Устоз Ҳабибуллоҳ домла Абдулғаффор

Ҳозирги пайтда айрим бемазҳаблар асрлардавомида тўрт  мазҳабга амал қилиб келаётган мусулмонларни парокандаликка солмоқчибўлмоқда. Улар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида мазҳаб деган нарса йўқ эди. Энди бизлар нима учун Қуръон ва ҳадислар турган жойда қайсидир бир кишининг гапига қулоқ солмоғимиз даркор, деб даъво қиладилар. Минг афсуски, бундай таъна-дашномлар айниқса ижтимоий тармоқлар орқали бўрттириб, жижжимадор қилиб тарқатиляпти.

Замонамизнинг кўзга кўринган кўп олимлариуларнинг бу фикрларига қарши ҳам нақлий, ҳам ақлий далиллар келтирганлар. ШуларданМуҳаммад Саъид Рамазон Бутий ҳазратлари тўртимом мазҳабларни шундай васфлайдилар: “Бу дунёда яхши яшаб, яхши ўтиш худди тоғнинг чўққисига эсон-омон чиқишга ўхшайди. Қуръон ва суннат ўша чўққига чиқишни кўрсатадиган харита ва қўлланма. Мазҳаб имомлари ҳам ушбулардан фойдаланиб, чўққига чиқишнинг энг осон ва бехатар йўлни топиб, белги қўйиб, осонлаштириб қўйган кишилардир. Мазҳабларни инкор қилувчилар эса, ўша тоғнинг тагига келиб, харита ва қўлланмаларни олиб, ўзига янги йўл топиб чўққига чиқишга ҳаракат қилаётган одамларга ўхшайди. Аммо уларнинг илми ва ақл имконияти камида мазҳаб имомларига тенг ёки ундан кўпроқ бўлиши лозим”.

У кишини яна бир фикрлари: “Мазҳаб имомларига тақлид қилаётганларга қарши турувчи бемазҳабнинг асли замирида, мазҳаб имомига эмас, менга эргаш, у адашган, мен сенга тўғри йўлни кўрсатаман, деган мақсад-иддао бўлади, чунки унга мазҳабга эргашиш бидъат бўлса, нима қилайлик, деган саволга, албатта мен сенга йўл кўрсатаман” дейди ва Қуръони карим ва ҳадиси шарифда бундай дейилган, деб олимлардан мерос бўлиб келаётган илм ва унинг йўналишини тан олмай, ўзига эргашишга ундайди. Натижада ўзи ҳам адашади ва ўзгаларни ҳам адаштириши турган гап”.

Хулоса ўрнида шуни айтиб ўтиш керакки, биз ҳозирги йигирма биринчи аср кишилари яшаган даври-вақти ва макони ҳазрати Пайғамбиримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга биздан кўра анча яқин бўлган, аввало илми, амали, тақвоси ва бошқа барча яхши сифатлари тарих китобларда маълум ва машҳур бўлган ва асосий жиҳати Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга уни боғлайдиган устозлари ва силсиласи аниқ бўлган мазҳаббошиларга эргашиш яхшими ёки юқоридаги сифатлардан бирортаси ҳақида маълумотимиз бўлмаган бемазҳабликни тарғиб қилаётганларгами?

