muslim.uz

muslim.uz

Рўзадор учун икки хурсандчилик бор бўлиб, биринчиси рўзасини очган пайтда бўлса, иккинчиси эса, Роббисига йўлиққан пайтда бўлади. Бу ҳақида ҳадиси шарифда шундай дейилган:

عَنْ أََبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: قَالَ اللَّهُ: كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ إِلَّا الصِّيَامَ فَإِنَّهُ لِي وَأَنَا أَجْزِي بِهِ وَالصِّيَامُ جُنَّةٌ وَإِذَا كَانَ يَوْمُ صَوْمِ أَحَدِكُمْ فَلَا يَرْفُثْ وَلَا يَصْخَبْ فَإِنْ سَابَّهُ أَحَدٌ أَوْ قَاتَلَهُ فَلْيَقُلْ إِنِّي امْرُؤٌ صَائِمٌ وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ يَفْرَحُهُمَا إِذَا أَفْطَرَ فَرِحَ وَإِذَا لَقِيَ رَبَّهُ فَرِحَ بِصَوْمِهِ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши айтади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло шундай деди: “Одам боласининг ҳамма амали ўзи учун, фақат рўза мустасно. Чунки, у Мен учундир ва унинг мукофотини ўзим бераман”.

Рўза қалқондир. Бирортангиз рўза тутган куни фаҳш сўз айтмасин ва бақир-чақир қилмасин. Агар бирортаси у билан сўкишмоқчи ёки уришмоқчи бўлса: “Мен рўзадор одамман”, десин. Муҳаммаднинг жони унинг қўлида бўлган зотга қасамки, албатта рўзадорнинг оғзидан келган ҳид Аллоҳнинг наздида мушкнинг ҳидидан яхшироқдир. Рўзадорни хурсанд қиладиган икки хурсандчилик бор: ифтор қилганида хурсанд бўлади ва Роббига йўлиққанида рўза тутганига хурсанд бўлади”, дедилар. Бухорий ривоят қилган.

Рўзадорнинг биринчи хурсандчилиги шу дунёда ифторлик пайтида бўлади. Бу хурсандчиликнинг боиси бир нечта бўлиб, улар қуйидагилар:

  1. Зиммасидаги шу кундаги рўзанинг фарзини адо қилгани сабабидан.
  2. Шу фарзни адо қилишга Аллоҳ таоло унга куч қувват ва тавфиқ бергани сабабидан.
  3. Шу куннинг рўзасини тўлиқ адо қилганидан кўплаб савобларга эга бўлгани сабабидан.
  4. Кун бўйи бўлган очлик ва чанқоқликдан кейин Аллоҳ таоло унга таомланишни насиб қилгани сабабидан.
  5. Ифтор пайтда дуолар ижобат бўлиши сабабидан.

Иккинчи хурсандчилик охиратда бўлиб, Роббисига йўлиққан пайтда рўза тутгани сабабидан савоблари кўпайгани учун бўлади.

Бу ўринда банданинг бу дунёда хурсанд бўлишига сабаб бўладиган ифторлик ва ундаги суннат амаллар ҳақида сўз юритамиз.

  1. Ифторликни шошилтириш.

Бу ҳақида ҳадиси шарифда шундай дейилган:

عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: لَا يَزَالُ النَّاسُ بِخَيْرٍ مَا عَجَّلُوا الْفِطْرَ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Инсонлар оғиз очишни тезлаштирсалар, яхшиликда бардавом бўладилар”, дедилар. Бухорий ривоят қилган.

Яна бошқа бир ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : « يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ : إنَّ أَحَبَّ عِبَادِي إلَيَّ أَعْجَلُهُمْ فِطْرًا » . رَوَاهُ أَحْمَدُ وَالتِّرْمِذِيُّ .

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ азза важалла шундай деди: “Бандаларимнинг менга энг суюклиси, уларнинг тезроқ оғиз очганларидир”,дедилар. Аҳмад ва Термизий ривоят қилишган.

Ушбу ҳадиси шарифларда ифторликни тезлатиш ҳақида айтилмоқда. Қуйидаги ҳадисда эса, оғиз очиш вақти ҳақида айтилмоқда:

عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : « إِذَا أقْبَلَ اللَّيْلُ مِنْ ها هُنَا ، وَأدْبَرَ النَّهَارُ مِنْ هَا هُنَا ، وَغَرَبَتِ الشَّمْسُ ، فَقَدْ أفْطَر الصَّائِمُ » . مُتَّفَقٌ عَلَيْهِِ Умар ибн ал-Хаттоб розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: У киши айтади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Тун мана бу ердан келса ва кундуз мана бу ердан кетса ва қуёш ботса, дарҳақиқат рўзадор оғзини очибди”,дедилар. Муттафақун алайҳ.

