Дуо қилиш одоблари тўғрисида биласизми? 

Қуръони каримда “Парвардигорингиз: “Менга дуо қилингиз, Мен сизлар учун (дуоларингизни) ижобат қилай!” – деди. Албатта, Менга ибодат қилишда кибр қилган кимсалар яқинда тубан ҳолатда жаҳаннамга кирурлар” (Ғофир, 60) дейилган. 

Жаноб Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай марҳамат қиладилар: “Бирор мусулмон Аллоҳга дуо қилса, Ундан маъсиятни ва қариндошлик алоқасини узишни (сўрамаса), Аллоҳ унга уч нарсадан бирини беради. Ё дуоси тезда ижобат бўлади, ёки охиратга захира қилиб (сақлаб) қўяди. Ёхуд дуоси баробарида ундан ёмонликни кетказади”. Саҳобалар: “Ундай бўлса (дуони) кўпайтирамиз”, дейишди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Аллоҳ (мукофотини) ҳам кўпайтиради”, дедилар (Имом Термизий ривояти). 

Дуонинг одоблари ушбулардир: 

• Ихлос. 
• Дуони бошлашда ва охирида Аллоҳга ҳамду сано айтиб, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га салавот айтиш. 
• Қабул бўлишига аниқ ишонч билан дуо қилиш. 
• Дуода давомли бўлиш, умидсизликка тушмаслик. 
• Қалбдан дуо қилиш. 
• Тангликда ҳам, фаровонликда ҳам дуони тарк қилмаслик. 
• Аллоҳнинг Ўзидангина ёрдам сўраш. 
• Жуфти ҳалоли, моли, фарзанди ёки ўзини ёмон дуо қилмаслик. 
• Илтижоли паст овозда ҳокисорлик ила сўраш. 
• Дуодан олдин гуноҳларини тан олиб, истиғфор айтиш. Неъматларни эътироф этиб, унинг учун Аллоҳга шукр қилиш. 
• Дуода қофияли сўзлар ишлатмаслик. 
• Рағбат билан ва қўрқув билан сўраш. 
• (Бировнинг) ҳақини олган бўлса, эгасига қайтариб, тавба қилиш. 
• Сўраганларини уч бор такрорлаш. 
• Қиблага юзланиб сўраш. 
• Кафтини очиб, қўлини кўкрак баробарида кўтариб, дуо қилиш. 
• Имкон қадар таҳоратли бўлиш. 
• Дуода бақир-чақир қилиб, ҳаддидан ошмаслик. 
• Ўзидан бошлаш. 
• Таоми, ичимлиги, кийими ҳалолдан бўлсин. 
• Гуноҳ қилишни сўраб ёки қариндошлик риштасини узишни сўраб дуо қилмаслик. 
• Яхшиликка буюриш, ёмонликдан қайтариш ҳам дуо ижобат бўлишига сабабдир. 
• Гуноҳлардан тийилиш. 

Ҳадиси шарифда: “Дуо ибодатнинг илигидир”, дейилган. Демак, биз дуо қилиш орқали савобга эришамиз ва гуноҳларимиз мағфират қилинади. 

“Сўраган эдингиз” китоби асосида тайёрланди

ЎМИ Матбуот хизмати

1-cавол: Дуо қилишда қўлларни кўтариб, юзга суртиш ҳадисларда ворид бўлганми? 

Жавоб: Ҳа, бу ҳақда кўплаб ҳадислар ривоят қилинган:

Анас (розияллоҳу анҳу) айтади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дуога қўл кўтарганларида қўлтиқларининг оқлиги кўриниб турар эди” (Имом Байҳақий). Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дуо қилсалар, қўл бармоқларининг учлари елкалари баробарида бўларди” (Имом Байҳақий).

Сойиб ибн Язид (розияллоҳу анҳу) айтади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дуо қилсалар, қўл кўтарар, кейин юзларига суртар эдилар” (Имом Байҳақий).

Ҳазрат Умар (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дуога қўл қўтарсалар, уни юзларига суртмасдан туширмас эдилар” (Имом Термизий ривояти). 

2-савол: Намоздан сўнг нима деб дуо қилиш керак? 

Жавоб: Баро ибн Озиб (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Эй Парвардигорим, мени, бандаларингни жамлайдиган, тирилтирадиган кунда азобингдан сақла!”, деб дуо қилар эканлар (Имом Муслим ривояти). Муғира ибн Шуъба (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳар намоздан сўнг: “Эй Аллоҳ! Сен ато қилган нарсани ман қилувчи йўқ. Сен ман қилган нарсани берувчи йўқ. Ҳаракат, ғайрат ҳам, буюклик ҳам Сендандир!”, деб дуо қилганлар (Имом Бухорий, Аҳмад ва Муслим).

