Мактабга чиқа бошлаган илк даврларимданоқ онам менга кўпчиликка айтмайдиган махфий гапларни айтардилар. Билмадим, оилада тўнғич фарзанд бўлганим учунми ёки ягона қизлари бўлганим учунми барча сирларини менга ишонардилар. Онам менга айтадиган гапларни ҳатто отам ҳам билмасдилар. Буни менга онамнинг ўзлари айтганлар. Бир неча бор гаплашиб бўлганимиздан сўнг “Дадангга индамагин-а, улар ҳам билмайдилар” деганлар. Мен гўёки онамнинг сир сақлайдиган сандиқларига айланган эдим. бошларидан ўтаётган, кўнгилларидан ўтказган нимаики бўлса, менга айтардилар. Яна бунинг устига мендан баъзи ишларида фикрримни сўрар ва гапимни охиригача оғринмай, малолланмай эшитиб ўтирардилар.

Мен ҳайрон бўлардим: нега онам менга ҳамма сирларини ишонадилар? Ҳатто дадамга айтмаган сирларини ҳам менга айтадилар? Бу бир тарафдан мени таажжублантирса, бошқа тарафдан мени хурсанд қиларди. Чунки мен ўзимни онамга керакли бўлган муҳим инсонлигимни ҳис қилардим. Онам ҳақида холаларим ҳам билмаган нарсаларни билишимдан қувонардим.

Орадан йиллар ўтди. Ўсмирлик ёшига етдим. Бу давр қиз боланинг энг нозик пайти ҳисобланади. Одамлардан қочадиган, унча-мунча одам билан тил топиша олмайдиган, одамови, айниқса, ота-онасидан узоқлашиб қоладиган даври бўлади. Кўп қизлар бу ёшда сирларини энг яқин дугонасига айтади ёки бўлмаса бирор кундалик тутиб ўша дафтарга ичидаги борини тўкиб солади.

Лекин менда бутунлай ўзгача ҳолат юз берди. Мен энг яқин дугоналаримга ҳам айтмаган сирларимни онамга айтардим. Чунки онам ўз сирларини менга ишонганларини билганим учун мен ҳам қалбимдаги гаплардан онам бохабар бўлишларини истардим. У кишининг маслаҳатларига қулоқ солардим. Волидамнинг ҳаётий тажрибаларига ишонардим. Шу сабабли ўсмирлик даврим жуда гўзал ўтди. Кўплаб тенгдошларим бу ёшда йўл қўядиган хатолардан, баъзида бир умр афсусланишга сабаб бўладиган воқеалардан Аллоҳ таоло мени онамнинг шарофатлари билан асраб қолди.

Аллоҳ умрларини узоқ қилгур онажоним жуда дона аёл эканлар. Менга сирларини бежизга ишонмас, бекорга мени ўзларига яқин олмас эканлар. Бу ишлари орқали менинг ичимда ҳам ўзларига нисбатан буткул ишонч ҳиссини пайдо қилган эканлар. Мен бу нарсани қизларим катта бўлиб ўсмирлик ёшига етганларида англадим. Ҳозир мен ҳам қизларимга онам каби ўз сирларимни айтаман. Уларни ўзимдан қочирмай, имкон қадар яқин тутуаман. Онам менга қўллаган услубни уларга қўллашга ҳаракат қиламан.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Инсон аввал Аллоҳга, сўнг ўзига ишониши – катта ишларнинг бошланиш марказидир! Ахир сиз ўзингизга ишонмасангиз, ким ҳам сизга ишонарди?!

Бошқалардан ажралиб турадиган алоҳида шахс бўлиб етишишга уринишингиз – сиз учун ҳаётдаги энг катта беллашув майдонини яратади, негаки дунё сизни бошқа одамларга ўхшаган шахс қилишга доим ҳаракат қилади.

