muslim.uz

muslim.uz

«Эй мўминлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва тўғри сўзлангиз! (Шунда Аллоҳ) ишларингизни ўнглар ва гуноҳларингизни мағфират этар. Кимки Аллоҳга ва Унинг пайғамбарига итоат этса, бас, у улуғ ютуққа эришибди. Биз (бу) омонатни (чин бандалик омонатини) осмонларга, Ерга ва тоғларга таклиф этдик, улар уни кўтаришдан бош тортдилар ва ундан қўрқдилар. Инсон эса уни ўз зиммасига олди. Дарҳақиқат, у (ўзига) зулм қилувчи ва нодондир» (Аҳзоб сураси, ٦٩–٧١-оятлар).

Аллоҳ таоло мўмин бандаларига тақ­водор бўлишни, худди У зотни кўриб тургандек ибодат қилишни буюрди. Аллоҳ­дан қўрққан ва У зотни кўриб тургандек ибо­дат қилувчи киши тўғрисўз бўлади.

Оятдаги “...тўғри сўзлангиз”дан мурод истиқоматда бўлиш, қинғир-қийшиқ йўлларга юрмаслик ва ўзгармасликдир. Агар бандалар шундай қилсалар, Аллоҳ таоло уларнинг амаларини ислоҳ этишни ваъда қилмоқда. Яъни, биз тўғри йўлда юрсак, Раббимиз бизни солиҳ амалларга муваффақ қилади ҳамда гуноҳларимизни афв этади.

Икрима розийаллоҳу анҳу оятдаги “тўғри сўз”ни “Лаа илаҳа иллаллоҳ” деган. Айрим олимлар барча ҳақ ва ишончли сўз “тўғри сўз” эканини таъкидлашган.

Имом Замахшарий раҳматуллоҳи алайҳ “Кашшоф” асарида: “Тилни ёлғондан тийиш ­ва ҳар доим тўғри сўзлаш ҳар бир яхшиликнинг бошидир”, деган. Аждод­ларимиз буюк муфассирнинг ана шу гапига асосланиб: “Бошингга қилич келса ҳам, рост сўзла”, деган ва бу гап кўп ишлатилгани боис мақол даражасига етган.

“Кимки Аллоҳга ва Унинг пайғам­барига итоат этса, бас, у улуғ ютуққа эришибди”. Раббисига итоатли ва Пай­ғамбарининг суннатларига сўзсиз бўй­сунган киши дўзахдан озод бўлиб, жаннатга кириши баён этиляпти.

Ибн Абу Ҳотим Абу Ҳурайра ва Абу Мусо Ашъарий розийаллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисни келтиради: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга пешин намозини ўқиб бердилар. Намоз тугагач, қўллари билан ишора қилдилар, биз ўтирдик. У зот: “Менга Аллоҳ таоло сизларга Аллоҳдан қўрқиш ва тўғри сўзлашни буюришимни амр этди”, дедилар. Сўнгра аёлларнинг олдига келиб: “Менга Аллоҳ таоло сизларга Аллоҳдан қўрқиш ва тўғри сўзлашни буюришимни амр этди”, дедилар» (Имом Аҳмад ривояти).

Ибн Абу Дунё “Тақво” китобида Ойша она­миздан ривоят қилинган ҳадисни келти­ради. Ойша розийаллоҳу анҳо айтади: «Ра­сулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам минбарга чиққанларида у зот: “Эй мўминлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва тўғри сўзлангиз!” оятини кўп ўқир эдилар».

Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо: “Кимни инсонларнинг энг улуғи бўлиш хурсанд этса, Аллоҳдан қўрқсин”, деган.

Ибн Аббос розийаллоҳу анҳумо айтади: «Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломга айтди: “Мен омонат (фарзлар)ни осмонлару Ерга ҳамда тоғларга таклиф қилдим. Улар: “Эй Раббимиз, у нималардан иборат?” дейишди. Мен: “Агар яхшилик қилсангиз, мукофотини кўрасиз, ёмонлик қилсангиз, жазоланасиз”, дедим. Улар: “Эй Раббимиз, биз бунга тоқат қила олмаймиз. Борди-ю, уни бизга юкласанг, жидду жаҳд қиламиз”, дейишди.

Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломга: “Сен уларни ўз зиммангга оласанми?” деди. Одам алайҳиссалом: “Эй Раббим, улар нималар?” деди. Аллоҳ таоло: “Агар яхшилик қилсанг, мукофотини кўрасан, агар ёмонлик қилсанг, жазоланасан”, деди. Шунда Одам алайҳиссалом омонатни зиммасига олди.

Имом Термизий раҳматуллоҳи алайҳ ривоят қилган ҳадисда: “Одам алайҳиссалом омонатни қабул қилиб олгач, кўп ўтмай жаннатда уни кўтара олмасдан тақиқ­ланган дарахт мевасидан еб қўйди”, дейилган.

Имом Молик Зайд ибн Асламдан ривоят қилади: “Омонат уч хил: 1) намоз; 2) рўза; 3) жанобатдан покланишдир”.

Бу сўзлар асло бир-бирига зид эмас, балки таклиф ҳамда буйруқлар ва қайта­риқларни қабул қилиш жиҳатидан тўғри­дир. Чунки мукаллаф киши зиммасидаги буйруқларни бажарса, мукофот олади, бажармаса, жазоланади.

Ибн Абу Ҳотим Ҳасан Басрийдан ривоят қилади. Ҳасан Басрий “Биз (бу) омонатни (чин бандалик омонатини) осмонларга, Ерга ва тоғларга таклиф этдик” оятини тиловат қилгач, деди: «Юлдузлар билан безатилган етти қават осмонга омонат таклиф қилиниб: “Бу омонатни зиммангизга оласизми?” дейилганида, улар бош тортди. Сўнгра тоғлар қозиқ қилиб мустаҳкамланган етти қават ерга таклиф қилинганида, Ер ҳам, тоғлар ҳам бош тортди».

Муқотил ибн Ҳайён раҳматуллоҳи алайҳ айтади: «Аллоҳ таоло махлуқотларини яратгач, инсонлар ва жинларни, осмонлар ва Ерни, тоғни бир Ерга жамлади. Уларга омонат (тоат)­ни таклиф қилди ва ким бу таклифни қабул қилса, унга жаннатда фазл, улуғлик ва савоб кўп берилишини айтди. Осмонлар “тоқатимиз етмайди”, ерлар “саб­римиз етмайди”, лекин: “Эй Раббим, ас­ло Сенга осий бўлмаймиз, итоат этамиз”, дейишди.

Одам алайҳиссалом бу омонатни зиммасига олди. Одамнинг бошқа махлуқотлардан афзал ва мукаррам қилиниши боиси ҳам шундадир: у Раббисининг таклифига сўзсиз итоат этиб, улуғ фазлга эришди».

Ҳа, азизлар, бизга отамиз Одам алайҳис­саломдан Аллоҳ таолога итоат этиш гўзал мерос бўлиб қолган. Ана шу меросга риоя қилиб, Раббимиз буйруқларига лаббай деб жавоб бериш, қайтариқларидан қайтиш, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саламнинг суннатларига риоя қилиш орқали омонатни адо этган бўламиз, иншоаллоҳ.

“Ибн Касир”, “Баҳрул улум”,

“Кашшоф” тафсирлари асосида

Толибжон НИЗОМ тайёрлади.

أُوْلَٰئِكَ عَلَىٰ هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ ۖ وَأُوْلَٰئِكَ هُمُ ٱلْمُفْلِحُونَ
Маъноси: «Улар Раббилари томонидан ҳидоятдадирлар ва ана ўшаларгина фалоҳ (нажот) топувчилардир». Бу оятда икки нарса – ҳидоят ҳамда фалоҳ мукофот сифатида зикр этилган. Чунки бундан олдин ғайбга ҳамда пайғамбарларга иймон келтириш сифатлари келтирилган.

Мана шу иймонга мукофот ўлароқ бу оятда ҳидоят билан фалоҳ ваъда қилинмоқда. Фалоҳни амалга мукофот бўлишини тушунса бўлади, чунки фалоҳнинг маъноси мурод ва мақсадга етмоқдир. Лекин ҳидоят деб йўлни кўрсатишга айтилади. Бир нарсанинг йўлини кўриб олиш бир мақсад ҳам эмас, шу билан бирга у бирор амалга мукофот бўлиши ҳам мумкин эмас. Ҳазрат Ашраф Али Таҳонавий мана шу шубҳани дафъ қилиш учун айтдиларки, менинг ўзим билан содир бўлган бир воқеа мана шу шубҳага жуда яхши жавоб бўлади.

