Ислом динининг аҳли сунна вал жамоа йўналишида тўртта машҳур мазҳаб бўлиб, улар ҳанафий, моликий, шофеъий ва ҳанбалий мазҳабларидир. Мазкур тўрт мазҳабнинг барчаси мўътабар бўлиб, мусулмон киши уларнинг бирига эргашиши вожиблигига ислом уммати иттифоқ қилганлар. Бизнинг диёримиздаги мусулмонлар ҳанафий мазҳабига амал қиладилар.

Ҳанафий мазҳабининг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, унда одамларнинг урф-одатлари шариат қонуни даражасига кўтарилган. Яъни, ислом асосларига зид бўлмаган урфни шаръий далил деб баҳолаш Ҳанафий мазҳабига хосдир. Ҳанафий мазҳабининг асосчиси Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ яшаган Куфа шаҳри аҳолисининг ижтимоий ҳолати Мовароуннаҳр шароитига деярли мос келар эди. Шунинг учун ҳам ибодат ва ижтимоий масалаларда Ҳанафий мазҳабига амал қилиш мақсадга мувофиқ бўлган. Қолаверса, имомимиз – Ҳазрат Имоми Аъзам раҳимаҳуллоҳ саҳобалар яшаган замонда таваллуд топиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларидан тўққиз нафарини кўрганлар. Улар билан мулоқотда бўлганлар. Ўзлари тобеъинлар қаторига киришлари билан саҳобалар ва тобеъинларнинг мақомлари ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Замонларнинг энг яхшиси – менинг замоним. Менинг замонимдан кейин саҳобаларимнинг замони, ундан кейин саҳобаларимни кўрган тобеъинлар яшаган замондир”, деб олқиш олган замонларнинг бирида яшаганлар.

Имом Аъзамнинг илмлари нақадар юксак бўлганини бошқа мазҳаб соҳиблари ҳам эътироф этишган. Жумладан, Имом Шофиий раҳимаҳуллоҳ: “Одамларнинг ҳаммаси – барча олимлар Қуръон-у ҳадисни англаш ва фиқҳ илмида Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳга қарамдир. Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ билан рақобат қилиш даражасига чиққан инсон йўқ”, деганлар. Имом Молик раҳимаҳуллоҳ эса: “Мен ҳадис илмини билишда Имом Аъзамга ўхшаган бошқа инсонни учратмадим”, - деганлар.

Бугунги кунда Ҳанафий мазҳаби таълимотларидан тўлиқ хабардор бўлмаган, илмсизлиги туфайли Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ нинг мартабаларини билмасдан, у зотнинг шахсиятларига ва мазҳабларига нисбатан таъна қилувчи баъзи бир кишилар ҳам орамизда йўқ эмас. Аммо бу мазҳабни атрофлича ўрганиб чиқилса, бундай нотўғри фикрлар ўз-ўзидан барҳам топади. Ривоят қилинишича, Ҳазрат  Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам авлодларидан бўлмиш замонасининг етук уламоси Имом Боқир раҳимаҳуллоҳга Имом  Аъзам раҳимаҳуллоҳ ҳақларида бўлмағур гаплар етказилади. Шунда у киши дарғазаб бўлиб имом Аъзам олдиларига келадилар ва: “Эшитишимча,  сиз бобомнинг динини ўзингизнинг раъйингиз билан бузаётган эмишсиз”, дейдилар. Шунда Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ  у зотни таниб, ҳурматларини бажо келтириб, иззат-ҳурмат билан уйларининг тўрига ўтказадилар. Бир неча соат давом этган баҳс мунозарадан сўнг Имом Бокир раҳимаҳуллоҳ Имом Аъзам мазҳаблари Қуръон ва суннатга мувофиқ, унга заррача ҳам хилоф эмаслигини англаб, Ҳанафий мазҳаби ҳақида айтилаётган бўлмағур гапларнинг барчаси бўҳтон эканлигини эътироф этадилар. Маълумки диёримиз уламолари ҳам мусулмонларни шу мазҳаб йўлида юришга тарғиб этиб келганлар. Ўтмиш аждодларимиз ҳам уламоларга эргашган ҳолда ибодат ва муомалот масалаларида айнан шу мазҳабга амал қилиб келганлар.

