Олийжаноблик, саховат, сахийлик деганда фойдаси ва манфаати кўп ишларни қилиш ёки яхшилик ва эзгулик йўлида мол-мулкни инфоқ-эҳсон қилиш тушунилади.

Пайғамбар алайҳиссалом қўли очиқ ва саховатли киши бўлиб, ул зотнинг ўзлари умматларини ҳам сахийликка қизиқтириб, шижоатлантирган ҳолда шундай дердилар: “Сахий киши Аллоҳга яқин, инсонларга яқин, жаннатга яқин бўлади. Бахил киши Аллоҳдан узоқ, инсонлардан узоқ, жаннатдан узоқ, жаҳаннамга яқин бўлади”. (Имом Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган).

Яна бир ҳадиси шарифда шундай дейилган: “Ҳар доим бандалар тонг орттирадиган бўлсалар, икки фаришта Ер юзига тушиб, бири: “Аллоҳим, инфоқ қилувчи кишига ўрнини тўлдиргин”, деса, бошқаси: “Аллоҳим, бахил кишига талофот етказгин”, дейди”. (Имом Муслим ривояти).

Яна у зот: “Қизғанчиликдан сақланинг. Чунки у сизлардан аввалгиларни ҳалок қилган”, деганлар.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саховатлари – мақталиш ёки бирор маломатдан қочиш учун бўлмаган. Ёки фахр-ифтихор ва маддоҳлар мақташини ният этмаганлар. Балки Расулуллоҳнинг саховатлари динни ҳимоя қилиш, ҳидоят йўлига чорлашни қўллаб-қувватлаш ва Аллоҳнинг йўлидан тўсадиганларга қарши чиқишга қаратилган.

Шунингдек, Пайғамбаримиз мол-дунёни сақлашни асло ёқтирмаганлар. Қўлларига тушган ғанимат ва ўлжаларни камбағал ва муҳтож мўмин-мусулмонларга инфоқ қилганлар.

Пайғамбар алайҳиссалом етимлар бошини силаб беваларнинг моддий таъминотига ғамхўрлик қилганлар. Ўз хожайини билан пул бериш эвазига озод бўлишга келишиб олган қулларни озод қилардилар. Ислом динига мойил бўлган қалбларни улфат қилиш учун мол-дунёни аямаганлар. Бу каби тадбирлар у зотнинг ҳаётлари давомида кўп кузатилган.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзгалари ва оилаларидан кўра бошқаларга кўпроқ саховат кўрсатганлар. Бирон нарсага ўзлари энг ҳожатманд бўлишларига қарамай, бошқаларга берганлар. Ўзлари муҳтож бўлиб турганда ҳам буни ўйлаб ўтирмай, дарҳол ҳадя қилиб юборганлар.

Пайғамбар алайҳиссалом Аллоҳ йўлида имкони борича кўпроқ инфоқ қилсалар ҳам, буни оз санардилар. Кўп нарсаларни ҳадя қилиб юборсалар ҳам кўп бердим, деб ҳисобламасдилар. Ислом йўлида у зотдан бирор нарса сўралса, ҳеч қачон рад жавобини олинмаган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламда саховат шу даражага етгандики, бирор нарса сўраб келган одамни қуруқ қайтариш ёки “Ўзимизда ҳам йўқ” деб узр айтишдан ҳаё қилар эдилар. Бир киши ёрдам сўраб олдиларига келганда Пайғамбар алайҳиссалом: “Ҳозир менда ҳеч нарса йўқ, бироқ менинг номимдан нарса сотиб ол. Қўлимизга бирор нарса тушса, ўзим бериб қўяман”, дедилар. Шунда Умар розияллоҳу анҳу: “Эй, Аллоҳнинг Расули, унга ҳадя қилдингиз. Ахир Аллоҳ таоло ўзингиз қодир бўлмаган ишга сизни буюрмаган-ку!”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бу сўз ёқмади. Сўнг ансорлардан бир киши келиб: “Эй, Аллоҳнинг Расули, инфоқ қилаверинг, Арш эгаси бўлган Зот озайтириб қўяди, деб ўйламанг”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам табассум қилдилар. Ансорий кишининг сўзидан юзларида хурсандчилик аломати пайдо бўлиб: “Мана шунга буюрилганман”, дедилар. (Термизий ривояти).

