muslim.uz

muslim.uz

Ўз жонига қасд қилиш – бу гуноҳга қўл уриш, одатда, Аллоҳнинг тақдирига норози бўладиган, чексиз илоҳий неъматларга ношукрлик қиладиган, дунё имтиҳонларини кўтара олмайдиган кимсалардан содир бўлади. Бундай ишлар эса Аллоҳга кофир бўлишга ўхшаш жуда даҳшатли гуноҳлардир. Қуръони каримда: “Эй, имон келтирганлар! Мол-мулкларингизни ўртада ноҳақ (йўллар) билан емангиз! Ўзаро розилик асосидаги тижорат бўлса, у бундан мустасно. Шунингдек, ўзларингизни (бир-бирингизни ноҳақ) ўлдирмангиз! Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм-шафқатлидир”, дейилади (Нисо сураси, 29-оят).

 Оятдаги “ўзларингизни ўлдирмангиз!” жумласи бир неча хил тафсир қилинган:

  1. “Бир-бирингизни ўлдиришингиз ўзингизни ўлдирганингиз билан баробардир. Зеро, ҳаммангиз бир хил динга мансуб кишиларсиз”.
  2. “Ўз жонингизга ўзингиз қасд қилмангиз”. Яъни ҳаёт қийинчиликларига бардош бера олмай ёки бирор нарсанинг аламига чидаёлмай ўзини ўзи ўлдириш тақиқланмоқда.

Имом Муслим, Имом Термизий ва бошқа муҳаддис алломалар ривоят қилишган саҳиҳ ҳадисларда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўз жонига қасд қилиб ўлган кимса Қиёматга қадар ўзини ўзи ана шу азоб билан азоблаб ётишидан қаттиқ огоҳлантирганлар.

Жобир ибн Самура (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га ўзини мишқос (кенг тиғли, пичоққа ўхшаш буюм)лар билан ўлдирган одамни олиб келишди. Бас, У зот унга жаноза ўқимадилар”.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўз жонига қасд қилган бир кишининг жанозаси тақдим этилганда у зот унга жаноза ўқишдан бош тортдилар (Имом Муслим ривояти). Охиратда эса алоҳида жазолар бўлади.

Имом Бухорий Собит ибн аз-Заҳҳок (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилган ҳадисда, Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Ким ўзини темир асбоб билан ўлдирса, жаҳаннам оташида ўша билан азобланади”, деганлар.

Имом Бухорий Жундаб (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бир одамнинг жароҳати бор эди. У ўзини ўлдирди. Шунда Аллоҳ азза ва жалла: “Бандам мендан аввал жони ҳақида ўзи шошқалоқлик қилди. Унга жаннатни ҳаром қилдим”,  деган”.

Аниқланишича, ўз жонига қасд қилганлар орасида олий маълумотлилар жуда кам учрайди. Хавфли гуруҳга эса асосан ўрта ёки тугалланмаган маълумотли шахслар киради.

Феруза Элчиева, руҳшунос:

Кимлар ўз жонига қасд қилишни ўйлай бошлайди? Атрофдагиларга ўзини кераксиз ҳис эта бошлаганлар, шахсий ҳаёт, муҳаббат, иш ё ўқишда омадсизликка учраб тушкунликка тушганлар, жудоликка йўлиққанлар, бир хил ҳаёт тарзидан зерикканлар, оиласидаги тушунмовчиликлардан безганлар, “бошқа чораси йўқ”дек туйилаётган муаамо қаршисида қолганлар, ички баҳоси ҳаддан ташқари паст бўлган ва бошқа руҳий зарбаларга дучор бўлган шахслар. Ажабланарлиси, бундайларнинг аксарияти 14-25 ёшлар оралиғидаги ўсмир, балоғат ёшидаги йигит-қизлар ташкил этишади. Хўш юқоридаги каби ҳолатларга тушиб қолган ва “ўлимдан ўзга чора йўқ” қабилида ўйлай бошлаган яқин инсонингизга қандай кўмак бериш мумкин?

  1. У билан яқинроқ алоқа ўрнатинг.
  2. У билан айни вақтда уни қийнаётган муаммони ҳал этишнинг бошқа йўллари ҳақида гаплашинг.
  3. Унга қилаётган иши нотўғри эканини, бу билан бутун бошли ҳаётини кўкка совуришини, катта хато қилишини, олдинда уни кутиб турган бошқа имкониятлар, бахт ва қувончлардан воз кечаётганини босиқлик билан, дўстона оҳангда тушунтиринг.
  4. У билан унинг туйғулари кечинмалари ҳақида кўпроқ суҳбатлашинг. Кўпроқ гапириб, ичини бўшатиб олишига имкон беринг.