Жаноб Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Муъоз ибн Жабал (розияллоҳу анҳу)га ҳар бир намоздан сўнг: “Аллоҳумма Рабби, аъинний ъала зикрика ва шукрика ва ҳусни ъибадатик”, деб дуо қилишни ўргатганлар (Имом Аҳмад, Абу Довуд ва Насоий ривоятлари). 

3-савол: Муаззин азон айтаётган вақтда иш қилаётган одам ишларини тўхтатиб азонни эшитиши керакми? Умуман азон айтилаётган вақтда киши нима қилиши керак? 

Жавоб: Азон овозини эшитган одам ишларини тўхтатиб, унга жавоб бериши керак. Унинг жавоби муаззиннинг айтган калималарини такрорлаш билан бўлади. Агар масжидга бораётган бўлса, юришда давом этади. Азон айтилаётганда бирон иш билан машғул бўлиш одобдан эмас. Бу ҳақда Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мана бундай деб буюрганлар: “Қачон муаззиннинг азони эшитилса, у нима деса, шуни айтинглар!” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти). Азондан сўнг дуо қилинади. Зотан, азон билан иқоматнинг ўртасида дуо ижобат бўлади. 

4-Савол: Овқатдан кейин нима учун дуо қилиниб Қуръон ўқилади? 

Жавоб: Таомдан сўнг дуо қилиш суннатдир. Қуръон ўқиш эса машруъ эмас.

Ривоятларда келтирилишича, Расулуллоҳ (алай­ҳиссалом) таомдан сўнг бундай дуо қилардилар: “Алҳамдулиллаҳиллази атъамана ва сақана ва жаъалана минал муслимин” (Бизларни таомлантирган ва сув билан қондирган, бизларни мусулмонлар жумласидан қилган Аллоҳ таолога ҳамдлар бўлсин!)

Ҳазрат Анас (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Жаноби Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Банда бир луқма таом еб ҳам Аллоҳга ҳамд айтса, ё бир қултум сув ичиб ҳам Аллоҳга ҳамд айтса, Аллоҳ таоло уни яхши кўради”, деб марҳамат қилганлар.

 5-Савол: Бизнинг водий томонларда бир одат бор, одамлар қабристон зиёратига борганда, қабр усти ва атрофларига дон сепадилар, бошқа бировлар эса, олиб борган донига дуо ҳам ўқишади. Бу нарса шариатимизда борми? 

Жавоб: Йўқ. У каби ишлар жоҳилият одатларидандир. Қадимда жоҳилият замонларида одамлар қабрлар ёнига дондун қўйиб кетишлари тарихдан маълум.

Қабр усти ва атрофига дон сочиш донни исроф қилишдир. Исроф нафақат бизнинг динимизда, балки барча динларда ман қилинган. 

6-Савол: Халқимиз фарзанд туғилгандан кейин кўп касал бўлса ёки вафот этса кейинги фарзандига Турсун, Турғун, Тўхтахон каби исмлар қўйишади. Бу ширк бўлмайдими? 

Жавоб: “Шу исмни қўйганимиз учун, шу исмнинг таъсирида бола ўлмади”, дейиш ширкдир.

Касал бўлиш ҳам, вафот этиш ҳам Аллоҳ таолонинг изни биландир. Мазкур исмларда эса дуо маъноси бор. Агар дуо фаришталарнинг оминига тўғри келиб қолса, Парвардигори олам уни ижобат қилса, ажаб эмас. Зеро, ота-онанинг дуоси рад қилинмайди.

Фарзандга чиройли исм қўйиш ота-онанинг вазифасидир. 

7-Савол: Кўпинча ёши катта одамлар дастурхон атрофида дуо қилатуриб: “Еган-ичганларимизнинг савобини шу ердан ўтганларга бахшида этдик”, деб айтишади. Шунингдек, бир кишининг бошига оғир иш тушганида: “Худо унинг раҳмини есин” (Худонинг унга раҳми келсин, деган маънода бўлса керак), дейишади. Мана шунақа гапларни айтишда гуноҳ йўқми? “Ота-боболаримизнинг руҳи қўлласин” деган ибора ҳам кўп ишлатилади. Шу ҳақда динимизда нима дейилган? 