Анас розияллоҳу анҳудан шундай ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан нима сўралса, уни берардилар. Сафвон ибн Умайя ҳали мусулмон бўлишидан олдин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурига келганида, унга икки тоғ орасидаги бир сурув қўйларни ҳадя қилдилар. У қавми олдига бориб: “Эй қавмим, исломга киринглар. Чунки Муҳаммад фақирликдан қўрқмайдиган кишининг ҳадясини берди”, деди”. Бошқа бир ривоятда: “Фақирликдан қўрқмас экан”, деб келган.

Ҳунайн куни ҳам озод қилинган кишиларнинг қалбларини исломга мойил қилиш учун кўп ҳадялар улашдилар. Ўшанда туяларни юзталаб тарқатдилар. Бундай ҳадяни олганлар орасида Молик ибн Авф розияллоҳу анҳу ҳам бор эди. Сўнгра Молик ибн Авф бу ишларини деб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни мадҳ этиб, қасида ҳам битган. (Имом Муслим ривояти).

Саид ибн Мусайяб Сафвон ибн Умайядан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга жуда кўп ҳадя берганлар. У киши мен учун мусулмон бўлишимдан олдин инсонларнинг энг ёмони бўлсалар, ҳадя берганларидан сўнг инсонларнинг энг суюклисига айланганлар”. (Термизий ривояти).

Воқидийнинг “Мағозий” китобида келтирилишича, Сафвон Ҳунайн куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан ўлжаларни бирга кўриб юришиб, туялар ва ўлжага тўла дара олдидан ўтишди. Бу ўлжалар Сафвонга ёқиб, уларга бошқача қарай бошлади. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Абу Ваҳб, булар сенга ёқдими?” дедилар. Сафвон: “Ҳа”, деб жавоб берди. У зот: “Барчаси сенга бўлсин”, дедилар. Сафвон ниҳоятда қувониб: “Гувоҳлик бераманки, сиз Аллоҳнинг Расулисиз. Бундай ҳадяни фақатгина пайғамбар хушнуд бўлиб бера олади”.

Имом Термизийнинг ривоятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга тўқсон минг дирҳам олиб келинди ва бўйра устига қўйилди. У зот уни тақсимлашга тушдилар. Ҳаммасини тақсимлаб бўлгунларича ким сўраб келса, уни қуруқ қайтармадилар.

Абу Саид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Ансорийлардан бир қанчаси Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир нарса сўраб келишганда сўраган нарсаларини бердилар. Сўнг яна сўрадилар, уни ҳам бердилар. Сўнг яна сўрадилар, уни ҳам бердилар. Охири олдиларида ҳеч нарса қолмаганда: “Ҳузуримдаги ҳадя-ўлжалардан бирортасини сизлардан яшириб ғамлаб олмайман. Ким иффатни истаса, Аллоҳ уни иффатли қилиб қўяди. Ким ўзини тийса, Аллоҳ уни бой қилиб қўяди. Ким сабрли бўлишга ҳаракат қилса, Аллоҳ унга сабр бериб қўяди. Зеро, кишига сабридан кўра хайрли ва кенгроқ нарса берилган эмас”. (Олти саҳиҳ тўплам соҳиблари ривоят қилишган).

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам садақа беришга бирор кишини вакил қилмасдилар. Ўзлари сўровчининг қўлига топширардилар”. (Ибн Можа ривояти.)

Ибн Саъд Айёш ибн Абу Рабиъанинг мавлоси Зиёддан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки нарсага ҳеч кимни вакил қилмасдилар. Кечаси турган пайтлари таҳорат сувини ўзлари тайёрлардилар ва бирор нарса сўраб келган кишига ўзлари берардилар”.

“Сунани Абу Довуд” ва “Сунани Байҳақий” китобида шундай ривоят қилинади: Абдуллоҳ Ҳавзанийдан ривоят қилинади: “Мен Билол розияллоҳу анҳу билан кўришиб қолдим ва: “Эй Билол, менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг нафақалари қандай бўлганини айтиб беринг”, дедим. У киши: “Пайғамбар алайҳиссаломга тааллуқли бирор иш бўлса, ўзим ўша ишни қилардим, яъни молларига мен қарар эдим. Аллоҳ таоло у кишини пайғамбар қилиб юборганидан то вафотларига қадар шундай қилдим. Агар у зотнинг ҳузурларига бирор киши мусулмон бўлиб келса, уни кийимсиз ҳолда кўрсалар, менга қарзга кийим сотиб олиб унга беришни ва овқатлантиришни буюрардилар”, дедилар.