X-XII милодий асрларда фиқх соҳасида қатор фақихлар етишиб чиқдилар. Хусусан, Имом Бурҳониддин Марғиноний  12 асргача фиқх соҳасида тўпланган илмий ютуқлар ширасини ўз ичига олган “Ҳидоя” асарини ёзганлар. Ҳанафий мазҳаби уламолари мақоми беш даражага бўлинса, булар орасида Мовароуннаҳр фақиҳлари Имом кархий, Шамсул-аимма ас-Сарахсий,  Шамсул-аимма Ҳалвоний, Фахрул ислом Баздавий каби қатор уламолар иккинчи даражада турадилар.

Илм-фан ва маданий тараққиёт барқ уриб бораётган, мусулмонлар ақида бобида “Аҳли Сунна вал-Жамоа”га, ибодатда Ҳанафий мазҳабига амал қилиб келаётган бир пайтда VIII-X асрларда исломда турли фирқалар пайдо бўлди.

Жабария, Қадария ва Мўътазила фирқалари шулар жумласидан бўлиб, улар мусулмонларнинг бирлигига, давлатнинг барқарорлигига ўзининг салбий таъсирини ўтказа бошлади. Айниқса, Мўътазила мазҳаби кишилари Аббосийлар давлати намоёндалари бўлмиш Ал-маъмун ибн Хорун ар-Рашид (198-218 ҳ.), Ал-муътасим биллоҳ (218-227 ҳ.) ва Ал-Восиқ Биллоҳ (227-232 ҳ.) даврларида ҳокимият тепасига келиб кўпгина уламоларнинг бошига оғир синов ва қийинчиликларни солганлар,  уларни ўзларининг бузуқ эътиқодларига бўйсундиришга ҳаракат қилишган, авом халқни соф ислом ақидасидан чалғитишга уринишган.

IX асрда мазкур оқимлар, шу жумладан, Мовароуннаҳрга ҳам кириб келган, уларнинг эътиқодий қарашлари ерли мусулмонлар ўртасида тарқала бошлаган. Шу вақтда яшаб ўтган ватандошимиз Абу Мансур ал-Мотуридий раҳимаҳуллоҳ ҳазратлари мана шундай шароитда “Аҳли Сунна вал-Жамоа” эътиқодини Қуръон ва ҳадис асосида яна бир карра йўқлаб, соф ислом ақидасини мазкур фирқаларнинг таъсиридан ҳимоя қилган. Шунингдек улар Ҳанафий мазҳаби негизида шаклланган таълимот ва асарлари билан Мовароуннаҳр мусулмонларининг ақидавий бирлиги сақланиб қолишига катта ҳисса қўшганлари, бу барчамизнинг бахтимиздир. Имом Мотуридий хусусан, тақлидий имонни эътироф этиш билан Имом Аъзамнинг фикрларини амалда қўллаганлар. (Мулла Али Қорининг “Фиқҳул Акбар”га шарҳи). Яъни, ислом дини таълимотида эътиқод қилиниши лозим бўлган нарсаларга ишониш билан киши мўмин бўлади. Ҳар бир имон келтирилган нарсага ақлий далил орқали ишонч ҳосил қилиш шарт эмас. Аммо, мўътазила мазҳаби ақидасида эса, эътиқод қилиш вожиб бўлган нарсани, жумладан, Аллоҳнинг илми, қудрати, фаришталарнинг ҳақлиги, Пайғамбарларнинг маъсум экани, қабр азобининг ҳақлиги ва ҳоказоларни ақлий далил асосида исботлаб бера олмаса ундай кишини мўмин дейилмайди.