Жавоб: Мусулмон кишининг ҳар бир ишида савоб бор. Емоқ, ичмоқ ҳам шулар жумласидандир. Чунки ўша ейилган таомни ҳалол йўлдан топиш учун қилинган ҳаракат, ундан яшаш ва ибодат қилиш учун куч олиш савоб. Модомики, инсон савоб иш қилган экан, унинг ажри ўз номаи аъмолига ёзилишини сўраши ёки ўша савобни кимгадир бағишлаши мумкин. 

“Худо раҳмини есин” дегани Аллоҳ раҳм қилсин, маъносидадир. Расулуллоҳ (алайҳиссалом)нинг: “Сен ердагиларга раҳм қилсанг, Аллоҳ сенга раҳм қилади”, мазмунидаги ҳадисларига мувофиқ юқоридаги сўзларни айтиш гуноҳ эмас. 

“Ўтганлар руҳи қўлласин” дейиш ёки марҳумлардан мадад сўраш жоиз эмас. Биринчидан, Аллоҳдан бошқадан ёрдам сўраш ширк ҳисобланади. Иккинчидан, марҳумлар бировга фойда етказиш ёки ёрдам беришга қодир эмаслар, балки кўплари тирикларнинг дуосига муҳтождирлар. Уламолар айтадилар: “Агар ўлганнинг қўлидан бировга манфаат етказиш келганида, энг олдин ўзига ёрдам берган бўларди”.

ЎМИ Матбуот хизмати

Болага тарбия бериш жараёнида уни уриш тўғри эмас дейди соҳа мутахассислари. Фақат нотўғри иш қилган вақтида унга жазо тариқасида бундай усулни қўллаш ўринли бўлар экан. Бола тарбия қилишда ота-она ҳар доим уларга нисбатан марҳаматли, шафқатли ва севги билан муносбатда бўлишлари лозим. Турли жазо усулларини қўллашдан имкон қадар воз кечиш тарбиянинг яхши самара беришига ёрдам беради. Содир этилган хатони катталаштириш, қаттиқ жазо бериш ва болани бошқалар олдида шарманда қилиш мутлақо жиоз эмаслигини айтилади. 

Мақсад ва ғояларни тушунтиришда улар тушунадиган тил ва услубда етказиш мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки диний ҳақиқатларни тушуниш анча қийин бўлганидан ҳам уларга мисоллар орқали тушунтириб бориш яхши натижа беради. 

Ривоят. Ҳазрати Анас розияллоҳу анҳу шундай ривоят қиладилар:

Инсонларнинг энг гўзал ахлоқи бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хулқлари эди. Мен ёшлигимда, уларнинг хизматларини бажариб юрган пайтимда бир эҳтиёжлари учун мени бир жойга юбордилар. Мен эса (ўша пайтдаги ёшлигимга бориб): “Мен бу ишга бормайман”, дедим. Бироқ кўнглимда Аллоҳниннг Расули буюрган ишга боришим керак деган ниятим бор эди. Шундай деб хаёлимдан ўтказиб, йўлга чиқдим. Йўлда кетиб турсам кўчанинг четида уйнаб турган болалар билан учрашиб қолдим. Улар билан уйнаб, ишимни эсимдан чиқариб қўйибман. Маълум вақт ўтганидан кейин қарасам, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ортимдан бошларини тутиб кулимсираб, қараб турган эканлар. Менга боқиб: “Эй Анас(жон), айтган жойимга бормайсанми?” дедилар. Мен эса: “Ҳа Расулуллоҳ, ҳозир бораман” дедим. Ҳазарти Анас розияллоҳу анҳу ривоятни давом эттириб:

“Аллоҳга қасамки, мен у зотнинг етти ёки тўққиз йил хизматларида бўлдим. Бажарилган бирорта ишим туфайли “Нега бундай қилдинг?”, бажарилмаган бирорта ишим сабабли эса “Нега бундай қилмадинг?” деб айтганларини билмайман”. (Муслим)  

Одоб китобларимизда ота-оналарни фарзандлари билан ширин сўзли, шафқатли бўлишга, уларга озор бермаслик, қийнамаслик, уларни ҳақорат қилмасликка буюрилади. Чунки фарзанд бу наслнинг, хайрли ва яхши ишларнинг давомчисидир. Агар тарбия тўғри берилса ҳақиқатдан ҳам шундай бўлади. Агар нотўғри тарбия берилса, минг афсус ёмон ишларнинг давомчиси бўлади. Фарзанд тарбиясида таёқ ишлатиш масаланинг ечими эмас, ноҳақдан уриш эса ҳаром экани китобларимизда маълум қилинган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ҳадиси шарифларида:

