muslim.uz

Понедельник, 06 Август 2018 00:00

Адабиёт қалбларни, элларни бир-бирига туташтирувчи кўприкдир

Адабиёт пайдо бўлибдики,одамзод қалбидаги энг гўзал кечинмаларнинг, орзу-умидларнинг ҳамда инсон ва табиат, борлиқ ҳақидаги тафаккур ва тасаввурлар, эзгу даъватларнинг ифодачиси бўлиб келган.

Минҳожиддин МИРЗО,

Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси

раисининг биринчи ўринбосари

Шу маънода у нафақат дилларни, балки элларни бир-бирига боғлашда муҳим кўприк вазифасини ҳам ўтаган. Курраи заминнинг турли бурчакларида яшаётган, турфа тилларда сўзлашаётган халқлар бир-бирларининг қалб овозини адабиёт воситасида эшитган, туйғулари, орзу ва армонларини, ҳис-туйғуларини адабиёт воситасида ҳис этган ва бунга ҳамиша эҳтиёж сезганлар.

Ана шу буюк хабардорлик эҳтиёжи, халқларни дўст қилишга, жамиятларнинг тараққий қилишига, ер юзида эзгуликнинг бардавом бўлишига хизмат қилиб келмоқда. Биргина Шарқ ва Ғарб ренессанслари даври инсониятнинг ақлий ва маънавий тараққиётида нақадар улкан роль ўйнаганини тарихдан биламиз. Башариятнинг бу тафаккур ва ижод парвозининг энг асосий сабаби – бир-бирларининг адабиёт ва санъат соҳасидаги дурдоналарини ўрганиш, улардаги умуминсоний ғояларни ўз тафаккурларида бойитгани, қайта ишлаганларидир. Шунинг учун ҳам даҳолар пайдо бўлган, буюк асарлар пайдо бўлган.

Қадимдан адабиёт ва илму маърифатни дунё тараққиётининг асоси, деб билган салтанатларда адиблар ва олимлар, таржимонлар жам бўлгани, академиялар ташкил этилгани ҳам бежиз эмас. Эрамиздан олдин Афинада пайдо бўлган Афлотун академияси, IX-Х асрларда Боғдод ва Хоразмда юзага келган Маъмун академиялари ёки XV асрда Ҳиротда Алишер Навоий раҳнамолигида гуллаб-яшнаган адабий муҳит адабиёт ва санъат, меъморчилик ва бошқа илмий соҳаларда қанчалар буюк асарларнинг яратилишига замин бўлганини, дунё халқлари яратган адабиётни, илму маърифатни бир-бирларига етказишда нақадар беқиёс хизмат қилганини ҳаммамиз биламиз. Бири-бирига устозликнинг буюк мевалари ҳақида адоқсиз мисоллар келтириш мумкин. Бир пайтлар Фаробий ва Ибн Сино боболаримиз Аристотел ва Птоломей асарларига шарҳ ёзиб ўзларининг фалсафий китобларини битган бўлсалар, сўнгра шу боболаримиздан Ғарб файласуфлари Фома Аквинский ва Френсис Бэконлар мантиқ илмини ўрганганлар. Буюк шоир Умар Хайём рубоийнавислик бобида Ибн Синони ўзига устоз деб билган. Ёинки Низомий Ганжавий, Хусрав Деҳлавий, Алишер Навоий, Абдураҳмон Жомий боболаримизнинг “Хамса”лари ҳам ана шу адабий робиталар, устоз-шогирдлик, ўзаро баҳрамандлик меваларидир. Ўз ўрнида Ғарб адабиёти ҳам дунё адабиёти учун жуда катта таъсир кўрсатди. Гомернинг “Иллиада”сидан тортиб Дантенинг “Илоҳий комедия”сигача, Гётенинг “Фауст”идан тортиб Шекспирнинг машҳур драмаларигача юзлаб дурдоналар бошқа халқлар адабиётининг гуркираб юксалишига, буюк шоир ва ёзувчилар етишиб чиқишига пойдевор бўлди.

Бугун ҳам бу адабий ва абадий анъаналар давом этмоқда. Чунки, яхшилик ва эзгулик, меҳр ва муҳаббат, адолат ва озодлик, дунё мукаммаллиги ҳақидаги Адабиёт аталмиш бу қалб овози барча халқларда ҳамоҳангдир. Чунки, мақсадлар бир, орзулар бир – баҳамжиҳатликда тараққий этиш, дўстлик ришталарини мустаҳкамлаш, инсон маънавий, руҳий камолига хавф солиб турган маънавий таҳдидларни бартараф этиш, азиз ва мукаррам инсонни маънавий таназзулдан асраб-авайлаш ва комил ҳолда кўриш, энг асосийси – қалбларни поклашдир.