Имом Бухорий ва Имом Муслим “Саҳиҳ” китобларида Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам энг саховатли киши эдилар. Рамазонда Жаброил алайҳиссалом у кишининг ҳузурларига келадиган пайтлари янада сахий бўлиб кетардилар. У зот инсонларга эсувчи шамолдан ҳам тезроқ сахийлик қилишга шошардилар”.

Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти мударриси БАРАТОВ Ғиёсиддин манбалар асосида тайёрлади.

Мана кечагина эшигимизни тақиллатиб келган рамазон бугун ўз поёнига етмоқда. Кунларни тез ўтиши билан мана, охирги ўн кунликка ҳам етиб келдик. Кечқурунлари ойга назар солсак, бу ой ҳам ўз поёнига етаётганидан дарак бермоқда. Кечагина биз бу ойни кўриб нақадар ҳурсанд бўлган эдик. Ўшанда: “Энди Аллоҳ таолонинг тоатларига киришаман, бу ойда кўплаб яхши ишларни қилиб, Аллоҳ таолодан мукофатлар оламан” деган эдик. Ҳа, Рамазон руҳий тарбиямиз учун энг фойдали ойдир. Бу ойда чанқоқ қалбларимизни руҳий тарбия билан суғормоқликка фурсат бўлади. Қорайган қалбларимизни поклашга фурсат бўлади. нафсларимиз бўлса, ўз Яратгувчисига қайтади. Ким бу ойда солиҳ амаллар қилиб Роббисига яқин бўлган бўлса, демак, у ютуққа эришибди. Кимки орзуларига берилиб, улуғ амалларни тарк қилган бўлса, демак, у ютқазибди. Кечалари ва кундузлари фазилат ва баракага тўлган ойни қўлдан бой берибди!

Ўн кун ёки ундан ҳам оз кунлардан сўнг бу йилги Рамазон ойи ҳам ўз нихоясига етади. Улуғ меҳмонни яна кузатамиз. Энди келаси йилга бу меҳмонни кутиб олишга бизларни орамиздан кимга насиб қилади? Буни Аллоҳ таолонинг ўзи билади.

Лекин, шунга қарамай Аллоҳ таолонинг бандаларига фазли улуғдир. Рамазоннинг охирги кечаларидан фойдаланиб қолишимиз учун у кечаларни янада баракотли қилди. Бу кунларда енгни шимариб ибодатларга киришмоғимиз лозим. Фурсатларни қўлдан бой бермай, улардан фойдаланиб олган банда қандай ҳам яхшидир! Охирги ўн кунликни бошқа ўн кунликларга қараганда бир нечта кўпроқ хусусиятлари бор.

1. Инсонларга ҳидоят йўлини кўрсатувчи Аллоҳ таолонинг охирги китоби Рамазоннинг охирги ўн кунлигида қадр кечасида нозил бўлди.

Аллоҳ таоло Қуръон каримда Қадр сурасининг 1 оятида шундай марҳамат қилади:

“Албатта, Биз у(Қуръон)ни Лайлатул Қадрда туширдик.”

Бу эса охирги ўн кунликнинг энг улуғ фазлларидандир. Аллоҳ таоло очиқ равшан бўлган Нурни ушбу кечада нозил қилди. Бу Нур инсониятни жаҳолат ботқоғидан порлоқ бир йўлга олиб чиқди. Инсонларга жаҳолат зулматидан илм нури сари йўл бошлади. Бу улуғ Қуръон инсонлар учун Шифо, тўғри йўлга бошловчи, мўминларга раҳматдир!

2. Бу ўн кунликнинг хусусиятларидан яна бири унда минг ойда қилинган ибодатдан афзал бўлган қадр кечасининг бор эканлигидир. У кечада қилинган ибодат саксон уч йилда қилинган ибодатдан афзалдир.

Аллоҳ таоло бу ҳақда Қадр сурасида шундай марҳамат қилади: “Албатта, Биз у(Қуръон)ни Лайлатул Қадрда туширдик. Лайлатул Қадр қандоқ нарса эканини сенга нима билдирди? Лайлатул Қадр минг ойдан яхшироқдир. Унда фаришталар ва Руҳ Роббилари изни билан барча ишлар учун тушадир. У то тонг отгунча салом бўлиб турадир”.

3. Бу ўн кунликнинг бошқаларидан ортиқча яна бир фазли Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам бу ўн кунликда тоат ибодатда жидду-жаҳд қилар эдилар.