Бу ҳадисда ифторлик вақти баён қилиняпти. Зеро, рўзанинг вақти фажр киришидан, қуёш ботгуничадир.

  1. Рўзани хурмо билан очиш, хурмо топилмаса, сув билан очишлик.

Бунга ушбу ҳадислар далил бўлади:

عَنْ سَلْمَانَ بْنِ عَامِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " إِذَا أَفْطَرَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْطِرْ عَلَى تَمْرٍ فَإِنَّهُ بَرَكَةٌ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيُفْطِرْ عَلَى مَاءٍ فَإِنَّهُ طَهُورٌ " . رَوَاهُ أَحْمَدُ وَالتِّرْمِذِيُّ وَأَبُو دَاوُدَ وَابْنُ مَاجَهْ وَالدَّارِمِيُّ . وَلَمْ يَذْكُرْ : " فَإِنَّهُ بَرَكَةٌ " غَيْرُ التِّرْمِذِيُّ.

Салмон ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши айтди:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон сизлардан бирингиз оғзини очса, хурмо билан ифтор қилсин. Чунки, у баракадир. Агар (хурмони) топа олмаса, сув билан ифтор қилсин. Зеро, у покловчидир”, дедилар. Аҳмад, Термизий, Абу Довуд, Ибн Можа ва Доримий ривоят қилишган. Термизийдан бошқаси, “Чунки, у баракадир”, лафзини зикр қилишмаган.

Ушбу ҳадисда рўзани икки улуғ неъмат билан очишга тарғиб қилиняпти. Биринчиси хурмо бўлиб, унинг баракали экани айтиб ўтилди. Хурмонинг баракаси ва унинг хусусиятлари ҳақида қуйидаги фикрлар айтилган:

Ибн Ҳажар роҳматуллоҳи алайҳ: “Ошқозонда таом бўлмаса, хурмо таом бўлади. Агар ошқозонда таомнинг қолдиқлари қолган бўлса, уни чиқариб, ошқозонни тозалайди”, деб айтган.

Ибн Малак роҳматуллоҳи алайҳ: “Хурмо ширин ва озуқадир. Нафс эса, рўза пайтида очлик билан чарчаб, толиқади. Шореъ томонидан бу чарчоқни ширин ва озуқа бўлган хурмо билан кетказишга тавсия қилиняпти”, деган.

Шунингдек, табиблар томонидан, хурмо кўзни равшан қилиши, ҳам айтилган.

Кейингиси сувдир. Сув ҳам Аллоҳ таолонинг бизга берилган неъмати бўлиб, у ҳаёт манбаи ва покловчидир. Бу ҳақида Ибн Малак роҳматуллоҳи алайҳ: “Сув нафсдаги чанчоқни кетказади”, деб айтган.

Бу ҳақида яна бир ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُفْطِرُ عَلَى رُطَبَاتٍ قَبْلَ أَنْ يُصَلِّىَ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ رُطَبَاتٌ فَعَلَى تَمَرَاتٍ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ حَسَا حَسَوَاتٍ مِنْ مَاءٍ. رَوَاهُ َأَبُو دَاوُد

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши айтади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқишдан олдин оғзиларини ҳўл хурмолар билан очардилар. Агар ҳўл хурмолар бўлмаса, қуруқ хурмолар билан (оғиз очардилар). Агар қуруқ хурмолар ҳам бўлмаса, бир неча қултум сув ичардилар”. Абу Довуд ривоят қилган.

  1. Ифтор пайтида дуо қилиш.

Ифторлик пайтида қилинган дуолар ижобат бўлади. Шунга кўра, Набий алайҳиссалом ифтор пайтида дуо қилганлар. Бу ҳақида ҳадиси шарифларда шундай дейилган:

عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ : كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَفْطَرَ قَالَ :« ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَتِ الْعُرُوقُ وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللهُ تَعَالَى » . رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ .

Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: У киши айтади:

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам оғзини очсалар: “Заҳабаз зомау вабталатил уруқу ва сабатал ажру иншааллоҳ” (Чанқоқ кетди ва томирлар ҳўлланди ва иншааллоҳ ажр собит бўлди), деб айтардилар”. Абу Довуд ривоят қилган.

Бошқа бир ривоятда шундай дейилган:

عَنْ مُعَاذِ بْنِ زُهْرَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إذَا أَفْطَرَ قَالَ : « اللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ ، وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ » . رَوَاهُ أَبُو دَاوُد مُرْسَلًا .