“Бугун одамларимизнинг қонини тозалашимиз керак, бу маънавий тозариш жараёнида адабиётнинг ўрни беқиёс. Адабиётга, китобхонликка катта эътибор қаратаётганимиз ҳам шундан. Бу борада адибларимизга суянамиз“. Мамлакатимиз Президентининг 2017 йил 23 декабрь куни Адиблар хиёбонида барпо этилган Ёзувчилар уюшмасининг янги биноси билан танишиш чоғида айтган бу сўзлари моҳиятида ижод аҳлига бўлган катта ишонч, эътироф ва эҳтиром мужассам топган, десак янглишмаймиз. Дарҳақиқат, адабиётнинг бош вазифаси ҳамиша, ҳамма замонларда инсон камоли, жамиятнинг маънавий тозаришига хизмат қилиш ҳисобланади. Ёзувчилар уюшмаси учун миллий ва замонавий меъморий услублар уйғунлигида муҳташам бино қуриб берилгани, эҳтиёжманд ижодкорлар учун пойтахт марказида кўпқаватли турар жойлар, Паркент ва Зомин туманларида дам олиш масканлари бунёд этилаётгани, вақтли адабий нашрлар, нашриёт-матбаа корхоналари моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, “Ижод” фондига қўшимча маблағлар ажратиш, китоб савдоси тизимини йўлга қўйиш, қалам ҳақи миқдорини ошириш, Олий адабиёт курсларини қайта тиклаш, адибларнинг юбилей ва хотира кечаларини нишонлаш... Булар барчаси миллий адабиётимиз ва ижод аҳлига нисбатан ғамхўрликнинг олий намунаси ҳисобланади. Шунингдек, Адиблар хиёбонида адабиётимизнинг буюк намояндаларига бағишлаб ёдгорлик мажмуалари ўрнатилаётгани, шунингдек, Наманган вилоятида улкан маърифатпарвар Исҳоқхон Ибрат, Жиззахда атоқли ижодкорлар Ҳамид Олимжон ва Зулфия, Нукус шаҳрида атоқли қорақалпоқ адиби Ибройим Юсупов, Фарғона, Қашқадарё ва Андижон вилоятларида улуғ шоирларимиз Эркин Воҳидов, Абдулла Орипов, Муҳаммад Юсуф номидаги ижод мактаблари ташкил этилгани адабиёт келажагини, демакки, миллат, халқ келажагини ўйлаб амалга оширилган дадил қадамлар бўлгани шубҳасиздир.

Давлатимиз раҳбарининг 2018 йил 5 апрелдаги “Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида адабиётимизни халқаро миқёсда тарғиб этиш, бу борада дунёнинг турли минтақаларида туриб адабиётимиз тарихини ўрганаётган, адибларимиз асарларини таржима қилаётган барча таржимонларни ҳамкорликка чорлаш масалалари ҳам ўрин олганлиги муҳим аҳамиятга эга бўлди. Қарорда ушбу йўналишдаги ишларни кучайтириш мақсадида бир қатор вазифалар белгиланди. Жумладан, миллий адабиётимизнинг сара намуналарини танлаб таржима қилиш, ёш таржимонларни тайёрлаш, таржима қилинган асарларни “Ижод” жамоат фонди маблағлари ҳисобидан чет элларда чоп этиш бўйича аниқ чора-тадбирлар кўзда тутилган эди. Табиийки, бу ишларни амалга ошириш, таржималарнинг сифати ўзбек адабиётига меҳр қўйган хорижлик мутахассисларнинг, яъни таржима қилинаётган тил соҳибларининг ҳамкорлигисиз кутилган натижани бермайди. Шу жиҳатдан олдимизда хорижлик олим ва таржимонлар билан алоқа ўрнатиш вазифаси кўндаланг турарди.