Оиша розияллоҳу анҳодан қилинган ривоятда шундай дейилади:

“Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам охирги ўн кунликда бошқаларига қараганда кўпроқ жидду жаҳд қилар эдилар”.

4. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳидоятларидандир. Охирги ўн кунликда кечаларини бедор ўтказар, Аллоҳ таолонинг раҳмати этсин деб ўз аҳли аёлларини ҳам уйғатар эдилар.

Оиша розияллоҳу анҳодан қилинган ривоятда:

“Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам қачон (охирги) ўн кунлик кирса, белни маҳкам боғлаб, кечанинг барчасини ухламасдан ўтказар ва аҳли аёлларини ҳам уйғотар эдилар” деганлар (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Бу ўн кунликда намоз ўқиш, зикр қилиш, Қуръон ўқиш каби ибодатларнинг барчасини қилиш мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки келаси йилги рамазонга етиб бориш ёки бормаслик номаълум!

Тошкент вилояти Қибрай тумани

“Саъдулло ота” жоме масжиди

имом-хатиби Мирҳамидов Обид

Рамазоннинг одатдагидан иссиқ кунларидан бири эди. Қизимни кўтариб, ўғлимни етаклаб боғчадан уйга қайтаётган эдим. Шу пайт, бир онахон ҳолсизланиб, дарахтни ушлаб базўр тик турганини узоқдан кўриб қолдим. Йўлдан ўтаётган одамлар кампирга қараб ўтишар лекин бирортаси ёрдам берай демасди. Ўғлимнинг беадоқ саволларига жавоб берар эканман қадамимни тезлатдим. Ўзим юраман деб хархаша қилаётган қизимни четроққа ерга қўйдимда, онахонни яқинроқдаги салқин ўриндиққа олиб бориб ўтиргиздим.

Бироз сояда ўтириб онахоннинг юзи ёришди, энди эътибор берибман, юзларида қандайдир нур бор экан. Қайта-қайта дуо қила туриб, “рўзадор оғиз билан сўраяпман, шу қизимни, болаларини омадини, бахтини бергин”, дегани эътиборимни тортди. Юзига фотиҳа тортгач ёшини сўрадим. Салкам 75 ёш (!). Ҳайратимни яширолмай, бу ёшда рўза тутмаслик учун рухсат борлигини, Қуръонда ҳам, ҳадисларда ҳам “рўзани қийналиб тутадиганларга бир мискин таомини бериш” шарти билан қари чол ва кекса аёлларга узрли рухсат мавжудгини гапириб бердим. Онахон буларнинг барчасини билар, фидядан ҳам хабари бор экан. Болалар ўйинга, биз суҳбатга берилиб кетдик. Онахон болалиги ҳақида гапириб бердилар:

• Мен Қува туманида (Фарғона вилояти) бувим қўлида катта бўлганман. Болалигимдан бувим раҳматли рўза тутишнинг қанақа яхши эканини сўзлаб берар эдилар, шу шу онгимга сингганми ё ростдан ҳам рўза менга доим, ҳар қандай ҳолатда яхши таъсир кўрсатадими билмайман, лекин Рамазон кирганда мени рўза тутишдан ҳеч нарса тўхтата олмайди. 15 ёшимдан шу кунгача рўзани қолдирмасликка ҳаракат қиламан. Шу... рўза тутдимми тамом, фақат китоб ўқийман. Болаларим невараларим “китоб ўқиш кўнглингизга қандай сиғади...”, дейишади. Нима қилай кўникма экан...бугун ҳам кўп китоб ўқибманми, зериккандек бўлдим, кўчада, тоза ҳавода айланиб келай, дебман. Бунақа иссиқлигини билмаган эканман. Шунинг учун бироз лохас бўлдимда. Мана энди яхшиман...

Онахон Рамазоннинг бошқача файзи, рўзанинг ҳисобсиз фойдалари ҳақида яна узоқ гапирди. Ўғлим уйга кириб кетамиз деявергач, “бувинг ўргилсин болажоним, мана мен ҳам кириб кетаман”, дея ўрнидан туриб, дадил юра бошлади. Биз ҳам онахонга эргашдик. Хайрлашар эканмиз, ёши улуғ бу нур юзли инсоннинг матонату иродасига таҳсинлар айтгим келди.