“Енгиллаштиринг, қийинлаштирманг. Мужда (яхши хабар) беринг, нафрат қилдирманг!”, деб буюрганлар.  (Бухорий, Муслим, Абу Довуд) 

Ибни Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам юзига тамға босилган бир эшакнинг олдидан ўтиб қоладилар ва унга қараб:

“Аллоҳ бунга тамға босган кишини лаънатласин” – деб марҳамат қилганлар. (Муслим, “Риёз-ус-солиҳийн”) 

Ушбу ҳадиси шариф ҳайвоннинг юзини куйдирган кишини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг лаънат этишлари, бу ҳаракатнинг гуноҳи кабира эканидан далолат беради. Бир ҳайвонга-ки ноҳақ зулм қилиш Пайғамбарнинг лаънатига сабаб бўлар экан, болаларни ноҳақ уриш, уларга зулм ўтказиш, уларга қўпол муносабатда бўлишнинг мутлақо нотўғри эканини тушуниш қийин эмас.

***

Фарзандларни сахийликка ўргатиб, мол-мулкка бўлган муҳаббатларини кесиш лозим. Чунки молу дунёнинг зарари фойдасидан кўп эканини, барча ёмонликлар айнан дунё севгисидан пай    до бўлишини яхшилаб тушунтириб бориш лозим. Болалар бўш қолган вақтларида ақлий ва баданий фойда бўлган ўйинлар билан ўйнашларига рухсат берилади. Вақти соати келганида ўғил болаларн суннатлаш лозим. Чунки бу Исломиятнинг шиори, аломатидир.

***

Агар фарзанд илм талабида бўлса унга барча шароитини яратиб бериш лозим. Меҳантга қизиқса бирорта фойдали касбни ўргатиш керак бўлади. Боланинг қобилияти қайси соҳага яқин бўлса, ўша йўналишдаги таҳсил ёки касбга йўналтириш лозим. Чунки Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳаракат қилаверинглар, ким нима учун яратилган бўлса, у нарса ўша банда учун осон қилиб қўйилгандир” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти), деб айтганлар. 

***

Қизларга алоҳида ҳурмат ва эҳтиромда бўлиш, уларни кўнглини кўтариб, яхши сўзлар билан эркалаш иболи-ҳаёли бўлиб етишишларида катта ёрдам беради.  

“Бир болага таълим берсанг, жамиятда бир шахс тўғри юради. Агар бир қизга таълим-тарбия берсанг, бутун бир миллат ўнгланади”, дейди ислом олими Абдулҳамид Бодис Жазоирий. 

Ҳикоя. Отажон, мен сизни яхши кўраман!

Бир куни бир одам янги олган машинасини созлаш билан машғул бўлиб турганда, олти ёшли ўғли ердан тош олиб, машинанинг ён тарафига чизиб, тирнади. Буни кўрган отанинг ғазаби тошиб, ўғлининг қўлидан тутиб, чизган қўлига бир неча марта урди. Отанинг қўлида мурувват (болт-гайка)ларни қотириб-бўшатадиган калит (ключ) бор эди. У ўзи сезмаган ҳолда ўғлининг қўлига ўша калит билан урган эди. Бунинг натижасида ўғилнинг бармоқлари кесилиб, шифохонага ётқизилди. Болакай уни кўргани келган отасидан: “Бармоқларим қачон ўсиб чиқади?” деб сўради. Бу гапларни эшитган ота эса, аламига чидай олмай, машинанинг олдига бориб, уни тепа бошлади. Чарчаб, ўтириб қолганда, машинанинг эшигига чизилган чизиқларга назар солди. Яхшилаб қараса, ўғли “Отажон, мен сизни яхши кўраман” деб ёзган экан. 

Муҳаббат ва ғазабнинг чегараси йўқ. Ғазабинг тошган пайтда турли қарорлар қабул қилиб, кейин ҳаётинг давомида ўша қарорларингга надомат қилиб юрмаслигинг учун нафсингга, то у тинчлангунича, фурсат бер. 

Улуғбек Султоновнинг 
"Ота-онага хизмат қилиш 
одоблари" китобидан олинди

ЎМИ Матбуот хизмати

Самарқанд вилоятида хотин-қизлар ўртасида ўтказилган Қуръон мусобақасининг иккинчи (вилоят) босқичи натижалари билан танишинг!