7-8 август кунлари пойтахтимизда «Ўзбек мумтоз ва замонавий адабиётини халқаро миқёсда ўрганиш ва тарғиб қилишнинг долзарб масалалари» мавзуидаги халқаро конференция ўтказилиши бу борадаги муҳим амалий қадам бўлади. Ушбу ижодий анжуман миллий адабиётимиз ривожи йўлида амалга оширилган ишларни сарҳисоб этиш, жаҳон адабиёти муҳитига кенгроқ назар ташлаш, ўзбек мумтоз ва замонавий адабиёти дурдоналари билан кенгроқ танишиш, уларни хорижий давлатларда мунтазам чоп этиб бориш, ижодкорларнинг ўзаро фикр алмашиши, домимий дўстона, ижодий алоқалар ўрнатиши йўлидаги қулай имкониятдир.

Конференцияда алоҳида шўъбаларда “Ўзбек мумтоз адабиёти намуналарининг хорижда ўрганиш ва тарғиб этиш масалалари”,“Ўзбек замонавий адабиёти намуналарининг хорижда ўрганиш ва тарғиб этиш масалалари”, “Ўзбек адабиётини хорижий тилларга таржима қилиш ва таржима асарларни тарғиб қилиш масалалари”, “Бадиий таржима соҳаси мутахассислари тайёрлашдаги халқаро илғор тажрибалар” мавзуларида алоҳида маърузалар тингланади, ўзаро фикр ва тажриба алмашилади. Шунингдек, анжуман якунида барча қатнашчилар иштирокида Халқаро адабий алоқаларни кучайтиришга доир долзарб масалалар юзасидан ижодий мулоқот ташкил этилади.

Конференцияга 30 га яқин давлатдан ўзбек адабиёти билан шуғулланиб келаётган 40 га яқин машҳур олим ва адиблар, ўзбек адабиётини яхши биладигантаржимонлар, ўзбек адабиёти намуналарини чоп қилган ноширлар ташриф буюришади. Озарбайжон Ёзувчилар бирлиги раиси, атоқли адиб Анор, Қозоғистон Ёзувчилар уюшмаси раиси Улуғбек Есдавлат, Тожикистон Ёзувчилар уюшмаси раиси Низом Қосим, Қирғизистон Фанлар академияси вице-президенти Абдуллажон Акматалиев, “Роман-газета” журнали бош муҳаррири Юрий Козлов, “Иностранная литература” журнали бош муҳаррири, “Мастера художественного перевода” гильдияси раиси Александр Ливергант, “Литературная газета”нинг “Песнь Хумо” лойиҳаси муаллифи Алексей Шавлов, Ҳиндистоннинг Панжоб штати Ёзувчилар ассоциацияси раиси Дев Бхадраж, швециялик ўзбек мумтоз адабиёти бўйича йирик мутахассис Муҳаммад Ҳалим Ёрқин ҳамда бобуршунос олим Абдулҳаким Шаръий Жузжоний, эронлик навоийшунос олим Муҳаммадзода Ҳусайн Сидиғ, афғонистонлик Ўзбек маданий маркази раҳбари, навоийшунос Абдулла Рўйин, шунингдек, АҚШ, Германия, Туркия, Украина, Канада ва бошқа давлатлардан келадиган нуфузли вакиллар шулар жумласидандир.

Тадбир доирасида ўзбек адабиёти намуналарини чет элларда нашр қилиш масаласида ҳам бир қанча музокаралар ўтказилади. Озарбайжон, Тожикистон, Қирғизистон ва Қозоғистон Ёзувчилар уюшмалари раислари билан ҳамкорлик меморандумлари имзоланади. Ўзбекистонда чоп этиладиган адабий нашрлар билан бир қанча хорижий адабий нашрлар ўртасида ҳамкорлик ўрнатилиши ҳам кўзда тутилган. Бу ўзбек мумтоз ва замонавий адабиёти намуналарини таржима ҳамда тадқиқ қилиш, халқаро миқёсда тарғиб этиш билан боғлиқ олиб борилаётган ижодий изланишлардан мунтазам хабардор бўлиш, уларни мувофиқлаштириш имкониятини яратади.

Меҳмонлар дунё маданият ва маънавият марказларидан бири бўлган Самарқанд шаҳрида ҳам бўлиб, имом Бухорий, Соҳибқирон Амир Темур, Ҳазрати Хизр мақбаралари, Биринчи Президентимиз Ислом Каримов қабрини зиёрат қилишади. Регистон майдони, Мирзо Улуғбек расадхонаси, Шоҳи Зинда ансамбли ва Имом Мотуридий мақбараси сингари тарихий масканлар уларда ёрқин таассурот қолдиришига ишончимиз комил.