“Мен сени эшитаман”, “Мен сен биланман”, “Менда вақт бемалол, ҳеч қаерга шошмаяпман, сен билан суҳбатлашишни истайман” каби сўзларни айтинг. Унинг ҳозирги ҳолатини тушуниб турганингизни, бироқ бу вазиятдан чиқиб кетишнинг бошқа йўллари ҳам борлигини айтинг ва тушунтиринг.

Ўсмир ёшидаги йигит-қизларда ҳиссиётга берилувчанлик юқори бўлади. фарзандингиз билан иложи борича дўстона муносабатда бўлинг, уни айни дамда нима қийнаётганидан, руҳий ҳолатидан бохабар бўлинг, у сизга суяниши мумкинлигига ишонч уйғотинг, деган бўлардим. Фарзандингизни борича қабул қилинг, ҳаддан ташқари талаблар қўйманг, тарбиядаги ўта қаттиққўллик уни сиздан узоқлаштиради, холос.

Ҳаётнинг қадрини, баҳосини ҳеч нима билан ўлчаб бўлмайди. Айни дамда бу дунёда бор эканингиз, мусаффо ҳаводан нафас олаётганингиз, тўрт мучангиз бут экани, атрофингизда яқин инсонларингизнинг борлиги – БАХТ. Қолган ҳаммаси, муаммолар ҳам, зиддиятлар, синовлар, бари ўткинчи. Уларнинг ҳеч қайсиси сизнинг бебаҳо ҳаётингизни қурбон қилишингизга арзимайди.

 

Нилуфар тайёрлади

Суббота, 28 Июль 2018 00:00

Исломда фарзанднинг ҳуқуқлари

Исломда фарзандларнинг ҳуқуқлари риоя қилинган бўлиб, булар уларнинг ота-оналари ёки яқин қариндошлари, яшаётган жамиятларига вазифа қилиб юклатилгандир. Бу ҳақларни адо этиш вожиб бўлиб, унга амал қилмоқлик мажбурийдир.
Фарзандларнинг қандай ҳуқуқлари бор? Уламоларимиз бу саволга жавоб тарзда, жумладан, қуйидагиларни зикр қиладилар:

  1. Насаб.

Никоҳнинг асл мақсадларидан бири ҳам наслу насабни сақлашдир. Бусиз оила ҳам, жамият ҳам бўлмайди. Фарзанднинг ота-онаси никоҳдан ўтган, ҳалол-пок яшагандагина, насаби аниқ ва пок бўлади.

  1. Бўлажак фарзандга муносиб она ва ота танлаш.

Ислом бола ҳақида у ҳали дунёга келмасдан анча олдин, оила қуришга тайёргарлик кўрилаётган пайтдан бошлаб қайғура бошлайди.
«Талхис» номли китобда Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Сизлар ўз нутфангизга муносиб жуфти ҳалолни ихтиёр қилинглар. Ўзингизга муносибларга никоҳланинг ва уларга никоҳлаб беринг».
Ибн Можа ва Дора Қутний ривоят қилган.

Оила қурилар экан, ота-онанинг диндорлиги, ахлоқи, одобига, инсонийлигига алоҳида эътибор берилади. Сабаби улардаги хислат, фазилатлар ҳам, ёмон одатлар ҳам болага кўчиши – исбот талаб этилмайдиган ҳақиқатдир.
3. Эмизиш.

 Туғилган фарзанд, аввало, эмизишга муҳтож. Бу эса онасининг вазифаси. Шаръий узр сабабли она эмиза олмаса, эмизувчи топиш ва уни рози қилиш отанинг иши ҳисобланади. Аллоҳ таоло «Бақара» сурасида: «Ким эмизишни батамом қилишни ирода қилса, оналар фарзандларни тўлиқ икки йил эмизурлар», деган (233 — оят).

 

Гўдакнинг ҳақларидан бири ва оналарнинг энг мўътабар вазифаси фарзандни икки йил эмизишдир. Янги туғилган гўдак жисми ва руҳининг ўсишига онасининг сутидан афзал озуқа йўқ. Боланинг суяги онанинг сути билан шаклланади, шунингдек, унинг бошқа тарафлари, руҳий ровожланишига ҳам она сути зарур озуқа ҳисобланади. Ушбу озуқанинг муддати тўлиқ икки йил бўлиши керак. Бу қуръоний ҳақиқатни адашган инсоният минг тўрт юз йилдан кейин тушуниб этди. Ҳозирги пайтда илмий текширишлардан сўнг гўдак бола учун энг яхши озуқа онанинг сути ва уни тўлиқ икки йил эмизиш керак, деган гапни айтишмоқда.

Тарихдан маълумки, дунёга довруғ солган аксари буюк алломаларга, фозилу уламоларга болалик пайтида оталари ҳаром касб билан топилган бирор луқма ҳам таом эдирмаган, оналари уларни бетаҳорат эмизишмаган.

