muslim.uz
МУБАЙЯН ВА НАСРИЙ БАЁНИ: ИЙМОН-ЭЪТИҚОД КИТОБИ (Саккизинчи мавзу)
НАЗМ
Олти муъман биҳнинг зикри
Олтидур муъманун биҳ, эй мўъмин,
Айтайин барчасин, эшит мендин.
Аввал иймон Худоға келтургил,
ширк черигин замирдин сургил.
Доғи билким, малак эрур мавжуд,
Борчаси абд-у, Тенгридур маъбуд.
Бор учунчи Китоби иқрори,
Тенгри тавфиқ берса, дей бори.
Яна бил анбиёсини барҳақ,
Рўзи охирни доғи бил мундоқ.
Яна билгил Худодин, эй ҳамдам,
Яхшилиқ бўлса, гар ямонлиқ ҳам.
Ушбуларким, борин деди Бобур,
Билгасенким, муфассали иймондур.
Бу муфассалки, мен дедим ҳолий,
Лек филжумла бордур ижмоли,
шарҳи бирла барин баён қилайин,
Билмаган бўлсангиз, аён қилайин.
НАСРИЙ БАЁН
* * *
Иймон келтириш шарт бўлган олти нарсанинг баёни (Иймоннинг олти шарти)
Эй мўъмин! (Эй Аллоҳга ва Унинг Расулига ишонган киши!) Ишониш – иймон келтириш шарт бўлган нарса олтитадир. Мен барчасини айтайин, сен эшит (уқиб ол).
Аввал Аллоҳга иймон келтиргин ва ширк лашкарини (Аллоҳга бирор нарсани шерик қилиш фикрларини) замирингдан сидириб ташлагин.
Иккинчи, билгинки, фаришталар бордир (ва бу ҳақиқатдир), ҳаммаси бандадир, Аллоҳ эса маъбуд – ягона ибодат қилинадиган Зотдир.
Учинчи, илоҳий Китобларни иқрор қилмоқ, яъни уларга ишонмоқ шартдир, Аллоҳ ёрдам берса, барчасини батафсил айтайин.
Тўртинчи, Аллоҳнинг пайғамбарларини барҳақ деб (ҳеч бирининг орасини ажратмасдан) иймон келтир, яна (бешинчи) охират кунини ҳам шундай ҳақ деб ишон.
(Олтинчи), эй ҳамдамим, дўстим, яна, ҳар қандай яхшилик ва ёмонлик бўлса, Аллоҳдан деб билгин ва ишонгин. Бобур айтган бу нарсалар (иймони муфассал) иймоннинг муфассали – тафсили, кенг баёнидир.
Лекин мен ҳозир айтган бу муфассалнинг – кенг тафсилнинг, умуман, ижмоли – қисқа ифодаси бордир.
Мен барчасини шарҳи билан баён қилайин ва билмаган бўлсангиз, аён қилайин, равшан билдирайин.
ИЛОВА. Энг қисқа ифодаси – иймоннинг шартлари олтитадир: Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, Пайғамбарларига, охират кунига, қазо ва қадарга – яхшилик ва ёмонлик Аллоҳдан эканлигига ишонмоқдир («Ал-фиқҳул акбар»).
Насрий баён ва шарҳ муаллифи:
Мирзо КЕНЖАБЕК
Ғафлатда қолманг! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таваллуд топган муборак ой кириб келди
“... Ҳақиқатан, сизларга ўзларингиздан (чиққан), қийинчиликларингиздан алам чекадиган, сизлар билан (ҳидоят топишингиз билан) қизиқувчи, мўминларга мушфиқ ва раҳмдил Расул келди” (Тавба сураси, 128-оят) деб марҳамат қилган ҳамда Ўзининг ҳидоятига бошлаган, уммати Муҳаммад қилган Аллоҳ таолога чексиз ҳамду санолар бўлсин!
“Аввалги пайғамбарлар ўз қавмларигагина юборилар эдилар. Мен эса ҳаммага баробар пайғамбар қилиб юборилганман”, деган ҳабибимиз ва шафоатчимиз Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламга батамом салавоту саломлар бўлсин!
