстирдилар. Баъзи оналар каби бизни кўчаларда тиланчилик қилиб юриш хорлигига ташламадилар. Баъзан ошхонада фаррошлик, баъзида эса ошпазлик қилардилар. Гоҳо шунча ишлари устига идиш-товоқ ювувчи ҳам бўлиб ишлардилар. Кўплаб касаликларини оёқда ўтказишларига тўғри келарди. Чунки бир кун ишга чиқмасалар, беш бола оч қолиши мумкин эди.

Ёшимиз катталашиб қўлимиздан иш келадиган бўлиб қолганда биз ҳам онамнинг ёнларига кириб ишларига ёрдамлашмоқчи бўлдик. Опа-сингиллар ўзимизча маслаҳат қилдик. Ҳар куни галма-галдан онам билан ишга кетишга келишиб олиб, кечқурун онам ишдан қайтганларида фикримизни айтдик. Лекин онам бунга мутлақо рози бўлмадилар. Бизнинг бироз ҳафа бўлганимизни сездилар шекилли, бизни юпатган бўлдилар: “Болажонларим, мени қийналяпти деб ўйлаб ёрдам бермоқчилигингизни билиб турибман. Лекин мен қийналаётганим йўқ. Агар сизлар мактабингларда яхши ўқисанглар, менга фақат раҳмат эшиттарсанглар, мен умуман чарчамайман. Ҳозир сизлар фақат ўқишинглар керак. Ишни ўзим эплайман”. Биз индамадик. Онам: “Қани дарсларингга туринглар-чи, ишни ўйламанглар” деб мавзуни ёпдилар. Шу билан бу ҳақда бошқа сўз очилмади.

Мактабни битиргач, опа сингиллар бирин-кетин тиббиёт коллежига ўқишга кирдик. Эмлаш муолажаларини ўрганишимиз учун кўпроқ эмлашимиз керак бўларди. Бир-биримизда синаб кўрайлик десак, опа-сингиллар доим бир-биримиздан қочардик. Касал бўлмасдан эмлатишни ҳеч ким хоҳламайди, албатта. Шундай пайтларда бечора онам “Кел, болам, менда синаб кўрақол” деб ҳаммамизга “тажриба қуёни” бўлиб берардилар. Ҳали тажрибамиз камлиги учун кўпинча томирларига туша олмай онамни қийнаб қўярдик. Бундай вазиятлар ҳаммамизда ҳам содир бўларди. Лекин онам бирор марта жеркимасдилар, оғринмасдилар. “Зарари йўқ, ойқизим, эндиги сафар яхшироқ қиласан” деб қўярдилар холос.

Онамнинг сайъ-ҳаракатлари билан барчамиз моҳир ҳамширалар бўлиб етишдик. Онамнинг дуолари шарофати билан қўлимиз енгил бўлиб кетдими, ҳар қалай, қабулимизда беморлар навбатга турадиган даражага етдик. Онамнинг сабру саботлари, матонатлари, иршодлари бизнинг жамиятга керакли инсонлар бўлиб улғайишимизга сабаб бўлди.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Аллоҳ таоло инсонни ер юзини обод қилиши, Ўзига ибодат қилиши, инсонлар учун манфаатли бўлишга амр этади. Инсон бу мақомга эришиши учун нафсини тарбия қилмоқлиги, ахлоқини сайқалламоқлиги лозим бўлади.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва (ҳар бир) жон (эгаси) эртанги кун (қиёмат) учун нимани (қандай амални) тақдим этганига қарасин! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир” (“Ҳашр” сураси, 18-оят).

Муфассирлар мазкур оятни инсон учун “танбеҳ” (огоҳлантириш) ояти эканини зикр қилган. Инсон дунёда қилиб турган фаолияти учун қиёматда жавоб беришини билган кимса, доимо яхшилик сари ҳаракат қилади ва ўзгаларни ҳам унга ундайди.

Нафсининг ҳою ҳавасларига эргашувчи, нафсига қул бўлувчи кимса Аллоҳ таолонинг раҳматидан, дунё ва охиратидаги яхши манзил ва мақомидан айрилган бўлади.

Инсон дунёси ва охирати учун ўзига зарарли бўлган қабоҳат, разолат, жаҳолатдан огоҳ бўлмоқлиги учун кишидан илм, маърифат, тафаккур талаб этилади. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Бир соатлик тафакур бир йиллик (нафл) ибодатдан яхшироқдир”, дея умматларини бу дунёдан нафсини тарбиялаб, тафаккур ва тадаббур ила ҳаёт кечиришга чоралаганлар.

Киши нафсини тарбия қилмаса, кишилар ахлоқи яхши бўлмаса, насиҳатлардан манфаат бўлмайди. Нафси, ахлоқи тарбия топган инсонлар яшайдиган оила, жамиятда доимо ободончилик, ривожланишлар бўлади.

Нафсига қул бўлган, тафаккур қилмаган, илм ўрганмаган кишилар яшайдиган эл-юртда доимо тафриқа, зиддият, ноҳақ қон тўкилиш, ахлоқий ва маънавий бузуқликлар келиб чиқади. Натижада бундай жойга Аллоҳ сақласин балолар ёғилади.

Кишилик жамиятини обод бўлиши ва унинг тараққиёти учун кишилар нафсини тарбия қилмоқлиги фазилатли амаллардан ҳисобланади. Сулайман алайҳиссалом: “Менинг наздимда, нафсини синдириб, уни тарбия қилган киши,  ёлғиз ўзи бир шаҳарни босиб олган жангчидан ҳам кўра яхшироқдир”, деганлар. Ҳазрати Али розияллоҳу анҳу эса: “Мен билан нафсим бир сурувнинг чўпонига ўхшаймиз. Чўпон бир тарафдан сурувни тўплайди, иккинчи тарафдан сурув ёйилиб кетаверади. Ким нафсини тарбиялаб, уни истакларидан тия олса, раҳмат кафанига ўралади ва каромат тупроғига дафн этилади. Кимки қалбидаги илоҳий ва инсоний туйғуларни қатл этса (нафсини қули бўлса, ҳою-ҳавасига учса) лаънат кафанига тиқилади ва азоб тупроғига дафн этилади” деган ибратли сўзлари нафсни тарбия қилиш қанчалик муҳим ва зарур амаллардан экани маълум бўлади.

Ибодат ва эҳсонларим қабул бўлсин, Яратганнинг розилигига эришай деган киши нафсини тарбия қилмоғи ва ахлоқини яхшиламоғи, бу борада доимо ҳаракатда бўлмоғи лозим.

Исомиддин АҲРОРОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Кадрлар бўлими мудири