Ўмон Султонлигининг етакчи газетаси “Asdaa Oman” шогирдим т.ф.н. Муслим Атаевнинг араб тилидаги “Имом ал-Уструшаний ва унинг илмий мероси” номли мақоласини эълон қилди.

ЎзА хабарига кўра, “Имом ал-Уструшаний ва унинг илмий мероси” мақоласи ҳақида гапирилар экан, мазкур мақолани унинг муаллифидан айри ҳолда кўриб бўлмайди. Бу ўринда мақола муаллифи, унинг шахсини ҳам эътиборга олиш жоиз бўлади.

Тадқиқотчи сифатида Муслимга хос бўлган бош хусусият шундаки, у умрини қадимги уструшан, яъни Жиззах деб аталган маконнинг аллома зотларини топиш, уларнинг амалга оширган ишларини ҳозирги авлодларга етказиш, хусусан, Маждуддин ал-Уструшаний ҳаёти ва илмий меросини қайта тиклаш ишига бус-бутун бахшида этган инсон, десак муболаға бўлмайди.

Мазкур мақоланинг ютуғи шундаки, мавжуд илмий хулосалар мисқоллаб йиғилган жуда катта статистик далиллар асосида жамланган. Имом Уструшаний ҳазратларининг меросини илмий ўрганиш олимнинг бутун фикри ва зикрини батамом эгаллаб олган.

Муслим илмий ўрганиш даврида ўзидаги мавжуд эҳтиёжларини умуман унутиб қўяди, мақсадга бутун вужуди билан киришиб кетади. Аслида Муслимнинг ҳақиқий ҳаёти Уструшаний ва унинг даврида кечади. Муслим илм “дарди”га ҳақиқий чалинган, илм билан “оғриган” инсон. Муслим учун нима еяпти, нима кийяпти – умуман аҳамият касб этмайди. Иложи бўлса, ухламайди, дам олмайди. Унинг фикрида фақат мана шундай улуғ ислом алломаларини қидириб топиш, уларнинг номларини қайта тиклаш яшайди.

Муслим учун унинг қилган хизматлари бир оддий банда сифатида ўз эътиқоди, Яратган олдидаги мажбуриятини бажариш, холос. Шунинг учун Муслим чарчамай ишлайди. Шу жиҳатдан Муслимни бетакрор ва фидойи, мавзуси ичига “муккасидан кетган” тадқиқотчи, дейиш тўғри бўлади.

Муслим Атаев фақиҳ Маждуддин ал-Уструшаний ҳаёти ва фаолиятини тарихий манбалар асосида ўрганди, тарихий маълумотларни тартибга солди ва тизимлаштирди, уларни ўзаро қиёсий таҳлилдан ўтказди.

Муслимнинг шошмай, илмий тадқиқот фаолиятининг ўзидан мириқиб, турли унвонлар кетидан қувмай ишлаши таҳсинга сазовордир. Хотиржам меҳнат қилиш ҳар бир масалада чуқур ўйланган, илмий асосланган хулосалар ва муҳими илм самараси бўлган бир неча нашрларни имкониятини берди.

Муслим ҳақиқатан ҳам “игна билан қудуқ қазиди”. Аммо қилаётган меҳнати мана шундай самара беришини англамай ишлади. Охир оқибат эса илм ўз самараларини берди. У маслаҳат олишдан чўчимади. Олимларнинг эшигини қоқаверди. Уни бундай қилишга илм мажбур қилади. “Нима учун шундай?”, “Нима сабабдан?!” каби саволлар Муслимга тинчлик бермайди. У ахборот қидиришдан чарчамайди. Ишни пухта қилади. Агар ишнинг пухталигига таъсир этувчи бирор омил чиқиб қолса, эринмай уни ҳал этади. Шу боис кўпчилик машҳур олимларимиз Муслимнинг олим сифатида улғайиш, ўсиш жараёнларини яхши билади ва ўз кўмагини ундан аямайди.

Умуман олганда Муслим Атаев сўнгги ўн йиллик умрини Маждуддин ал-Уструшанийнинг илмий мероси, хусусан “Жомиʼ аҳком ас-сиғор”, “Китоб ал-фусул”, “Ал-Асъила ва-л-ажвиба” каби асарларни тадқиқ этишга бағишлади. Ҳозирги кунда Муслим Атаев Ўзбекистон халқаро ислом академиясида таянч докторант сифатида ҳурматли олим сиёсатшунослик фанлари доктори, профессор Зоҳидилло Мунавваров раҳбарлиги остида докторлик ишини ёзмоқда.

