Бошига мушкулот тушганда бошқаларни маломат қилувчи кимсаларни кўп учратамиз. Иши юришмаса ҳам, ўқишга киролмаса, касал бўлса, кўчасида ахлат тўпланиб ётса, ҳовлисидаги дарахт қуриб қолса ҳам ­– биров айбдор. Ҳеч маҳал ўзи эмас. Бу ҳақда эшитишга ҳам тоқатсиз. Аслида бош айбдор ­– ўзидан бошқа кимса эмас. Меҳнат қилишга бўйни ёр бермайди, китоб ўқишга ҳафсаласи йўқ, соғлиғига эътиборсиз, дуч келган жойга чиқинди ташлаб кетаверади, томорқасига қарамайди ва ҳоказо.

Афсус, бу иллат айримларнинг яшаш тарзига айланган. Айниқса, унинг ёшлар орасида тарқалаётгани ачинарли. Бу худбинликнинг энг оғир кўринишидир.

Ушбу қалб хасталигидан узоқ бўлиш учун одам ўзига танқидий назар билан қарашни ўрганиши керак. Чунки инсон боласи хатокордир, ҳеч қачон мукаммал бўла олмайди. Агар у ўзидаги нуқсонларга кўз юмса, уларни тузатиш пайида бўлмаса, буткул хатолар ичида яшаб ўтишига тўғри келади.

Бу борада солиҳ салафларнинг ҳаёти бизга ибратдир. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: “Айбларимни менга ҳадя қилган кишини Аллоҳ раҳм қилсин”, дер эди. У киши Салмон розияллоҳу анҳудан ўз айби ҳақида сўрар эди. Бир куни олдига келганида: “Мендан сенга ўзингга ёқмайдиган нима етди?” деб сўради. Салмон розияллоҳу анҳу айтишдан бош тортса-да, қаттиқ туриб олди. Шунда: “Менга етиб келган хабарга қараганда, бир дастурхонда икки хил хўрак ер эмишсан. Икки сидра кийим қилиб олиб, бирини кундузи, иккинчисини кечаси киярмишсан”, деди. “Бундан бошқа нарса етмадими?” деди. “Йўқ”, деди Салмон. “Иккисини тўғриланди деб ҳисоблайвер”, деди Ҳазрат Умар.

Умар ибн Хаттоб Ҳузайфадан доимо: “Сен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг мунофиқлар ҳақидаги сирлари соҳибисан. Менда мунофиқликнинг белгиларидан кўрасанми?” деб сўраб юрарди. 

Ҳа, инсон ҳамиша ҳам ўзидаги камчиликларни кўра олмайди. У эса атрофдагиларнинг кўзига аниқ ташланади. Шу маънода бошқалардан ўз хулқида, юриш-туришида кузатилаётган хатолар ҳақида сўраб туриш фойдадан холи бўлмайди. Чунки мўмин мўминнинг ойнасидир.

Бировнинг хатосини юзига солиш ёки бу айб яширин бўлса, уни элга ошкор қилиш эса мўминнинг иши эмас. Зеро, Аллоҳ очмаган пардани очмаган маъқул. Киши биродарида бир айб ё хатони кўрса, уни ислоҳ этишга, тўғрилашга ҳаракат қилмоғи лозим. Бу иш қўлидан келмаса, у айбни яшириши яхшидир.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилади: “Банда дунёда бир банданинг айбини яширса, Аллоҳ қиёматда унинг айбини яширади” (Имом Муслим ривояти).

Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан келтирилган ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам дейдилар: “Мўмин ўз биродарини айбини кўриб, уни яширса, шу сабабли Аллоҳ таоло уни жаннатга киритади” (Табароний ривояти).

Дунёда ўзига яхшиликни истаган, охиратдан умиди бўлган банда Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг ушбу кўрсатмаларига ҳеч иккиланмай амал қилади. Акс ҳолда уни туганмас пушаймонликлар кутади.