Севикли Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафао соллаллоҳу алайҳи васаллам Фил йилида Робиъул аввал ойининг ўн иккинчиси (баъзи манбаларда 8, 9 ёки 10-кунлари), душанба куни (милодий 571 йил, апрель ойида) дунёга келдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам душанба куни рўза тутиб: “Бу мен туғилган кун”, деб айтардилар (Имом Муслим ривояти).
Робиъул аввал ойи қандай ой? Ҳижрий-қамарий тақвим бўйича йилнинг (Муҳаррам ва сафар ойларидан кейинги) учинчи ойи. Бу ой Ислом уммати учун энг севимли ойлардан бири саналади. Чунки бу ойда Аллоҳнинг сўнгги пайғамбари ва ҳабиби, Сарвари коинот Муҳаммад алайҳиссалом таваллуд топганлар. Шу боис бу ой “Мавлуд ойи” деб ҳам номланади.
Мавлуд нима дегани? Мавлуд луғатда “туғилиш” деган маънони англатади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам таваллуд топган ой Рабиъул аввал ойи муносабати ўтказиладиган маросим ва тадбирлар “Мавлуди Набий” дейилади.
Мавлуд ойи Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни янада қаттиқроқ севишга интилиш, сийратларини ўрганиш, у зотга ҳар бир ишда эргашиш, янада кўпроқ салавоту дурудлар йўллаш ойидир.
Бу ойни қандай ўтказиш керак? Бу ойни Пайғамбар алайҳиссаломни янада кучлироқ севишга интилиш, сийратларини ўрганиш, у зотга ҳар бир ишда эргашиш, кўпроқ салавоту дурудлар йўллаш билан ўтказиш лозим.
Салавот нима дегани? “Салавот” сўзи араб тилидаги “салот” сўзининг жами бўлиб, “дуо” деган маънони англатади.
Салавот қандай айтилади? Саҳобалар розияллоҳу анҳум Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан “Ё Расулуллоҳ сизга салавот айтиш қандай бўлади?” деб сўраганларида У зот алайҳиссалом: “Аллоҳумма солли ала Муҳаммадин ва аъла оли Муҳаммадин, кама соллайта аъла Иброҳийма ва аъла оли Иброҳийм. Иннака ҳамийдуммажийд. Аллоҳумма барик аъла Муҳаммадин ва аъла оли Муҳаммадин, кама барокта аъла Иброҳийма ва аъла оли Иброҳийм. Иннака ҳамийдум мажийд”, деб айтинглар, деганлар (Имом Бухорий ривояти).
Салавот айтишнинг қандай фазилатлари бор?
Салавот айтиш бахилликдан узоқ қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳузурида зикр қилинсам, менга салавот йўлламаган киши бахилдир”, дедилар (Имом Термизий, Имом Аҳмад ривояти).
* * *
Салавот айтиш дуо қабул бўлишининг омилидир. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир дуо Пайғамбарга салавот айтилмагунча, осмон ўртасидаги парда туфайли ерда тўхтаб туради, салавот айтилса, ўша парда кўтарилади”,дедилар.
* * *
Салавот айтиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шафоатларига ноил этади. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Менга жума кунида ва жума кечасида кўп салавот айтинглар, бас ким шундай қилса, мен унга қиёмат куни гувоҳ ва шафоатчи бўламан”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).
* * *
Салавот айтиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга яқин қилади.Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиёмат куни менга энг яқин кишилар, албатта, менга кўп салавот айтганлардир”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
* * *
Аллоҳ таоло салавот айтувчиларнинг гуноҳини мағфират этади, даражасини кўтаради. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким менга бир марта салавот айтса, Аллоҳ унга ўн марта салавот айтади. Унинг ўнта гуноҳи ўчирилади. Ўн даража юксалтирилади”, дедилар (Имом Насоий ривояти).
