Бизга Мужаммиъ Ҳоилдан етиб келишича, у шундай даражага етган эдики, Суфён уни кўргани келар, унинг яқин дўсти эди.

Бир куни Суфён унга: “Эй Мужаммиъ, ҳаж қилмаганмисиз?” деди. У: “Йўқ”, деди. Суфён ўзига: “Бу киши Аллоҳга содиқ, Уни таниган бўлса ҳам ҳаж қилмабди”, деди. Бизга етиб келишича, унга ҳаж қилинг, деб пул беришганида Суфён унга: “Мен сиз ва амалингизни бундан ошиқ деб ўйлардим”, деди. У: “Билмадингми, менга ҳаж лозим эмас эди. Ундан сўралмас эдим. Агар бу пулни олиб, ҳаж қилсам, қиёматда фарз қилингандек ҳаж қилдингми, деб сўраламан”, деди. Шунда Суфён ўзининг камчилигини билди.

Оқиллар нафсларини ҳисоб қилишни билишган. Алданган эса амалларда ва очкўзлигини қондиришда шаҳвати нафсига ғолиб келгани учун буни кўрмайди.

 Ҳаким Термизийнинг “Оқиллар ва алданганлар” китобидан

Аслиддин РАҲМАТУЛЛОҲ таржимаси.

Замонамизнинг таниқли уламоси Муҳаммад Масиҳуллоҳ Хон раҳимаҳуллоҳ яқин ўтмишнинг буюк олими ва авлиёси эди. Жанубий Aфрикадаги кўплаб етакчи олимларнинг устози бўлган.

Унинг онаси ниҳоятда оқила ва диёнатли эди. Ҳар куни кечки овқатдан кейин унга исломий китобларни ўқиб берарди. Онаси китобларни мутолаа қиларкан, унинг кўзларидан тинмай ёш оқарди (Ҳаёт-э Масиҳул Уммат. – Б.58.).

Қалби динига бўлган муҳаббатга тўла онадан гўзал тарбия топган Мавлоно ёшлигиданоқ кенг дунёқарашга, чиройли одобга эга бўлди. Ҳали балоғатга етмасидан таҳажжуд намозини қолдирмасдан адо этишга одатланди.

Аслида, кечгача она уй юмушларини бажариб чарчаган бўлади. Лекин Муҳаммад Масиҳуллоҳ Хоннинг онаси фарзанди олим бўлиши учун асло эринмас ва чарчамасди. Мана шундай қурбонлик ва фидоийлик фарзандларни гўзал ахлоқли қилиб тарбиялайди, уларни кўз қувончимизга айлантиради.

Болалар ҳикояларни яхши кўрадилар. Шу сабабли, уларга Пайғамбарлар, саҳобалар ва солиҳларнинг ҳаётлари ҳақида ўқиб бериш жуда фойдали ҳисобланади. Уларнинг таъсирчан онгини ёлғон эртаклар, тўқима ҳикоялар билан булғанишига ва алданишига йўл қўймаслик керак.

Оналар фарзандига берадиган таълим ва тарбияни қандайдир бурч ёки мажбурият сифатида қабул қилмасликлари керак. Балки иштиёқ, ихлос билан олимни тарбиялаётгани, шу билан бирга Aллоҳ таолонинг дўстининг онаси бўлишдан завқланишлари лозим.

 Даврон НУРМУҲАММАД

Абу Ҳумайд Соидийдан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Киши биров берган нарсани фақат у кўнглидан чиқариб берсагина олиши ҳалол бўлади”.

Бу мусулмоннинг моли қанчалик дахлсиз экани учундир. Анави алданганлар эса, барча ҳукмларни шу тариқа жорий қиладилар. Агар дунёда зиммасидан соқит бўлса, қутулади, дейишади. Бундай бўлишидан Аллоҳ асрасин!

Бу зиммадан мажбурий соқит қилиш-ку. Бу худди биров билан низолашиб, ундан ҳақини ололмай, безиб, охири бундан зерикиб, ҳаққидан кечиб, қочиб кетган кишига ўхшайди.

Одамлар олиб-бериб юрган қалбаки пуллар ҳам шундай. Агар улар ўзаро рози бўлишса ҳам, бу фақат ҳукмда кўринади. Аммо уни нафси талаб қилмай, ҳаққини олишдан ожизлиги учун олса, у ихтиёрий олган бўлмайди.

Тил билан розилигини айтган бўлса ҳам. Яна шунга ўхшаш: Бир кишининг бошқа киши билан тижоратда олди-бердиси бўлади. У ўша киши билан ўртасидаги олди-бердини чалкаштириб, унинг ҳақидан ўзига ўтганларини ҳалол санайди. Лекин ўзи биладики, унинг ҳақи ўзига ўтиб кетди. Бу алданишдир.

Бу ўзига ҳам очиқ-равшан кўриниб турибди. Бундан маълум бўладики, сен шеригингни чалғитиб олган нарсанг, Аллоҳ наздида сенга ҳалол эмас. Кўнгилдан чиқариб берилмаган ҳар нарса сенга душман бўлади. Сен унинг душманлигидан қутулмайсан. Бир улуғ нарса қолади. Нима қолади, деб сўралса, айтилади: “Аллоҳнинг раҳмати, шафқати, саховати, карами келгунча ҳақ хусумати қолади”.