Ушбу нуфузли анжуман Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бўлиб ўтиши алоҳида мазмунга эга. Чунки мазкур университет улуғ мақсад билан, яъни ўзбек тили ва адабиётини халқаро миқёсда илмий ўрганиш, унинг нуфузини ошириш чораларини кўриш, университетни ўзбек тили ва адабиётини ўрганишнинг жаҳоний марказига айлантириш каби ўта масъулиятли ва шарафли вазифани амалга ошириш мақсадида ташкил этилган эди.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2017 йилнинг 3 август куни Ўзбекистон зиёлилари билан бўлган учрашувда: "Ҳавас қилса арзийдиган улуғ аждодларимиз бор. Ҳавас қилса арзийдиган беқиёс бойликларимиз бор. Ва мен ишонаман, насиб этса, ҳавас қилса арзийдиган буюк келажагимиз, буюк адабиётимиз ва санъатимиз ҳам албатта бўлади”, деб айтган сўзлари замирида улкан фахр билан бирга катта умидворлик ва ишонч ҳам мужассамдир. Тарих, санъат ва адабиёт миллат руҳи, ғурури, тафаккурини, миллий ва умуминсоний қадриятларни ўзида акс эттиради. Бугун мамлакатимиз барча соҳада жаҳон афкор оммаси эътирофи, эҳтиромига сазовор бўлаётган бир пайтда унинг қадим маданияти, юксак маънавиятини, бугунги нафасини адабиёт орқали жаҳон халқларига таништириш ўзбек халқининг буюк миллат сифатидаги тарихий мақомини мустаҳкамлашга хизмат қилади.

ЎзА

Бўлим Мақолалар

Понедельник, 06 Август 2018 00:00

Мазҳабимизга оид китоб юртимизда илк бор чоп этилади

Аввалроқ Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита ҳамда Мусулмонлар идораси вакиллари Саудия Арабистонида бўлиб тургани ҳақида хабар берган эдик.

Ўзбекистон Мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси ўринбосари Нуриймон Абулҳасан мусулмон мамлакатларидан келган уламолар билан қатор учрашувлар ўтказдилар.

Хусусан, Мадина шаҳридаги Тойба университети профессори, ҳанафий олим, фақиҳ ва муҳаққиқ Саид Бекдош билан 30 июль куни илмий учрашув ташкил этилган. Ушбу учрашувда шайх Саид Бекдош қадимий қўлёзмаларни жамлаб, илмий тадқиқот асосида замонавий шаклда нашр этиш учун тайёрлаган ҳанафий мазҳабининг қадимий, буюк ва мўътабар китобларини Ўзбекистонда илк марта чоп этишга келишиб олинди. Келишувга кўра, юртимизда яшаб ўтган буюк уламолардан бўлмиш имом Марғинонийнинг «Ҳидоя» номли асари шу йил юртимизда нашр этилади.

«Ҳидоя» китоби ислом фиқҳида, хусусан, ҳанафий мазҳабида ёзилган мўътабар ва мукаммал асарлардан биридир. Асар муаллифи имом Бурҳониддин Марғиноний милодий ХII асрнинг забардаст фақиҳи ва имоми бўлган. «Ҳидоя» асрлар давомида ислом ҳуқуқшунослиги бўйича энг машҳур манба сифатида фойдаланиб келинган бўлиб, ҳозиргача жаҳоннинг энг нуфузли олийгоҳлари фиқҳ факультетларида ушбу китоб талабалар сўнгги босқичда ўқийдиган асосий қўлланма саналади.

Мазкур муборак китобни ислом оламида биринчи марта юксак илмий тадқиқот асосида нашрга тайёрлаган профессор, шариат фанлари доктори Саид Бекдош ўнлаб китоблар муаллифи, эллик томдан ортиқ қадимий асарларни илмий тадқиқ қилиб, чоп эттирган олим ва ҳанафий мазҳабининг етук фақиҳларидандир. Шубҳасиз, «Ҳидоя»дек асарнинг ўта сифатли ҳолатда, олтмишга яқин, баъзилари қарийб саккиз юз йиллик қадимий қўлёзмалар ва 120 га яқин шарҳлар асосида нашрга тайёрланган нусхаси юртимизда чоп этилиши Ўзбекистон мусулмонлари учун муносиб туҳфа бўлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Бўлим Ўзбекистон янгиликлари

Понедельник, 06 Август 2018 00:00

Болага ўзганинг ҳаққидан ҳазар қилишни ўргатинг!