ТИИ Таҳфизул Қуръон кафедраси

ўқитувчиси С.Қурбанов

Россия Ислом университетида дунёда машҳур олти муҳаддисдан бири Имом Термизийнинг янги нашрдан чиққан “Сунани Термизий шарҳи” китоби тақдимоти бўлиб ўтди. Тадбирда хорижлик олимлар ва университетнинг илмий ходимлари иштирок этишди.
Таъкидлаш жоизки, Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходимлари томонидан “Сунани Термизий” китобидан жой олган ҳадиси шарифлар шарҳи билан таржима қилиниб, ҳозирга қадар учта жилди нашр қилинди.
Тақдимот жараёнида иштирокчилар мамлакатимиз азалдан қомусий алломалар юрти бўлганлиги, бу заминдан инсоният тамаддуни ривожига беқиёс ҳисса қўшган улуғ сиймолар етишиб чиққани, улар қолдирган бой адабий мерсони ўрганиш ва дунёга ёйиш бугунги авлод учун улкан масъулиятли иш экани таъкидланди.
Ўзбекистон – бутун ислом алломаларини етиштириб берган замин. Бу диёрнинг шонли тарихини ва алломалари томонидан қолдириб кетилган бой маънавий меросни чуқур ўрганиш, тадқиқ этиш, ёш авлодга етказиш йўлидаги амалий ҳаракатлар таҳсинга сазовор.
Имом Термизий халқаро илмий тадқиқот маркази томонидан олиб борилаётган илмий-тадқиқот ишларини ривожлантириш учун халқаро ҳамкорликни йўлга қўйишга тайёрмиз, – дейди Россия Ислом университети ректори Доктор Артур Сулейминов.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Инсон ўзини энг бехавотир, эмин-эркин сезадиган маскани унинг уйидир. У ўз уйида бошқанинг назари тушишидан, гаплари эшитилиб қолишидан хавфсирамай, азият чекмай яшаши керак.Акс ҳолда унинг уйидаги роҳат-фароғати кетади, ҳаловати йўқолади. Донишмандларнинг «Уйинг сиғдирсин» деб қилган дуоларида ажиб ҳикмат яширинган. Ҳаттоки замонавий қонунларда уй-жой дахлсизлиги ҳақида алоҳида моддалар киритилган. Ахлоқимизда эсац бировнинг хонадонига, ҳузурига изнсиз назар солган, рухсат сўрамай кирган киши қаттиқ қораланади ва одамлар бу ёмон ишдан ҳамиша қайтариб келинган.

Маскан сўзи “сокинлик топиш жойи” деган маънони англатади. Бизда инсоннинг ўз оиласи билан бирга яшайдиган жойи “маскан”, яъни турар жой, ҳовли-ҳарам дейилади. Инсон ҳаётида хавфу хатардан омонлик топиш, иссиқ-совуқдан пана топиш, молу мулкини дахлсиз сақлаш, аҳли аёли билан фароғатда яшаш, ҳаётдаги машаққатлар ва чарчашлардан дам олиб, роҳат топиш учун, қисқа қилиб айтганда, барча нарсалардан сокинлик топиш учун бир масканга муҳтож бўлади. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кенг маскан мусулмон кишининг саодати омилларидан бири эканини ўз ҳадисларида эълон қилганлар.
Нофеъ ибн Абдулҳорисдан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кенг маскан, солиҳ қўшни ва яхши маркаб мусулмон кишининг саодатидандир», дедилар».
Бухорий «Адабул-муфрад»да ривоят қилган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан мусулмон кишининг саодатига омил бўладиган нарсалар ҳақида бир қанча ривоятлар собит бўлган. Ушбу ҳадиси шариф ўшалардан биридир.
Кенг маскан киши саодати омилларидан бири бўлиши бежизга эмас. Албатта, маскан – турар жой одам боласи умрининг кўп қисмини ўтказадиган ердир. Умрнинг энг нозик ва масъулиятли қисми одамнинг шахсий масканида ўтади.
Масканнинг кенг бўлиши яшаш шароитининг қулайлиги маъносидадир. Киши ўз уйида яшаш учун барча шароитларга эга бўлса, саодатли бўлиши турган гап. Умрининг кўп қисми ўтадиган масканда ўзи учун керак бўлган барча қулайликлар мавжуд бўлса, албатта, бу нарса ҳам саодат омилларидан бири бўлади.

Инсон дунё ҳаётида яшар экан, турли ҳолатларга дуч келади. Чарчайди, асабийлашади, дам олгиси келади, ухлайди ва ҳоказолар. Шундай пайтларда унинг ўз уйи ўлан тўшагига айланади. Жамоатчилик жойлари, сафарда, меҳмонхона ёки ижарага турган ерида керакли сокинликни топа олмайди. Ўз уйига эса бемалол кириб боради, ечинади, ором топади, ҳордиқ чиқаради... Шунинг учун ҳам Исломда кенг маскан киши саодати омилларидан бирига қиёсланган.
Ислом инсон ҳаётининг барча соҳаларини қамраб олгани ва бузилишдан ислоҳ қилгани каби маскан соҳасини ҳам қойиллатиб қўйган. Масканларни қуриш ва уларни тутишнинг гўзал намуналарини бутун дунёга намойиш қилган. Мусулмонлар қурган масканлар қулайлиги, гўзаллиги ва бошқа имтиёзлари ила барчанинг таҳсинига сазовор бўлган. Самарқанду Бухорога келган бир ғарблик сайёҳ “Бу мусулмонларнинг бошқа нарсалари каби қурган бинолари ҳам кишига хотиржамлик бағишлайди-я” дея ажабланган экан. Масканларнинг моддий тарафи билан бирга маънавий тарафига ҳам алоҳида эътибор берилади.

