www.muslimuz

www.muslimuz

Четверг, 31 Декабрь 2020 00:00

Қўшнингиз сиздан омондами?

Ислом таълимоти инсониятни ўзаро яхши алоқада, яхши муомалада бўлишга чақиради. Ҳусусан, қўшничилик хақ-ҳуқуқлари борасида ҳам талайгина таълимотлар бор. Хар бир мусулмон оила бу илмни ўрганиб амал қилиб яшар экан нажот топади. Эл-юрт, маҳалла-кўй олдида намунали оила бўлади.

Қўшничиликда ҳатто у ғайридин бўлса ҳам, қўшнилик хаққи борлиги учун у билан ҳам гўзал муомала ва алоқада бўлишлик динимизда таъкидланади. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳу қўй сўйганларида ўзига ёмонлик қилиб юрган яҳудий қўшнига гўшт беришни қайта-қайта тайинлаганлар. Бизчи? Озгина хатолик ўтган қўшнимизни ёмон кўрамиз, алоқани узамиз. Қани биздаги мусулмонлик ҳулқи ва одоби?

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан" Ё Расулуллоҳ, менинг иккита қўшним бор, қайси бирига ҳадя берай?" деб сўрадилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Сенга эшиги яқинроғига", дедилар.

Ҳадя бериш узоқдаги қўшнидан бошланса ён қўшнининг кўнгли оғриши, озорланиши мумкин. Ижтимоий алоқаларга путур етса одамлар орасига совуқчилик тушади. Бу мусулмонларни пароканда бўлишига сабаб бўлувчи омиллардандир. Набий алайҳиссаломнинг қўшничилик борасида яна кўп ва ҳўп кўрсатмалари бор. Ўзи тўқ бўлиб қўшниси оч қолган мўмин эмаслиги, қиёмат кунида қўшнисининг бўйнига осилиб олиши бор хақиқатлар. Агар қўшни ёрдам сўраб чиқса, имкон бўлиб туриб ёрдам қўлини чўзмай юзига эшик ёпишлик ҳам бандани қиёмат кунида юзини қаро қилади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Эй, Абу Зарр! Шўрва қилсанг, сувини кўпайтиргин, қўшниларингдан хабар ол", деганлар. Бундан кўринадики, кўринмай қолган қўшнидан хабар олиб, ҳол-аҳволини сўрашлик унинг хақларидан экан. Бугунги қўшничилик аҳволимиз шариат кўрсатмаларидан афсуски олисда. Қўшнилар бор, бир-бирини танимайди. Ҳатто уйида ўлиб қолса ҳафталаб биров билмай қолган кунларда яшаяпмиз. Шунинг учун ҳам ўзаро муносабатларимизда илиқлик ва оқибат йўқ. Охиратини унутган одамгина бечораҳол қўшниларини ҳолига ташлаб қўяди. Аллоҳдан умиди бор қўшни албатта уларга ҳам рағбат ва мурувват кўрсатади.

Мусулмон одам асло қўшниларига озор бермаслиги керак. Бир аёлики, кечаси билан намоз ўқийди, нафл рўзалар тутади ва фалон яхшиликларни қилади-ю, лекин қўшнисига озор етказишини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга айтганларида, у зот алайҳиссалом: "У аёлда яхшилик йўқ. У дўзаҳ аҳлидандир", дедилар. Аллоҳ сақласин. Қаранг! Шунча ибодатларни биргина тили ила озор бериши билан йўққа чиқариб" дўзаҳ аҳли"дан бўлиши ачинарли ҳол.

Бугун қўшнисининг тилидан тинчлиги ва хотиржамлигини йўқотганлар йўқ дейсизми?

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Кимнинг қўшниси унинг ёмонлигидан омонда бўлмаса у жаннатга кирмайди", дедилар.

Ҳа, бировнинг оиласини тинчини бузиб, озор берса тавба қилмай, кечирим сўрамай вафот этса, у инсон учун энди жаннат бегона экан.

Қўшнингизга озор берманг. Қиёмат куни қўшнингиз сизни зинҳор: "Ёмон қўшни эди", демасин. Қўшничилик хаққини бузиш зулмдир. У ёмон бўлса сиз ҳам ёмонлик қиласизми? Қўшнингиз балки бу таълимотларни билмас, энди сиз билиб, ўқиб туриб яна ёмонлигига яхшилик ила жавоб бермас экансиз, сизда ҳам яхшилик йўқ экан. Эртанги кунда сизнинг ҳисобингиз қўшнингизникидан оғирроқ бўлади.