Бундай масалаларда тортишиш, исбот талаб қилиш ғулувга кетиш билан баробар бўлиб, динимиз бу каби ишлардан бизларни қайтаради. Шу ўринда бир ривоятни келтириш ўринли. Имом Абу Юсуф раҳимаҳуллоҳ ривоят қилишича, икки киши ўзаро тортишиб қолиб, улардан бири Қуръонни “махлуқ”, иккинчиси эса: “махлуқ эмас” деди. Ушбу можарони ҳал қилиш учун Имом Аъзам раҳимаҳуллоҳнинг ҳузурларига келтиришганда у зот: “Иккисини ҳам ҳузуримдан ҳайданг ва бундан кейин уларнинг орқасида туриб намоз ўқиманг” – дедилар. Шунда Абу Юсуф раҳимаҳуллоҳ: “Қуръонни махлуқ” деганнинг орқасида намоз ўқиш мумкин эмаслигини тушунамиз, чунки у бидъатчи, аммо “Қуръон махлуқ эмас” деганнинг орқасида нима учун намоз ўқиб бўлмайди?” – деб сўрадилар. Имом Аъзам: “Чунки у бидъатнинг юзага келишига сабабчи бўляпти” – деб жавоб берган эканлар.

Демак, эътиқод масалаларида баҳслашиш бидъат ишлардан ҳисобланиб, инсонлар орасида келишмовчиликларни юзага келишига сабаб бўлиб қолиши мумкин. Шундай экан, бизлар ҳам ўзимизда чуқур илм, тажриба ва холислик каби фазилат бўлмай туриб, фатво беришнинг оқибати хайрли эмас. Ҳозирги кунда баъзи ўзини олим деб ҳисоблаган шахслар ёки гуруҳлар томонидан ислом ҳукмларига эътиборсиз ва масъулиятсизлик билан фатво беришлари ўзлари ва ўзгаларни ҳам адаштиришдир. Қандай қилиб шахсларни ва бутун бошли жамиятларни кофирга чиқариб, жамоат олдида уларга эргашишни ҳаром демоқдалар?!

Хулоса қилиб айтганда, фатвонинг мусулмонлар ҳаётида ўрни муҳимлигини ҳисобга олган ҳолда илм ва салоҳиятсиз фатво бериш ёки учраган кишидан фатво сўраш шунингдек, интернет орқали Аҳли сунна вал жамоа мазҳабига зид бўлган фатволарга эргашиб кетавериш адашувга олиб боради.

Ғулувга кетиш, саркашлик, итоатсизлик, манмансираш каби иллатлардан холи бўлган ўтмиш аждодларимиз динимизни асраб-авайлаб бизгача етказдилар. Эндиликда бизлар ҳам диннинг мусаффолигини асраш, уни келажак авлодга асл ҳолича етказишга ва Аллоҳ таоло бизларни мўмин аждодларимиздек ҳаёт кечиришга, ўзаро аҳилликда яшашга муваффақ қилсин.

Муҳаммадали Каттабоев, “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти АРМ мудири

Инсон қўлидаги неъматларга шукур қилар экан, неъматлар зиёда бўлишига гувоҳ бўлади. Нолиш, инкор қилиш ила қўлидаги неъмат ҳам йўқ бўлади. Аллоҳ таоло бандаларига мислсиз неъматларни ином этди. Фақатгина бир талаб, ана шу неъматларга шукр қилишни талаб этди.

Бугун кўп дўстларимизни ёру-биродарларимизни ношукрлик қилиб нолиётганликларига гувоҳ бўламиз. Етти мучали соғ одам бугун ҳамёнида маблағи йўқ бўлса, шунга нолиши керакми энди? Бориб, шифохоналарда қўл - оёғи йўқ, ёки хасталаниб, ажалини кутиб ётган беморларни кўрсинларда қандай буюк неъмат соҳиби эканликларини ҳис қилсинлар. 

Уй-жойлари эскириб қолганига нолиётганлар эса, уй-жойсиз, ижарами-ижара ёки олисда Ватангадо бўлиб юрганларни кўрсинлар.