Аслида сизни бошқалардан яхшироқ ва афзалроқ бўлишингиздан тўсиб турадиган нарсанинг ўзи йўқ! Ичингизда катта куч, имкониятлар яширин, фақат уни қидириб топиб, юзага чиқаришингиз керак, холос!

Сиз қила олмайман, қодир эмасман деб ўйлаганингиз ишларни бажармоғингиз даркор, айнан ўша ишларни қилишга уринишингиз керак. Зеро бу ўзингизга ишончни пайдо қилади, “Қила олмайман”, деб ортга тисарилган ишингизни ҳам аслида уддалай олишингиз мумкинлигини ўргатади. Бироқ, ҳаракат, бардавомлик, қатъиятла туриб қилса бўладиган иш билан имконият даражасидан ташқаридаги ишларни чалкаштириб ҳам юборманг. Яъни имкониятингиз даражасидан ташқари ишларга қўл уриб юрманг, вақтингиз кетгани қолади!

Ўзингизга ишониш бу – Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло сизга имконсиз деб ўйлаган тўсиқларингизни енгиб ўтишга етгулик иқтидор, куч берганини ўзингизни уқтиришингиздир!

Ўзига ишонган мўмин доимо: “Мен Аллоҳнинг тавфиқи билан муваффақиятга эришишга қодирман. Мободо муваффақият пешонамга битилмаган бўлса ҳам, ўзимга ишончим ва Аллоҳга иймони заррача ҳам камаймайди. Мен тақдиримга битилганига розиман ва яна шуни биламанки, Аллоҳ яхши иш қилганларнинг мукофотини зое қилмагай!” – деб айтади.

Ўзига ишонган одам ўз йўлини жуда яхши билади, ҳаётини ишларига мувофиқ режалайди, мақсадларини жуда аниқлик билан тузади, бошқалар у ҳақида ўйлашини кутиб ўтирмайди, ҳар қандай вазиятда ҳам қўл қовуштириб турмайди. Чунки унинг ўзи вазиятларни юзага келтиради, воқеа-ҳодисалар уни ўз кўйига солишига асло қўйиб бермайди. Аллоҳ таоло бундай кишиларни Қуръони каримда васфлаб шундай деган:

“Юз тубан қоқилиб юраётган киши ҳидоятдами ёки тўғри йўлдан қоматини тик тутиб бораётган кишими?” (Мулк сураси, 22-оят).

Шуни аниқ билингки, Аллоҳнинг изни ила албатта ютуққа эриша оласиз, эришасиз ҳам!

Напалёндан сўрашган экан: “Аскарларингизда ўзига ишончни қандай уйғотгансиз?”

У: “Уч тоифа одамга уч хил жавоб берар эдим:

Кимдир “қила олмайман” деса “ҳаракат қилиб кўр”, дердим;

“Билмайман” деган одамга “ўрган”, дердим;

“Бу имконсиз-ку” деган одамга “қани, бир синаб кўрчи”, дердим”.

Булар кўринишидан оддий гапга ўхшайди, лекин катта таъсир кучига эга, айниқса жангга отланган аскарлар учун.

Ўзингизга ишонишнинг самараларидан бири – ҳаёт нақадар гўзал эканини ҳис этасиз! Чунки у Аллоҳга бўйсунади. Гарчи у ибодат қилмаса ҳам мубоҳ бўлган одат узрадир. Ният эса одатни ибодатга ўзгартиради.

Яна бир самараси – Аллоҳнинг розилигига интилиш йўлида беллашувлар, қийинчиликларни енгиб ўтишга қодир эканингизни англаб етасиз ва бошқалар учун намунага айланасиз, зеро бир одам хулқ атвори билан одамларга ўрнак бўлиши, мингта одам тил билан даъват қилганидан яхшидир!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

#Мақола

Ҳазрат Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи
ва саллам айтганлар: “Эй Али, уч нарсани кечиктирма: (вақти) келганида намозни (адо этишни), ҳозир бўлганида жанозани (дафн этишни) ва тенгини топганингда эрсиз аёл-қизни (турмушга беришни)” (Имом Термизий, Имом Аҳмад ва Имом Ҳоким ривояти).