  1. Боланинг ота-онадаги ҳақларидан бири унга муносиб исм танлашларидир.

Ота-онанинг вазифаларидан бири фарзандга маънодор, чиройли исм қўйишдир.
Ҳусайн ибн Ҳасан Марвазий ўзининг «Китобул бирри вас силати»сида Абул Мўътамирдан келтирган ривоятда:

«Умар ибн Абдулазизнинг ҳузурида масалаларни эслашди. Бас, бир киши:
«Менга этиб келган хабарга қараганда, туғилган болага исм қўймай туриб ўлган бўлса, қиёмат куни отасига, мени исмсиз тарк қилдинг-ку!» дейди», деди.
Шунинг учун ҳар бир мусулмон ота-она бу муҳим ишга алоҳида эътибор ила ёндашмоғи лозимдир. Фарзанд катта бўлиб, оқ-қорани таниганда ўз исмидан уяладиган бўлмасин. Балки исми унга зийнат бўлиб турсин.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам, исмларнинг яхшиси, бандалик ва ҳамдни билдирувчисидир, деганлар. Шунинг учун, Аллоҳ таолога бандалик маъносини англатувчи, Абдуллоҳ, Абдурроҳман, Абдуссаттор ва Аллоҳ таолога ҳамд маъносини англатувчи, Ҳамидуллоҳ каби исмлар яхши исмлар ҳисобланади.
Шунингдек, Пайғамбарларнинг, саҳобаларнинг ва салафи солиҳларимизнинг исмлари яхши исмлари ҳисобланади.

Қизларга ҳам ўтган аҳли иймон момоларимиз, саҳобия аёллар ва эзгулик маъносини англатувчи исмлар қўймоқ керак.

  1. Ақиқа ҳам боланинг ота-онадаги ҳақларидандир.

«Ақиқа» луғатда ёрди маъносини англатиб, аслида янги туғилган боланинг сочига айтилади.

Шариат таълимотларига мувофиқ туғилишнинг эттинчи куни боланинг сочини олиб, ўша соч оғирлигида кумуш садақа қилмоқ тавсия қилинади.
Ана ўша соч бошдан ажратиб олингани учун «ақиқа» дейилади.
Ўша муносабат ила сўйиладиган қўй ҳам «ақиқа» дейилади.
Истеъмолда шу маънода кўп ишлатилгани учун «ақиқа» деганда фақат янги фарзанд туғилиши муносабати ила сўйиладиган қўй англанадиган бўлиб қолган.

Салмон ибн Омир аз-Зоббий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади.
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ғулом ила ақийқа бордир. Бас, унинг учун қон чиқаринг ва ундаги нопокликни кетказинг», – дедилар».

Бешовларидан фақат Муслим ривоят қилмаган. Ҳадисдаги бу жумлани, янги туғилган боланинг ақиқаси ўзи билан, деб тушунилади. Яъни ҳар бир янги туғилган болага ақиқа лозим, деганидир.
«Бас, унинг учун қон чиқаринг».

Яъни янги фарзанд туғилгани шарафига сўйиш сўйинг. Бу муносабат ила қон чиқариш қандоқ бўлишини келаси ҳадиси шарифлар баён қилади.
Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади.

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳасан ва Ҳусайн розияллоҳу анҳумоларга биттадан қўчқор сўйиб ақиқа қилдилар».

Сунан эгалари ривоят қилган.

  1. Янги туғилган боланинг қулоғига азон ва такбир айтиш.

Рофеъ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади.

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Фотима розияллоҳу анҳонинг туққан боласи Ҳасан ибн Алининг қулоғига азон айтаётганларини кўрдим».
Абу Довуд ва Термизий ривоят қилган.

Ушбу ҳадиси шарифга биноан янги туғилган фарзанднинг ўнг қулоғига азон, чап қулоғига иқома айтмоқ мандубдир. Аллоҳнинг зикри янги туғилган боланинг қулоғига кирган биринчи нарса бўлиши қандоқ ҳам яхши. Албатта, бу улуғ нарсанинг ўзига яраша баракаси бўлади.

Ривоятлардан бирида:

«Кимнинг боласи туғилса-ю, унинг ўнг қулоғига азон, чап қулоғига иқома айтса, унга Умму Сибён зарар этказа олмас», дейилган.

Умму Сибён болаларга зиён этказадиган жин тоифасидир.

  1. Янги туғилган боланинг танглайини кўтариш.

Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади.

«Менинг ўғлим туғилганда уни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига олиб бордим. У Зот уни Иброҳим, деб номладилар, хурмо ила танглайини кўтардилар ва унга барака тилаб дуо қилиб, менга тутқаздилар. У болаларимнинг каттаси эди».