– Воқеа шундай бўлдики, бир одам Мератга кетаётган поездга минмоқчи экан, адашиб Руркийга, яъни қарама-қарши тарафга кетаётган поездга миниб олибди. Поезд юрганидан кейин хато қилганини билди. Мен ҳам ўша поездда Руркийга кетаётган эдим. У одамнинг ниҳоятда қаттиқ изтиробга тушганини кўрдим. Мен эса ўз жойимда хотиржам ўтирибман. Унга тасалли бераман десам, менга илтифот ҳам қилмади. Поезд тезлагани сайин уни ҳавотири яна ортиб бораверди. Ўша вақтда билдимки, манзил ва мақсад томон тўғри йўлда кетаётганини аниқ билишнинг ўзи ҳам инсон учун бир катта неъмат ва роҳат экан. Шунинг учун буни амалга мукофот қилиб белгиланса бўлаверади. Бу оят мўминларни «Сизлар саҳиҳ ва тўғри йўлдан бормоқдасизилар, ҳеч ташвиш қилманглар», дея хотиржам қилмоқда. Бундан ортиқ яна қандай неъмат бўлиши мумкин?

"Мажолиси ҳакимул умма" китобидан

Туркиянинг Шонлиурфа шаҳри муфтийси ва шаҳар ҳокимлиги кўзи ожизлар учун бошлаган "Брайл алифбоси ва Қуръон курси" давом этмоқда.

Курсга қатнайдиган ўнлаб кўриш қобилияти заиф кишилар ҳар бир ҳарфга тегиб, Қуръон ўқиб, қалбларини унинг ёғдуси билан мунаввар қилишмоқда.

Қуръон курси ўқитувчиси Зайнаб Оқбошнинг айтишича, сўнгги йилларда Дин ишлари бошқармаси ногиронлар учун турли курслар ташкил қилган.

Кўзи ожизлар учун Брайл алифбоси курси 6 йил олдин иш бошлади: "Кўриш қобилияти чекланган биродарларимиз ва опа-сингилларимиз Шонлиурфа шаҳар муниципалитетидаги ногиронларни мувофиқлаштириш ва ҳаёт марказида Қуръонни ўрганмоқдалар. Бундан ташқари, талабаларимиз Фиқҳ, Сира ва Ислом асосларини ўрганишади", - дейди Зайнаб Оқбош.

Кўриш қобилияти заиф одамлар бармоқ учлари билан ўқишни ўрганишини айтиб, Оқбош Брайл алифбосини ўрганиш жуда қийин ва кўп куч талаб қилишини таъкидлади.

"Талабаларимиз тегиниш, идрок ва ҳиссиёт ёрдамида ўқийдилар. Бу жуда қийин. Аммо ҳеч ким: "Мен ўқий олмайман, буни қила олмайман", - демайди.

Islam.ru хабар беришича, 10 ёшли талабалардан бири Иремсу Сабах курсни ўтган ҳафта бошлаганини, қисқа вақт ичида Брайл алифбосини ўрганиб, Қуръон ўқишни бошлаганидан хурсанд эканлигини айтди.

"Мен Қуръонни ўрганяпман ва жуда хурсандман. Онам ва устозим Зайнабга қилган меҳнатлари учун миннатдорчилик билдираман. Бизни қўллаб-қувватлайдиган ҳар бир киши учун ибодат қиламиз. Мен ҳар доим Қуръон ўқишни орзу қилардим. Орзуимни амалга оширдим. Менинг дўстларимга маслаҳатим ҳеч қачон воз кечмасликдир",- деб фикрларини бўлишди 10 яшар муслима аёл.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Юқоридаги бобда баён этилган Қуръон оятлари ва улардан олинган натижалар Пайғамбаримиз алайҳиссалом суннатларининг ҳукмини исботлаш учун кифоя қилади. Бинобарин бу Ислом шариатининг бош манбаси бўлмиш Қуръони карим билан исботланмоқда. Бироқ Қуръони карим умумий бир қоида ёки таълимот сифатида фақатгина "Пайғамбарга итоат"га эътибор қаратмасдан, айни вақтда у зотга итоат қилувчини ғайратлантириш ғояси билан ҳукмни фарқли йўналишлари ва амалга ошириш талабларини турли томонларига ҳам эътибор беради. 