“Маркабим эски” деётганлар маркаби йўқларга, “Мен маркабсиз юрибман” деганлар эса оёғи йўқларга назар солиб, қандай неъматлар ичра юрганларини ҳис қилсинлар. Шундай юртда тинч-омон тонг оттираётганликларига шукр қилсинлар, зеро, эътибор бериб қарасангиз, бугун ўзга юртлар бошида қора булутлар санғиб юрганига, улар тинчликни бутунлай йўқолганига гувоҳ бўласиз.

Неъматлар ниҳоятда кўп, энг буюк неъмат – иймон, илм неъматларидир.

Эй биродарлар! иймоннинг нури зиёда бўлиши, илм-маърифатнинг зиёда бўлиши учун яна бир неъмат бор. Биласизми бу нима? Ҳаловат неъмати...  

Банда ибодат қилаётганда ҳаловатни ҳис қилар экан иймонининг нури зиёда бўлиб бораверади. Илм ўқиётган ҳаловат, лаззат ва муҳаббат билан ўқир  экан, билингки, энди унинг ана шу илмга бўлган рағбати ошиб бораверади. 

Хўш, биз ҳаловатга нима билан етамиз? Тинчлик билан, офият билан. Шунинг учун бугун тинчликни қадрига етайлик! 

Тўғри, бугун бизда нимадир кам бўлаётгандир ёки Юртимиз янги ривожланиш йўлига ўтаётган бир пайтда нимадир етишмовчилик бўлаётгандир. Ана шу камчиликни бартараф этиш учун бир неча чора - тадбирлар олиб бориляпти. Изланиш давом этмоқда. Ҳукумат миқёсида битта мақсад – халқнинг турмушини яхшилаш, халқнинг талабини қондириш.

Демак натижага сабр билан, ҳаракат ҳамда бирдамлик билан эришилади. Инсон қачон бой бўлади биласизми?  Қаноатли,  шукрли банда ҳақиқий бой ҳисобланади. Қаноат ила бой бўлиш – бор-йўғига кўнмоқ билан бўлади. Шукрнинг қаноатдан ҳам афзаллик жиҳати бор. Шукр неъматнинг борига хурсанд бўлиш, қолаверса, неъматнинг зиёда бўлишига сабабчи омилдир. Ҳар қандай неъмат шукр билан зиёда, шикоят билан нуқсонли бўлади.

     Аллоҳ бизга берганига шукр қилсак, Аллоҳ янада зиёда қилади. Банда икки қоидани билиб олиши керак, яъни бир инсонга икки қанот керак, биласизми у нима? Бири шукр, иккинчиси сабрдир. Масалан: машаққат устида сабр қилиб, борига шукр қилсак, Аллоҳ таоло Ўзининг фазли ила енгилликни ато қилади. Енгилликда ҳам шукр қилсак, Аллоҳ янада зиёда қилади. Бизнинг ҳамёнимиз сабр ва шукр бўлсин. 

Қаранг, Юртимиз тинч. Ўқишга, ишга кетаётган одамнинг ота-онаси нима дейди? «Болам, яхши ўқиб келгин», «Ўғлим, ишинг бароридан келсин» ёки «Яхши бориб келгин» дейишади.

Бугун бошида уруш кечаётган диёрлардаги ота-оналар эса “Болам, дийдор қиёматга қолмаган бўлса, кўришамиз” деб фарзандларини кузатишади.

Аллоҳ таоло тинчлик неъматини берди дегани энди бу неъматга шукр қилиш керак дегани. Акс ҳолда Аллоҳ таоло бу неъматларни бизлардан олиб қўйиши мумкин. Тинчлик неъмати бўлса, ибодатимиз ҳаловатли, ҳаётимиз фаровон, келажагимиз порлоқ бўлади.