Инсон борки, албатта, бошқа кишилар билан алоқа қилмай яшай олмайди. Ўша алоқа асносида бошқаларнинг ҳақига хиёнат қилмаслик, ўзганинг ҳуқуқини поймол этмаслик ва қайси йўл билан бўлмасин зулм қилмасликка шариатимиз таълим беради. Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам умрларининг охиридаги видолашув ҳажида кўп нарсаларни васият қилдилар. Ўшалар қаторида бошқа кишиларнинг молини ноҳақлик билан ейиш ҳаромлигини ҳам уқтириб, жумладан, бундай дедилар: “Огоҳ бўлинглар-ки, албатта, Аллоҳ таоло сизларга қонларингиз ва молларингизни (бир-бирингизга) ҳаром қилди” (Бухорий ривояти).

Инсонлар ўртасида бир-бирларининг ҳақига тажовуз қилиш, ҳозирги кунда савдо-сотиқларда кўп учрамоқда. Савдода ёлғон гапириш ва ўлчовда хиёнат қилиш энг ёмон амаллардан биридир. Ислом дини эса доимо адолатли бўлишга ва ўзганинг ҳақини ноҳақлик билан емасликка буюради. Илгари ўтган қавмларнинг бошига келган офатлар уларнинг ўзаро олди-бердиларида қилган хиёнатлари сабабли келгандир. Чунки кишилар савдода тўғри турсалар баракот ёғилади, акс ҳолда жамият таназзулга юз тутади. Ўзининг ҳаётида ва касбида ўлчов билан иш юритадиганлар, албатта, ҳалокат ва фалокатдан омонда бўлурлар.

Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳу Бани Қайнуқоъ бозоридан хурмо сотиб олардилар ва Мадинага келтириб сотар эдилар. Бозорга тўкиб, миқдорини айтардилар. Харидор ҳам тарозида тортмасдан сотиб олар эди. Буни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эшитиб, Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳуга: «Қачонки бирор нарсани сотсанг, ўлчаб (ёки тарозида тортиб) бер, бирор нарса сотиб олсанг ўлчатиб (ёки тарозида торттириб) ол» (Имом Бухорий ривояти).

Ҳадиснинг маъноси шундайки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошқаларнинг ҳақидан эҳтиёт бўлиш учун ўлчовлар билан савдо қилишга буюрдилар. Ҳатто ўлчов ва тарозида тортиш меҳнати ҳам сотувчининг зиммасида бўлади. Агар сотиладиган молни пуллик тарозида тортилса ҳам, пулини сотувчи тўлайди.

Муслим АТАЕВ,

Фатво бўлими ходими

ЎМИ Матбуот хизмати

Бўлим Мақолалар

Понедельник, 06 Август 2018 00:00

Оммавий маданият

Мустақилликнинг илк даврларида Ғарб мамлакатлари олийгоҳларининг бирида ўқиётган ўзбек йигити бир хонадонда ижарада турарди. Хонадонда кекса қария ва кампирдан бошқа ҳеч ким турмас, болалари қайсидир шаҳарда яшар, йилда бир-икки келиб хабар олса олар, бўлмаса ўшанга ҳам вақт топиша олмасди. Уларникида яшаб, уларга ўз фарзандидек бўлиб қолган ўзбек йигитининг одоби, хизмати, кексаларга ҳурматини кўриб ажабланишар, юрти ҳақида сўрашар эди. Бир куни қариялар:

– Ўғлим, сенинг одобинг, юриш-туришинг, муомаланг жуда ўзгача-да, юртинг ҳақида яна батафсилроқ сўзлаб бер, – деб илтимос қилишибди.

– Мен Ўрта Осиёнинг Ўзбекистон деган давлатиданман, деб ўзбек халқининг тўй-томоша, байрам ва урф-одатларини тўлқинланиб гапириб берибди йигит.

Унинг мамлакатига берган таърифидан оғзи очилиб қолган чол-кампир:

– Ажойиб! Яна ота-онага ҳурмат, қариндошлар билан оқибат қандай? – деб сўрабдилар.

Йигит ота-онага ҳурмат, қариндошлик, борди-келдилар ҳақида янада тўлқинланиб гапирибди.

– Бу гапларни эшитган қария, сен бизнинг юртга нима мақсадда келдинг ўзи? – деб сўради. Бу саволдан ажабланган йигит:

– Ғарб технологияси, илми ва айниқса, сизларнинг миллий маданиятингизни, халқингизнинг урфларини ўрганиб, халқимга етказмоқчиман.