Муъоз ибн Зуҳро роҳматуллоҳи алайҳдан ривоят қилинади:

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон ифтор қилсалар: “Аллоҳумма лака сумту ва ала ризқика афторту” (Эй, Аллоҳ! Сен учун рўза тутдим ва Сенинг ризқинг билан ифтор қилдим), дер эдилар”. Абу Довуд мурсал ҳолда ривоят қилган.

Яна бир ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ  صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَاءَ إِلَى سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ  فَجَاءَ بِخُبْزٍ وَزَيْتٍ ، فَأكَلَ ، ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : « أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُونَ ؛ وَأكَلَ طَعَامَكُمُ الأَبرَارُ ، وَصَلَّتْ عَلَيْكُمُ المَلاَئِكَةُ » . رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Саъд ибн Убода розияллоҳу анҳуникига келдилар. У нон ва ёғ олиб келди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам едилар, сўнгра: “Афтора индакумус соимун ва акала тоъамакумул аброр ва соллат алайкумул малаика” (Рўзадорлар ҳузурингизда ифторлик қилдилар ва таомларингни яхшилар едилар ва фаришталар сизларга салавот айтдилар)”, дедилар. Абу Довуд ривоят қилган.

Ушбу ҳадисда Набий алайҳиссалом ифторлик учун таом ҳозирлаган киши ҳаққига дуо қиляптилар.

Яна бир  ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ ، قَالَ :صَنَعَ أَبُو الْهَيْثَمِ بْنُ التَّيْهَانِ لِلنَّبِيِّ طَعَامًا ، فَدَعَا النَّبِيَّ  وَأَصْحَابَهُ ، فَلَمَّا فَرَغُوا قَالَ : أَثِيبُوا أَخَاكُمْ ، قَالُوا : يَا رَسُولَ اللهِ ، وَمَا إِثَابَتُهُ ؟ قَالَ : إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا دُخِلَ بَيْتُهُ ، فَأُكِلَ طَعَامُهُ ، وَشُرِبَ شَرَابُهُ ، فَدَعَوْا لَهُ ، فَذَلِكَ إِثَابَتُهُ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ.

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши айтди:

“Абул Ҳайсам ибн ат-Тайҳон Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам учун таом тайёралди. Сўнгра, у Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни ва у зотнинг саҳобаларини чақирди. Улар таомдан фориғ бўлишгач (тановул қилиб бўлишгач), у зот: “Биродарингизни тақдирланглар”, дедилар.

Улар: “Эй, Расулуллоҳ! Уни тақдирлаш қандай бўлади?”-дейишди.

У зот: “Агар кишининг уйига кирилса ва таоми ейилса ва шароби ичилса, у учун дуо қиладилар, мана шу уни тақдирлашдир”, дедилар”. Абу Довуд ривоят қилган.

Демак, биродари уйига ифторлик ёки мутлоқ зиёфат учун келган киши таом соҳибининг ҳаққига дуо қилиши керак бўлар экан.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, юқоридаги ҳадисларда ифтор пайтида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг айтган ва қилган амаллари айтиб ўтилди. Бу айтилган ҳадисларга амал қилсак, Набий алайҳиссаломга эргашган бўламиз. У зотга эргашишнинг натижаси эса, иншааллоҳ жаннат кириш бўлади.

 

 

Мадаминов Шокиржон

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Саволларга Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати жавоб беради.

Савол: Ассалому алайкум. Барчамиздан Аллоҳ рози бўлсин. Саволим қуйидагича: Ўқишга кетишимдан олдин таҳорат олиб йўлга чиқаман ва йўлда қабристонда тўхтаб улар учун билган сураларимни ҳамда 11 марта Ихлос сурасини ўқисам уларга савоб ёки қилган гуноҳларини кечирилишига ёрдам қилган бўламанми ёки бу ишим нотўғрими? Жавоб учун раҳмат

Жавоб: Ва алайкум ассалом! Ҳа, бу ишингиз қабристон аҳлига ҳам, сизнинг ўзингизга ҳам фойдали бўлган ишдир.

Савол: Ассалому алайкум. Фарзандим исмини Абдурасул деб қўйганмиз, ёши ҳозир 8 ёшда. Яқинда ота-онам бир китобда, бу исм тўғри исм эмаслиги ҳақида ўқишибти. Саволим: фарзандим исмини Расулбек ёки Расулий исмига алиштирсак тўғри бўладими? Исм ўзгартиришни исломда қандай қоидалари бор?

Жавоб: Ва алайкум ассалом! Расулбек деб ўзгартирсангиз яхши бўлади. Исм ўзгартиришнинг қоидалари йўқ.