Муҳаммад Бобур  Юсуф Жалолий

Ижтимоий тармоқларнинг салбий таъсиридан бутун миллат, айниқса, ўсиб келаётган ёш авлодни ҳимоя қилиш ҳар бир онгли инсонни муқаддас бурчи эканини таъкидлаш лозим. Ёшлар ўртасида интернет тармоғидан фойдаланишни суистеъмол қилиши оқибатида турли кўнгилсизликлар, ноҳушликлар кўпайгани кузатилмоқда. Инсон теварак атрофида бўлаётган барча воқеа-ҳодисаларга, хусусан, интернет тармоқларидан ҳар қандай маълумотни тўғри деб қабул қилавериши хатарли эканини билмоғи керак. Зеро, уларнинг ҳаммаси ҳам инсон ҳаётига фойда беравермайди.

Интернет тармоғига боғланиб турадиган киши бу борада ҳам ўзига яраша одоблар, ахлоқий кўрсатмалар борлигини ёддан чиқармаслиги керак. Мазкур одоблардан бехабар инсон интернетдан фойдаланиш мақсадида боғланиб, ўзига зарар келтириб қўйиши мумкин.

Мусулмон одам ўзига берилган умр неъмати азиз эканини, ундан унумли фойдаланиш муқаддас бурчи эканини, охиратда унинг ҳар бир лаҳзасидан сўралиш борлигини бир зум ҳам унутмаслиги керак.

Инсонни бу дунёда яшашдан мақсади нима? Унинг бу дунёдаги хадафи Аллоҳнинг амрига итоат этмоқ, унинг ҳузурига арзигулик сармоя билан бормоқ, бир сўз билан айтганда, Аллоҳ ризосига эришмоқдир. Аллоҳ ризосига эса Унинг неъматларига шукр келтириш-исроф қилмаслик билан эришилади.

Ҳозирги кунда исрофни жуда тор маънода тушуниб, уни фақат ноз-неъматларгагина қуллаймиз. Аслида эса исрофгарчиликнинг тури беҳисоб. Ақл-идрокни фойдасиз, ҳатто инсонлар учун офат келтирувчи нарсаларга сарфлаш билан юзага келувчи ақл-идрок исрофи, на дунёси на дини учун наф бермайдиган сўзларни қўллаш орқали пайдо бўлувчи сўз исрофи, инсон онгига зарар етказувчи нарсаларга боққанда юзага келувчи кўз исрофи, ўтган бир кунини, ортга қайтариб бўлмайдиган умрни бесамар ўтказишдан вужудга вақт исрофи бордир. 

Шу эътибордан ҳам, интернетга кириб олиб, беҳуда нарсаларга  соатлаб, кунлаб вақт сарфлаши қаттиқ қораланади. Кишига интернетдан  тўғри фойдаланишда унинг ёмонликларидан сақланишда энг катта ёрдамчи Аллоҳ азза ва жалланинг бандасини доимо кўриб турганини, У Зот ҳамма нарсадан воқиф эканини ҳамиша ҳис қилиб яшашдир.

Ахборот ҳуружларини олдини олишда қуйидагилар муҳим аҳамиятга эга:

• Ёшларда ташқи таҳдидлар, бузғунчи таъсирларга қарши тўғри, ҳушёр муносабатни шакллантириш
• Ёшларни билимини ошириш, уларга воқеа-ҳодисалар моҳиятини таҳлил қилиш малакасини шакллантириш
• Ахборот оқимида жамият ва давлат манфаатларига мос бўлган ахборотларни одамлар тезроқ қабул қиладиган ва ишонадиган даражага кўтариш
• Миллий оммавий ахборот воситаларига ишончни ошириш

Зеро, биринчи президентимиз айтганларидек “Жамияда тинчлик ва беқарорликни издан чиқаришга, ўзаро адоват ва тўқнашувларга сабаб бўладиган бундай хатарларни олдини олишликни битта йўли бор: Ёшларимизни мустақил фикрлайдиган, оқни қорадан, дўстни душмандан ажратишга қодир бўлган, бизнинг қандай бой тарих ва меросга эга эканимизни англаб яшайдиган, имон-эътиқодли, миллий ва умуминсоний қадриятлар руҳида тарбия топган инсонлар этиб вояга етказишимиз бу масалани  ҳеч қачон иккинчи даражали вазифа деб билмаслигимиз керак...”