– Асло ундай қилма, бизнинг илмимизни хоҳлаганингча ол, техникамизни ўрган, аммо урф ва маданиятимизни халқингга олиб борма, – дебди.

– Нимага? – деди йигит.

– Ҳар бир халқнинг ўз урф-одати ва маданияти бор. Бизнинг маданият, менталитетимиз ўзимизга мос. Кўриб турибсан, бизда қариндош-уруғчилик йўқ, бўлса ҳам жуда оз қолди. Гоҳо қизимизнинг турмушга чиқиб кетганини, ўғлимизнинг оила қуриб, фарзандли бўлганини бировлардан, газеталардан билиб қоламиз ёки қизимиз телефон орқали хабар беради. Ҳаётимиз ниҳоятда зерикарли, кексайиб кучдан қолсанг, қариялар уйига кетасан, набиранг ёки фарзандингни соғинасан, улар келса, яхши, лекин келишмаса-чи. Уларни соғиниб, умринг ўтиб кетади. Бизни кўришга фарзандларимизнинг вақтлари йўқ. Ишни баҳона қилишади. Биздан кўра футболни кўпроқ яхши кўришади. Бизларга бир сўм сарфлашмай, ресторан, казиноларга минг-минглаб сарфлашади. Сен шу маданиятни, шу ҳурматни халқингга ўргатмоқчимисан? Майли яна қайтараман, технология, тараққиёт омилларига тегишли қанча илмни ўргансанг ўрган, аммо оммавий маданиятимизни юртингга олиб борма. Агар айтганларимга амал қилмасанг, бир кун бу ишинг учун пушаймон бўласан! Кексайиб ёлғиз қолганингда, унсиз йиғлайсан! Гапингга қараганда, Ўзбекистон тўйларида ошлар берилиб, қудалар, қариндошлар яхши ва ёмон кунларида бир-бирининг ҳолидан хабар олар экан. Фарзандлар ота-онасини ҳурмат қилиб, хизматларини қилишаркан, ака-ука, опа-сингил бир-бирига оқибатли экан. Одамлар телефон қилмасдан меҳмонга бораркан, бу нақадар улуғ бахт. Бу бахтни асло қўлдан чиқарманглар, – деди қария.

Азизлар! Ҳа, бизда дунёда йўқ урф-одатларимиз, гўзал одобимиз бор. Буларни Ғарбнинг оломон маданиятига аралаштириб, ўзлигимизни йўқотиб қўймайлик. Ҳозир ёшларимиз бизни айблашлари мумкин, аммо ўзлари кексалик ёшига етишса, суянчиқсиз, ёрдамчисиз ёлғиз қолишса, беморлигида ҳеч ким ҳолидан хабар олмаса, шароити бўлса-да, қариялар уйида етти ёт бегоналарнинг гоҳ ширин, гоҳ аччиқ сўзларидан диллари оғриса, ўзимизнинг гўзал маданият, миллат ва ўзаро оқибатни қўмсаб ҳўнг-ҳўнг йиғлайдилар. Шу боис ўзимизнинг миллий либос, маданият ва маърифатимизни асло қўлдан чиқармайлик.

“Қасамини бузган қиз” китобидан

Бўлим Ибратли ҳикоялар

Понедельник, 06 Август 2018 00:00

Пешиндаги уйқуга очиқ хат!

Эй, пешиндаги уйқу! Сен менинг ҳаётимдаги биринчи ёмон кўрган нарсамсан!
Энди-энди эсимни таний бошлаганим боғча даврига тўғри келади. Боғча давридан эса битта нарса – пешиндаги уйқу хотирамда муҳрланиб қолган. Шунақа ёмон кўрардим сени! Боғча опаларимиз мажбурлаб ухлатишарди. Улар билан-ку уйғонганимиздан кейин компот беришганида ярашиб олардик, аммо сени – пешиндаги уйқуни ҳеч кечира олмасдим! Ёмон кўрардим!

