Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай марҳамат қилдилар: “Аллоҳ таоло ризқини кенг қилиши ва ажалини кечиктириши кимни қувонтирса, у силаи раҳм қилсин” (Бухорий ва Термизий).

Силаи раҳм дейилганида, қариндошлик алоқаларини мустаҳкамлаш тушунилади. Соддароқ ифодаласак, қавм-қариндош, ёру биродарлар билан ўзаро борди-келдини узиб қўймаслик, доимо қондошлар, айниқса, улар орасидаги бетоблари ва ҳожатмандлари ҳолидан хабар олиш, қўлдан келганича уларнинг оғирини енгил қилиш каби улуғ инсоний фазилатларга силаи раҳм дейилади.

Мўътабар ақида китобларимизда, жумладан, “Ақоиди Насафий”да бундай дейилади: “Ажал биттадир”.

Шундай экан, умрни узайтиришни қандай тушуниш керак?

Баъзи уламолар бундай жавоб берганлар: “Амалларда баракот ва тавфиқ ҳосил бўлиши умрнинг бекорга ўтмаслигидир. Бу худди унинг узайганига ўхшайди”.

Айрим уламолар, силаи раҳм ўлганидан кейин яхшилик билан ёдланишига сабабдир, бу умрнинг маънан узайишидир, дейишган.

Баъзи ҳадис олимларига кўра, ажалнинг кечикиши дейилганида умрнинг ортиши эмас, балки Аллоҳ силаи раҳм қилувчининг наслидан хайрли зурриёт чиқариши тушунилади. Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурида “Ким силаи раҳм қилса, ажали кечиктирилади”, дейилганида, у зот бундай марҳамат қилдилар: “Умр узаймайди. Аллоҳ таоло: “Бас, қачон уларга ажаллари келса, уни бирон соатга орқага ҳам, олдинга ҳам сура олмайдилар” (Аъроф, 34), дея огоҳлантирган. Аммо киши силаи раҳм қилса, унинг ортидан дуо қиладиган хайрли зурриёти бўлади” (Табароний ривояти).

Бу масалага Ибн Ҳажар Асқалоний бундай шарҳ келтирган: “Умрнинг узайиши дейилса, бандани тоатга йўллаш ва охират учун фойдали амалларни бажаришга иштиёқ бериш, вақтини бекорга ўтказишдан сақлаш орқали умрини баракотли қилиб қўйиш тушунилади. Пайғамбаримиз алайҳиссалом умматларининг умри бошқа умматларга нисбатан жуда қисқалигини айтиб, дуо қилганларида, Қадр кечаси берилган. Зеро, ким ушбу кечага етишиб, уни тоат-ибодат билан ўтказса, саксон уч йил ибодат қилганнинг савобини олиши ҳақида ҳадислар бор.

Хуллас, силаи раҳм тоатнинг ортиши ва гуноҳларнинг камайишига сабабдир, у орқали банда ўзидан яхши хотира қолдиради ва ўлганидан сўнг ҳам унга савоб ёзилиб тураверади. Мўминга асқатадиган нарсалар ичида ўзидан кейин фойдаланиладиган илм, садақаи жория ва солиҳ фарзанддир”.

“Кутуби ситта” асосида

Содиқ НОСИР

тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ҳошид ибн Исмоил деди: “Бухорий биз билан Басра шайхларининг дарсларига қатнар эди, у пайтда ҳали йигит эди. Бир неча кун ўтса ҳам у ёзмас эди. Ўн олтинчи кундан кейин уни маломат қилдик. У: “Кўп гапирдинглар, қани ёзган нарсаларингни менга кўрсатинглар-чи”, деди. Ёзган ҳадисларимизни унга кўрсатган эдик, у 15 мингта ҳадис зиёда қилди. Уларнинг барчасини ёддан ўқиди. Ҳаттоки, биз унинг ёдлаганларидан ўзимизникини тўғрилаб олдик”.

Муҳаммад ибн Азҳар Сижистоний деди: “Сулаймон ибн Ҳарбнинг мажлисида бўлдим. Бухорий ҳам биз билан эшитар эди, лекин ёзмас эди. Талабалардан биридан: “Унга нима бўлган, нега ёзмайди?” деб сўрашди. У: “Бухорога қайтиб бориб, ёддан ёзади”, деб жавоб берди.