* * *
Салавот айтувчиларни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эшитадилар. Абдуллоҳ ибн Абу Вафо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жума куни менга салавотни кўпайтиринглар. Албатта, менга етказилади ва мен эшитаман”,дедилар (Имом Ибн Можа ривояти).
* * *
- Салавот айтинг! Ҳар дуонинг аввали ва охирида.
- Салавот айтинг! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг исмларини айтганда ва эшитганда.
- Салавот айтинг! Таҳорат олгандан сўнг.
- Салавот айтинг! Жаноза намозининг иккинчи такбиридан кейин.
- Салавот айтинг! Масжидга кираётганда ва чиқаётганда.
- Салавот айтинг! Бошга мушкул тушганда ва хурсандчиликда
- Салавот айтинг! Ҳар намоздан сўнг.
- Салавот айтинг! Уйқудан турганда ва уйқуга ётишдан олдин.
- Салавот айтинг! Қуръони каримни хатм қилгандан кейин.
- Салавот айтинг! Тонг отганда ва қуёш ботганда.
- Салавот айтинг! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни соғинганингизда... Демак, ҳар кун, ҳар сония, ҳар нафасда салавот айтинг!
АЛЛОҲУММА СОЛЛИ ВА САЛЛИМ ЪАЛА МУҲАММАДИН ВА ЪАЛА ОЛИ МУҲАММАД
Даврон НУРМУҲАММАД
Теҳрон ҳалол озиқ-овқат стандартини ишлаб чиқиш учун 120 та таклиф киритди
Эрон миллий стандартлар ташкилоти раҳбари Нире Пирузбахт глобал ва халқаро даражадаги ҳалол озиқ-овқат стандартини ишлаб чиқиш учун 120 дан ортиқ таклиф киритилганини маълум қилди, дея хабар бермоқда "Trend" IRNA га таянган ҳолда.
"Бугунги кунда кўплаб мамлакатларда, жумладан, Россия ва Ўзбекистонда мамлакатимиздаги иқтисодий фаоллар ва ишлаб чиқарувчилардан ҳалол сертификатлар талаб этилади", - дейди у.
"Ўз вазифаларини бажариш учун Эроннинг стандартлаштириш миллий ташкилоти ҳалол стандартларни ишлаб чиқиш ва миллий даражада, айниқса, 2000-йиллар охиридан бошлаб ИҲТга аъзо мамлакатлар даражасида мувофиқлик тузилмаларини тузишда фаол иштирок этмоқда", - дея қўшимча қилди у.
Ислом ҳамкорлик ташкилоти - халқаро Ислом мамлакатлари ташкилоти (2011 йилгача Ислом конференцияси ташкилоти (ИҲТ) деб аталган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Дамашқдаги ўзбеклар
Бугунги кунда Дамашқ шаҳрининг тарихий марказларида ўзбек этноси билан боғлиқ бўлган кичик маҳаллалар, кўчалар, тарихий масжидлар ва мадрасалар сақланиб қолган. Маълумотларга кўра, 2010 йилларда Суриянинг Дамашқ ва Ҳалаб (Алеппо) шаҳарларида тахминан бир неча минг ўзбеклар (бухорийлар) яшаган. Тарихий манбаларда ўрта осиёликлар, жумладан ўзбеклар Дамашқ шаҳрига туркий мамлуклар билан бирга кириб келгани ҳақида маълумотлар бор. Миср тарихида бўлгани сингари Сурия тарихида ҳам Тулуния ва Ишхидий амирликлари катта сиёсий ва ҳарбий таъсирга эга бўлишган. Мамлуклар даврида ўрта осиёлик йирик мулкдорлар, қўшин қўмондонлари ва сиёсий арбоблар Дамашқда масжидлар, мадраса ва хонақоҳлар қурган.
Юқоридаги суратда: Дамашқдаги ўзбек маҳалласи, ХХ асрнинг 20-йиллари.
