Англиянинг “Челси” футбол клуби раҳбарияти Рамазон ойи муносабати билан 26 март куни клубга тегишли “Стемфорд Бридж” стадионида мусулмонлар учун жамоавий ифторлик ташкил этишини маълум қилди.
Инглиз клуби ўзининг расмий сайтида берган баёнотида нонушта “Стамфорд Бридж” да ташкил этилиши ва бу Буюк Британиядаги энг йирик тадбир саналишини қайд этган.
Маъмуриятининг қўшимча қилишича, барча масжидлар, клуб аъзолари, мухлислар ва мусулмон мактаб ўқувчилари клуб ходимлари ҳамроҳлигида ифторликка таклиф қилинади.
"Челси" хайрия фонди раҳбари Саймон Тейлор бундай деди: "Мен Рамазон чодири лойиҳаси билан биргаликда очиқ ифторлик эълон қилишдан мамнунман. Биз премерь-лигада бундай тадбирни уюштирган биринчи клуб бўлганимиздан жуда фахрланамиз. Яна шуни ҳам таъкидлаш керакки, Рамазон ойини нишонлаш ва мусулмон жамоамизга ифтор ташкил этиш бу диний бағрикенгликни тарғиб қилиш бўйича фаолиятимизнинг муҳим жиҳати ҳисобланади ва меҳмонларни 26 март куни кутиб олишни сабрсизлик билан кутяпман”.
“Рамазон чодири” лойиҳаси асосчиси ва бош директори Омар Салҳа шундай деди: “Сўнгги ўн йил ичида “Рамазон чодири” лойиҳаси турли миллат вакилларидан иборат ярим миллиондан ортиқ кишини жамлади. Уларни Рамазон байрами ва ифторлик бирлаштирди.

ЎМИ ходими И.Аҳмедов тайёрлади.

14 март куни Наманган вилоятидаги “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юртига Ўзбекистон мусулмонлари идораси “Қуръони карим ва тажвидни ўргатиш” бўлими мудири Шайх Алижон қори Файзуллохон Махдум ўғиллари ташриф буюриб, таълим муассасаси фаолияти билан танишди. Шу билан бирга билим юртининг устоз ва талабаларига илмий-маърифий суҳбат қилиб берди.
Шайх ҳазратлари маърузаси давомида илм олишнинг машаққати ва улуғ олиму уламоларимизнинг бу йўлда чеккан заҳматлари ҳақида сўз юритиб, ҳаётий воқеалардан мисоллар келтирди. Суҳбат давомида Шайх Алижон қори ва талабалар ўртасида қизиқарли савол-жавоблар ҳам бўлиб ўтди.
Тадбир якунида билим юртига “Вақф” хайрия жамоат фонди томонидан “ақлли доска” ҳадя этилди.
Қизиқарли ва манфаатли кечган давра суҳбати якунида хайрли дуолар қилинди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ҳар бир илмда бўлгани каби, қироат илмида ҳам бир қанча истилоҳлар мавжуд. Уларни яхши фарқламай туриб, бу борада бирор нарсани яхши англаш қийин. Уларнинг асосийлари «ҳарф», «қироат», «ривоят», «тариқа» истилоҳларидир.

Қироат илми истилоҳида «ҳарф» деб бир калиманинг маълум бир шаклда ўқилишини айтилади. Масалан, имом Ҳамза Ибн Абу Лайлодан айрим ҳарфларни олган, дейилса, имом Ҳамза баъзи калималарни Ибн Абу Лайлодан маълум бир шаклда ўқишни ўргангани тушунилади. Шунингдек, ҳарф сўзи умумий бир услубда ўқишга ҳам ишлатилади. Масалан, Алқама Ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳарфида ўқирди, дейилса, Ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг қироатида ўқирди, деб тушунилади.

«Қироат» сўзи луғатда «ўқимоқ» деган маънони англатади. Қироат илми истилоҳида эса  «қироат» деганда Қуръон ўқиш илми имомларидан бирининг Қуръон ўқишда нақл ва ривоятга асосланган ҳолда бошқа имомлардан бошқача йўл тутиши, қироат қилиши тушунилади. Бунда турлилик бир нутқ товуши ўрнига бошқасини айтишда бўладими  ёки нутқ товушларини талаффуз қилишда турлича нутқ қилишда бўладими, барибир.  Бошқача қилиб айтганда, бирор қироат имоми томонидан йўлга қўйилган маълум ҳарфларнинг тартибли равишдаги жамланмаси «қироат» бўлади.