Интернетда террорчилик ва бошқа бузғунчиларни тарғиб қилувчи веб сайтлар ижтимоий тармоқдаги гуруҳлар сони кун сайин кўпаймоқда. Бу ҳолат дунёқараши шаклланмаган ва ғўр ёшларни соғлом эъиқодини онгу шуурини заҳарламоқда.

Турли алдамчи маълумотлар кўпайган бир вақтда тўғри ва ҳаққоний ахборотни ажратиш йўлларини билиш лозим.

Жумладан, бундай шароитда аждодлар тутган йўлни танлаш керак. Имом Бухорий ҳазратлари ҳадисларни саҳиҳ, заиф ва тўқималарини ажратишда жуда моҳир бўлганлар. Ривоят қилишларича Имом Бухорий бир ҳадисни ровийсини қидириб топдилар. Лекин ровий бир ҳайвонни қуруқ қўл билан алдаб, қўрага олиб кираётганини кўриб, суҳбатлашмасдан қайтдилар.

Яна бошқа ривоятда айтилишича, бир ровий олди тарафига туфлагани сабабли ундан ҳам ҳадис ривоят қилмаганлар.

Мана, аждодларимиз қандай йўл тутишган? Улар ислом динига хос бўлмаган маълумотлар у ёқда турсин, хатто мусулмонга ярашмаган бир сифат эгасидан ҳам маълумот олишмаган. Уларнинг динимизга тегишли масалалар борасида нақадар эҳтиёткор бўлишганини юқорида келтирилган мисоллардан ҳам кўриш мумкин.  

Афсуски, интернет тармоғида қорақузғун каби ўрнашиб, юртимиз ютуқларини кўра олмаётган ёвуз кучларнинг носоғлом, бўҳтон ва ғийбат билан тўлиб тошган маълумотларини айрим ёшлар ўқиб, баъзан уларга ҳамфикр бўлиб, адашиб кетаётганлари ачинарли ҳолатдир.

Демак, бугунги кунда энг муҳим вазифамиз ўсиб келаётган ёш авлодни диний-миллий қадрият асосида тарбиялаш, улар қалбида ўз халқи,  Ватанига меҳр садоқат туйғусини кучайтириш, уларни ҳар хил бузғунчи кучларнинг ахборот ҳуружларидан огоҳ этишдан иборат.

Шунингдек, биз яшаб турган даврда ёшларимизни баркамоллиги учун мамлакатимизда барча имкониятлар эшиги кенг очилган. Жумладан, ахборот технологиялари, хусусан, интернет соҳасида ҳам. Шундай экан ёшларимизни интернетдан оқилона ва тўғри йўлда фойдаланишларини таъминлаш давр талабидир. Чунки, глобал тармоқдан тўғри фойдалана оладиган ёшлар вақтини бемани нарсаларга зоя қилмасдан, фақат илм билан шуғулланиши ва касбий кўникмаларга эга бўлиши муҳим масала ҳисобланади.

“Ҳидоя” ўрта махсус ислом

билим юрти мудири:

Абдулазиз Бобамирзаев

Қуйида келтириладиган фикрлар, ҳикматлар сайтлардан ва ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган.

Саҳобаларнинг муҳаббатлари

Маккаликлар қўлида асир бўлиб турган Зайд ибн Дасина розияллоҳу анҳуни Макка аҳли ўлдириш учун Ҳарамдан ташқарига чиқараётганларида Абу Суфён ибн Ҳарб ҳали мушрик эди. У Зайд розияллоҳу анҳуга деди: «Эй Зайд, агар Муҳаммад ҳозир сенинг ўрнингда асир бўлса-ю, биз унинг бўйнига қилич урсак, сен эса оиланг бағрида бўлишни истайсанми?»

Зайд розияллоҳу анҳу: «Аллоҳга қасамки, Муҳаммад алайҳиссаломга ҳозирги турган жойида бир тикан кириб азият беришини, мен эса оилам бағрида бўлишимни асло истамайман».