Ҳикматда шошилиш шайтондандир, лекин меҳмон келса, дастурхон ёзиб, таом бериш, маййитни тезроқ кафанлаб кўмиш, балоғатга
етган қизни узатиш, бўйнидаги қарзни узиш, гуноҳ қилиб қўйса, тавба қилишда ундай эмас, дейилади.

Ушбу ҳадису ҳикматда қиз-аёлларга муносиб жойдан куёв чиқса, тезроқ узатишга тарғиб бор. Лекин куёв одобли, яқинлари салоҳиятли бўлмаса, асло шошилиш керак эмас.
Албатта, не-не орзу-умидлар билан гўзал тарбия бериб ўстирган қизингиз яхши жойга тушса-ку, жонингиз ором топади. Аммо нобоп хонадонга тушиб қолгудек бўлса, Аллоҳ асрасин, ҳаловатдан айриласиз.

Бинобарин, оилавий можароларда кўпроқ қайноналарнинг зуғуми асосий сабаб бўляпти. Чунки улар келинни ўз қизидек қабул қилмаяпти. Улар келинни бошидан эгиб олиш керак, деб нотўғри ўйлаяпти ва бунинг оқибатида аксарият қайноналар ёш келинчакка қулдай муносабатда бўлмоқдалар.

Абу Зар розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қиладилар: “Биродаринг юзига табассум билан боқишинг ҳам садақадир” (Имом Термизий ривояти). Ушбу ҳадисга амал қилган ҳолда, Аллоҳга шукр қилиб, ўғлим борки, хонадонимга келин келди, деб унга очиқ юзли, меҳр-муҳаббатли бўлинг. Қанча меҳр берсангиз, қалбингиз шунча нурга тўлади. Ота-онаси ардоғида вояга етган заифа бутунлай бошқа оилага, ўзгача муҳитга тушиб қолса, унинг руҳиятида нималар юз беришини тасаввур қилиш қийин иш.

Ибратли оилада тарбия топиб, нобоп оилага келин бўлиб қолган қизнинг сўзларига қулоқ солинг:

“Менинг қизлик уйимдагилар каттаю кичикни иззат-ҳурмат қилиб, сизлаб гапиради. Келин бўлган хонадонимда эса муҳит бошқача экан. Эрталаб нонуштами ё кечки овқатми, қачон йиғилиб ўтирсак, гаплари фақат ғийбат бўлади, ҳамманинг устидан кулиб ўтиришади, ҳар бир одамга лақаб қўйиб олишган. Менинг лақабим “Нозанин” эмиш. Ўтирсам – ўпоқ, турсам – сўпоқман. Бу орада иккита болали бўлдим. Бундай муҳит фарзандларим тарбиясига салбий таъсир кўрсатишидан хавотирдаман”.

Келиннинг хавотири чиндан ҳам ўринли. Айрим оилаларда тарбиянинг сустлиги ачинарли ҳол, албатта. Қайнона-қайнота ёшларга панд-насиҳат қилиш ўрнига бировларнинг айбини топиб ўтириши яхши эмас. Икки фарзанднинг онаси бўлган бу келинимиз сабр билан болаларини тўғри тарбиялашга жидду жаҳд қилаверади, албатта. Аллоҳ хоҳласа, ажрини қўлга киритиб, келажакда меҳнатларининг мевасини кўражак.

Хулоса шуки, биз катталар қизларимизни турмушга беришдан аввал куёв тарафни яхшилаб сўраб-суриштирайлик, асло шошилмайлик. Ахир, ота-боболаримиз куёв ё келин
танлашда етти пуштини обдон суриштириб, сўнг қудалик риштасини боғлашган. Зеро, авлоднинг ким бўлишида аждодларнинг аҳамияти каттадир. Шуни унутмайлик, азизлар!