РАСУЛУЛЛОҲ АЛАЙҲИССАЛОМНИНГ ВАКОЛАТЛАРИ ҲУКМ ЧИҚАРИШ

Қуръони каримнинг бир қатор оятларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳукм чиқаришдаги ваколатлари баён қилинган. Хусусан, Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:

﴿وَاكْتُبْ لَنَا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآَخِرَةِ إِنَّا هُدْنَا إِلَيْكَ قَالَ عَذَابِي أُصِيبُ بِهِ مَنْ أَشَاءُ وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآَيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آَمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾

«Бизларга бу дунёда ҳам, охиратда ҳам яхшиликни ёзгин. Биз Сенга қайтдик. (Аллоҳ) деди: Азобимни хоҳлаган кишимга етказурман. (Аммо) раҳматим ҳамма нарсадан кенгдир. Уни (раҳматимни) тақвода бўлувчилар, закот берувчилар ва оятларимизга иймон келтирувчиларга ёзажакман. Улар саводсиз элчига – исми ўзларидаги Таврот ва Инжилда ёзилган пайғамбарга (Муҳаммадга) эргашадилар. У (пайғамбар) уларни яхшиликка буюради, ёмонликдан қайтаради ва пок нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарсаларни уларга ҳаром қилади ҳамда уларнинг юкларини ва устиларидаги кишан (қийинчилик)ларини олиб ташлайди. Бас, унга иймон келтирган, уни улуғлаган, унга ёрдам берган ва у билан бирга нозил қилинган нур (Қуръон)га эргашганлар, айнан ўшалар (охиратда) нажот топувчи кишилардир»” (Аъроф сураси, 156-157-оятлар).

Оятга кўра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг вазифаларидан бирипок нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарсаларни уларга ҳаром қилади. Яъни яхшиликка буюриш ва ёмонликлардан қайтариш, улардан огоҳлантириш.

Нарса (амал)ларнинг шаръий ва ношаръий эканига ҳукм чиқаришга аввало ваколат бўлиши керак. Ушбу оятда бу ҳуқуқ айнан Пайғамбар алайҳиссаломга берилмоқда.

Шунга кўра, янги шаръий ва ношаръий масалаларни белгилашда фақат Қуръони карим билан кифояланмайди. Сурадаги: У (пайғамбар) уларни яхшиликка буюради, ёмонликдан қайтаради ояти бунга ишора қилади.

Оятнинг давомида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга иймон келтиришга урғу бермоқда. Яъни шаръий ва ношаръий ишларни ажрата олиш ваколатларига ишониш шарт.

Навбатдаги оятдаги: у билан бирга нозил қилинган нур (Қуръон)га эргашганлар…. яъни Қуръони каримнурга эргашишга амр этилмоқда. Бунда “Матлув” (тиловат қилинадиган ваҳий) ёки “Ғойри матлув” (тиловат қилинмайдиган) ваҳий бўлсин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга юборилган, у зот алайҳиссаломнинг ахлоқ ва таълимотларида акс этган бутун амрларга эргашиш тушунилади.

Ушбу оят шубҳасиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам янги ҳукм чиқариш ваколатига эга эканликларига очиқ-ойдин ҳужжат бўлади.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади:

﴿قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآَخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ﴾

«Аллоҳга ва охират кунига ишонмайдиган, Аллоҳ ва Расули ҳаром қилган нарсаларни ҳаром санамайдиган, ҳақ дин (Ислом)ни дин қилиб олмайдиган аҳли китоблардан иборат кишиларга қарши – то улар ўзларини паст тутиб, жизя (солиқ)ни нақд бергунларига қадар жанг қилингиз!» (Тавба сураси, 29-оят).

У ёки бу нарсанинг ҳаром эканлигини эълон қилиш ҳуқуқи фақат Аллоҳ таолога хосдир. Аммо оятга кўра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам Аллоҳнинг изни билан бу ҳуқуқни қўллай оладилар.