Умримнинг энг ширин дамларини тортиб олаётгандек кўринардинг! Ўртоқларим билан энг қизиқ ўйинимизнинг энг муҳим жойида пайдо бўлардинг. Ҳамма нарсанинг белига тепиб, аждарҳодек домингга тортардинг бизни. Сен кетганингдан кейин нима ўйнаганимизни, қаерга келганимизни эслолмай чалкашиб кетардик. Биринчи марта сўкинганимда ҳам сени сўккам бўлсам керак, ҳойнаҳой. Ёки унда ҳали сўкинишни билмасмидим?! Хуллас, сени ёмон кўрардим, жуда ёмон кўрардим, эй, пешиндаги уйқу!
Мактабга чиқиб сендан қутулганимга хурсанд бўлдим. Сени унутдим. Сени шунчалик ёмон кўрганимдан, бир неча йил борлигингни ҳам билмай яшадим. Шунчалик хафа бўлганман шекилли, ҳаётимдан бутунлай ўчириб ташладим.
Университетни битириш арафасида сени эслагандим. Ўшанда, америкаликларга ҳамма масалада ҳавас қилиш касалига йўлиққанимда, Америка маркази – Нью-Йорк шаҳрида сенинг қадринг нақадар баланд экани, Нью-Йорк марказидаги Манхэттен бизнес районида казо-казо ишбилармонлар учун «Метронапс» фирмасида иш кўрсатишинг мени ажаблантирганди. Ҳатто ўша фирманинг расмий интернет саҳифаси – www.metronaps.com сайтида сени қанчалик мақтаб ёзишганига ҳайрон бўлгандим. Сен билан 20 дақиқа учрашиш учун америкаликлар 14 доллар тўлашаётганини ўқиб, кўзларимга ишонмагандим.

Гарчи мени бутунлай ташлаб кетган бўлсангда, охирги вақт сени тез-тез учратадиган бўлиб қолдим. Охирги уч йил Хитойда ишладим, у ердагиларнинг сени ҳар куни канда қилмай зиёрат қилишлари мени лол қолдирди. Ҳатто обрўли ташкилотларнинг расмий одамлари қабулига кирганимда ҳам, хонанинг бир чеккасида сенинг асбоб-ускуналаринг – йиғма кроват ва юмшоқ ёстиққа кўзим тушарди. Тушликдан кейин иш юзасидан биронта хитойликни топа олмай қийналганимда, уларнинг офислари ичидан қулфланган, телефонлари ўчирилган эканини кўрганимда, ҳаммасининг сен билан дийдорлашишаётганини сездим. Уларку майли, ҳатто офиси ва каровати йўқ кўчадаги оддий ишчилар ҳам сен келганингда ерга узала тушиб кутиб олишлари ҳавасимни келтира бошлади. Шунча вақт бунга эътибор бермаган эканман, балки Хитойнинг бу қадар тез суръатда ривожланаётганига уларнинг сенга бўлган катта ҳурмати сабабдир, эй пешиндаги уйқу!
Яқинда Грецияда тадқиқот ўтказишибди. «CNN»нинг хабар беришича, 23 минг киши иштирок этган тадқиқот сенинг мижозларингда юрак ишлаши яхшиланганини кўрсатган. Пешинда ухлаб олган одам билан пешинда ухламаган одамнинг фарқи катта бўлишини ҳатто Ғарб ҳам тан ола бошлади, шунчалик обрўйинг ошиб кетдими?
Ўша грекларнинг айтишича, юракнинг яхшиланишидан ташқари, сен иш унумини ҳам оширганинг ва асабийлашиш ҳолатларини ҳам кескин камайтирганинг кузатилган. Мен эса қадрингга етмабман, сени бекор ранжитибман. Сен-ку майли, сал қолса тунги уйқуни ҳам қувиб солмоқчи эдим. Битта америкалик олимнинг гапига қараганда, «тундаги уйқу бизга ғор давридаги одамлардан қолган мерос» эмиш. Гуёки, ғор давридаги одамлар кечаси ташқарига чиқишса, ёввойи ҳайвонларга ем бўлишдан қўрқиб, қоронғу тушиши билан ғорларга беркиниб олишган ва ўзларини ухлашга мажбур қилишган экан. Шунинг асоратида бугунги одамзот кечаси ухлашга одатланиб қолганмиш. «Бугун кечаси бизга хавф соладиган ҳайвонлар йўқ. Секин-аста бу ёмон одатдан қутулишимиз ва ўзи шундоқ ҳам қисқа умримизнинг ярмини уйқуга сарфламай, уйқуни бутунлай йўқотишимиз мумкин», – деб ёзганди ўша олим. Мен содда, унинг гапига ишониб, ўзимни мажбурлаб икки ҳатто уч кун кечаси ухламай кўрдим. Аммо бу кундузи қиладиган ишларимга салбий таъсирини ўтказганидан кейин фикримдан қайтдим. Аллоҳ бизга кечани «ўраб олгувчи бир либос», ундаги уйқуни эса «баданларимиз учун бир ором» қилиб қўйган зот (Фурқон суръаси, 47-оят) эканини англаб етиб, америкалик тўқима олимнинг фикри сафсата эканини ўз вақтида инкор қилдим.