Ота-боболаримизнинг бу борада ажойиб тутуми бўлган. Яъни, авваллари эр-хотин ўртасида низо келиб чиқиб, вазият ажрашиш даражасига етса-да, улар бир-бирининг айбини ошкор қилишмас экан. “Нима сабабдан бирга яшамоқчи эмассизлар?” деб сўралганда ҳам одоб сақлаб: “Тақдиримизда шу ёзилганга ўхшайди”, дейишдан нарига ўтишмаскан. Боиси, эркак: “Агар мен ҳозир бу аёлнинг айбини айтсам-у, эртага ярашиб кетиб, бирга яшай бошласак, ўз аҳлимнинг айбини фош қилган бўламан. Тақдир тақозоси билан айри йўлга кетсак, бировнинг камчилигини элга ёйган ҳисобланаман” деган андишанинг қули бўлган. Хотин ҳам шундай. Ҳозир-чи? Бўлар-бўлмасга жанжаллашиб, эр хотинини, хотин эрини бегоналарга ёмонлаши, айбларини очиб ташлашига гувоҳ бўламиз. Ёки оилаларда қайнона ва келинлар ўртасидаги можаролар ҳам нуқул айбни бир-бирига ағдаришдан келиб чиқади. Қайнона: “Келиним ҳали ёш, билиб-билмай хатоларга йўл қўяди, уларни тўғрилашга ёрдамлашиш, тарбия бериш менинг вазифам” деса, келин эса: “Катталарга гап қайтариб, бетгачопарлик қилиб, одобсизга айланмаслигим керак. Ўзим ҳам беайб эмасман, бекорга танбеҳ беришмайди”, деб танқидларни тўғри қабул қилса, олам гулистон. Афсус, бундай мулоҳазакорлик кам учраяпти. Ҳамманинг миясига “Бўш келсанг, бошингга чиқади” деган тушунча ўрнашиб олгандек, гўё.

Халқимизда “Сен яхши – олам яхши” деган пурмаъно нақл бор. Биз бировга эмас, кўпроқ ўзимизга масъулмиз. Дунёда бирор нарсани ўзгартириш шарт бўлса, аввало буни ўзимиздан бошламоғимиз лозим.

Тўлқин ЭШТЎХТАР ўғли

Қайсидир китобда ўқиганим қуйидаги ҳикоя хаёлимдан кетмайди:

Бир эркак аёли билан жанжаллашиб қолиб, жаҳл устида бир-икки марта урди. Тақдирни қаранг, аёли тўсатдан жон таслим қилди. Эр қўрқиб кетиб қаттиқ пушаймон бўлди. Чунки ўлдиришни асло истамаган эди. Хотинининг яқинлари энди ундан қасос олиши аниқ. Нима қилсин? Ўйлаб-ўйлаб, ҳар қандай чигал ва қийин ҳолатдан ҳам чиқиб кета оладиган маккор бир одамнинг ҳузурига борди. Унга бўлган воқеани сўзлаб бериб, вазиятдан чиқиш йўлини сўради. Маккор кимса айёрона маслаҳат беради:

– Ҳа, вазият оғир, лекин бир йўли бор. Сен бирорта кўркам, ёш йигитни алдаб уйингга чақир-да, уни ўлдир. Сўнг аёлингнинг жасадини ёнига киритиб қўй. Хотинингнинг қариндошлари келишса, мен буларни хиёнат устида тутдим ва жаҳл устида иккисини ҳам ўлдирдим, дейсан!

Қотил эркак маккор кимса айтганидек қилди. Аёлининг қариндошлари келиб, иккита мурдани кўриб, айб ўз ожизаларида деб тушуниб, ҳеч нарса дея олмай, бошлари эгик ҳолда қайтиб кетишди.

Кеч бўлгани сабаб маййитларни қабрга эртаси куни қўядиган бўлишди.

Ўша куни маккор кишининг ёлғиз ўғли уйига келмади. Фарзандининг бундай одати йўқ эди. Унинг кўнглига ғулғула тушиб, қаттиқ безовта бўла бошлади. Бир нохушликни кўнгли сезгандай, миясига қотилнинг ёнига бориш фикри келди. Уни топиб, нималар қилганини сўради.