Арзимаган сабаб билан рўза тутмаганлар, “иссиқда чанқаб, чидолмайман”, деб баҳона қилаётган одамлар олдида бу каби сабрли кексаларимизга шижоат ва қаноат ҳайкали қўйилса арзийди, менимча. Ушбу суҳбатдан сўнг рўза ва рамазоннинг оддий, ҳаммамиз кўриб ҳис қилиб турган фойдаларини бир-бир эслатиб ўтишни лозим топдим.

Тобора Рамазоннинг фазилатли кунлари камайиб бормоқда. Бироқ, унинг кўпгина фойдаларини кўпчилик ўз танасида, руҳиятида, борингки ҳаётида сезган бўлса керак.

Имон мустаҳкамланади

Рўза тутиш жараёнида киши озми кўпми қийинчиликларга кимгадир кўрсатиш учун, ёки хўжакўрсинга эмас, балки фақат Аллоҳ таоло учун бардош беради. Ибодатини виждонан адо этиш жараёнида бу хислатни бошқа амаллари учун ҳам жорий эта бошлайди. Одатий кундалик юмушларида ҳам қунт ва тоқатни ўзига ҳамроҳ билади. Натижада эътиқод янада мустаҳкамланади.

Сабр-бардош ортади

Юсуф хос Ҳожиб: “Агар меҳнат-машаққат ё қайғу-алам дуч келса, сабр билан қарши олсанг, кетидан қайта шодлик келади” деган экан. Рўзадор ана шу фикрга ишонади: қийинчиликлари, ташналик ва очликлари ортида мисли топилмас ифторлик борлигини ҳис қилади, Аллоҳнинг марҳамати, берилажак юксак мукофот, жаннатнинг “Райён” эшигидан киришни умид қилади. Сабр билан кутади. Тонг қоронғусидан то шомгача егиси келса емайди, ташналикдан томоғи қуриб кетса ҳам қултум сув ичмайди. Бардоши етади. Сезадики, бошқа кунлари чидай олмайман деб ўйлаган кўп қийинчиликларни бемалол, яна қалбда хотиржамлик билан енгиши мумкин экан. Демак, унинг сабри сайқалланди. Янгидан куч ва шижоатга эга бўлди. Шу боис бўлса керак, буюк олимлар, ислом уламолари юксак ишларни асосан Рамазон ойида ёки бу ойдан кейин бошлаганлар. Рамазондан ўрганилган бардош сабаб балки юксак асарлар, тарих зарварақларида қолган буюк ишлар амалга оширилгандир.

Нафс устидан ғалаба

Маҳмуд Замахшарий: “Ўз нафсингга асир бўлмасанг, уни ўз ҳукмингда тутасан, акс ҳолда ундан ғолиб чиқиб, ушлаб тура олмайсан”, дейди. Рўзадор нафсининг ҳокимига айланади, энди ҳар доимгидек нафси нима деса, айтганини қилмайди, инжиқликларига эътибор бермайди. Демак, нафси устидан ғолибликка эришади. Бу нарса Рамазондан кейин ҳам асқотади, бўлар-бўлмас нарсаларни хоҳловчи нафс энди жиловланган, тартибга риоя қила бошлайди.

Руҳий хотиржамлик

Рамазон руҳиятнинг шифокори ҳамдир. Гинаю кудуратлардан, турли асаббузарликдан ҳоли бўлган қалб осойишталикка бурканади. Қолаверса, руҳий хотиржамлик вақтида инсон тафаккури тиниқлашади, маъсиятлардан покланиб борган онгнинг ҳам маърифат эгаллашга бўлган иштиёқи ортади. Атрофга теранроқ назар солади. Рамазонни тиниқ тафаккур, руҳий хотиржамлик билан кузатади.

Ёмон хулқдан халос бўлиш

Ахлоқни ўнгламоқ фурсатидир – Рамазон. Шарафли ойнинг ҳурмати боис воз кечилган иллатлару ўрнини эгаллаган фазилатлар ҳар бир мусулмоннинг улкан ютуғидир. Бинобарин, бежиз бу ой бизларга инъом этилмаган, бекорга муқаддас этиб белгиланмаган. Кишининг хулқини ўнглаб, ёмон иллатлардан йироқлашиб, қутлуғ айёмга кириб борса, бу унга йил давомида унга ҳамроҳ бўлади.

Шукрона ҳисси

Бир ой мобайнида оч ва ташна кишилар ҳолатини танасида синаб кўрган инсон юрак-юрагидан шукрлар айтишни ўрганади. Неъматларни қадрлашни, йўғида сабр қилиб, борида мамнунлигидан миннатдор бўлишни таълим олади. Дастурхони тўкинлиги, меваю сабзавотлар, дон дун сероблиги, диёрининг мусаффо иқлими, оби-ҳаётнинг қимматини илгари сезмаган бўлса, рўза сабаб ҳис қиладиган бўлади.