Ҳифз йўналиши:

26-40 ёш:

1. Нафиса Зоирова

Тиловат йўналиши

18-25 ёш:

1. Нуриддинова Захрохон
2. Хушвақтова Сурайё
3. Нарзуллаева Моҳирўй

26-40 ёш:
1. Имомова Моҳигул
2. Рузиева Севара
3. Абдиева Муҳайё.

Ғолиб ва совриндорларга ташкилотчилар томонидан диплом ва совғалар тақдим этилди.

Ўзбекистон Қуръон мусобақасини Muslim.uz да кузатинг.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ер юзи аҳолисининг сони йилдан йилга ортиб бораётгани аҳолишуносларни, сиёсатчиларни, экологларни ва бошқа соҳа вакилларини ўйлантириб келаётган энг долзарб масала саналади. Уларни нима ташвишга солиши аён: озиқ-овқат етишмаслиги, ичимлик суви танқислиги, табиий ресурсларнинг чеклангани ва бошқалар.

Озиқ-овқат танқислиги дегани ҳақ гап эмас. Зеро, меҳрибон Парвардигоримиз: Ер юзида ўрмалаган нарса борки, уларнинг ризқи Аллоҳнинг зиммасидадир. У уларнинг турар жойларини ҳам, борар жойларини ҳам билур. Ҳаммаси очиқ-ойдин китобдадир” (Ҳуд, 6), дея Ер юзида қадам ташлашга жой қолмайдиган даражада одам кўп бўлса ҳам, биргина одам қолса ҳам ризқини берувчи Ўзи эканини айтиб инсонларни хотиржамликка даъват қилиб қўйибди.

Бу ўринда етишмайди, дейишнинг ўрнига озиқ-овқат нотўғри тақсимланган дейилса, тўғри бўлади. Негаки, дунёнинг қайси бурчида одамлар бир бурда нонга зор бўлиб турган паллада бошқа ерида шу қадар кўп нон исроф бўладики, ана шу исроф бўлаётган нон билан бемалол бошқа бир мамлакат аҳолисини туйдириш мумкин. Буни бир рўзғорнинг қора қозони қайнамай, болалари очликдан ухлай олмай тўлғониб ётган чоқда қўшниси энг сархил таомларни керагидан ортиқ еб-ичиб, ортганларини қўл ҳам теккизмасдан ахлатга отиб, еганларини ҳазм қила олмай ухлай олмаётганига менгзаш мумкин.

Ичимлик суви ва табиий ресурслар алоҳида мавзу. Биз бу мақоламизда Навоий бобомизнинг “Деҳқон тўйса – эл тўяр” деган ҳикматидан келиб чиқиб, билганимизча деҳқончиликка дахлдор масала ҳақида сўз юритмоқчимиз.

Тараққийпарвар олимлар инсониятни етарлича озиқ-овқат билан таъминлаш, қорнини тўйдиришнинг илмий асосларини ўйламоқда. Бу борада турли агроэкологик, биологик, биотехнологик, биохимик ва бошқа, биз номини ҳам билмайдиган соҳаларда изланишлар олиб борилаётир. Жумладан, умрининг йигирма йилини гуруч етиштириш самарадорлигини оширишга бағишлаган Норман Апхофф Корнелл қишлоқ хўжалиги тараққиёти университети қошидаги Корнелл халқаро озиқ-овқат институти директори эди. У 1990 йиллар бошида Мадагаскарга тропик ўрмонларни сақлаб қолишга ҳисса қўшиш мақсадида йўл олади ва у ердан миллионлаб инсонларни очликдан ва тўйиб овқат емаслик балосидан қутқариб қолишга ёрдами тегишига ишончи ортиб қайтади.

Апхофф Мадагаскарда 1983 йил француз руҳонийси Анри де Лолани ишлаб чиққан “Гуруч ҳосилдорлигини ошириш” методи билан танишади. У сув бостирилган далага ёш ниҳолларнинг бир-биридан одатдагидан олисроқ масофага қадалганини кузатади. Гуруч ниҳоллари орасида ўсган ёввойи ўтлар бирданига эмас, навбати билан орадан муайян вақт ўтгандан сўнг юлиб олинади. Ана шу оддийгина метод “Гуруч етиштириш самарадорлигини ошириш”(SRI) методи деб аталади. Бунда сув тежалади, уруғ учун кам маблағ сарфланади ва кўп ҳосил олинади.