 

Абдураҳмон АРТИҚОВ,

Андижон шаҳар"Уйғур" жоме масжиди имом-хатиби.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва унинг ҳудудий вакилликлари томонидан 2020 йилда фаол хизмат қилган, ўз йўналишларида намунали фаолият кўрсатаётган имом-хатибларни эътироф этиш, масжидларни ҳар жиҳатдан обод этишда фаол хизмат қилаётган ходимларни муносиб рағбатлантириш мақсадида Қорқалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳри миқёсида интернет фойдаланувчилари ўртасида илк бор кенг қамровли сўров ўтказилмоқда. 

Сўровнома қуйидаги икки йўналишдан иборат:

– Йилнинг ЭНГ ОБОД масжиди;

– Ҳар тарафлама фаол ва намунали фаолият кўрсатган ЙИЛ ИМОМИ.

Бу йили энг фаоларни айнан сиз аниқлайсиз. Сайтимизнинг Telegram тармоғидаги канали
(@muslimuzportal) ва Диний идоранинг жойлардаги вакилликлари каналларида ўтказилаётган сўровларда иштирок этинг ва муносиб номзодларга овоз беринг.

Сўровнома ботига кириш учун ушбу ҳаволага киринг:

@tanlov_muslimuz_bot

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими

Вторник, 29 Декабрь 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 234–237 ОЯТЛАР

وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَعَشۡرٗاۖ فَإِذَا بَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا فَعَلۡنَ فِيٓ أَنفُسِهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ٢٣٤

234. Сизлардан вафот этиб, жуфтларини қолдирганларингизнинг хотинлари тўрт ойу ўн кун ўзларини интизорда сақлашади. Муҳлатлари тугагач, ўзлари борасидаги қиладиган яхши ишларида сизларга гуноҳ йўқдир. Аллоҳ қилаётган ишларингиздан хабардордир.

Бундан илгари келган оятларда талоқ қилинган хотинга уч ҳайз муддатида интизор ўтириш (идда) ҳукм бўлган эди. Энди вафот этган кишининг қолган хотини тўрт ойу ўн кун ўзини интизорда сақлаши айтилмоқда. Агар бу муддат ичида хотиннинг ҳомиладор эмаслиги аниқ бўлса, иддаси тугаганидан кейин бошқа киши билан никоҳлана олади, агар боласи борлиги маълум бўлса, у туғилгунича кутади. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо бундай деганлар: "Эри вафот этган аёл тўрт ойу ўн кун идда сақлайди" деган оят "Эри ўлган хотин бир йил эрининг уйидан чиқмай ўтиради" оятини бекор қилди". Ато розияллоҳу анҳу бундай деган: "Хотин, агар хоҳласа, марҳум эри уйида унинг васиятига биноан идда сақлайди, хоҳламаса, чиқиб кетаверади" деган оятни Аллоҳ таолонинг: "Улар ўзларича қилган ишларда сизларга гуноҳ йўқ" деган сўзи қувватлайди. Кейин мерос ҳақида оят нозил бўлиб, хотиннинг марҳум эр уйида идда сақлашининг вожиблигини бекор қилди, энди у ўзи истаган жойда идда сақлайдиган бўлди" (Бухорий ривояти).

وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا عَرَّضۡتُم بِهِۦ مِنۡ خِطۡبَةِ ٱلنِّسَآءِ أَوۡ أَكۡنَنتُمۡ فِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ عَلِمَ ٱللَّهُ أَنَّكُمۡ سَتَذۡكُرُونَهُنَّ وَلَٰكِن لَّا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّآ أَن تَقُولُواْ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗاۚ وَلَا تَعۡزِمُواْ عُقۡدَةَ ٱلنِّكَاحِ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡكِتَٰبُ أَجَلَهُۥۚ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ فَٱحۡذَرُوهُۚ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٞ٢٣٥

235. У аёлларга ишора билан совчилик қилишларинг ёки буни дилингизда сақлашларингнинг гуноҳи йўқ. Аллоҳ улар ҳақида ўйлашларингни билади. Лекин улар билан яширинча ваъдалашманглар. Яхши гаплар айтсангиз, майли. Иддалари тугамагунича никоҳ боғлашга қасд қилманглар. Англаб олингларки, Аллоҳ дилларингиздагиларни билади. Ундан эҳтиёт бўлинглар, Аллоҳ кечирувчи ва ҳалимдир.