Икки шайх ривоят қилган.

Кўпчилик саҳобалар ўзларининг янги туғилган фарзандларини Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига олиб борар эдилар. У Зот алайҳиссалом ёш болаларни кўрсалар, жуда хурсанд бўлар эдилар. Янги туғилганларга Абу Мусо розияллоҳу анҳунинг ўғлига қилган муносабатни қилар эдилар.
Ана шу ишга тақлид қилиб янги туғилган фарзандни аҳли солиҳ кишилар ҳузурига олиб бориш мусулмонлар ичида доимий одатга айланган.
«У Зот уни Иброҳим, деб номладилар»

Демак, аҳли фазл, олим ва муқтадо кишилар томонидан янги туғилган фарзандларга исм танланиши ҳам яхши иш. Чунки ундоқ кишилар бунга ўхшаш ишларга боғлиқ масалаларни, шаръий ҳукмларни яхши биладилар ва тўғри тасарруф қиладилар.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Абу Мусо розияллоҳу анҳунинг ўғилларига Иброҳим номини қўйганлари ҳам бунинг бир мисоли.
«хурмо ила танглайини кўтардилар»

Ёш боланинг танглайини кўтариш, катта одам бир нарсани олдин ўзи чайнаб туриб боланинг оғзига қўли билан солиб қўйишидир. Бу нарса мева бўлгани афзалдир. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам, деярли, доимо болаларнинг танглайини хурмо билан кўтарганлар. Бу ҳам яхши ният аломатидир. Аҳли солиҳ, фазилатли кишиларнинг бу ишни қилишлари марғубдир.
«ва унга барака тилаб дуо қилиб, менга тутқаздилар»

Бу иш энг марғуб ишдир. Аҳли солиҳ, дуогўй кишиларнинг янги туғилган болалар учун дуо қилишлари, айниқса, барака тилаб дуо қилишлари жуда ҳам яхши ишдир. Барча ота-оналар бунга катта эътибор бермоқлари керак.

  1. Ҳомийлик.

Бола этти ёшга киргунча бировнинг ҳимоясига муҳтож. Яъни доимо овқатланиш, кийиниш, ювиниш ва бошқа ҳолатларда катталарнинг ёрдамига муҳтож. Бу ишларни унинг ота-онаси, улар бўлмаса яқин қариндошлари амалга оширишлари вожибдир.

  1. Валийлик.

Етти ёшдан балоғат ёшига этгунча бўлган болалар валийга, ўзидан катта раҳбарга муҳтождирлар. Бу ҳам ота-она бўлмаса, яқин қариндошларига юклатилади.

  1. Нафақа.

Болаларнинг нафақаси. Уларни озиқ-овқат, кийим кечак, турар-жой билан таъмин этиш отанинг бурчидир. Бу нарсалар ҳалол пок бўлиши матлубдир.
Фақир ёш боланинг нақафаси отасига вожиб бўлади.

Бу ҳукмнинг далили. Аллоҳ таоло «Бақара» сурасида:

«У(она)ларни яхшилаб эдириб, кийинтириш отанинг зиммасидадир», деган(233-оят).

Боланинг сабабидан онага нафақа бериш вожиб бўлганидан кейин боланинг ўзига нафақа бериш вожиб бўлишида ҳеч шубҳа қолмайди.

Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: «Ҳинд бинти Утба: «Ей Аллоҳнинг Расули, Абу Суфён – ўта бахил одам, менга ва боламга кифоя қиладиган нарсани бермайди. Магар унга билдирмай олсамгина бўлур», деди. «Ўзингга ва болангга этарлисини тўғриликча ол», дедилар у Зот. Икки Шайх ривоят қилишган. Унга бу ишда худди ота-онаси ва хотинининг нафақасидаги каби бирор киши шерик бўлмайди. Яъни боланинг нафақси фақат отага, ота-онанинг нафақаси фақат ўғилга ва хотиннинг нафақаси фақат эрга вожиб бўлади. Унга бу нафақада ҳеч ким шерик бўлмайди.