Бундан ташқари, замонавий тиббиёт рўзанинг беқиёс даволовчи таъсирга эга эканлигини исботлади,

Рамазон шарофати билан аразлашган кишилар ярашди, гиналар унут бўлди, кўпгина келишмовчиликлар бартараф этилди, муборак кунларда яқинлар, кексаю ногирон, бемору муҳтожлар ҳолидан хабар олинди, меҳр-муҳаббат ортди, мурувват туйғулари жўш урди, оқибат янада шаклланди.

Аслида ушбу санаб ўтганларимиз Рамазондан олажак яхшиликларимизнинг ҳаммаси эмас. Биз кўрмаган, бироқ ҳаётимизни тубдан ўзгартирган фазилатлари яна қанчадан-қанча. Асосийси, биз бу имкониятни юракдан ҳис қила билишимиздир. Ана шунда мустақил юртимизда эътиқод эркинлигининг таъминлангани, диндорлар учун яратилаётган бемисл шароитлар бежиз кетмайди, тинч-хотиржам кунлар учун заҳмат чекаётган фидоийлар меҳнати қадрланади.

Бу йилги Рамазонни ҳам кўзда ёш билан, бироқ, биз эришган бир олам фазилатлар билан кузатамиз. Аллоҳ таолодан чин қалбдан сўраймизки, янаги шу кунларга, муборак моҳи шарифга соғ-саломат, тинчлик-хотиржамликда етказсин. Юртимизда яхши инсонлар кўпаяверсин. Тинчлигимизга, ҳурлигу эркимизга кўзлар тегмасин!

Шарифа ҒАНИЕВА,

“Зиё” студияси бош муҳаррири

Маълумки, муборак Рамазон ойида ислом таълимотининг асосий манбаи – Қуръони карим нозил бўлган. Бу ҳақда Аллоҳ таоло хабар бериб айтади: 

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآَنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ *(سورة البقرة/185)

яъни: “Рамазон ойи – одамлар учун ҳидоят (манбаи) ва тўғри йўл ҳамда ажрим этувчи ҳужжатлардан иборат Қуръон нозил қилинган ойдир. Бас, сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин. Кимки бемор ёки сафарда бўлса, (тута олмаган кунларининг) саноғи бошқа кунлардандир. Аллоҳ сизларга енгилликни истайди, оғирликни хоҳламайди. Бу – ҳисобни тўлдиришингиз ҳамда ҳидоятга бошлагани учун Аллоҳга такбир (ҳамду сано) айтишингиз ва шукр қилишингиз учундир”.

Ояти карима баёнида Имом Хозин ўз тафсирида қуйидаги ривоятни Абдуллоҳ ибн Аббосдан нақл қилади:

اِنَّ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَبَّاسٍ قاَلَ : اُنْزِلَ الْقُرْآنَ جُمْلَةً وَاحِدَةً مِنَ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ فىِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ، فَوُضِعَ فىِ بَيْتِ الْعِزَّةِ فىِ السَّمَاءِ الدُّنْيَا ثُمَّ نَزَلَ بِهِ جِبْرِيلُ عَلىَ مُحَمَّدٍ (صلعم) نُجُومًا (مَنَجَّمًا مُفَرَّقًا حَسْبَ اقْتِضَاءِ اَسْبَابِ النُزُولِ) فىِ ثَلاَثٍ وَعِشْرِينَ سَنَةً (مِنْ تَفْسِيرِ الْخَازِنْ ج|ص 126)

яъни: “Қуръони карим тўлалигича Рамазон ойида Қадр кечасида Лавҳул-маҳфуздан нозил қилиниб, дунё осмонидаги Байтул-иззага қўйилди. Сўнгра Жаброил (а.с.) Муҳаммад (сав)га оятларни муқтазои ҳол тақозосига яъни, турли ҳолатларга  мувофиқ бўлак-бўлак қилиб олиб келди”.

Демак, муборак Қуръони каримнинг пайғамбаримиз Муҳаммад (сав)га нозил бўлиши Рамазон ойида бошланган. Шу муборак ой шарофатидан барча муқаддам нозил бўлган илоҳий китоблар ушбу ойда нозил бўлгани ҳикматдан холи эмас.