Шайх Абдулазиз Мансур,
Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази директори ўринбосари

Наманган шаҳар бош имоми

Аббасиддинов Мусохон

Бошимизда соя бўлиб турган, бутун дунё мусулмонлари учун шодлик, барокот, файз ойи бўлган Рамазон ниҳоялаб, Ислом динининг энг катта байрамлардан бири – Ийд ал-фитр – Рамазон ҳайити яқинлашмоқда.

Ойларнинг султони бўлмиш Рамазон – Аллоҳнинг раҳмати ва баракоти, фазилат ва гўзалликларни ўз ичига жо айлаган, меҳр-мурувват ойидир. Бу ойда юраклар юмшаб, ғуборлар кетадиган, жаннат эшиклари очилиб, жаҳаннам эшиклари беркитиладиган дамлардир. Муборак ой якунига етиб, Ийд ал-фитр эшик қоқиб турган экан, ушбу муборак кунда ота-оналаримиз, қариндош-уруғларимиз, ёру биродарларимизни зиёрат қилиш, беморлар ва кўнгли ярим кишилар ҳолидан хабар олиш, уларга моддий ва руҳий тасалли бериш кўп савобли амаллардандир.

Муқаддас ояти каримада таъкидланганидек, “Яхшиликнинг мукофоти фақат яхшиликдир”. Биз савобли ишларни қанча кўп қилсак, меҳр-оқибат кўрсатсак, Яратган ҳам биздан рози бўлади, турли бало-офатлардан, ёмонликлардан асрайди, йўлимизни очиб беради. Шундай экан, ушбу муқаддас дамларнинг қадрига етиб, қилган амалларимиз фақатгина яхшиликдан иборат бўлсин.

Рамазон ойи охирлар экан, муҳаддисларимиз ривоят қилган бир ҳадиси шарифни эслаб, қалбларимиз шодлик ва умидга тўлади:

Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “У (Рамазон)нинг охирги кечасида рўзадорларнинг гуноҳлари кечирилади”, дедилар. Улар: “Эй Аллоҳнинг Расули, у Қадр кечасими?”, деб сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Йўқ, лекин ишчи ишини адо этганидан сўнг ажри – ҳақи тўла қилиб берилади”, дедилар (Имом Аҳмад ривоят қилган).

Рамазон хайру саховат ойидир. Олийҳиммат кишиларимиз бу ойда хайр-эҳсон амалларини янада кўпайтиришди. Мўмин-мусулмонлар бир-бирларига кўмак бердилар, муҳтожларга ёрдам қўлини узатдилар. Ушбу хайрли ишлардан имом-хатибларимиз ҳам четда турмадилар. Бу йилги Рамазонда Самарқанд вилоятидаги имом-хатиблар саховатпеша инсонлар билан ҳамкорликда бир неча минглаб эҳтиёжманд оилалар, “Мурувват” ва “Саховат” уйларига озиқ-овқат, кийим-кечак каби хайрияларни етказишди.

Мазкур хайрия давомида умумий ҳисобда 1100 та кам таъминланган оила, 849 нафар ногиронлиги бор, 659 та етим болаларга жами 157 миллион 300 минг сўмдан ортиқ моддий ёрдам кўрсатилди. Шунингдек, ногиронлиги бор 2 нафар фуқарога ногиронлик аравачалари эҳсон қилинди.

Ҳайит байрамлари барча мусулмонлар шодлик ва хурсандчилик изҳор қиладиган кунлар ҳисобланади. Бу кунларда мўминлар Аллоҳ таолога берган сон-саноқсиз неъматлари учун, шукрона сифатида садақаи фитрларни берадилар, ҳайит намозларини адо этадилар.