Хосият ХУДОЙБЕРДИЕВА,
Косонсой тумани “Ровот” маҳалласи отинойиси

"Мўминалар", 4-сон, 2013 йил

Нисо сурасининг 43-оятида Аллоҳ таоло: “Эй, иймон келтирганлар! Маст ҳолингизда – то айтаётган гапингизни биладиган бўлмагунингизча – намозга яқинлашманг...” деб марҳамат қилади. Бир куни шу сурани тинглаб туриб ушбу ояти каримада зикр қилинган “Сукаароо” сўзининг маъносини тушунмадим. Қулоғим шу сўз бошқача жаранглаб эшитилди. У пайтлар ҳали ёш бола эдим. Дадамдан бу сўзнинг маъносини сўрадим. Отам мени ёнларига ўтқазиб Ислом дини келишидан олдинги жоҳилият даври, ундан кейинги даврлар, маст қилувчи ичимликларнинг босқичма-бочқич ҳаром қилиниши ва ушбу оятда келган “сукаароо” сўзи ҳақида батафсил тушунтириб бердилар. Гапларининг охирида “Баракалла, ўғлим, сен берган бу савол катта одамлар берадиган савол ҳисобланади, сенинг ёшингдаги ҳамма болаларнинг ҳам бундай савол беришга ақллари етавермайди” деб мақтаб қўйдилар. Ўша лаҳзада мен ич-ичимдан қувондим. Дадамнинг мақтовлари мени руҳлантириб юборди. Ўшандан кейин мен диний масалаларга, оят ва ҳадисларда келган сўзларнинг маъносига кўпроқ қизиқадиган бўлдим.

Кейин билсам, ўша саволимга дадамнинг берган жавоблари  ҳаётимда туб бурилиш ясаган экан. Қизиқишларим кундан-кунга ўсиб бораётганини кўрган дадам мени диний таълим берадиган мадрасага ўқишга бердилар. Аллоҳнинг тавфиқи ила ҳозирда диний соҳада хизмат қиламан. Бунинг учун отамнинг ҳақларига доим дуо қиламан. Балки ўшанда дадам мени баъзи оталар каби “Э қўйсангчи, ўғлим, бошимни оғритма, катта бўлсанг билиб оласан” деб жеркиб берганларида ҳозир мен диний соҳага умуман қизиқмаган бўлармидим. Оталарнинг фарзандга берадиган эътиборлари куни келиб ўз мевасини албатта беради. Лекин аксинча, болалар, айниқса ўғилларнинг саволларига, уларнинг қизиқишларига беэътиборлик кейинчалик ёмон оқибатларга олиб келиши турган гап.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Кофур Ихшидий ва унинг дўсти қора қул эдилар. Уларни Мисрга бозорда сотгани олиб келишди. Кофурнинг дўсти “Ошпазга сотилсам эди, хоҳлаганимча қорнимда тўйғазиб юрардим”, деб орзу қилди. Кофур эса шу шаҳарга подшоҳ бўлишни орзу қилди. Ҳар иккиси ҳам орзусига етди. Кофурнинг дўсти ошпазга сотилди, ўзи эса Мисрнинг волийси Ихшидга ўн саккиз динор эвазига сотилди. Ихсид вафотидан кейин Кофур Ихшиднинг икки ўғли – Унужур ва Алий номидан ҳукумат ишларини бошқарди.

Али вафот этгач Кофур ҳукумат бошқарувида якка ўзи қолди ва амирлик ҳудудини кенгайтиришга киришди. Кофур мутлақ подшоҳ сифатида ҳукуматни йигирма икки йил давомида бошқарди. Бунинг бошланиш даври Ихшидийлар давлати тузулганининг ўттиз тўртинчи йилига тўғри келади. Кофур қулликдан ҳукумат тепасига кўтарилган ноёб тарихий шахс ҳисобланади. Бу ислом тарихида илгари кузатилмаган ҳодиса эди, гарчи кейинчалик бир-неча марта бўлган бўлса ҳам.

Бир куни Кофур ҳалиги дўстининг ёнидан ўтиб қолибди, қараса у жуда ёмон ҳолатда ошпазнинг олдида юрган экан. Шунда атрофидаги одамларга айтибдики: “Уни бу ҳолатга тушурган нарса ҳимматини паст қилганлигидир, шу сабаб уни мана шу аҳволда кўриб турибсиз. Мени эса ҳимматим юқорига парвоз эттирди, мана ҳозир кўриб турибсиз… Агар биз иккимизнинг ҳимматимиз бир хил бўлганида эди, ишимиз ҳам бир хил бўларди!”.

Биз Кофур ва дўстининг ҳоли ҳақида кўп тафаккур қилишга муҳтожмиз! Келажагини қурмоқчи бўлган ҳар қайси инсон ўзгартиришни аввало ўзидан, ичидан бошлаши лозим. Ўзини ўзгартиргандан кейингина ён-атрофидаги ишларни ўзгартиришга ўта олади. Бу имконсиз иш эмас, балки имконсиз иш – сиз ўзингиз имконсиз деб ҳисоблаган нарсадир!

Абдураҳмон Дохил умавийлар давлати қулаб, ҳукумат аббосийларга ўтгандан кейин Шомдан қочиб кетди. У вазиятга кўниб яшашни хоҳламади, ўзгартиришни танлади ва алал-оқибат насронийлар шаҳарлари ичида давлат қурди. У қурган давлат ислом маданияти сифатида шаклланиб, саккиз асрдан ошиқ давом этди.

Мана Мандилони олайлик, у Африка жанубларидаги қамоқхонада йигирма саккиз йил яшади. У қамоқдалик ҳолида одамларга бошчилик қиларди, ҳаёт тарзини янгилаш, яхшилашда жонбозлик қиларди. Унинг ҳаракатларидан хабар топган Жанубий Африка ҳокими Декларк уни қамоқдан озод этди ва Мандило ҳокимга айланди. Нафақат ҳоким, йигирманчи аср афсонасига айланди. Олдинги ҳоким эса унут бўлиб кетди.

Ёки Ҳелен Келлерни мисол қилайлик, у 1880-йил туғма кар, соқов, кўр ҳолда дунёга келди. Шунга қарамай у ёзувчи, ўқитувчи, сиёсий тафаккур соҳибаси бўлиб етишди ва инсоний муваффақият борасида башариятга намуна бўлди. Фақат ногиронларга эмас, соғломларга, ҳатто улардан баландларга ҳам! Бу аёл ўзидаги учта тўсиққа (кўзи ожизлик, эшитмаслик, забонсизликга) қарши курашиб, саъй-ҳаракат, яхшиликка тўла ҳаёт кечирди.

Шулардан хулоса қилиб айтамизки, ҳаёт тараққиёти воқеъликка рози бўлиб ҳаёт кечириб юравермайдиган, паст ҳолатга кўнмайдиган оқил, заковатли кишиларга муҳтож экан. Бундай одамлар изчил ҳаракатда бўладилар, ҳаракатларидан малолланиб ёки чарчаб қолмайдилар. Зеро ўзгартириш, тараққий эттириш, фаол ҳаракатда бўлиш тирикларнинг ишидир! Жим-житлик, сукунат қабрдаги ўликларга хос!

Ибн Қаййим роҳимаҳуллоҳ айтади: “Олийҳиммат кишилар фақат энг олий ва оқибати мақтовли нарсаларнигина ўзларига раво кўришади. Ҳиммати паст одамлар эса паст нарсалар атрофида ўралашиб юришади ва уларга худди пашша ахлатлар устига қўнганидек қўнишади!”.

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.