Банно раҳматуллоҳи алайҳи: «Қироат – Қуръон калималарини адо этиш ва нақл қилувчига нисбат берган ҳолда улардаги турлиликларни билиш суратидир. У суннат ва ижмога асосланган бўлади», деган.

Закарийё Ансорий раҳимаҳуллоҳ: «Қироат – бу Қуръоннинг ҳар бир бўғинини устозлар ўргатгани каби ўқишдир», дейди. Ушбу таърифлардан маълум бўладики, қироат Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ишончли кишилардан иборат муттасил, яъни  узлуксиз санад билан нақл қилинган бўлиши шарт, бўлмаса қироат ҳисобланмайди. Мазкур ўн қироатнинг барчасида бу шарт мавжуд.

«Ривоят» аслида «сув билан қондириш» маъносидан келиб чиққан. У луғатда бирор хабарни кўриб ё эшитиб, нақл қилишни англатади. Қироат илмида эса, «ривоят» атамаси бирор қироат имомининг қироати шогирдлари томонидан нақл қилинишига ишлатилади. Қироат имомлари қироатда айрим ўринларни икки-уч хил ўқиган ва одатда унинг бирини бир шогирдига, иккинчисини бошқасига ўргатган. Унинг қироатидаги бу турлилик шогирдларининг нақлида акс этган. Шу боис, бир қироатнинг ривоятлари орасида бироз фарқ мавжуд. Хуллас, имомнинг қироатини ўрганиб, бошқаларга ўргатиш «ривоят» бўлади ва бу ишни амалга оширган шогирд «ровий» деб юритилади.

«Тариқа» луғатда «йўл», «тутум» маъноларини билдиради. Истилоҳда эса  қироат ровийларидан бирор қироат имомининг қироати бошқалардан фарқли нақл қилинишига айтилади. Қироатдаги ровийдан қуйида бўлган ҳар қандай ўзига хос йўналиш «тариқа» дейилаверади.

Мисол: Имом Осим Қуръони каримни тобеинлардан ўзи ўрганган шаклда қироат қилган бўлиб, унинг ушбу ўзига хос ўқиши «қироат» дейилади. Унинг қироатини Ҳафс ва Шуъба деган шогирдлари ривоят қилган. Аммо Осим айрим калималарни икки-уч хил ўқитган. Уларнинг бир турини Ҳафс, иккинчисини Шуъба ривоят қилган. Ҳафс ривоят қилгани «Ҳафснинг Осимдан қилган ривояти» деб, Шуъба нақл қилгани «Шуъбанинг Осимдан қилган ривояти» деб юритилади. Ушбу ровийлар ҳам имомдан ўрганган қироат турларини маълум тартибга солиб шогирдларига таълим берган ва бошқа имомлардан ҳам айрим ҳарфларни нақл қилган. Натижада уларнинг қироатларида ҳам айрим калималарнинг ўқилишида турлилик юзага келган. Бу ҳарфларнинг бирини бир шогирди нақл қилган бўлса, иккинчисини бошқаси нақл қилган ва бу ҳолат «тариқа» деб юритилган.

Масалан, Амр ибн Сабоҳ ва Фазл ибн Яҳёлар Ҳафсдан Қуръон ўрганар экан, унинг айрим ҳарфларини Амр, айримларини Фазл нақл қилган. Амр нақл қилгани «Амрнинг тариқаси» деб, Фазл ривоят қилгани «Фазлнинг тариқаси» деб айтилган. Худди шунингдек, ровийнинг шогирдлари ҳам ўзлари ўрганган қироатдаги турли ҳарфларни шогирдларига таълим берган ва улардан ҳам бу турлиликни шогирдлари нақл қилган. Аммо унинг бир қисмини бир шогирд нақл қилган бўлса, бошқа қисмини иккинчи бир шогирд нақл қилган. Туруқлар шу зайлда вужудга келган. Ровийнинг ва ундан кейинги барча табақалар қироатидаги турлилик истилоҳда «тариқа» деб юритилган.