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Аллоҳ таоло Яъқуб алайҳиссаломга оиласини қайта жамлаб бериб, у кишининг кўзи қувонгач, у кишининг гуноҳкор ўғиллари холи қолиб, бир-бирларига: “Нима қилганимизни қаранг, укамиз Юсуфга нималар қилдик. Унинг кечирганига алданиб қолмайлик, Роббимиз ҳузурида нима деймиз? Агар Аллоҳ кечирмаган бўлса, укамизнинг кечириши бизни қутқармайди”, дейишди. Кейин бир қарорга келишиб, жамланиб, Яъқуб ва Юсуф алайҳимассалом олдига боришди.

Улар: – Эй отажон, сизнинг олдингизга олдин ҳеч сўрамаган нарсани сўраб келдик. Бошимизга ҳали бундай мусибат тушмаган эди, – дейишди. Пайғамбарлар одамларнинг энг раҳмлилари эди.

Яъқуб алайҳиссалом айтди: – Ўғилларим, сизга нима бўлди?

– Биз укамизга қилган иш учун бизни кечирдингизми?

– Ҳа, кечирдим.

– Агар Роббимиз кечирмаган бўлса, сизларнинг кечирганингиз қутқармайди.

– Унда нима истайсиз?

– Аллоҳга дуо қилинг. Агар Аллоҳдан сизга кечиргани тўғрисида ваҳий келса, шунда қалбимиз хотиржам бўлиб, кўзимиз қувонади. Аксинча, биз қувона олмаймиз. Шунда Яъқуб алайҳиссалом туриб, қиблага юзланди. Юсуф алайҳиссалом отасининг ортида турди. Акалари уларнинг орқасида хушу ва қўрқув билан туришди.

Оталари ва Юсуф алайҳимассалом уларнинг ҳаққига йигирма йил ҳар куни дуо қилишди. Акалари қийналиб, энди ҳалок бўламиз, деб ўйлашганида Аллоҳ уларга раҳм қилиб, кечирди. Жаброил алайҳиссалом йигирма йил бўлганда Яъқуб алайҳиссалом олдига тушиб: “Аллоҳ таоло сенинг болаларингга қилган дуоингни ижобат қилди. Уларнинг гуноҳларини кечирди. Бундан сўнг улар динда мустаҳкам бўлишади”, деди.

Абу Абдуллоҳ айтади: “Бу нарсаларни фақат соф ақллар ва закий қалблар идрок қилади. Ким зийрак бўлиб, ақлини ишлатса, синчиклаб назар солса, кўради”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларида низолашган икки киши ҳақида эшитмаганмисан?! Бизга буни Маҳдий ибн Омир Ҳасан ибн Ҳозим Санъонийдан, у Аббод ибн Кабирдан, у Ғолиб Жизрийдан, у Товусдан ривоят қилади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир муҳожир ва бир ансорий ўртасида қози бўлдилар.

Муҳожир айтди: – Ё Расулуллоҳ, унинг зиммасида ҳаққим собит, менга тўламади.

Ансорий айтди: – Ё Расулуллоҳ, у тўғри айтди. Зиммамда ҳаққи бор. Мен унга тўламадим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Унга тўла, унда”, дедилар.

Ансорий айтди: “У даъво қилган нарсани тўладим. Лекин у қилган яхшиликнинг ҳаққи турибди. Мен унга ҳам муносиб яхшилик қилишим керак”.

Муҳожирий айтди: “Ё Расулуллоҳ, у тўғри айтди”. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бандалари ўртасида ақлни тарқатиб тақсимлаган Аллоҳ улуғдир. Икки кишининг амали, яхшилиги, рўзаси, намози бир хил, лекин уларнинг бири бошқаси олдида ақлда бир ниначалик фарқ қилади. Аллоҳ таоло яратганларига ақл ва яқин (ишонч)чалик яхши насибани тақсим қилмаган”, дедилар.

 Ҳаким Термизийнинг “Оқиллар ва алданганлар” китобидан

Аслиддин РАҲМАТУЛЛОҲ таржимаси.

1. Арафа куни кечаси, яъни, ҳайит кунига ўтар кечасини бедор ўтказиш.

Ҳайит кунига ўтар кечани Қуръон тиловати, зикр, тасбиҳ ва нафл намозлар билан ўтказиш улкан савобларга сабаб бўлади. Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам: “Ким икки ийд кечаларини Аллоҳдан савоб умидида қоим қилса, қалблар ўладиган кунда унинг қалби ўлмас”, деганлар (Ибн Можа, Табароний ривояти).

2. Ғусл қилиш. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Фитр, Азҳо ва Арафа кунлари ғусл қилар эдилар” (Ибн Можа ривояти).
3. Энг яхши, янги ёки тоза кийимларни кийиш.
4. Хушбўйланиш.
5. Қурбон ҳайити намозига чиқишдан олдин ҳеч нарса емаслик. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазон ҳайитида таомланмасдан чиқмасдилар, қурбонлик кунида эса намоз ўқигунларича таомланмасдилар” (Имом Термизий ривояти(.