Рамазон ойи фазилатларидан яна бири “Лайлатул-қадр”нинг шу ойда бўлишидир. “Лайлатул-қадр”йилнинг бошқа ойларидаги кечалардан шарофатли ва улуғ эканлиги ояти карима ва ҳадиси шарифлар билан собитдир. Зеро, Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади:

إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ * تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ * (سورة القدر1-5/)

яъни: “Албатта, Биз уни (Қуръонни “Лавҳул-маҳфуз”дан биринчи осмонга) Қадр кечасида нозил қилдик. (Эй, Муҳаммад!) Қадр кечаси нима эканини Сизга не ҳам англатур?! Қадр кечаси минг ойдан яхшироқдир. У (кеча)да фаришталар ва Руҳ (Жаброил) Парвардигорларининг изни билан (йил давомида қилинадиган) барча ишлар (режаси) билан (осмондан ерга) тушарлар. У (кеча) то тонг отгунича саломатликдир”.

Оятдаги улуғ кеча Рамазон ойининг 27-кечаси эканига далолат қиладиган ҳадислар кўпдир. Қадр кечаси Рамазон ойининг нечанчи кечаси эканини Аллоҳ ва Расули томонидан сир тутилган эди. Лекин саҳобалар Расулуллоҳ (а.с.)дан уни аниқлаб беришларини кўп сўрашганидан кейин дастлаб ойнинг учинчи ўн кунлигидан, кейинроқ тоқ кечаларидан излаш кераклигини айтганлар. Охири у кечанинг аломатларини айтганларидан сўнг 27-кеча экани маълум бўлган (Имом Бағавий тафсиридан).

“Лайлатул-қадр” сўзининг маъноси “белгилаш кечаси”, яъни йил давомида турли амал, ҳукм, ризқ, тақдир белгиланадиган кеча деган маънони билдиради.

Имом Хозин тафсирида қуйидагиларни ёзган: “Бу оятнинг маъноси шуки, Аллоҳ таоло йил давомида бўлиши лозим бўлган азалий тақдирларни малоикаларга билдириб, уларни ёзишга амр этади. Буни Аллоҳ таолонинг қуйидаги ояти каримаси ҳам баён қилади:

حم * وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ * إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ * فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ * أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ *(سورة الدّخان/1-5)

яъни: “Ҳо, Мим. Аниқ Китоб (Қуръон) билан қасамёд этурманки, албатта, Биз уни муборак кечада нозил қилдик. Дарҳақиқат, Биз огоҳлантирувчидирмиз. Унда (муборак кечада) барча ҳикматли иш(лар) ажрим қилинур. (У ишлар) Бизнинг ҳузуримиздан бўлган ишлардир. Дарҳақиқат, Биз (пайғамбар) юборувчидирмиз”.

Бу оятдаги “لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ”дан мурод Қадр кечаси бўлиб, унинг фазилати нақадар буюк эканига далолат қилади. Бу кечанинг улуғлигига яна:

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ *

(سورة القدر/4-5)

яъни: “У (кеча)да фаришталар ва Руҳ (Жаброил) Парвардигорларининг изни билан (йил давомида қилинадиган) барча ишлар (режаси) билан (осмондан ерга) тушарлар. У (кеча) то тонг отгунича саломатликдир” – ояти каримаси ишора қиладики, бу муборак кечада Аллоҳнинг фаришталари ва Жаброил (а.с.) Парвардигорнинг изни билан ер юзига тушадилар. Улар Аллоҳнинг дўстларига, барча аҳли тоат мўминларга тонг отгунга қадар салом берадилар.

Лайлатул-қадрни Рамазон ойининг қайси кунларида кутиш ҳақида жаноби Расулуллоҳ (с.а.в.)дан бир қатор ҳадисларни Имом Бухорий (р.з.) ўз “Саҳиҳ”ларида ривоят қилганлар.

Ибн Умар (р.з.) ривоят қиладилар: “Набий (сав)нинг бир қанча саҳобалари Лайлатул Қадрни Рамазоннинг охирги ўн кунлигининг еттисида бўлишини тушларида кўришган экан. Шунда, Расулуллоҳ (сав): “Сизларнинг тушларингиз Лайлатул Қадр Рамазоннинг охирги ўн кунлигининг еттисида эканига мувофиқ келади, деб ўйлайман. Кимки Лайлатул Қадрни кутмоқчи бўлса, Рамазоннинг охирги ўн кунлигининг еттисида кутсин!” – дедилар”.