    1. Болага меҳрибонлик кўрсатиш ҳам ота-онанинг вазифаси.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз ҳузурларида ал-Ақраъ ибн Ҳобис Таймий ўтирганда Ҳасан ибн Алини ўптилар. Шунда у: «Менинг ўнта болам бор. Улардан бирортасини ўпганим йўқ», деди. Бас, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга назар солдилар ва: «Раҳим қилмаганга раҳим қилинмас», дедилар». Бухорий, Абу Довуд ва Термизий ривоят қилган. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ўта болажон Зот эдилар. У Зот болалар ичида ўз набиралари имом Ҳасан ва имом Ҳусайнларни жуда ҳам яхши кўрар ва уларга меҳибонлик кўрсатар эдилар. Ушбу ривоятда у Зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг имом Ҳасан розияллоҳу анҳуга кўрсатган меҳрлари, саҳобалардан бирларининг бунга бўлган муносабатлари ва бу муносабатни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам томонларидан баҳоланиши ҳақида сўз кетмоқда. Усома ибн Зайд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени олиб сонларига ўтқазар эдилар. Ҳасанни эса бошқа сонларига ўтқазар эдилар. Сўнгра сонларини бир-бирига қўшиб туриб: «Ей Аллоҳим! Иккисини раҳим қилгин, мен уларга раҳим қилурман», дер эдилар». Бухорий ривоят қилган. Ойша розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Бир аъробий Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келди ва: «Сизлар болаларни ўпасизларми? Биз уларни ўпмаймиз», деди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ қалбингдан раҳматни суғуриб олган бўлса, мен нима ҳам қила олар эдим», дедилар». Икки шайх ривоят қилган. Қизларга алоҳида ҳурмат ва меҳр билан муносабатда бўлиш ҳақида Расулуллоҳнинг кўрсатмалари ҳам бор. Сабаби қизлар меҳрга муҳтож, ўзлари ожиза бўлишади. Шу боис улар тарбиясида кўпроқ эътибор ва меҳр, эҳтиёткорлик зарур бўлади.

      1. Болалари орасида адолат қилиш ҳам ота-онанинг вазифасидир. 
        Нўъмон ибн Башир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Отам мени кўтариб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига олиб бордилар ва:«Эй, Аллоҳнинг Расули, гувоҳ бўлинг, мен Нўъмонга ўз молимдан бу-буни, бердим», деди.«Ҳамма ўғилларингга, шунга ўхшаш бердингми?» дедилар у Зот. «Йўқ», деди. «Бунга мендан бошқани гувоҳ қил», дедилар ва сўнгра: «Сени уларнинг барчаси сенга бирдек яхшилик қилиши хурсанд қиладими?» дедилар. «Ҳа», деди. «Ундоқ бўлса, йўқ!» дедилар». Бошқа бир ривоятда: «Аллоҳга тақво қилинглар ва фарзандларингиз орасида адолатли бўлинглар», дейилган. Бешовлари ривоят қилган. Ушбу ҳадисга биноан мусулмон инсон молиявий масалаларда ўз фарзандларининг барчасини баробар кўриши керак бўлади. Агар тенг имкониятли фарзандларнинг бирига мол бериб, бошқасига бермаса ёки бирига оз, иккинчисига кўп берса адолатсизлик бўлади. Болалари орасида ҳиқду-ҳасад, фитна кучаяди. Агар шаръий узр ила сабаб бўлса, ота-она ўз болаларидан бирига кўпроқ бошқасига озроқ мол берса бўлади. Мисол учун, бири бемор, иккинчиси соғ, бири камбағал, иккинчиси бой, бирининг болалари кўп, иккинчисиники оз.
      2. Балоғатга этгандан сўнг уйлантириб, оилалик қилиб қўйиш ва бошқалар.Кўриниб турибдики, оилада фарзандларнинг алоҳида ҳуқуқлари бўлиб, унга амал қилиш шарт этиб қўйилмоқда. Шу ўринда оила раҳбари зиммасига катта масъулият юклатилишини алоҳида таъкидлаб ўтмоқчиман. Маълумки, ўз фарзандларининг, аҳли-аёлининг ахлоқи, хулқ-атвори, юриш-туриши учун оила бошлиғи масъулдир.
      3. Тарбия ҳақи ҳам фарзандлик ҳақларидандир.Аллоҳ таоло «Таҳрим» сурасида: «Ей, иймон келтирганлар, ўзингизни ва аҳли аёлингизни ёқилғиси одамлар ва тошлардан бўлган ўтдан қўрқитинг. Унинг тепасида қўпол, дарғазаб фаришталар бўлиб, улар Аллоҳнинг амрига исён қилмайдилар ва нима буюрилса шуни бажарадилар»,деган (6-оят). Аҳли аёлини, фарзандларини диндор қилиб тарбиялаш оила бошлиғининг Аллоҳнинг олдидаги бурчи эканлигига юқоридаги ояти Карима ёрқин далилдир. Одамлар орасида ўзингни бил, ўзгани қўй, деган номаъқул гап юради. Лекин шариат бўйича эр хотин учун, ота болалар учун масъулдир. Қиёматда Аллоҳнинг ҳузурида жавоб беради.

Ушбу оят маъносида ҳадиси шарифлар ҳам бор. Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ёш болани этти ёшида намоз ўқишга буюринг, ўн ёшга этганда ҳам ўқимаса, уринг», деганлар.