Ибн Адий Ҳофиз деди: “Бағдоднинг бир неча машойихлари шундай деяётганларини эшитдим: “Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий Бағдодга келибди. Унинг келганини ҳадис соҳиблари эшитиб, жамланиб унинг ҳифзини имтиҳон қилиб кўришни хоҳлашибди. Кейин юзта ҳадисни таёрлашибди ва уларнинг матнларини ҳамда санадларини алмаштириб қўйишибди. Бир исноднинг матнини бунисига, бошқа исноднинг матнини эса бунисига қилишибди. Бу матннинг иснодини бошқа бошқа матнга ўзгартириб қўйишибди. Уларни ўн кишига бериб, ҳар бир кишига ўнтадан ҳадис беришибди. Мажлисга борганда уларни Бухорий айтиб беришини айтишди. Мажлис учун ундан ваъда олишди. Уларнинг барчалари мажлисда ҳозир бўлишди. Хуросон аҳлидан бошқа жамоалар ҳам келиб, улардан ташқари Бағдоддан ҳам одамлар келди. Одамлар хотиржам бўлиб олганларидан сўнг ҳалиги ўн кишидан бири сўз бошлаб, тайёрлаб қўйилган ҳадислардан бир ҳадисни сўради. Бухорий: “Мен уни билмайман”, деди. Шу йўсинда бирма-бир савол сўрардилар, Бухорий эса, ҳар бир сўровчига “Мен уни билмайман”, дер эди. Мажлисга келган уламолар бир-бирларига қараб қўяр эдилар ва “У одам тушунди”, дер эдилар. Нима бўлганини англамаганлар эса, Бухорийнинг ҳолатини ожизликка йўйдилар, хатога йўл қўйди ва ҳифзи яхши эмас экан, деб гумон қилдилар.

Сўнг ўша ўн кишидан бири чиқиб, ўша чалкаштирилган ҳадислардан бири ҳақида Имом Бухорийдан сўради. Имом Бухорий: “Билмайман”, деди. Кейин бошқаси ҳақида сўради. Имом Бухорий: “Билмайман”, деди. У шундай қилиб ўнта ҳадисни бирма-бир сўради. Бухорий эса, унга “Билмайман”, деб турди.

Сўнг учинчи, тўртинчи... ўнинчи муҳаддис чиқиб, чалкаштирилган ҳадисларнинг барчасини сўраб бўлишди. Бухорий эса, “Билмайман”дан нарига ўтмасди. Улар ҳадисларини айтиб бўлишганларини билгач, биринчи ҳадис айтган кишига юзланиб: “Сен биринчи ҳадисни бундай айтдинг, тўғриси бундай бўлади, иккинчи ҳадисни бундай айтдинг, тўғриси бундай бўлади” деб, ўнта ҳадисининг хатосини ва тўғрисини айтиб берди. Ҳар бир матнни ўз санадига, ҳар бир санадни ўз матнига қўйди. Бошқаларга ҳам шундай қилди. Шунда одамлар унинг ҳифзига тан бердилар, унинг фазлини эътироф этдилар”.^[1]

Ҳофиз Ибн Ҳажар айтади: “Бу ўринда Бухорийга тан берилади. Унинг хатоларни тўғрилаб қўйишидан ажабланилмайди, балки ўша одамлар айтган хатоларни ҳам бир мартада эслаб қолганидан ажабланса бўлади”.^[2]

Муҳаммад ибн Ҳамдуя айтади: “Бухорийнинг бундай деганини эшитдим: “Юз минг саҳиҳ ҳадисни, икки юз минг саҳиҳ бўлмаган ҳадисни ёд биламан”.^[3]

Варроқи ундан бир куни: “Ҳифзнинг бирор давоси борми?” деб сўради. Бухорий: “Ҳифзга кишининг жуда қизиқиши ва доимий қараб туришдан бошқа даво билмайман”, деб жавоб берди.

Бухорий деди: “Саҳиҳ ҳадисни заиф ҳадисдан ажратмагунимча, раъй аҳлининг китобларини ўқиб чиқмагунимча, ҳадисдан дарс беришга ўтирмадим. Басрада бирорта ҳадис қолдирмай ёзиб келдим”.^[4]

У яна дейди: “Керакли нима бўлса, ҳаммаси Қуръон ва суннатда бор, деб биламан”. Ундан: “Буни билиш мумкинми?” деб сўрашди. У: “Ҳа”, деб жавоб берди.^[5]

Ҳасан РАСУЛОВ,

Ҳадис мактаби ўқитувчиси 

ЎМИ Матбуот хизмати

Жамолиддин Қосимий.Ҳаёт ал-Бухорий.-Байрут.Дорул нафоис,1992.16-20-бетлар.