Аллоҳ таолонинг ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳуқуқлари орасидаги фарқ шубҳасиз ниҳоятда каттадир. Аллоҳ таолонинг ҳукм чиқариш ҳуқуқи бутунлай мустақил (ҳеч кимга ва ҳеч нарсага қарам бўлмаган). Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳуқуқлари Аллоҳ таолодан келадиган ваҳийга тобедир. Аммо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам пайғамбар сифатида ҳукм чиқариш ваколатига эгадирлар ва шу сабаб Аллоҳнинг ҳукмига итоат этиш шарт бўлгани каби Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳам ҳукмларига бўйсуниш шартдир.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:

﴿وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا﴾

Аллоҳ ва Унинг пайғамбари бир ишни ҳукм қилганда – ҳеч бир мўмин ва мўминага (уни бажариш ёки бажармаслик) ишларида ихтиёр бўлиши мумкин эмасдир. Кимки Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига итоатсизлик қилса, бас, у аниқ залолат билан йўлдан озибди (Аҳзоб сураси, 36-оят).

Ушуб оятда мўмин ва мўминалар Аллоҳ ҳамда Расулининг ҳукмига бўйсунишлари лозимлиги очиқ-ойдин таъкидланмоқда. Шунга алоҳида эътибор бериш керакки, оятда “Аллоҳ” ва “Унинг пайғамбари” ўртасида келган “ва” ҳам боғловчи, ҳам ажратувчи вазифасини бажаради. Бу ерда фақат "боғловчи" маъносида келган дейиш нотўғри талқин саналади. Энг маъқул ечим "ва" калимасини ҳам боғловчи, ҳам ажратувчи маъносида қўллашдир. Бунда Аллоҳ ёки Расули, ёки ҳар иккиси бирор нарсага ҳукм қилса, унга иймон келтириш, эргашиш лозимлиги тушунилади. Уларнинг ҳукмларини қабул қилишдан бошқа йўл йўқ, энг тўғри йўл – итоат (эргашиш)дир.

Демак, бундан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мукаллаф бўлган мўминларнинг шахсий ёки жамоавий (умумий) муаммоларини ҳал қилишда ҳукм чиқаришга шаръан ҳокимият эгаси бўла олишлари маълум бўлади.

Аллоҳ таоло бундай буюради:

﴿وَمَا آَتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾

Пайғамбар сизларга келтирган нарсани олингиз, у сизларни қайтарган нарсадан қайтингиз (Ҳашр сураси, 7-оят).

Бу оят фатҳ ва ғазотларда олинган ўлжа (ғанимат)ларга тегишли бўлсада, тафсир илмига кўра, бирор оят маълум ҳодиса ҳақида ваҳий орқали нозил бўлган ва қўлланилган ифодалар умумий бўлса, бу ифодалар умумий шарҳ қилинади ҳамда фақат бир ҳодисага хосланмайди.

Бу оят Набий алайҳиссалом ҳақларида умумий бир қоида бўлиб, Пайғамбар алайҳиссаломни чиқарган буйруқлари мўминларга тааллуқли бўлади ва қайтарган нарсалари эса улар учун ҳаром ҳукмини жорий этади. Бунга кўра, Қуръони карим Пайғамбар алайҳиссаломга, ҳукм чиқариш, қайтариқ қўйишда шаръий ҳуқуқ берган.

Шу ерда Набий алайҳиссаломнинг улуғ саҳобаларидан Абдуллоҳ ибн Масъуднинг бир аёлга берган ҳикматли жавобларини келтириб ўтсак.

حدثنا عيسى بن أحمد العسقلاني إملاء ، حدثني محمد بن سعيد القزويني ، نا عمرو ، عن منصور ، عن إبراهيم ، عن علقمة قال : قال عبد الله : « لعن الله الواشمات والمتوشمات المتفلجات للحسن المغيرات خلق الله » قال : فأتته امرأة من بني أسد ، يقال لها أم يعقوب فقالت : بلغني أنك لعنت كذا وكذا ؟ قال : ألا ألعن من لعن رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم وهو في كتاب الله ؟ قالت : فوالله إني لأقرأ بين اللوحين فما أجد هذا الذي تقول قال : بلى والله إنه لفيه :﴿ما آتاكم الرسول فخذوه وما نهاكم عنه فانتهوا[1] قالت : فأظن امرأتك منهن ؟ قال : فادخلي فانظري قال : فخرجت فقالت : ما وجدت كذلك قال : أما إنها لو كانت كذلك لم تجامعنا.