Ҳазрати Умар юқорида зикр қилинган ояти Карима нозил бўлгандан сўнг:
«Ей Расулуллоҳ! Ўз нафсимизни-ку сақлаймиз, аҳлимизни қандай сақлаймиз?» деб сўраган эканлар. Шунда Пайғамбар алайҳиссалом: «Аллоҳ сизларни нимадан қайтарган бўлса, уларни ҳам қайтарасизлар. Аллоҳ сизларни нимага буюрса, уларни ҳам буюрасизлар», деб жавоб берган эканлар. Ҳазрати Али: «Ўзингизга ва аҳлингизга яхшиликни таълим беринглар ва уларни одобли қилинглар», деб айтганлар.

Демак, ҳар биримиз ўғил-қизимизни, оила аъзоларимизнинг барчаларини динга даъват қилишимиз, диний аҳкомларни доимо бажаришларини қатъият билан талаб қилиб, иймон-еътиқоди, одоб-ахлоқи ва бошқа жиҳатларини тарбиясига аҳамият бериб туришимиз керак. Ушбу ривоятдан олинадиган фойдалар:

      1. Аллоҳ ота-она ва фарзандга бирдек яхшилик қилган бандаларини аброрлар деб атагани.
      2. Мўмин бандада ота-онанинг ҳақи бўлганидек, фарзанднинг ҳам ҳақи борлиги.

 

Лутфуллоҳ ЖАМАЛОВ

“Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси

 

 

Ҳакимлардан бири ғийбатдан қутулишнинг чорасини қидириб-қидириб, ўзининг ҳаётида татбиқ этган йўлини қуйидагича келтиради: «Ғийбатдан қутулиш учун ўз нафсимни тарбиялаш мақсадида бир марта ғийбат қилсам, унинг бадалига бир кун рўза тутиб беришни қасд қилдим. Амалан шундай қилдим, аммо рўза тутаверсам ҳам тўсатдан ғийбат қилиб қўйишни тўхтата олмадим.

Бу услуб менга тўлалигича қаноатлантирмагач, бир марта ғийбат қилиб қўйсам, унинг бадали сифатида бир дирҳам садақа қилишни қасд қилдим. Ажабки, тезда ғийбат қилишдан қутилиб кетдим».

Ривоят қилинишича бир киши ўз қўшнисини ғийбат қилди. У ғийбати тезда оммага тарқалиб кетди. Киши ўз қилмишидан қаттиқ афсусланиб, қилмишини тўғирламоқчи бўлиб, бир донишмандга мурожаат қилибди. Донишманд киши унга бозорга бориб, бир товуқ оласан ва уни сўйдирасан. Йўл-йўлакай уйга кетаётиб товуқни патларини юлиб, йўлингга ташлаб кетасан, дебди.

У киши донишманднинг нима учун бундай ишга буюрганини гарчи тушуна олмаса-да, ҳурмати юзасидан айтганидек қилибди. Эртаси куни донишманд ўша кишининг уйига келибди ва кечаги вазифани бажарилганлигини билиб, иккинчи топшириқни берибди. Топшириқ шундан иборат эдики, кеча юлиб йўлга ташлаб кетган патларнинг барини тўплаб олиб келиши буюрилганди. Бояги киши юрган йўлидан патларни йиғиб, ахтариб-ахтариб 3-4 донасини топиб келибди, холос. Қолганини шамол учириб кетган экан. Донишмандни олдига келганида донишманд ундан «Битта товуқнинг 3-4 дона пати бор холосми?» деб сўрабди. Киши эса, қолган патларни топа олмаганини, шамол учириб кетганини айтибди. Донишманд шунда, «Ғийбат ҳам шунақа, тилингдан чиқдими учиб кетади. Уни йиғиб ололмайсан...» дебди.

Дарҳақиқат, ғийбат деган бу иллат шундай нарсаки, у кишининг оғзидан чиқиши биланоқ, атрофга ёйилиб кетади. У шундайин ёмон нарсаки, тиллардан чиқиб, дилларни хуфтон қиладиган иллатдир.