• Айтганингиздек қилдим.
• Қани, менга ўша йигитнинг жасадини кўрсат-чи? – деди у.

Қотил уни уйига олиб кириб мурдани кўрсатди. Ўша бахтиқора йигит маккорнинг ўғли эди. Фарзанд ўз отасининг қабиҳ ҳийласи ила ўлдирилганди!..

“Бировга чоҳ қазима, ўзинг тушасан” деб бежиз айтишмаган. Шеърдаги ушбу сатрлар жуда тўғри айтилганига амин бўласан:

Бировга чоҳ қазмоқ нодонлар иши,

Дерлар заҳар солмоқ чаёнлар иши.

Жафо қилса, жафо топгай ҳар киши,

Азалу абаддин қайтар дунё бу!

Анвар ҒУЛОМОВ,

меҳнат фахрийси

Самарқанд шаҳри

MILLIY ТАРИХНИ ҚАЙТА ТИКЛАШ ОСОН КЕЧМАГАН…

Оқланганларнинг аксарияти Туркистондаги жадидчилик намояндаларидир

Ўзбекистон мустақилликка эришиши билан унинг маънавий ҳаётида янги – уйғониш, ўзликни англаш даври бошланди. Аввалги маъмурий буйруқбозлик тизими манфаатларига бўйсундирилган тарихни сохталаштириш, нотўғри талқин этишга барҳам берилди. Миллий мафкурамизнинг асоси бўлмиш миллий тарихни қайта тиклаш имконияти туғилди. Табиийки, бу жараён осон кечмади…

Тарихий ҳақиқат ва адолатни тиклаш бўйича ишлар, энг аввало, ҳуррият йўлида жон фидо қилган ватандошларимиз хотирасини абадийлаштиришга қаратилди. Тошкентда “Шаҳидлар хотираси” ёдгорлик мажмуаси барпо этилиб, унинг ҳудудида Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейи ташкил этилди.

 Manba: “Янги Ўзбекистон” газетаси

Бир подшоҳ йўл қурдирди. Ишлар ниҳоясига етгач, мусобақа уюштиришга қарор қилди. Хоҳлаган одам бу мусобақада иштирок этиши мумкинлигини эълон қилган шоҳ энг чиройли йўл юрган кишини аниқлашини айтди.

Белгиланган кун йўл бошига халқ оқиб кела бошлади. Кимдир гўзал либосда, бошқа бири эса югуриш осон бўладиган қулай кийимда...

Барча кун бўйи ҳаракат қилиб янги йўлнинг бошидан охиригача бориб келди. Фақат подшоҳ ҳузурига қайтиб келганларнинг барчаси бир нарсадан шикоят қилишди:

• Йўлда тўпланиб турган тош ва шағал уюми юришни қийинлаштиряпти!..

Қайтганлар сафи ортгани сайин подшоҳнинг юзидаги ўйчанлик ошиб борди.

Қош қорая бошлаган пайтда бир йўловчи ҳориб-чарчаган, уст-боши чанг-тўзон ҳолда маррага етиб келди ва ҳурмат билан қўлидаги олтин косани подшоҳга узатди.

• Йўловчиларга халақит бераётган тош ва шағал уюмини олиб ташлаётгандим. Унинг остидан мана бу олтин коса чиқди. Менимча, бу сизга тегишли!
• Йўқ, у сенга тегишли! – деди шоҳ кулимсираб.
• Йўқ, – деди йигит ҳайрон бўлиб. – Ҳеч қачон бунча бойлигим бўлмаган.
• Ҳа, аввал бўлмаган. Бироқ мусобақада ғолиб бўлиб, ҳозиргина қўлга киритдинг. Чунки энг чиройли йўл юрган киши инсонларга халақит ва озор бераётган нарсаларни олиб ташлаган кишидир! Ғалаба муборак!

Нигора МИРЗАЕВА тайёрлади.