Шу йил 26-29 ноябрь кунлари Қозон шаҳрида Ислом ҳамкорлик ташкилоти (ИҲТ) давлатларининг II Ёшлар илмий конгресси бўлиб ўтади. Татаристон Республикаси Ёшлар масалалари вазири Ринат Содиқов, Ёшлар дипломатияси академияси раиси Дилбар Содиқова, Қозон федерал университети (КФУ) ташқи алоқалар бўйича проректори Тимирхон Aлишевлар матбуот анжуманида шу ҳақда сўз юритди. Бу ҳақда “Islam-today” сайти хабар берди.

ИҲТга аъзо 20 дан ортиқ давлатдан 100 нафар ёш олим ва тадқиқотчи ИҲТ давлатларининг II Ёшлар илмий конгрессида қатнашади.

Дилбар Содиқованинг сўзларига кўра, иштирокчиларнинг аксарияти учун бўлажак Конгресс илк бор хорижга саёҳат қилиш ва ўз илмий ишланмаларини жаҳон ҳамжамиятига тақдим этиш имкониятини беради.

Конгресс йўналишлари орасида биомедицина ва биотехнология, нефт, газ ва таълим технологиялари, халқаро муносабат ва ҳуқуқ, архитектура, дизайн ва санъат йўналишлари бор.

ИҲТ мамлакатлари II Ёшлар илмий конгреси якунида иштирокчиларнинг илмий ишлари тўплами нашр этилади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Халқаро илмий анжуман иштирокчилари дастлаб Ҳаким Термизий мақбарасини зиёрат қилишди. Қуръон тиловат этилиб, дуо ўқилди.

Шундан сўнг меҳмонлар Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази фаолияти, илмий тадқиқот натижалари, таржима ишлар ва нашр этилган китоблар билан танишди. Шунингдек, иштирокчилар Сурхондарё вилояти туризм салоҳиятини очиб берувчи фото кўргазмадан ўрин олган асарларни томошо қилишди.

Самарқандда “Хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш бўйича Ўзбекистон ва Ислом Ҳамкорлик Ташкилоти (ИҲТ)га аъзо мамлакатлар тажрибаси” мавзусида халқаро форум бўлиб ўтмоқда.

Анжуманда 20 дан ортиқ давлатдан 40 га яқин хорижий меҳмонлар – Ислом ҳамкорлик ташкилоти вакиллари, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Ўзбекистондаги ваколатхонаси ва тузилмалари ходимлари, ҳукумат, фуқаролик жамияти институтлари ва халқаро ташкилотлар вакиллари қатнашмоқда.

Тадбирда Ислом ҳамкорлик ташкилоти Бош котибининг гуманитар, маданий ва ижтимоий масалалар бўйича ўринбосари доктор Тариг Али Бахит, Ўзбекистон Республикаси Бош вазири ўринбосари Зулайҳо Маҳкамова сўзга чиқди.

Форум оила институтини мустаҳкамлаш, хотин-қизларнинг жамият ҳаёти ва давлат бошқарувидаги иштирокини кучайтириш, уларнинг ҳуқуқ ва имкониятларини кенгайтириш бўйича Ислом ҳамкорлик ташкилоти давлатларининг ўзаро ҳамкорлигини янада ривожлантириш ва тажриба алмашиш мақсадида ташкил этилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Ислом тамаддуни тарихидан

1282 йилда ҳукмдор Малик Мансур Қалавон Қоҳирада Ислом оламидаги энг машҳур Мансурий шифохонасини қурдирди. Ҳукмдор ушбу ҳодисадан бир мунча вақт олдин ҳашаматли Дамашқ шифохонасида ошқозон санчиғидан батамом тузалганди. Суриялик шифокорларнинг маҳорати тахт ворисида шунчалик кучли таассурот қолдиргандики, ўз ватанида шунга ўхшаш муассасани қуришни дилига тугиб қўйганди.
Ҳукмдор бўлгач, барча кўрсаткичлар бўйича Дамашқдагидан устун бўлган шифохона барпо қилдирди. Дид билан жиҳозланган, хоналари кенг, ўша даврнинг ажойиб асбоб-ускуналари билан таъминланган, малакали шифокорлар фаолият юритган ушбу шифохона катта шуҳрат қозонди. Унинг моддий таъминоти ҳукмдорликнинг бошқа муассасаларидан энг каттаси эди.
Мансурий шифохонаси Фотимийлар саройида жойлашган бўлиб, 8000 кишига мўлжалланган ётоқхонага эга бўлган (Bedi N. Şehsuvaroǧlu (2012-04-24)). Ҳар куни 4000 беморга хизмат кўрсатилган (Mohammad Amin Rodini (7 July 2012)). Ибн Ухванинг “Ҳисба” асарида қуйидаги амбулаторлик ишлари амалга оширилгани келтирилган (SharifKaf Al-Ghazal, The Origin of Bimaristans in Islamic Medical History, last accessed 12/9/2014): шифокор бемордан касаллик сабаби ва у ҳис қилаётган оғриқ ҳақида сўрайди. Таҳлил натижаларига қараб дамлама ва бошқа дори-дармонлар тайинлайди. Кейин беморни олиб келган ҳамроҳига рецептнинг нусхасини ёзиб беради.