Ҳайит байрами кунлари – ибодат ва шукрона кунлари, хурсандчилик ва шодлик кунларидир. Бу – дунё ва охират яхшиликлари жамланган улуғ кунлар ҳисобланади. Ҳайит байрамида сайлгоҳларга чиқиш, қавму-қариндошларни зиёрат қилиш билан бу кундаги умумий хурсандчиликлар доираси кенгаяди, уларга совғалар улашиладиган бўлса ўзаро меҳр-муҳаббат ришталари мустаҳкамланиб шоду-хуррамликлар янада зиёда бўлади. Мусулмон киши ҳайит кунларида имкон қадар қавму-қариндошларга хусусан муҳтожларга хурсандчилик улашишга ҳаракат қилиши мақсадга мувофиқ бўлади.

Ҳайит байрами жамият аъзолари орасидаги гина-адоватлар ва турли кўнгилсизликларни кетказиш ҳамда улар ўртасида меҳр-оқибат ришталарини янада мустаҳкамлаш сингари эзгу амаллар санасидир. Шундай экан, бу муборак кунда бир-биримизни самимий муборакбод этайлик. Биринчи навбатда, бизларнинг дунёга келишимизга сабабчи бўлган ота-оналаримизни, улардан кейин қариндош-уруғларимизни, ёру биродарларимизни, беморларни йўқлайлик, уларнинг ҳақларига дуо қилайлик. Айрим сабаблар билан ўзаро аразлашган гина-кудратли кишилар ҳам бир-бирларини муборак байрам кунида кечириб, узрлар айтиб, бир-бирларига қучоқ очишлари лозим бўлади. Бу кун барчага қувонч улашиладиган кундир.

Яна шуни ёдда тутмоғимиз лозим бўладики, ҳайит – байрам, уни азага, хафагарчиликка айлантирмаслик даркор. Ўтганларни эслаш, уларни руҳларини шод этиб дуойи хайрлар қилишимиз яхши амал ҳисобланади, лекин булар ҳайит байрамига асло таъсир қилмаслиги лозим.

Аллоҳнинг раҳмати ва баракоти ёғилиб турган ушбу дамда, қалбимиз юмшаб, ихлосимиз ортиб турган лаҳзаларда дуо қиламизки, парвардигор, Рамазон ҳайтини барча мўмин-мусулмонлар қатори бизларга ҳам хайрли ва барокатли қилсин. Жумла аҳли иймон каби халқимизни, жонажон Ватанимизни офату кулфатлардан, балою қазолардан Ўзининг паноҳида асрасин.

Дуолармиз мустажоб, муродларимиз ҳосил ва Рамазон ҳайити барчамизга муборак бўлсин!

Зайниддин ЭШОНҚУЛОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Самарқанд вилоятидаги вакили, вилоят бош имом-хатиби

ЎзА

Мазҳаббошимиз тақво борасида барча мусулмонларга ўрнак бўла оладиган ҳаёт кечирганлар. Имомимиз тижорат билан шуғулланар эдилар. У кишининг тижоратдаги ҳалолликлари тарихда достон бўлиб қолган. Бу ҳақда замондошлари – дўстлари ҳам, душманлари ҳам ёзиб қолдирганлар.

Имоми Аъзам бир тожир шериклари билан бошқа юртга мол юборибдилар. Мол икки хил навли бўлиб, бири сифатли, иккинчи хили сифатсизроқ экан. Имомимиз шерикларига молни икки хил нархда, яхшисини қимматроқ, ёмонини арзонроқ сотасан, деб тайинлабдилар. Лекин мол етказилган юртда шу нарса тақчил бўлганлигидан, молнинг ҳаммаси бир хил – қиммат нархда сотилиб кетибди. У киши 30 минг кумуш тангалик савдо қилиб Куфага қайтибди.

Шунда имоми Аъзам шерикларидан: “Икки хил навли молни икки хил нархда сотдингми?” деб сўрабдилар. У киши йўқ, одамлар ўша қиммат нархга ҳам рози бўлиб сотиб олавердилар, деб жавоб берибди. Шунда имомнинг дили оғриб, ўша 30 минг танга Аллоҳ йўлида садақа бўлсин, дебдилар. “Лекин мен бу садақадан савоб умид қилишга Аллоҳдан ҳаё қиламан, одамларни алдаб савдо қилибсиз, шунинг учун энди орамиздаги шерикчилик ҳам битди”, деб 15 йиллик шерикларидан ҳам воз кечган эканлар.

Бировнинг ҳаққидан қўрқиш, яъни Аллоҳдан қўрқиш имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳда шу даража қувватли экан.

https://t.me/jizzaxhanafiy/843