Эслатма! Баъзилар қурбон ҳайитида ҳеч нарса емай намозга чиқишни нотўғри тушуниб, куннинг аввалги ярмига қадар рўзани ният қилиш керак, дейишади. Шу билан бирга, ўша куни саҳарликка туришади ва оғизларини ният билан беркитиб намозга чиқишади. Ҳайит намози ўқиб бўлингач эса, худди ифторликдаги каби оғизларини очишади. Бундай қилиш нотўғри. Ҳайит кунларида рўзани ният қилиш ҳаром амал саналади. Қолаверса, ярим кунга рўза ният қилинмайди.

6. Масжидга имкон бўлса пиёда ва эртароқ бориш. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки ҳайит намозига пиёда юриб чиқардилар” (Ибн Можа ривояти).
7. Йўлда таҳлил (Лаа илаҳа иллаллоҳ), такбир (Аллоҳу акбар) ва таҳмид (Алҳамдулиллаҳ) айтиш. “Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар, Лаа илааҳа иллаллоҳу Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар ва лиллааҳил ҳамд”.
8. Ҳайит намозидан олдин бошқа бирор нафл намоз ўқимаслик. Масжидга боргандан сўнг таҳийятул масжид ёки бошқа бирор нафл намоз ўқимасдан зикр қилиб ўтириш лозим.
9. Намозга бир кўчадан бориб, бошқасидан қайтиш. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай қилар эдилар.
10. Ҳайит билан муборакбод этиш. Саҳобалар: “Тақоббал Аллоҳ минна ва минкум (Аллоҳ биздан ҳам, сиздан ҳам қабул этсин)”, деб бир-бирларини байрам билан табриклашарди.
11. Аҳли аёл ва ёш болаларни хурсанд қилиш. Оилада байрам кайфиятини пайдо қилиш, совға-ҳадялар улашиш керак.
12. Қавм-қариндош, ёш улуғларни зиёрат қилиш.
13. Таниш-билиш, ёру дўст, қўни-қўшниларни байрам билан табриклаш.

 Даврон НУРМУҲАММАД

«Аллоҳ таоло Исо алайҳиссаломга ваҳий қилиб: “Охиратга захира қил, Менга нафллар билан яқинлаш, сени Ўзимга яқин қиламан. Менга таваккул қил, Сенга кифоя қиламан. Мендан бошқани дўст тутма. Балога сабр қил. Тақдирга рози бўл...

Менга яқин бўл, зикримни тилинг билан тирилтир, қалбингдаги менга муҳаббатинг ғафлат пайтида уйғоқлик бўлсин. Мендан ҳикмат лутфини тила. Менга қўрқиб дуо қил. Қалбингни қўрқув билан ўлдир.

Розилигим учун тунларни ғанимат бил. Қониб сув ичадиган кунинг учун кунларингда чанқа. Яхшиликларда бор кучинг билан мусобақа қил. Одамлар орасида менинг адолатимни жорий қил. Улар орасида менинг насиҳатим билан ҳукм қил.

Сенга қалб васвасаларига шифо, кўр кўзларни очадиган даволар туширдим. Тирик ҳолингда ўлик каби ўтирмагин. Баттоллар кулганда кўзларингни ғам ёшлари билан ёшла.

Аниқ келажак охират синовлари, қўрқинчларидан огоҳ бўл. Ўшанда оила, фарзандлар, мол-дунё фойда бермайди. Ўзинг учун дунёни тарк қилиб, оиласи билан видолашаётган киши каби йиғла. Шунга сабрли бўл, савоб иста.

Сабр қилувчиларга ваъда қилган нарсаларимга эришишинг сен учун қандай бахт. Дунёдан кунма-кун рози бўл. Дунёдан борига қаноат қил. Билдингки, борадиган жойинг ёзилган. Олганинг ўзингга ҳужжат.

Ҳисоб-китоб билан амал қил, сендан сўралажак. Агар сен Аллоҳ бандалари учун тайёрлаб қўйилган неъматларни кўрганингда эди, қалбинг уларнинг иштиёқида ёнарди. Бу маърифат манзилларидан биридир. Банда бу манзилга тушса, одамларга итоат этишидан хурсандлиги, ўз нафсига итоат этиши хурсандлиги каби бўлади.

Одамлар орасида қилган гуноҳига афсуси ўзи ёлғиз ҳолда қилган гуноҳидан афсуслиги каби бўлади. Бу барча ҳолларда эмас. Чунки у Аллоҳга юзланса, гуноҳлар уни даҳшатга солади. У бу даҳшатдан водийларда юриб, сўнг денгизга тушган кишига ўхшаб қолади. У денгиз тўлқинлари даҳшатига тушиб қолса, дарёлар даҳшати эсига ҳам келмайди».

Ҳаким Термизийнинг “Оқиллар ва алданганлар” китобидан

Аслиддин РАҲМАТУЛЛОҲ таржимаси.