 

О.Саъдуллаев

 Бухоро шаҳар «Халифа Худойдод»

масжиди имом-хатиби

Мана, жонажон диёримиздан муборак ҳаж сафарига отланаётган юртдошларимиз орзиқиб кутган кунлар ҳам етиб келди. Эртага тонгдан улар ҳаж сафарини адо этиш учун Саудия Арабистонига жўнаб кетишади.
Ҳаж зиёратига боришни ният қилган фуқароларимиз сони йилдан йилга ошиб бораётганини инобатга олиб, ўтган йилдан ўзбекистонлик фуқаролар учун Ҳаж квотаси 7200 нафар қилиб белгиланди. Бу ҳам юртимиз мўмин-мусулмонларига бўлган эътиборнинг яққол намунасидир.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 7 июндаги “Ҳаж” ва “Умра” тадбирларини ташкил этиш ва ўтказишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорига мувофиқ, муборак Ҳаж зиёратига бораётган юртдошларимиз учун Макка ва Мадина шаҳарларида барча шароитлар муҳайё қилинди.
Бир неча кундан буён Ўзбекистон ҳаж ишчи гуруҳининг 10 нафари Саудия Арабистонинг Макка ва Мадина шаҳарларида зиёратчиларни муносиб кутиб олишга пухта тайёргарлик кўриш ишларини амалга оширишмоқда. Жумладан, Мадина шаҳридаги ҳожиларимиз жойлашадиган “Жавҳарат ар-Рашид” номли меҳмонхонада барча шарт-шароитлар муҳайё қилиб қўйилди. Ҳожиларимизни тартибли равишда кутиб олиш мақсадида, Мадина халқаро аэропорти билан боғлиқ ҳужжатларни ҳам расмийлаштириш ишлари якунига етиб қолди. Макка шаҳрида ҳам зиёратчиларимиз учун ажратилган “Аброж ал-Ҳидоя” меҳмонхонасида тайёргарлик ишлари авжида.


“Ал-Ҳидоя” ҳамкор ширкати раҳбарияти билан Ўзбекистон ишчи гуруҳи вакиллари ўртасида мулоқотлар ўтказилиб, барча қилинадиган ишлар келишиб олинди. Ҳамкор ширкат раҳбарлари томонидан мавсумни муваффақиятли ўтказиш учун барча шарт-шароитлар яратилгани, тайёргарлик ишлари қизғин давом этаётгани ва бошқа зарурий чоралар кўрилаётгани таъкидлаб ўтилди.
Шу ўринда, бу йил ҳожиларимиз Макка шаҳрида қўним топадиган меҳмонхона ҳақида икки оғиз сўз: қуриб битирилиб, юртимиз зиёратчиларига хизмат кўрсатишга топширилган замонавий ва осмонўпар меҳмонхона, мана уч йилдир-ки, Ҳаж мавсумида фақат ўзбекистонлик зиёратчилар хизматида. Ушбу меҳмонхона Макка шаҳрининг «Азизия» даҳасидаги кўркам, 23 қаватли, ҳашаматли «Аброж ал-Ҳидоя» меҳмонхонасидир. Айни кунда, зиёратчилар ибодатларини чиройли ва мукаммал адо этишлари учун меҳмонхона тоза ва озода ҳолга келтирилиб, барча шарт-шароитлар муҳайё қилинмоқда. Ушбу қўнимгоҳ жуда ҳашаматли бўлиб, Макка шаҳрининг узоқ-узоқ чеккаларидан ҳам кўриниб туради.

Меҳмонхонанинг кенг зали киши диққатини ўзига тортади. У ерда янги, қулай ўриндиқлар жойлаштирилган бўлиб, кўчадан чарчаб келган одам учун салқинланиб олишга мўлжалланган.
Зиёратчи ўз хонасига кўтарилмоқчи бўлса, ҳар бирига 21 нафардан одам сиғдира оладиган бир нечта лифтлар мавжуд. Бу лифтлар шундай дастурланган-ки, битта тугма босилса, сиз турган жойга энг яқин лифт дарров етиб келиб, истаган қаватингизга олиб чиқади.
Ҳар бир хона 4 кишига мўлжалланган бўлиб, ётоқхонада ҳали охори тўкилмаган кўрпа-ю чойшаблар тўшаб қўйилган. Хонадаги телевизор орқали Каъбаи муаззама ёки Масжидун Набавийни тўғридан-тўғри томоша қилиб ўтириш мумкин.



Шунингдек, ҳар бир хонада кийим жавони, ёзув столи, совутгич ва музлатгич ҳам мавжуд. Хоналар ўзгача дид билан безатилган. Маккадаги Ҳаж ишлари бўйича ҳамкорларимиз айтганидек: «Мақсад – ҳожилар роҳатлансин!». Меҳмонхона маъмурияти меҳмонхонанинг 2-қаватида жойлашган. Сабаби, 2-қават барча биноларда масжид ва ишчи хоналардан иборат қават ҳисобланади. Ишчи гуруҳи томонидан меҳмонхонанинг 1 ва 3-биносининг масжид қаватида тиббиёт бўлими ва 3-бинонинг шу қаватида Ўзбекистон Ишчи гуруҳи штаби ташкил этилди. Тиббиёт бўлими ҳам керакли ўриндиқ ва ётоқ мебеллари билан таъминланди.
Бир сўз билан айтган-да, бу йил ҳам олдинги йиллар сингари зиёратчиларимизга барча шарт-шароитлар, қулайликлар муҳайё қилинган, фақат зиёратчиларимиз у ерга бориб жойлашгач, шарт-шароитлар шукронасини қилиб, чиройли, кенг ва озода хоналарга жойлашиб, ибодат ҳаловатини тотиб, юртимиз, Президентимиз, халқимиз ҳақига дуои хайрлар қилишлари қолди, бу эса, нақадар улкан бахт эканини юракдан ҳис қилиб турипмиз!
Шу ўринда, Ҳаж сафарига отланаётган юртдошларимизни Аллоҳ таоло ибодат ва дуоларини қабул қилиб, сафарларини бехатар айласин, деймиз!