Энди билдим, сени кўпчилик яхши кўрар экан! Time журналида бизнесменларнинг ёлғон гапириши ҳақида мақола ўқигандим. Ўша мақолада: «Пешиндан кейин «учрашувдаман» деган бизнесменларнинг аксарияти ўз хонасида ёстиқ билан учрашаётган бўлади», – деб ёзилганди. Қара, қанчалик машҳурсан! Интернетни титкилаб, сен замонавий Испания маданиятида ҳам катта ўрин тутишингни ўқидим.

Ишқилиб, бу ўрта асрлардаги Андалусиянинг Ислом билан алоқасига бориб тақалмасин-да, бўлмаса сени ҳайдаб солганим учун ўзимни кечира олмай қоламан. Йўқ, шунақа экан! Ҳатто Пайғамбаримиз ҳам мен яхши кўрадиган «бомдоддан кейинги уйқу»ни эмас, сени тарғиб қилган эканлар! Катта-катта олимлар тунги ибодатни яхши ўтказиш учун сенинг хизматингдан фойдаланишган экан! Эҳ, қаердан ҳам сени хафа қилдим-а, пешиндаги уйқу!

Машҳур одамлардан Томас Эдисон бутун умр сени канда қилмагани, Уинстон Черчилл эса ҳатто Иккинчи жаҳон уруши даврида ҳам ҳар куни сен билан учрашиб тургани энди ярамга туз сепгандек бўляпти, эй пешиндаги уйқу! Черчилл ҳатто: «Пешиндаги уйқу менинг вақтимни камайтирмайди, кўпайтиради – бир кунда мен икки кун яшагандек бўламан!», – деб айнан менга қарата айтган бўлса керак. Мен эса сени энг қадрли вақтимни тортиб олишда ноҳақ айблаган эканман!

Сўнгги йилларда техника ривожлангани сайин вақтимиз камайиб бораётгани сезилмоқда. Одамлар кечаси ухлагани ётганида ҳам ёнида телефонини ҳеч қачон ўчирмаяпти, ўша америкаликлар таътилга чиқишса ҳам кичик компьютерларни ўзлари билан олиб кетишмоқда. Уйқу замонавий одам учун ноёб нарсага айланган, уйқуга берилиб кетиш эса камчилик сифатида қараладиган бўлиб қолган. Аммо барибир сенинг аҳамиятинг беқиёс эканини ҳеч ким инкор қилаётгани йўқ. Нью-Йоркни қўйиб туринг, ҳозир дунёнинг кўплаб мамлакатларидаги замонавий ташкилотлар ҳам ўз биноларида алоҳида «Пешиндаги уйқу» хоналари ташкил эта бошлашибди. Энг қизиғи, пешиндан кейин бироз ухлаб олиш учун мўлжалланган бу хоналар «уйқу хонаси» эмас, «куч хонаси» (Power Room) деб атала бошланибди. «Чунки бу хона куч беради, пешиндан кейин бирров ухлаб олиш иш унумини оширади», – дейишмоқда экан доно ишбилармонлар.

Кечир мени, эй пешиндаги уйқу! Ўз вақтида қадрингга етмаганим учун, сени ҳайдаб солганим, ёшлик давримда сендан унумли фойдаланмаганим учун кечир!

Сен билан энди-энди таниша бошлаётган ўғлим ҳаққи ҳурмати, қайт! Унинг «Мен пешиндаги уйқуни ёмон кўраман!», – деган гапларига эътибор берма! У ёш бола, нима деяётганини ўзи билмайди.

Мен сени яхши кўраман. Вақтида қадрингга етмадим. Қайтақол! Ўтиниб сўрайман! Режаларим катта. Бир кунда икки марта яшамоқчиман, ишларимнинг унумли бўлишини хоҳлайман, балки кечаси ибодатга туришим учун ҳам ёрдам берарсан. Сенсиз буларнинг бирортасини бажара олишимга кўзим етмаяпти. Илтимос, қайт, эй пешиндаги уйқу!

Аваз БЕРДИҚУЛОВ

Манба: Azon.uz

Бўлим Мақолалар