Ҳаловат ҳалолликда. Динимиз таълимотлари инсон табиатига бағоят уйғундир. Кўнгил поклик ва ҳалоллик истайди. Ишонмасангиз, ўзингиз синаб кўринг. Масалан, бирор нопок, ножўя иш қилаётган кимсани кўрдингиз ёки ўзингиз шундай иш содир этиб қўйдингиз дейлик. Яратганнинг азобидан қўрқасиз, ичдан эзиласиз, ўзингиздан уяласиз, афсусланасиз, юрагингизнинг қаеридир зирқирайди.

Ҳаловат ибодатда. Бугун “оммавий маданият” жарчилари “лаззатлар кони” дея оғиз кўпиртираётган кўнгилхушликлар замирида биргина саждада ҳузур-ҳаловатнинг мингдан бирини ҳам топа олмайсиз.

Ҳаловат тақвода. Буни ҳали қалбини шайтон тўлиқ эгаллаб улгурмаган фосиқлар ҳам эътироф этади. Чунки улар қилаётган номаъқул ишлари бошида завқ туйишса ҳам сўнгра афсусланади. Чунки кўнгиллари ҳаловат топмайди.

Ҳаловат Аллоҳни эслашда. Балиқ сувда, одам эса Аллоҳни эслашда ҳаловат топади. Шу боис мўмин қалби безовта бўлмайди. Яратган меҳрибонимиз: “...Билингиз, Аллоҳнинг зикри билан қалблар ором олади” (Раъд, 28), деб марҳамат қилган.

Ҳаловат тўғрисўзликда. Мўминни бошқалардан ажратиб турадиган муҳим сифатлардан бири тўғри сўзлашдир. Ҳадисда мўмин қўрқоқ, бахил  бўлиши мумкин, аммо ёлғончи бўлмайди, дейилган. Ёлғончи, ҳийлагар одам айби фош бўлишидан нуқул хавотирда юради, ҳаловати бўлмайди.

Бу рўйхатни яна давом эттириш мумкин. Гапнинг лўндаси: ҳаловат мўминга хос фазилатлардадир. Имони комил бўлсагина, инсон камолотда юксалади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг 2018 йил 5 февралдаги “Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимидаги вакилликлар, масжидлар, халқаро марказлар ҳамда илмий мактабларда “Араб тили” бўйича пуллик ўқув курсларини ташкил этиш тўғрисида”ги 01А/017-сонли буйруғига кўра Имом Бухорий халқаро марказида “Араб тили” бўйича пуллик ўқув курси ташкил этилди. Бу ҳақда Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази расмий сайтида хабар берилди. 

Хабарда ўқув курси давомийлиги уч ой этиб белгилангани, дарслар Ўзбекистон мусулмонлари идорасида тасдиқланган ўқув режаси ва ўқув дастури бўйича Имом Бухорий халқаро марказининг илмий ходимларидан иборат ўқитувчилар томонидан ўтказилиши маълум қилинган. 

Бундан ташқари, 2018 йилнинг 1 мартидан бошлаб Самарқанд вилояти бўйича фуқаролардан тушган аризаларга кўра 40 нафар тингловчилар араб алифбосидан дарс машғулотларини бошлагани қайд этилган. 

Шу куни Имом Бухорий халқаро марказида “Араб тили” ўқув курсининг очилиш маросими бўлди. Тадбирда Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакили ўринбосари Хайрулло Сатторов, Самарқанд ҳадис илми мактаби раҳбари Олимхон Юсупов ва марказ илмий ходимларидан иборат ўқитувчилар иштирок этгани айтиб ўтилган. 

ЎМИ Матбуот хизмати

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев бугун, 2 март куни Навоий вилоятига ташриф буюрди. Бу ҳақда Президент матбуот хизмати хабар берди. 

Ташрифдан мақсад жойларда амалга оширилаётган бунёдкорлик ишлари, ижтимоий-иқтисодий ислоҳотларнинг бориши билан танишиш экани айтиб ўтилди.

ЎМИ Матбуот хизмати