Исломда ҳар бир шахснинг маскани дахлсизлиги кафолатланган. Ким бўлишидан қатъи назар, ҳар бир инсоннинг турар жойи, ундаги оилавий сирлари ҳимоя қилинади. Ўзининг розилигисиз ҳеч ким унинг масканига кира олмайди, назар солиб қарай олмайди, у ердаги гапларга қулоқ солиб эшита олмайди. Ким бирор хонадон эшиги олдида туриб, ҳовли ичига соҳибларининг изнисиз назар солса ҳатто унга нисбатан энг оғир танбеҳ ва жазо чораларини қўллашга ижозат берилган. Агар бирор киши ёпилмаган эшик, пардасиз дераза олдидан ўтаётиб ичкарига назар солса, бунинг гуноҳи унга эмас, уй аҳлига бўлади.

Ҳазрати Усмон масжиди имом-хатиби Нишанов Мансурхон

— Мен қурилиш ишларида ишлайман. Баъзан раҳбар (прораб) буйруғи билан қурилиш материаллари аслида етарлича олиб келинган бўлса ҳам, тежаб қолинади. Баъзан ишни тезроқ тугатишимизни айтади, натижада чала қилишга мажбур бўламиз. Бундай ҳолларда ишчилар нима қилиши керак? Ўша прорабнинг гуноҳига шерик бўлиб қолмайдими?

— Бу очиқ-ойдин хиёнат ҳисобланади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таҳорат олдилар. Шунда саҳобалар таҳорат сувига шошилдилар. Кимдир Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қўлларидан тушган сувни юзларига суртди, кимдир ичди, яна кимдир нимадирлар қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Нега бундай қиляпсизлар” деб сўрадилар. “Сизга муҳаббат қилганимиз учун” дейишди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен сизларга бир амални айтайми, уни қилсаларингиз Аллоҳ ва расулига муҳаббат қилган бўласизлар ва сизларнинг муҳаббатингиз Аллоҳ ва расулининг наздида мақбул бўлиб, Аллоҳ ва расули ҳам сизларни яхши кўради”, дедилар. “Ҳа, Расулуллоҳ”, дейишди.

“Уч амал бор. Шуни қилсаларингиз Аллоҳ ва расулига муҳаббат қиласизлар, Аллоҳ ва расули ҳам сизларга муҳаббат қилади. Биринчиси, гапирсангиз фақат рост гапиринг. Яъни ҳеч қачон ёлғон гапирманг. Иккинчиси, омонатга хиёнат қилманг. Яъни ҳеч кимса ҳақида маккорлик қилманг. Учинчиси, қўшнингизга яхши муомалада бўлинг” дедилар.

Яна бир ҳадисларида “Мўмин ёлғончи бўлиши мумкин эмас” дедилар. Яна бир ҳадисларида “Мўмин мўминнинг ҳақига хиёнат қиладиган маккор бўлмайди” дедилар.

Афсуски, ҳозирги кунда ёлғон гапириш, бошқаларни молини ноҳақдан қўлга киритиш маҳорат бўлиб қолди. Хусусан, машина бозорларида, мол бозорларида, корхона ва заводларда ва яна ҳозирги тилда айтилганда прораб бўлиб ишловчилар хонадон эгаларига буюртма берганларнинг ҳақини маккорлик билан ўғирлашмоқда. Дўкондан оладиган нарсаларнинг рўйхатини тузиб берилса, дўкончи билан келишиб уй эгасини ҳақини ўмаряпти. Усталар билан тил бириктириб, уй эгасини ҳақини ўмаряпти. Сиз каби ҳунармандлар ўртасига тушиб мижознинг ҳақини ўғирлаяпти. Энг ачинарлиси, ўша уриб қолувчиларни маълум бир йил ўтиб баданига пес тушмоқда, рак касалига дучор бўлмоқда, ўғирлаб едириб катта қилган боласи куйдирмоқда. Қизи эрдан ажрашиб келиб, бузуқлик йўлига кириб кетмоқда. Буларнинг барчасининг гуноҳи эса макр қилганнинг зиммасида қолади. Ишчилар ишни пухта, чиройли қилиб бажаришлари керак. Прорабни бундай йўлдан қайтариб, тўғри йўлга бошлашлари керак. Валлоҳу аълам!

Муҳаммад Айюбхон домла Ҳомидов