Шунга кўра, имом Шотибий ўз санади орқали Ҳафснинг қироатини ривоят қилган бўлса, имом Жазарий бошқа бир санад орқали Ҳафснинг яна бир қироат йўналишини нақл қилган. Уларнинг орасида йигирматача фарқ бор, холос. Ушбу фарқ сабабидан олдингисини «Шотибий тариқаси», кейингисини «Жазарий тариқаси» деб юритилади. Асосий фарқ қироатларда бўлади. Ривоятларда фарқлар анча кам бўлади, тариқаларда эса фақатгина саноқли тафовут учрайди.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, мазкур қироат, ривоят ва тариқаларнинг барчаси илмий асосда саҳобалардан нақл қилинган. Бунда ҳеч ким бирор ҳарфни ўзича ўқиши мумкин бўлмаган, фақат нақл асосида иш кўрилган. Шу билан бирга, уларни мазкур қори, ровий ва тариқа эгаларидан бошқа ўнлаб, юзлаб кишилар ҳам нақл қилган. Мазкур кишилар ўша қироат, ривоят ва тариқаларда Қуръон ўқишда бошқалардан машҳур бўлиб кетгани, шу билан ном чиқарганлари учун уларга нисбат берилган, холос.

Йигирманчи асрнинг кўзга кўринган қироат уламоларидан мисрлик Абдулфаттоҳ Қозий раҳматуллоҳи алайҳ шундай дейди: «Қироатнинг муайян бир шахсга нисбат берилиши ўша киши шундан бошқа қироатни билмайди ёки бу қироатни ундан бошқалар билмайди дегани эмас. Аксинча, бир қироатнинг бир кишига нисбат берилиши мазкур қироатга унинг моҳир ва билимдон бўлганини, ўша қироатни кўп ўқиб, ўқитганини билдиради, холос. Бу эса, албатта, унинг бундан бошқа қироатларни билишини, бу қироатни ундан бошқалар ҳам ривоят қилишини тўсмайди».

“Имом Бухорий” номидаги Тошкент ислом институти

 4-курс талабаси Мухторов Мавлонбек

Ҳаммаларимизга маълумки юртимиз бўйлаб ҳар бир соҳада ўзгача ривожланиш, юксалишлар бўлмоқда. Албатта ушбу ривожланишлар диний соҳага ўз таъсирини кўрсатмоқда. Кундан-кунга юртимиздаги масжидлар ўзгача чирой очиб, мўъмин-мусулмонларнинг эмин-эркин ибодат қилишлари учун қулай шароитлар яратилмоқда.

Юртимизга баҳор келиши муносабати билан юртимиз бўйлаб жуда кўп хайрли тадбирлар бошланди десак асло муболаға бўлмайди. “Яшил макон” умуммиллий лойиҳаси, кўчаларни ободонлаштириш ишлари, манзарали ва мевали кўчатларни экиш ишлари бўладими, ҳар бирининг негизида ота-боболаримиздан бизгача қолган меъроснинг бир намунаси десак асло муболаға бўлмайди.

Келгусида эса бутун мусулмон умматининг муқаддас ибодатларини ўзида жам қилган Моҳи Рамазон эшик қоқиб келмоқда.

Албатта Рамазони шарифга ҳар бир мўъмин-мусулмон ўзгача тайёргарлик кўради. Ҳам руҳан, ҳам маънан тайёрланади. Моҳи Рамазон ойларининг кунини рўзадорлик ила, кечаларини эса, масжидларда ташкил қилинадиган Хатми-Қуръонлари ила ўтказадилар.

Шу муносабати билан Андижон вилоятида ҳам Рамазон ойига пухта тайёргарлик кўриш, масжидларда намозхонлар учун қулай шарт-шароитлар яратиш мақсадида бир қатор ободонлаштириш, тозалов ишлари олиб борилмоқда.