Ўзбекистон ишчи гуруҳи,
Макка ва Мадина шаҳри

Исломий оила исроф ва дабдабага эмас, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг намунали турмушлари каби камтарлик ва самимият устига қурилади. Ҳозирги кунда рўзғордаги исрофлар оила қурилаётган пайтдаёқ бошланмоқда. Ҳолбуки, Пайғамбаримиз айтганларидай: “Никоҳнинг энг хайрлиси енгил ва оддий бўлганидир”.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва асҳобларининг оила ҳаётлари бағоят камтар ва оддий эди. Уларнинг бу оддий ҳаётлари ҳузурсизликка сабаб бўлмади, аксинча, имон ва қаноат ҳузури ичида бахтли яшадилар. Зотан, ҳақиқий бойлик кўнгил тўқлигидир. Ҳадсиз орзу ҳаваслар ортидан елиб югуриш эса инсонларни асосий мақсадларидан чалғитиб, борган сари ўзининг домига тортиб боради.

Таассуфки, барча инсонларда дунёга майл борлиги шубҳасиз. Муаммо бу орзу ва майлнинг йўқ қилиниши эмас, балки меъёр мезонида жиловлаб туришдир.

Ачинарлиси, бугунги кунда ҳар меҳмондорчиликка янгича қиёфа билан боришни фазилат санаб, бошқаларни ҳам бу маъносиз бир мусобақага тортаётган айрим аёллар айни ҳаракатлари билан Ҳақ ризосига қарши бормоқдалар.

Мусулмон ҳамма нарсадан олдин солиҳ амаллар билан Аллоҳнинг розилигини исташи зарур. Аллоҳ таоло кийим ёки мол-дунёга эмас, қалб ва амалларга қарайди. Инсонларга чиройли кўриниш учун ўзларини ҳар балога ураётганлар Аллоҳ ҳузурига қандай боришни ўйлаб кўрмайдиларми?

Бир тақсимча ёки пиёласига дарз кетса, янгисини олишга шошаётганлар, “бунинг ранги бунга мос келиши шарт”, дея кийимига идиш-товоқ ва уй жиҳозларига урғу бераётганлар, ибодатларга, фарзанд тарбиясига, жамият фаровонлигига айни шу фидокорликни кўрсата олмоқдаларми?

Қизига сеп тайёрларкан, янги-янги “ҳунар”лар топиб, бозордан бери келмаётганлар қизларининг мустаҳкам имонлари, ибодатлари, тарбиялари, абадий саодатлари учун айни талабчанликни кўрсата оладиларми? Ҳолбуки, авлоддан-авлодга ўтиб, оламларга савлат бағишловчи энг қимматли мерос мол-дунё эмас, тарбия ва ахлоқдир.

Дунёвий даҳмазалар билан андармон бўлиб, охиратни унутсак, ҳолимиз нима кечади?! Тупроқ бўладиган баданларни безаб, абадий яшайдиган руҳларимизга бепарво бўлсак, боқий дунёга қай юз билан борамиз?

Бир қанча мусулмон оилалар гўё жамиятда ҳеч бир фақир йўқдай, имон учун қилинадиган ҳеч бир иш қолмаганидай, исроф ва дабдаба билан ўз сармояларини кўкка совуришаётгани ғоят ачинарлидир. Ҳолбуки, Қуръони каримга қулоқ тутсак, айни муддао бўларди.

“Қариндошга, мискин ва йўловчига (хайр-эҳсон қилиш билан) ҳақларини адо этинг ва исрофгарчиликка мутлақо йўл қўйманг! Чунки, исрофгарлар шайтонларнинг биродарларидир. Шайтон эса Парвардигорига нисбатан ўта ношукур эди” (Исро сураси, 26–27-оятлар).

Зотан, исроф ва ҳаром йўлларга пул сарфлашни ташвиқ қиладиган шайтондир. Шайтон васвасасига учадиганлар эса унинг дўстларидир.

 


Имом Бухорий номли ТИИ услубчи-мураббийси

Зилола СУЯРОВА тайёрлади

Мақолалар

Top