SRI Мадагаскар далаларида тажрибадан ўтказилгандан сўнг ҳосилдорлик тўрт баробар ошган. Буни кўрган Апхофф унинг фаол тарғиботчисига айланади. У 1998 йилдан бошлаб нодавлат ташкилотлар ва маҳаллий мутахассислар иштирокида SRIни Осиё ва Африкага, ундан сўнг Лотин Америкасига тарқатишда фаол иштирок этади.

“International Network” веб-сайти тарқатган хабарга кўра, тез орада Хитой, Ҳиндистон, Покистон, Индонезия, Вьетнам, Камбожа ва бошқа мамлакатлардан 10 миллионга яқин кичик фермерлар SRI дан тўлиқ ёки қисман фойдаланишга ўтади.

Ушбу метод буғдой, тариқ ва бошқа экинларга ҳам муваффақиятли равишда қўлланмоқда.           

Мисли кўрилмаган ҳосилдорлик

 ген инженерлигининг кераги ҳам йўқ

 Ҳиндистоннинг Бихара штатидаги кичик фермер 2015 йилда генетик модификация қилинган уруғлар ва пестицидлардан фойдаланмасдан гуруч, картошка ва буғдой етиштириш бўйича рекорд ўрнатди.

 Қишлоқ хўжалиги экологиясининг “Гуруч етиштириш самарадорлигини ошириш” (ингл. System of Rice Intensification – SRI) методини қўллаган фермер ҳосилдорликни бурунги йиллардагидан тўрт баробар оширишга эришди. Қишлоқ хўжалиги вазирлиги вакили SRIни “инқилоб” дея баҳолади.

 SRI методини қўллаган фермер кичик далага унчалик кўп бўлмаган кўчатларни бир-биридан одатдагидан узоқроқ масофага экади. Бунда тупроқ керагича қуруқ ҳолатда сақланади, ўсимлик атрофида ўсган бегона ўтлар тупроқни кислород билан бойитишга хизмат қилсин учун секин-аста навбати билан юлиб ташланади. “The Guardian”да яқинда  чоп этилган мақолада  бу метод “озроқ, лекин самаралироқ” деб баҳоланди. 

Фермер Суманто Кумарга ушбу метод гектаридан тўрт-беш тонна олинган ҳосилдорликни 22,4 тоннага етказишга имкон берди.                       

 Агроэкология – “ягона илинж” 

БМТнинг Халқаро қишлоқ хўжалик билимлари, фани ва технологияси тараққиётини баҳолаш ташкилоти ва Жаҳон банки ҳомийлигида ўтказилган тадқиқот ишлари шуни кўрсатадики, агроэкология – дунё аҳолисини тўйдирмоқнинг ягона воситасидир. 

“The Guardian” хабар қилишича, SRIнинг фавқулодда потенциали бор:  “SRI узоқ вақтга чидамли, ҳар қандай шароитга мослашувчан маҳсулотни ва кўп ҳосилни қўшимча харажатларсиз олиш имконини пайдо қилди. Бу айни бугуннинг талабидир. Чунки сайёрамиз аҳолисининг еттидан бир қисми оч қолмоқда ва гуручга бўлган талаб тўхтовсиз ортиб бораётир. Ҳатто фермерлар ҳосилдорликни 30 фоизга ошира олган тақдирда ҳам очлик билан курашиш муаммоси ҳал бўлмайди”.

Бихара штати Қишлоқ хўжалиги вазирлиги вакили доктор Сурендра Чаурасса давлат агентлиги нега ҳозирги вақтда фермерларни SRI га ўқитишга бинойигина маблағ сарфлаётганига изоҳ берар экан, жумладан, бундай деган эди: “Фермерлар озроқ уруғ, камроқ сув сарфлайди, химикатларни ҳам кам ишлатади ва катта пул сарфламасдан туриб жуда мўл ҳосил олади. Бу – инқилобий ҳодиса. Мен бошида бунга ишонмаган эдим, аммо энди ишончим комилки, бу ҳодиса фермерликка муносабатни буткул ўзгартириб юборади”.

Ҳа, ана шу мўл ҳосил фермерлар ҳаётига ижобий таъсир этди. Бихаралик фермерлардан бири “...менинг ҳаётим тамоман ўзгариб кетди. Энди фарзандларимни мактабга юбора оламан, соғлигимни тиклаш учун сарфлашга етадиган пулим бор, даромадим ҳам жуда яхши”, дейди.

(Давоми бор)

Дамин ЖУМАҚУЛ

ЎМИ Матбуот хизмати