Алқама Абдуллоҳдан ривоят қилади «Абдуллоҳ: “Вашм[2] қилувчи, вашм қилдирувчи, қош терувчи ва ҳусн учун тишининг орасини очдирувчи аёлларни – Аллоҳнинг яратганини ўзгартирувчиларни Аллоҳ лаънатласин!” деди. Бу Бану Асадлик Умму Яъқуб деган аёлга етиб борибди. У келиб, “Сен фалон-фалондайларни лаънатлабсан-ми?!” деди. “Нега энди Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам лаънатлаган ва Аллоҳнинг Китобида бўлганларни лаънатламас эканман?!” деди. У: “Мен икки муқова орасини ўқиб чиққанман, унда сен айтган нарсани кўрмаганман”, деди. У: “Ҳа, Аллоҳга қасамки у мана бу оятда: “Пайғамбар сизларга келтирган нарсани олингиз, у сизларни қайтарган нарсадан қайтингиз”, деди. Аёл: “Ўйлайманки, ўзингнинг аёлинг ҳам улардан бўлса керак?” деди. (Абдуллоҳ) “Кириб, кўр”, деди. (Абдуллоҳ) Аёл чиқиб айтди: “Излаган нарсамни топмадим”, деди. Шунда (Абдуллоҳ): “Агар шундай бўлганида, биз билан жам бўлмаган бўларди”, деди»[3].

Бу жавоб билан Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу юқоридаги оят Набий алайҳиссаломнинг бутун буйруқ ва қайтариқларини қамраб олувчи эканини ва қўйилган қайтариқлар Набий алайҳиссалом томонларидан келтирилгани учун унга бўйсуниш кераклигига ишора қилдилар.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади:

﴿فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾

“Бас, Раббингиз ҳаққи, улар ўрталаридан чиққан низоларга Сизни ҳакам қилмагунларича ва сўнгра чиқарган ҳукмингиздан дилларида танглик сезмай, тўла таслим бўлмагунларича, зинҳор иймон келтирмагайлар” (Нисо сураси, 65-оят).

Бу оятда ихтилофлар юзага келгандагина Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳукм чиқариш ҳуқуқлари бордек кўринади. Бироқ уни кенгроқ тушуниш керак. Бир ҳоким, шубҳасиз бирор ҳукмни чиқариши учун ҳокимиятга эга бўлиши лозим. Аммо унинг ҳукмини бажариш учун мусулмон бўлишлик талаб этилмайди. Агар ҳокимнинг ҳукми қабул этилмаса, бу жазоланишига сабаб бўлиши мумкин, лекин охирги натижа уни Ислом доирасидан чиқариб юбормайди.

Бундан фарқли равишда бу оятда Пайғамбар алайҳиссалом чиқарган ҳукмларни қабул этмаган банда мўмин бўла олмаслиги қаттиқ огоҳлантирилмоқда. Бу оятда Набий алайҳиссаломнинг ҳуқуқлари оддий ҳоким ҳуқуқ (ваколат)лари каби эмаслиги ва у зот алайҳиссаломнинг буйруқлари рад этилса, куфрга сабаб бўлиши айтилмоқда. Бу эса Набий алайҳиссаломнинг ҳукмлари муҳокама қилинадиган ҳукмлар сирасига кирмаслигини, уларнинг барчаси Аллоҳдан келган матлув ва ғойри матлув ваҳийга асосланган бўлиб, Аллоҳнинг тарафидан юзага келган ҳуқуқий ҳукмдир.