Ушбу қилинаётган ободонлаштириш ишларини кўздан кечиришлик, талаб даражасида қилишликни назорат қилишлик, Рамазон ойини масжидларда муносиб кутиб олишликни ташкил қилишлик юзасидан масжидларда амалга оширилаётган ишлар билан танишиш мақсадида бугундан бошлаб Андижон вилояти бош имом-хатиби Мирзамақсуд домла Алимов вилоятдаги масжидларга ташрифини бошлади. Бугун эса вилоят бош имом-хатиби томонидан Андижон шаҳридаги бир қатор масжидлар кўздан кечирилди. Аниқланган камчиликлар соҳа мутахассислари ёрдамида бартараф этиш чоралари кўрилди. Масжидларда намозхонлар учун яратилинаётган шароитлар бўйича ўзининг бир қатор кўрсатма ва топшириқларини бериб ўтдилар.

Вакиллик матбуот хизмати

Сохта салафийлар дунёнинг қаерига бормасин, мусулмонлар орасида тушунмовчиликлар, ихтилофлар ва ташвишлар авж олади. Бугунги кунда уларнинг аҳли сунна вал-жамоадан оғишгани, улар на саҳобалар ва на тобеъинлар йўлидан юрмаётганлари ўз исботини топиб улгурган. Кўплаб уламолар томонидан уларнинг бузғунчи ғояларига нисбатан илмий раддиялар эълон қилинган. Жумладан ХIХ асрда яшаб, ижод этган машҳур ҳиндистонлик олим Муҳаммад Сиддиқ Ҳасан ал-Қанужий (1832-1890) сохта салафийлар ҳақида фикр билдириб, бундай дейди: “Ҳозирги кунда бир риёкор ва шуҳратпараст гуруҳ пайдо бўлган бўлиб, улар Қуръон ва ҳадисни билиш ва унга амал қилишни даъво қилмоқда… Ажабланарлиси шундаки, улар ўзларини энг ихлосли ва тақводор, деб бошқаларни мушриклар деб номламоқда. Улар энг мутаассиб ва динда ғулувга кетган кишилардир. Бу диндан эмас, балки Ер юзида тарқалган фитна ва катта фасоддир” (“Тақлидул-аимма” 16-17 бетлар].

Ўтган асримизнинг кўзга кўринган етук алломалардан бири меҳроб шаҳиди Шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий раҳимаҳуллоҳ ўзларининг “салафийлар” деб атаётганларга раддия сифатида “Салафийлик исломий мазҳаб эмас, балки у муборак давр босқичидир” номли асарларида жумладан бундай дейдилар: “Ислом динининг ўтган ўн тўрт асрлик тарихи давомида бирор мўътабар имом ёки уламодан эшитмаганмизки, мусулмонларнинг ҳидоятда бўлишларининг ҳужжати “салафийлар” деб номлаган гуруҳга мансуб бўлиш ҳисобланса. Балки, “салафийлик” деган гуруҳга мансуб бўлишнинг ўзи айни бидъатдир” (231-232-бетлар).

Хулоса қилиб айтганда ота-боболаримиз, минг йиллик мўмин-мусулмонлар барчаси аҳли сунна вал-жамоа таълимотида бўлиб келишган. Бирок, йигирманчи милодий асрнинг ўрталарига келиб, аҳли сунна вал-жамоадан оғишган ваҳҳобийлик оқими тизимидан сизиб, янги ва сохта салафийлик юзага келди. Асрлар давомида Ислом уламолари томонидан ёзилган асарлар ва орттирилган малака, эришилган ютуқларни рад этиб, фақатгина “салафи солиҳлар” даврини эътиборга олиш даъвосида бўлиш сохта салафийликнинг тор моҳиятини намоён этади.

Бугунги кунимизда юртдошларимиз ичида ҳам билиб-билмай сохта салафийларнинг асоссиз даъволарининг таъсирида юрган кишиларнинг мавжуд эканлиги ушбу тоифанинг илдизларини ўрганиб, унинг асл моҳиятини очиб бериш, уни одамларга, халқимизга тўғри тушунтириб бериш долзарб эканлигини билдирмоқда.

Маъруфхон Алоходжаев,
Наманган шаҳар "Абдулқодир қори" жоме масжиди имом-хатиби.