Шунда Абу Суфён: «Мен Муҳаммаднинг саҳобалари уни яхши кўришганидек бошқа ҳеч ким бировни яхши кўрганини кўрмадим», деди.

*****

Агар осмондан ҳуррият ёмғир каби ёққанда ҳам баъзи кимсаларнинг соябон тутиб олганини кўрасан.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Роҳат – сени эшитадиган эмас, балки сени тушунадиган киши билан суҳбат қилишингдир.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Кўрлар давлатида кўзи ғилай киши подшоҳ бўлади.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

“Афсус, узр сўрайман” деган сўз нафсни хорлаш, ерга уриш эмас, балки бу кимнидир кетишини истамаётганингни ўша кишининг ўзи ҳам билиши учун айтиладиган сўзлардир.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Бирор киши сенга ёмонлик қилса, унга уникидан ҳам кучлироқ жавоб қайтаришга уринма, балки уникидан афзалроқ жавоб қайтаришга урин. Чунки ахлоқ ажойиб нарса-да!

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Денгиздан кўтарилган буғ ёмғир бўлиб ёққанида дарёлар ҳосил бўлади. Кейин улар ўз сувини яна денгизга қуяди. Сен ҳам одамларга яхшилик қил. Бир куни яна ўзингга қайтади.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

Интернет материалларидан тўплаб,

таржима қилувчи Нозимжон Иминжонов

NGC 1365 – спиралсимон улкан галактика бўлиб, унинг ядросида жуда катта қора туйнук жойлашган. Тутилиш туфайли олимлар унинг ҳажмини ҳисоблашга муваффақ бўлдилар. Ушбу галактика турли космик телескоплар орқали кўринади.

Галактикани кузатар эканмиз, унинг маркази атрофида кўплаб юлдузлар айланаётганини, галактиканинг икки ёнида тирсакка ўхшаш узун тасмани, тасма миллионлаб юлдузлар, газсимон булутлар ва туманликлардан ташкил топганини кўришимиз мумкин.

Бу осмон жисмини ўрганган олимлар унинг диаметри 200 минг ёруғлик йилига тенглигини аниқладилар. Ушбу галактика сайёрамиздан 60 миллион ёруғлик йили узоқликда жойлашган бўлиб, улкан космик орол ҳисобланади.

2009 йилда астрономлар галактика марказидаги қора туйнукдан чиқаётган кўп миқдордаги рентген нурланишини қайд этдилар.

2013 йилда эса галактиканинг марказидаги қора туйнукнинг массаси ва бурчак тезлигини аниқладилар.

Галактика назар солсак, улкан ҳажмдаги чанг ва булутларни ўз ичига олгани ҳам яққол кўриниб турибди. Бу чанг ва булутлар унга ўзига хос чирой бериб турибди. Ушбу улкан осмон жисми ўз ўқи атрофида 350 миллион йилда тўлиқ бир марта айланиб чиқади.

Энди ушбу миллионлаб юлдузларни ўз ичига олган галактиканинг ҳажмини тасаввур қилиб кўрайлик!

У тасодифан пайдо бўлган бўлиши мумкинми?!

Унга нозик ва аниқ тарзда ҳаракатланиш имконини ким берган?

Уни бошқа осмон жисмлари билан тўқнашмайдиган қилиб энг тўғри жойга ким жойлаб қўйган?

Ундаги юлдузлар, чангу туманликлар, космик булутларни ким яратган? Албатта, барча нарсани Яратувчи Зот – Аллоҳ таоло яратгандир!

Бу галактика ва бошқа осмон жисмлари билан яқиндан танишар эканмиз, Роббимизнинг қудрати олдида нақадар ожизлигимизни яна бир бор ҳис этамиз.

Энди ушбу оятга эътибор берайлик:

هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ

“Бу Аллоҳнинг яратганидир. Қани менга кўрсатинг-чи, Ундан бошқалар нимани яратдилар. Йўқ! Золимлар очиқ-ойдин адашувдадирлар” (Луқмон сураси, 11-оят).

Абдуддоим Каҳел мақоласи ва интернет маълумотлари асосида Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади