Ҳадеб қасам ичаверма, гарчи рост гапираётган бўлсанг ҳам
Аллоҳ сенга фарз қилган мол-мулкнинг закотини хурсанд бўлиб, ичингдан хоҳлаб адо эт. Рўзангни ёлғондан ва ғийбатдан сақла.
Қўшнининг, мискиннинг, қариндошларнинг ҳаққига риоя қил, аҳли-оилангга одоб бер. Қўл остингдагиларга юмшоқ муносабатда бўл. Аллоҳ сенга буюрганидек фаол шахс бўл. Яхшилик қилишга имкониятинг бўлса уни тез қилиб қол, сен учун шубҳали кўринган нарсаларни тарк эт. Мўминларга меҳрибон бўл, қаерда бўлсанг ҳам ҳақ сўзла.
Ҳадеб қасам ичаверма, гарчи рост гапираётган бўлсанг ҳам. Хоҳлаган гапингни гапириб тилингга эрк бераверма, гарчи сўзамол бўлсанг ҳам. Олим бўлсанг ҳам динда такаллуф қилма. Ҳар бир гапингдан олдин илмни муқаддам қўй (доим билиб гапир).
Ибодатда маҳкам бўлсанг ҳам, барибир Аллоҳдан қўрқувда тур (ўзингга жуда ишониб юборма). Дининг саломат бўлиши учун одамлар билан муросаи-мадора қил. Тилёғламаликдан тамоман сақлан.
Одамлар билан чиройли муомала қил. Билмаган нарсангни “Билмадим, валлоҳу аълам” дейишдан уялма.
Гапингни эшитишни хоҳламайдиганлар олдида гапирма, сенга ёмон кўрсатадиганлар олдида динингни сарфлама. Тоқатинг етмайдиган мусибатга парво қилма, кўп сиқилма. Сени хорлайдиганлардан ўзингни баланд тут. Хунук хулқларни ўзингга эп кўрма. Фақат омонатдор одам билангина дўст тутин. Сирларингни ҳаммага ҳам айтаверма. Одамларнинг ҳолига қараб муомала қил, ақли етмайдиган услубда гапирмагин. Чақирилмаганинг ишга кирмагин (чақирилмаган жойга бормагин).
Уламоларнинг, ҳаким зотларнинг қадрини бил. Сенга қилинган яхшиликни мукофотсиз қолдирма, яхшилик билан жавоб қайтар. Жоҳиллардан юз ўгир, аҳмоқларга парво қилма, ишингда Аллоҳдан қўрққанлар билан маслаҳатлаш.
Биродарингга мазлум бўлса ёрдам бер, золим бўлса уни ҳаққа қайтар, унинг олдидаги ўз вазифангни бажар, лекин ундан ҳаққингни талаб қилма. Қарздорга енгиллик қилиб бер, беваларга, етимларга меҳр кўрсат, сабрли камбағалларни икром қил, мусибатга учраган бойларга раҳмдил бўл, ҳеч кимга ҳасад қилма.
Ҳеч кимни ғийбат қилма, охиратда сўроққа тутилишдан қўрққан ҳолда ёмон гумон қилиш эшигини бутунлай ёпиб, яхши гумон эшигини оч. Бошқаларнинг беришидан умидингни узиб, тамагирлик эшигини ёп, қаноат бирла бойлик, беҳожатлик эшигини оч. Аллоҳнинг исмини унга ёмон нарсаларни нисбат беришдан полка.
Вақтингдан унумли фойдалан, тун-у кунинг қандай ўтаётганига қара.
Доимо тавбангни янгилаб тур, вақтингни уч қисмга бўл: илм учун, амал учун, ўз ҳақларинг ва зиммангдаги вазифаларинг учун. Ўтган ҳодисалардан ибрат ол, икки тоифа – яъни, Аллоҳнинг ризоси билан жаннатга борадиган тоифа ва Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлиб жаҳаннамга йўл оладиган тоифа – Аллоҳнинг ҳузурида қандай туриши ҳақида тафаккур қил. Аллоҳнинг сенга яқинлигини бил ва ёзиб турувчи фаришталарни икром қил.
Аллоҳнинг неъматларидан фаҳм билан фойдалан ва сано, шукр билан жавоб қайтар.
Нафснинг “Турли мақом-даражаларга эришдинг”, деган ёлғонидан, одамларни менсимай ҳақни кўрмасликка олишдан огоҳ бўл, чунки бу ўлдирадиган ўқдир. Одамлар сени ёмон кўришидан, уларнинг назаридан тушиб қолишдан қўрқма. Ажал яқинлигини эслаб фақирлик қўрқувидан воз кеч. Солиҳ амалларингни имконинг борича яшир.
Сендан маслаҳат сўралса бор имконингни ишлат, Аллоҳ учун яхши кўр ва Аллоҳ учун (ёмон одамлар билан) алоқани қатъий уз. Фақат тақводор олим билангина дўст бўл, қалб кўзи очиқ оқил инсон билангина бирга бўл. Ўзингдан олдинги имомларга эргаш, ўзингдан кейингиларга муаллим бўл. Тақводорларга пешво бўл, ҳидоят изловчиларга паноҳ бўл.
Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг “Метин қоялар” китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.