Эртаси куни у беморни қайта текширади, ўзини қандай ҳис қилаётганини сўрайди. Ҳолатига қараб маслаҳат беради. Ушбу муолажа у тузалиб кетгунча такрорланади. Тузалса, шифокорга пул тўлайди. Аксинча, вафот этса, унинг яқинлари бош шифокорга муолажа олиб борган шифокорнинг рецептларини тақдим этади. Агар бош врач шифокор ўз ишини пухталик билан бажарган, деб баҳоласа, ўлим табиий эканини айтади; беморнинг вафоти табибнинг нотўғри даволагани оқибатида юз берган, деса, шифокордан қон пули олинишини маълум қилади. Боиси беморнинг ўлими шифокорнинг ёмон ишлаши ва касбига совуққонлиги сабабли юзага келган. Шундай қилиб, шифохонага энг тажрибали шифокорлар жалб этилган.

Мансурий шифохонаси низомида бундай дейилган: “...Шифохона барча беморларга тўлиқ тузалгунча ёрдам кўрсатади. Одамлар узоқ ёки яқин, маҳаллий аҳоли ёки чет эллик, кучли ёки кучсиз, бой ёки камбағал, иш билан таъминланган ёки ишсиз, кўзи ожиз, жисмонан ёки руҳан касал бўлишидан қатъи назар, барча харажатларни шифохона ўз зиммасига олади. Тўловларни тўламагани учун ҳеч кимга эътироз билдирмайди ва ҳатто билвосита шама ҳам қилинмайди” (Philip Adler; Randall Pouwels (2007). Мансурий шифохонаси 1915 йилгача шундай шаклда ишлади. Эндиликда эса қадимий шифохона ўрнида офталмология маркази фаолият юритмоқда.

Манбалар асосида Мунаввар РУСТАМ қизи тайёрлади.

"Мўминалар" журнали, 2-сон, 2023 йил

Инсон ҳаётда яхшиликка интилиб, ёмонликдан қайтиб яшашга ҳаракат қилади, лекин яхшилик ва ёмонлик ту­шунчаларига ҳар ким ҳар хил таъриф беради. Баъзилар яхши деб ҳисоблаган ишлар бошқалар наздида ёмон, ёки аксинча бўлиши ҳам мумкин. Ислом ди­ни таълимотида нимаки яхши деб бую­рилган бўлса, у яхши, нимаки ёмон деб қайтарилган бўлса, ўша нарса ёмондир.

Динимиз аҳкомлари инсонни дини, жони, ақли, насли ва саломатлигига, умуман айтганда, ҳаётига зарар етказишга сабаб бўлувчи барча нарсаларни ёмон деб улардан қайтарган, қайтарибгина қолмасдан, балки ҳаром деб эълон қилган. Булардан бири гиёҳванд моддалардир. Зеро, гиёҳвандлик инсоният келажагининг кушандасидир.

Аллоҳ таоло Аъроф сурасининг 157-ояти­да: “У (пайғамбар) уларни яхшиликка буюради, ёмонликдан қайтаради ва пок нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарса­ларни уларга ҳаром қилади...” деб марҳамат қилган.

Ҳадиси шарифларда ҳам: “Ҳар бир маст қилувчи нарса ҳаром”, “Ким ўзини-ўзи заҳар билан ўлдирса, қиёмат куни жаҳаннам ўти билан азобланади”, дейилган бўлса-­да, баъзилар “оят ва ҳадисларда гиёҳванд моддалар номи келтирилмаган-ку?” деган мантиқсиз саволларни ўртага қўйишади. Оқил кишига Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: “Ҳар қандай маст қилувчи ва баданни бўшаштирувчи нар­салар ҳаром”, деб марҳамат қилганлари кифоя қилади. Гиёҳванд модда нима деб аталишидан қатъи назар, уларда маст қилиш, баданни бўшаштириш хусусияти бор. Аллоҳ таоло инсонни ўз жонига қасд қилмасликка, ўзгаларнинг ҳам қонини ноҳақ тўкмасликка буюради. Гиёҳванд эса охир-оқибатда ўлимга олиб келадиган моддаларни истеъмол қилиш билан ўз жонига қасд қилган саналади.

Гиёҳванд моддалар киши меъдаси, жигар фаолиятига салбий таъсир қилади, ўпкасини ишдан чиқаради. Шунингдек, у инсоннинг асаб тизими бузилиши, кўриш, эшитиш, ҳид билиш, фикр юритиш, иссиқ-совуқни, қаттиқ-юмшоқни, ширин-бемазани сезиш хусусиятлари йўқолишига олиб келади.

Жамиятга етказадиган зарарлари эса беҳад кўп. Гиёҳванд кимса ўзига, оила­си, касби ёки ўқишига нисбатан лоқайд бў­либ боради. Айниқса, ишлаб чиқаришда тараққиётнинг асосий кучи бўлмиш ёш­лар гиёҳвандликнинг асосий қур­бони бўлиши жуда ҳам аянчли ҳол. Гиёҳ­вандлик шахс ва жамият ўртасидаги му­носабатни бузишга олиб келади. Дарҳақиқат, бу ҳаётда тез-тез учрайди. Қавм-қариндош, гулдай фарзандлар, умр йўлдошдан айрилиш, аксар ҳолларда майиб-мажруҳ фарзандлар туғилиши кабилар шулар жумласидан.

Гиёҳванд модда ҳаром бўлгач, унинг тижорати, олинган фойдаси ҳам ҳаром ҳисобланади. Шундай экан, бугун аср вабоси­га айланган, минглаб ёшларнинг гул умри хазон бўлишига олиб келаётган, келажакни, яшашдан асл муддаони унуттираётган бу иллатга қарши курашиш ҳар бир мўмин-мусулмоннинг бурчидир.

Миржон домла ЭГАМБЕРДИЕВ
"Ҳидоят" журналидан