Савол: Ассалому алайкум Шайх ҳазратлари. Агар йигитни уйдагилари мажбурлаб ўзи ёқтирмаган қизга уйлантиришса ва келин-куёв бирга бир йил яшаган бўлса-ю лекин яқинлик (жинсий алоқа) қилишмаган бўлса. Хатто хотини ширин суз айтиб эрини кўнглини олса ҳам жахли чиқиб уришса. Кечқурун бирга ётишса-да лекин эр хотинини ёнига яқинлаштирмаса нима сабабдан шу ҳолат юз беради. Яъни эр ўз жуфтини хоҳламаслиги ёнига яқинлаштирмаслиги нима сабабдан. Жавоб учун олдиндан раҳмат.

Жавоб: Ва алайкум ассалом! Бунинг сабаби турлича бўлиши мумкин. Уни йигитнинг ўзидан сўраб билиш керак бўлади. Фарзандларни ўзи ёқтирмаган қизга мажбурлаб уйлантириш жоиз эмас. Шунингдек, қизни ўзи хоҳламаган йигитга мажбурлаб турмушга бериш жоиз эмас.

 

Барча жавобларга ўтиш

Суббота, 05 Май 2018 00:00

Рамазон бу...

Рамазон истиғфор ойидир. Яъни, бу ойда фаришталар рўзадорлар учун Аллоҳдан мағфират талаб қилишади. Имом Аҳмад “Муснад” китобида келтиришича, Расули акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: “Рамазон ойида Менинг умматим бошқа ҳеч қайси умматларга берилмаган бешта хислат билан неъматланди: биринчиси, Рўзадорнинг оғзидан келаётган ҳид Аллоҳ таоло учун мушк-анбардан ҳам ёқимлироқдир. Иккинчиси, улар то оғизларини очгунларича фаришталар уларнинг гуноҳларини кечиришини Аллоҳдан сўраб туришади. Учинчиси, Рамазон ойи кирганида дўзах эшиклари ёпилади, шайтонлар кишанланади. (Тўртинчиси,) Аллоҳ таоло ҳар куни жаннатни зийнатлайди. Сўнгра: “Эй жаннат, сенга Менинг рўзамни тутиб қийналган солиҳ бандаларим кириб роҳатланишлари учун зийнатлан ва безакларингни чиройли қил!” деб буюради. (Бешинчиси, Рамазон ойининг) охирги кечасида у(рўзадор)ларнинг гуноҳлари кечирилади. (Саҳобалар): “Ё Расулуллоҳ, у Қадр кечасими?” деб сўрашганида, у зот (алайҳиссалом): “Йўқ, лекин ишчи қилаётган иши битганида унга ҳақини берилади”, деб марҳамат қилдилар”. Яъни, у кеча Қадр кечаси эмас, аммо худди бировга бир иш буюрилганида у ўша ишни битиргач, ҳақини ўталгани каби, Рамазон ойи тугаши билан Аллоҳ таоло рўзадор бандаларига ҳақларини беради – уларнинг гуноҳларини кечиради.

 

“Раҳмат ойи рамазон” китобидан

Туркияда Рамазон ойи яқинлашаётгани муносабати билан Туркия Дин ишлари бўйича вазирлиги Рамазон ойи бошланиш ва тугаш вақтларини эълон қилди. Бу ҳақда "trt.net.tr" нашри хабар берди.

Маълумотларга кўра, Рамазон 15 майдан 16 майга ўтар кечаси бошланиб, рўза 16 май куни эрта тонгда тутилиши ҳамда 16 май куни кечки пайтда ифторлик бўлиши кўзда тутилган.

Рамазон ойи рўзаси 14 июнь куни тугаши айтилган.

14 июнь – Рамазон ойи арафаси куни
15-17 июнь – Рамазон ҳайити (Ийд ул-Фитр) байрами кунлари деб эълон қилинган.

 

ЎМИ Матбуот хизмати

 “Шамсул аимма” унвони билан шуҳрат топган Абдулазиз ибн Аҳмад ибн Наср ибн Солиҳ Ҳалвоий етук фақиҳларимиздан биридир. Абу Саъд Самъоний қаламига мансуб “Насабнома” китобининг бухоролик олимлар қисмида ёзилишича, Ҳалвоийнинг отаси ҳалво пишириб, сотиб тирикчилик қилиб юргани учун у кишига ота касби билан нисбат берилган.