Оятдаги "акнантум" сўзи "кўнглингизга тугдингиз, дилингизда сақладингиз" каби маъноларда бўлиб, беркитилган, ўзгалардан яширилган ҳар бир нарсани англатади. Бу ояти каримага кўра, иддадаги хотиннинг интизор муддати тугамагунича бир киши никоҳига ололмайди, унинг очиқ ваъдасига кўз тутолмайди, никоҳсиз қўшилса гуноҳга ботади. Лекин дилида "шу хотиннинг иддаси тугаса, унга уйланаман" деб ният қилса ёки бу мақсадини аёлга ишоралар билан (масалан, "мен бир хотин ахтариб юрувдим" дейиш) билдирса, ҳечқиси йўқ. Бундан ортиқ сўзлашиш шариатда ман этилган. Аллоҳ таоло дилларингиздаги ҳамма нарсани билиб туради, Унинг амрларидан чекинишдан эҳтиёт бўлинглар. Аллоҳ таоло гуноҳларингизни кечирувчи, ҳалим Зотдир. Ибн Аббос оятдаги: "фима аррозтуҳум биҳи мин хитбатин-нисаи" жумласи ҳақида бундай деганлар: "Масалан, "мен уйланмоқчиман, дилимда бирор солиҳа аёлнинг ўзимга муяссар бўлишини истайман", дейди". Қосим эса: "Бирор аёлга уйланишни дилига тугиб қўйган киши ўша аёлга: "Сен менга ардоқлисан, кўнглимдаги аёлсан, Аллоҳ таоло сенга яхшиликни раво кўрсин" каби сўзларни айтиши мумкин", деганлар. Ато бундай дейди: "Ишора билан маълум қилади, ошкора айтмайди. "Мен бир хотин олиш ниятидаман, Аллоҳга шукр, сен ҳамма орзу қиладиган аёлсан!" дейди, аёл ҳам эркак қай йўсинда гап қилган бўлса, шундай гап қилади, заррача ортиқча гапирмайди. Аёлнинг валийи ундан яширинча бировга ваъда бермайди. Аёл агар иддада ўтирган вақтида бирор киши билан ваъдалашган бўлсаю, кейин у уни ўз никоҳига олган бўлса, уларни ажратиб бўлмайди". Ҳасан бундай дейди: "Ла туваъидуҳунна сиррон" (улар билан яширинча ваъдалашманглар) ояти замирида зино мавжуддир". Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо айтадилар: "Ал-китабу ажалаҳ" – иддаси тугагунича" демакдир" (Бухорий ривояти).

لَّا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِن طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ مَا لَمۡ تَمَسُّوهُنَّ أَوۡ تَفۡرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةٗۚ وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى ٱلۡمُوسِعِ قَدَرُهُۥ وَعَلَى ٱلۡمُقۡتِرِ قَدَرُهُۥ مَتَٰعَۢا بِٱلۡمَعۡرُوفِۖ حَقًّا عَلَى ٱلۡمُحۡسِنِينَ٢٣٦

236. Тегинмай ё бирор маҳрини аниқ қилмай туриб хотинларингизни талоқ қилишингизнинг гуноҳи йўқ. Бойларингиз қодирлигига қараб, йўқларингиз қўлидан келганича, уларни манфаатлантиринглар. Бу яхшилик қилувчилар бурчидир.

Агар никоҳ вақтида маҳр зикр қилинмай, маҳрсиз никоҳ бўлиб қолса, ҳечқиси йўқ, маҳр кейин айтилса ҳам бўлаверади. Лекин шу ҳолатда эр хотини билан яқинлашмай туриб, талоғини берса, эрга ҳеч қандай маҳр лозим бўлмайди. Шунга қарамай, эрнинг ўз ҳолатига қараб хотинга уч сидра кийим, кўйлак, рўмол каби нарсаларни хурсандчилик билан бериши лозимдир. Хотинга қўшилмай туриб унинг жавобини бериш гуноҳ бўлмайди. Аллоҳ таолонинг бундай огоҳлантириши бор: "Эй Пайғамбар, сизлар (мўминлар) хотинларингизни талоқ қилсангизлар, уларнинг иддаларида талоқ қилинг ва иддани сананг. Парвардигорингиз Аллоҳдан қўрқинглар. (Идда тугагунча) уларни (яшаб турган) уйларидан ҳайдаб чиқармангиз ва улар ҳам ўзларича чиқиб кетишмасин... Бу Аллоҳнинг чегараларидир, ким Аллоҳ чегараларидан тажовуз қилиб ўтса, демак, у ўз жонига зулм қилибди" (Талоқ, 1).

وَإِن طَلَّقۡتُمُوهُنَّ مِن قَبۡلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدۡ فَرَضۡتُمۡ لَهُنَّ فَرِيضَةٗ فَنِصۡفُ مَا فَرَضۡتُمۡ إِلَّآ أَن يَعۡفُونَ أَوۡ يَعۡفُوَاْ ٱلَّذِي بِيَدِهِۦ عُقۡدَةُ ٱلنِّكَاحِۚ وَأَن تَعۡفُوٓاْ أَقۡرَبُ لِلتَّقۡوَىٰۚ وَلَا تَنسَوُاْ ٱلۡفَضۡلَ بَيۡنَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٌ٢٣٧

237. Агар маҳрини белгилаб қўйган ҳолда тегинмай туриб уларни талоқ қилсанглар, белгиланганининг ярмини берасизлар. Лекин аёл ва никоҳ битими қўлида бўлган киши маҳрни кечиб юборса, бермайсизлар. Кечиб юборишингиз тақвога яқиндир. Ўзаро бир-бирингизга яхшилик қилишни унутманглар, Аллоҳ нима қилаётганларингни кўриб туради.

Агар никоҳ вақтида маҳр белгиланиб, кейин эр тегинмай туриб хотинини талоқ қилса, ана шу белгиланган маҳрнинг ярмини беради. Агар хотин ё эр афв этишса, бу ҳолда уни бермаса ҳам бўлади. Хотиннинг афви шуки, ўша собит бўлган ҳақнинг ярмини ҳам олмайди. Эрнинг афви шуки, хотинига белгиланган маҳрнинг ҳаммасини беради ёки олдин маҳрини тўла берган бўлса, ярмини қайтариб ҳам олмайди. Эрнинг афв этиши тақвога яқиндир, чунки Аллоҳ таоло никоҳ ақди (тугуни)ни унга топширган, никоҳни бузмаслик, уни асраш унинг қўлидадир.

Аввал хабар берганимиздек, Тошкент ислом институти талабалар учун қишки таътил даври тасдиқланган ўқув режасига мувофиқ 2020 йил 28 декабрдан 2021 йил 11 январгача этиб белгилан эди.

Шу муносабат билан таътил даврида Тошкент ислом институти педагог-ўқитувчилар учун ўқув жараёнига оид меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар, замонавий педагогик технологиялар ва методлар ҳамда ихтисослик фанлари бўйича ўқув семинари ташкил этилди.

Бугун, 28 декабрдан бошлаб, ўқув-услубий бўлим томнидан ташкил этилган Тошкент ислом институтида таълимни “Кредит-модуль тизимига ўтказиш, ўқув жараёнини рақамлаштириш ҳамда илмий салоҳиятни ошириш масалалари”га бағишланган 10 кунлик малака ошириш ўқув машғулотлари бошланди.

Семинарнинг биринчи дарсини ТИИ ректори У.Ғафуров ўтиб, мазкур ўқув машғулотларининг моҳияти, вазифалари ҳамда семинарнинг ташкилий масалалари тўғрисида маълумот берди. Ректор якунланаётган биринчи семестрдан сўнг бошланадиган навбатдаги ўқув семестрда амалга ошириши режалаштирилган ишлар, кредит-модуль тизимига ўтиш билан боғлиқ ўқув ва ташкилий масалалари ҳақида тўхталди.

Айни пайтда ўқув жараёнларида энг муҳим масалалардан ҳисобланган профессор-ўқитувчиларнинг илмий даража ва унвонларини ошириш, докторлик дессертацияларини ёқлаш, илмий тадқиқот мавзуларини кенгашларда тасдиқлатиш каби жараёнларга оид билимлар тақдим қилинди.

2020-2021 ўқув йили маълумотларига кўра, ТИИнинг “Ақоид ва фиқҳий фанлар”, “Ҳадис ва ислом тарихи”, “Таҳфизул Қуръон”, “Тиллар” ва “Ижтимоий фанлар” кафедраларида 2 та профессор, 74 та магистр, 7 та доцент, 17 та бакалавр даражасидаги ўқитувчилар фаолият юритмоқда. Рақамлардан кўриниб турибдики, институтда профессор-ўқитувчиларнинг илмий салоҳиятни ошириш борасида салмоқли ишлар амалга оширилган. Эндиликда эса, қолган ўқитувчиларнинг ҳам докторантурага кириши ёки мустақил ва эркин тадқиқотчи сифатида илмий ишларни бошлаши учун замин ҳозирланмоқда.

Эслатиб ўтамиз, мазкур ўқув семинари 2021 йилнинг 9 январига қадар давом этади. Сайтимиз орқали ўқув курсларидаги энг муҳим мавзуларга бағишланган дарслар билан сизларни таништириб борамиз.

Бугун ўтган дарс машғулотларидан бири, “Кредит-модуль тизимига ўтиш  нима учун керак? Мақсад, моҳият ва афзалликлари” тўғрисида навбатдаги мақоламизда маълумот берамиз.

 

ТИИ Матбуот хизмати

 

 
 

Видеолавҳалар

Top