Оиша (рз.) ривоят қилган бошқа бир ҳадисда эса: “Расулуллоҳ (сав) Лайлатул Қадрни Рамазоннинг охирги ўн кунлигининг тоқ кунларида кутинглар, деб айтдилар”, - дедилар.

Абу Ҳурайра (р.з.) ривоят қиладилар. Набий (сав):

"مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ " (رواه مسلم و البخارى و الترمذى)

яъни: “Ким Лайлатул Қадр кечасини имон ва ихлос билан бедор ўтказса, унинг шу кечагача қилган гуноҳлари мағфират қилинур” – дедилар.

Аллоҳ таборака ва таоло хабар бериб айтганидек, Қадр кечаси то тонг отгунга қадар тинчлик, осойишталик ва саломатлик кечасидир. Умуман олганда Рамазон ойини барча кечалари ва ва кундузлар раҳмат, мағфират ва тинчлик-омонликка юз ўгириладиган ой бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун ҳам ойлар султони бўлган Рамазонни хотиржамлик ва осойишталикда ўтказишимиз, уни ҳар бир кун ва соатларни ғанимат билмоғимиз лозим. Агар тинчлик, эминлик бўлмаса, турли ихтилоф ва келишмовчиликлар мавжуд бўлса, у вақтда неъматлар завол топади, ўртадан тотувлик, ҳамжиҳатлик ва барака кўтарилади. Имом Бухорий (рҳ.) Жаноби Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)дан ривоят қилган ушбу ҳадис маъно ва мазмуни бунга ёрқин далилдир. Унда бундай дейилган: “Набий (с.а.в.) Лайлатул Қадр қайси куни бўлишини хабар қилиш учун чиқдилар. Йўлда икки мусулмоннинг жанжаллашаётганини кўриб, ўша кун ёдларидан чиқиб қолди. Жаноб Расулуллоҳ саҳобаларга: “Мен сизларга Лайлатул Қадр бўладиган кунни айтмоқчи бўлиб чиққан эдим, бироқ йўлда фалончи билан пистончининг жанжаллашаётганини кўриб, ёдимдан кўтарилиб кетди. Қадр кечасини Рамазоннинг йигирма тўққиз ёки йигирма етти ёки  йигирма бешинчи кунларида кутинглар”!-дедилар.

Демак, Рамазон ойининг ҳар бир кунини ғанимат билиш, уни тоат-ибодат, кишиларга яхшилик қилиш, мурувватли бўлиш, хайрли ва савобли ишларни амалга ошириш, рўзадорларга ифторлик бериш каби солиҳ амаллар билан бирга, унинг охирги ўн кунлигида тоат-ибодат қилишга қаттиқ киришиш ҳам лозим бўлади.

Бу ҳақда жаноби Расулуллоҳ (сав) дедилар. Оиша онамиз (рз.) ривоят қиладилар. “Расулуллоҳ (сав) Рамазоннинг охирги ўн кунлиги келса, кечалари ухламас эдилар ва уйдагиларни ҳам ибодат қилишга уйғотар эдилар” – дедилар.

Рамазон ойи кечаларида жамоат билан ўқилган таровеҳ намозлари фазилати ҳақида кўплаб ҳадиси шарифлар нақл этилган. Абу Ҳурайра (р.з.) ривоят қиладилар: Расулуллоҳ (с.а.в): “Рамазон кечасининг фазилатига ишониб ва савобидан умид қилиб (таровиҳ ўқишга) турган кишининг илгари қилган барча гуноҳлари мағфират қилинади” – деганлар.

Ибн Шиҳоб (р.з.) ривоят қилган бошқа бир ҳадисда эса бундай дейилади: “Расулуллоҳ (сав) вафот қилгунларича ҳам, Абу Бакр (рз.) халифалик даврларида ҳам, Умар ибн Хаттоб (рз.) халифалик қилган дастлабки йилларда ҳам кечаси туриб таровиҳ ўқиш тартиби ўзгармади”.

Аллоҳ таборака ва таоло Рамазон ойида холис ниятлар билан тутаётган рўзаларимизни, кечалари қоим туриб адо этаётган таровеҳ намозларимизни ва хатму Қуръонларимизни Ўзининг лутфу карами ила қабул қилишини, барча мўмин ва мўминаларни мағфират айлаб, жойларини жаннатда қилишини сўраб дуолар қиламиз. Зеро, фақат унинг Ўзигина ижобат қилувчи ва гуноҳларни мағфират қилувчи зотдир.