Ҳалвоийнинг  туғилиши  билан  боғлиқ маълумот бирор-бир манбада келмагани боис туғилиш санаси ҳозирча маълум эмас. Ота томонидан  аждодлар силсиласи Пайғамбаримизнинг  жиянлари ва куёвлари Али ибн Абу Толибга  боғланади. Абдулҳай Лакнавийнинг “Фавоид ал-баҳийя фит-тарожима ал-ҳанафийя” китобида қайд этилишича, ироқлик кўпгина фақиҳлар унвон танлашда касб-ҳунар, қабила ёки бирор жой номига нисбат бериш билан “Жассос” (сувоқчи), “Қудурий” (қозончи) каби соддагина тахаллуслар олишган.

Қорахонийлар пойтахтини Ўзгандан Самарқандга кўчиргач, Ҳалвоий Кешга сургун қилинади. У киши қолган умрини шу ерда ўтказади. Абдулазиз Ҳалвоий тахминан 1058 йили Кешда вафот этади. У кишининг жасади Бухорога олиб келиниб дафн қилинади. “Мен у зотнинг қабрларини ­зиёрат қилдим”, дейди “Насабнома” асари муаллифи Абу Саъд Самъоний.

Чор Русияси даврида Калобод мозори бузилиб, ўрни уй-жой учун ер майдони сифатида ажратиб берилган. Ҳалвоийнинг қабри ҳам янги бунёд этилган уйлар ичида қолгани сабабли 2004 йили турбати Бухоро шаҳрининг Самарқанд кўчасидаги “Шоҳ Ахси” ёдгорлигига кўчирилди. Шу жойда у зотнинг шогирдларидан бири Бакр Заранжарийнинг қабри ҳам бор.

Ҳалвоийнинг “шамсул аимма” деб улуғланадиган уламо даражасига етишида устозларининг хизматлари катта бўлган. Абдулҳай Лакнавий Абдулазиз Ҳалвоийнинг фиқҳ илмидан устозлари силсиласи Абу Ҳанифага бориб етиши ҳақида маълумот беради. Ҳалвоийдан Сарахсий (1010–1093), Абул Уср Паздавий (1010–1089), Абул Юср Паздавий (1030–1099), Бакр ибн Муҳаммад Заранжарий (1035–1118) кабилар сабоқ олиб, замонасининг етук фақиҳ олимлари бўлиб етишишган.

Ҳозиргача олимнинг бирор бир китоби қўлёзма ёки тошбосма шаклида топил­маган бўлса-да, у киши қаламига мансуб асарларнинг номи­ биз­га маълум. Абу Саъд Самъонийнинг “Насабнома”, Ҳожи Халифа Чалабининг “Кашфуз Зунун”, Ҳофиз Абдул Қодир Қурайшийнинг “ал-Жавоҳир ал-Музийя фит-табақот ал-ҳанафийя”, Шамсуддин Заҳабийнинг “Сияру аълом ан-нубало” китобларида Ҳалвоийнинг асарлари ҳақида маълумотлар берилган. У киши “ал-Мабсут”, “ан-Наводир”, “Фавоид”, “Шарҳ ал-адаб ал-Қодили Аби Юсуф”, “Шарҳ ал-адаб ал-Қоди лил-Хассоф” каби китоблар ёзган.

Ҳанафий мазҳаби уламолари мазҳаб фақиҳларини салоҳияти, илмий лаёқатига қараб етти табақага ажратадилар. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф “Мухтасар ал-виқоя”га шарҳ сифатида ёзган “Кифоя” номли китобида Хассоф, Таҳовийлар билан бир қаторда Ҳалвоий, Сарахсий, Паздавий ва Қозихонларни учинчи табақа вакиллари сирасида зикр қилади. Ушбу табақа вакиллари мазҳаб соҳибидан ривоят қилинмаган масалаларда ижтиҳод қиладиган мужтаҳид фақиҳлар бўлишган.

Алломанинг фатволари кўплаб мўътабар китобларда, хусусан, “Фатавои Оламгирия”, “Фатавои Қозихон”, “Муҳити Сарахсий”, “Кофий”, “Захира” ва “Жомиъ ал-мабоний лил-масаили шарҳи фиқҳи Кайдоний” каби асарларда келтирилган. Биргина “Оламгирия” китобидан Ҳалвоийга тегишли 125 та фатвони тўпладик.

Олимнинг фатволари бошқа китобларда ҳам учрайди, жуда кўп муаллифлар у киши асарларига ишончли манба сифатида таянишади. Янги тадқиқотлар Абдулазиз Ҳалвоий ва у зотнинг асарлари ҳақида кенгроқ маълумот олишга замин яратади деб умид қиламиз.

 

Аҳтам АҲМЕДОВ

тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Мақолалар

Top