XVIII-XIX асрларда ўрта осиёликлар ҳаж зиёрати учун Сурия ҳудудларига Эрон орқали ўтувчи карвон йўллари билан кириб келган. Маълумотларга кўра, бу даврда Дамашқ Ўрта Осиёдан Эрон орқали ўтувчи ҳаж йўлининг сўнгги бекати бўлган. Кўплаб зиёратчилар, ҳаж сафаридан қайтишда шу ерда яшаб қолиб кетишган. Уларнинг махсус хонақоҳлари (такялари) бўлган. Жумладан, Усмоний пошшолар даври ҳали тугамаган бир даврда, Муродия такяси ташкил қилинган бўлиб, бу такяни асли ўрта осиёлик нақшбандия тариқатининг ёрқин вакилларидан бири бўлган Мурод Муҳаммад ал Бухорий номи билан боғлашади, бу ерда нақшбандий тариқатининг суфийлари йиғилишган, ҳожилар учун вақтинчалик бошпана вазифасини бажарган. Бу такя Дамашқнинг ал-Вард маҳалласида жойлашган. Мазкур такя таркибида Муродия жомеъси ҳам бўлиб, у Дамашқдаги катта жомеълардан бири ҳисобланади. Шунингдек, Дамашқда ҳозирга қадар сақланиб қолган Ал-Афрам жомеъсини ҳам ўрта осиёликлар билан боғлашади, у эски Дамашқнинг Ал-Муҳажирин маҳалласида жойлашган. Ўрта осиёликлар Дамашқнинг турли маҳаллаларида яшаганлиги маълум, жумладан, ал-Азбакия, ал-Мухажирин, Аннабаа Ассалихия, Суксаружа, ал-Майдан ва ал-Қадам ва бошқалар.
Суратда: Муродия такяси, ХХ аср.
Суратда: Дамашқдаги Нақшбандия (Муродия) жомеъси.
ХХ асрда Ўрта Осиёда бошланган колхозлаштириш ва ундан сўнг бўлиб ўтган Сталин қатағонлари даврида ўрта осиёликлар аввал Афғонистонга, сўнгра Яқин Шарқдаги катта шаҳарларга кўчиб кетган. Улар Яқин Шарқдаги катта шаҳарларга жумладан, Дамашқ шаҳрига ҳам бориб жойлашган. Дамашққа келган ўрта осиёликлар орасида Бухоро амирлари, Қўқон хонлари оиласига мансуб хон авлодлари, хонликда юқори лавозимларда ишлаган амалдорлар, ҳарбийлар, шайхул исломлар бўлган, шунинг учун ҳам улар бу ерларда катта қийинчиликларга учрамасдан тез орада давлат ва жамиятда ўз ўринларини топишган. Улар умумий ном билан бухорийлар деб номланган. Ўрта осиёликлар орасидан ҳарбий амалдорлар, сиёсатчилар, йирик тадбиркорлар, кўплаб олимлар ва муфтийлар етишиб чиққан. Хусусан, ўз даврида Насохи Ал-Бухорий Сурияда юқори ҳарбий лавозимларда ва бош вазир вазифаларида фаолият юритган. Тилшунос олим, профессор Бурҳон Бухорий нафақат Сурия илмий жамоатчилигида балки ўзбек олимлари орасида таниқли олимлардан биридир.
Бир сўз билан айтганда худди, Саудия Арабистони, Иордания, Қуддус ва Қоҳирада бўлгани сингари Дамашқдаги миллатдошларимиз бунёдкорлиги билан, ватан, ислом дини ва ўзлари яшаб турган жамият тараққиёти йўлида садоқат билан хизмат қилганлар, натижада яхши ном ва ҳурматга сазовор бўлганлар.
Шавкат Икромов,
Яқин Шарқ давлатлари бўйича тадқиқотчи, Тошкент давлат шарқшунослик университетининг ўқитувчиси, Ўзбекистон Фанлар академияси ҳузуридаги Ўзбекистоннинг энг янги тарихи масалалари бўйича Мувофиқлаштирувчи-методик марказ докторанти.
azon.uz
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётларидан лавҳалар: Ожизларга ёрдам (Аудио)
ЎМИ матбуот хизмати
Мақолалар