Шундай қилиб бу ҳуқуқий ҳукмни агар бирор мўмин рад этса, натижада “У Ислом дини чегарасидан чиқди ва илоҳий амрни рад этди”, деган тушунча юзага келади. Шу нуқтаи назардан юқоридаги оятга мувофиқ, Пайғамбар алайҳиссалом ҳукм чиқарувчи ҳоким сифатида қолмоқдалар. Ушбу оят билан у зот алайҳиссаломга илоҳий ҳуқуқ билан мусулмонлар тобеъ бўладиган ҳукм чиқариш ваколати берилмоқда. Қуръони каримда бундай дейилади:

﴿وَيَقُولُونَ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَبِٱلرَّسُولِ وَأَطَعۡنَا ثُمَّ يَتَوَلَّىٰ فَرِيقٞ مِّنۡهُم مِّنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَۚ وَمَآ أُوْلَٰٓئِكَ بِٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٤٧ وَإِذَا دُعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ لِيَحۡكُمَ بَيۡنَهُمۡ إِذَا فَرِيقٞ مِّنۡهُم مُّعۡرِضُونَ ٤٨ وَإِن يَكُن لَّهُمُ ٱلۡحَقُّ يَأۡتُوٓاْ إِلَيۡهِ مُذۡعِنِينَ ٤٩ أَفِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ أَمِ ٱرۡتَابُوٓاْ أَمۡ يَخَافُونَ أَن يَحِيفَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡ وَرَسُولُهُۥۚ بَلۡ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ ٥٠ إِنَّمَا كَانَ قَوۡلَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ إِذَا دُعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ لِيَحۡكُمَ بَيۡنَهُمۡ أَن يَقُولُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ٥١ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَيَخۡشَ ٱللَّهَ وَيَتَّقۡهِ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡفَآئِزُونَ ٥٢

«Улар: "Аллоҳга ва Пайғамбарга иймон келтирдик ва итоат қилдик", дерлар. Сўнгра улардан бир гуруҳи юз ўгириб кетурлар. Ана ўшалар мўмин эмаслар. Уларни қачонки Аллоҳга ва Унинг Пайғамбарига ораларида ҳукм чиқариш учун чорланса, баногоҳ улардан бир гуруҳи юз ўгиргувчилардир. Агар ҳақ улар (тарафда) бўлса, у (Пайғамбар)га бўйин эгиб келурлар. Уларнинг қалбларида мараз борми?! Ёки шубҳа қилдиларми?! Ёхуд Аллоҳ ва Унинг Пайғамбари уларга зулм қилишидан қўрқадиларми?! Йўқ! Уларнинг ўзлари золимлардир. Албатта, мўминларнинг Аллоҳга ва Унинг Пайғамбарига ораларида ҳукм чиқариш учун чорланганларидаги гаплари: "Эшитдик ва итоат қилдик", демоқларидир. Ана ўшаларнинг ўзларигина нажот топгувчилардир. Ким Аллоҳга ва Унинг Пайғамбарига итоат этса ҳамда Аллоҳдан қўрқиб, Унга тақво қилса, бас, ана ўшаларгина ютуққа эришгувчилардир» (Нур сураси, 47-52-оятлар).

Бу оятдан мусулмон бўлиш учун Набий алайҳиссалом ҳукмларига сўзсиз таслим бўлиш шартлиги айтилмоқда. Даъват қилинганларидан сўнг ихтилоф чиқса Пайғамбарга мурожаат этмаганлари учун Қуръони каримга кўра, уларга мўмин сифатида муомала қилинмайди. Бу эса яна бир бор аввалги оятда зикр этилган асосга кўра: “Аллоҳ ва Унинг Расулига иймон келтиришнинг асосий шарти – Пайғамбар алайҳиссалом ҳокимлигини бутун қалби билан қабул этишдир”.

Шунга кўра, мўминлар ихтилоф масаласида Пайғамбарга мурожаат қилишлари ва у зотга эргашишлари лозим.

Хулоса қилиб айтганда, Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳукмларига тўлиқ таслим бўлиш талаб қилинади.

 

[1] Ҳашр сураси, 7-оят.

[2] Вашм – игна ёки бошқа восита билан расм ёки сўзни танага ўйиб, нақш солиш (татуировка).

[3] Имом Бухорий. Саҳиҳ; Имом Муслим. Саҳиҳ; Имом Аҳмад, Муснад; Доримий. Сунан; Ибн Можа. Сунан; Абдураззоқ. Мусаннаф; Ибн Абу Шайба. Мусаннаф; Табароний. Кабир; Байҳақий. Кубро; Бағавий.

 

1-қисм2-қисм3-қисм4-қисм6-қисм, 7-қисм, Давоми бор...

Янгиликлар

Top