Кеча, 5 апрель куни Мисрда “Кўк кит” ўйинида иштирок этишни тақиқловчи фатво берилди. Бу ҳақда “Ал-Аҳрам” газетаси Фатволар бошқармаси хабарига асосланиб “azon.uz” нашрининг хабар берди. Йил бошидан буён мамлакатда камида икки боланинг ижтимоий тармоқдаги “ўлим гуруҳи”га қўшилиши фонида ўз жонига қасд қилиши ҳолатлари қайд этилган. 

Фатвода, хусусан, ота-оналарга ўз фарзандлари хатти-ҳаракатларини назорат қилиш ва бундай ўйинлар хавфи жиддий эканлиги билан боғлиқ хабардорликни ошириш вазифаси юклатилади. Бундан ташқари, Фатво бошқармаси тегишли органларни бу ўйинни қонунга зид деб эълон қилишга, болалар ва ўсмирлар ҳаётига ҳалокатли таҳдиди туфайли уни ҳар қанақасига тақиқлашга чақирган. 

2 апрель куни Ғарбия провинциясида мамлакат парламенти собиқ депутатининг 18 ёшли ўғли ўз жонига қасд қилган. Маълум бўлишича, у ижтимоий тармоқлардаги “Кўк кит” ва шу каби ўйинларга алоқадор бўлган. Жорий йилнинг январида 32 ёшли мисрлик аёл “ўлим гуруҳи” вазифаларини бажариб, ўз отасини ўлдиришгача борган, кейинчалик у руҳий жиҳатдан носоғлом деб топилган. 

Сўнгги вақтларда ҳалокатли ўйин бутун дунё бўйлаб тарқалмоқда ва МДҲ, Бразилия, Аргентина, Ҳиндистон, Тунис ёшларини ўз тўрига илинтирмоқда. 

ЎМИ Матбуот хизмати

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Усмонхон Алимов билан суҳбат 

 – Ҳурматли муфтий ҳазратлари, мамлакатимизда барча соҳалар қатори таълим-тарбия, маънавий-маърифий йўналишда ҳам жиддий ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг «Ижтимоий барқарорликни таъминлаш, муқаддас динимизнинг софлигини асраш – давр талаби» номли нутқи ва «Ўзбекистондаги ислом маданияти марказини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорида айнан ёшларимиз маънавияти, одоб-ахлоқи, таълим-тарбиясига алоҳида урғу берилгани бежиз эмас. Шу ҳақда фикр-мулоҳазаларингизни билдирсангиз.

– Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсинки, фаровонлик, тинчлик-хотиржамлик ҳукм сурган мамлакатда тараққиёт эшиги кенг очилади. Бунинг учун Яратганга ҳар қанча шукурлар айтсак ҳам кам. Ҳар бир мамлакат ўз ёшларига суянади, маънавияти соғлом ва тоза бўлиши учун қайғуради, уларнинг ҳаёти ва маънавиятига дахлдор нуқсонларни бартараф этиш чораларини кўради. Ёшлар ўсиб-улғайиб, ўзларидан олдингиларнинг ишларини давом эттиради. Биринчи Президентимиз Ислом Каримов: «Ёшларимизга бугуннинг ўзида алоҳида эътибор қаратишимиз лозим. Улар нафақат ишончимиз ва келажагимиз, ёшлар – бугунги ва эртанги кунимизнинг ҳал қилувчи кучидир. Яъни эртанги кун кутганимиздек бўлиши учун бугуннинг ўзида ёшлар тарбиясига жиддий эътибор қаратишимиз зарур», деган эди. Юртимизда ҳатто йиллар «Оналар ва болалар йили» (2005 йил), «Ёшлар йили» (2008 йил) ва «Баркамол авлод йили» (2010 йил) деб аталиб, давлат дастурлари қабул қилиниб, шу асосда ибратли ишлар амалга оширилди. Шундан ҳам биламизки, мамлакатимизда ёшлар масалаларига давлат миқёсида доимо катта эътибор берилган.

Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг ҳар бир қарор ва фармонида мамлакатимизнинг маънавий ва ижтимоий ҳаётида эришилган ютуқлар қаторида камчиликлар ҳам очиқ айтилмоқда ва уларни тузатишга бутун омманинг эътибори жалб этилмоқда. Чунки ҳар қандай иллат ўз вақтида муолажа қилинмас экан, узоқ вақт ундан кўз юмиб яшалгани билан ўз-ўзидан тузалиб қолмайди. Президентимизнинг ислоҳотлар ҳаётий зарурат эканини куюнчаклик билан бот-бот такрорлашлари ва бу борада ғайрат билан амалга ошираётган ишлари тез орада ўз натижасини беришига ишонаман. Чунки самимий танқид ва очиқ-ошкораликнинг фойдаси кўп. Ислоҳотлар оқимида энг муҳим ишлардан бири ёшлар маънавияти, одоб-ахлоқи ва тарбияси масаласидир. Янаям аниқроқ айтсак, бу ҳаёт-мамот масаласидир.

– Маънавияти юксак халқни енгиб бўлмайди. Айниқса, ёш авлоднинг имон-эътиқоди, билим ва тафаккури, дунёқараши ва танлаган йўли келажагимизни белгилаб беради. «Ўзбекистондаги ислом маданияти марказини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорда «жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш, ёш авлодни гуманистик ғоялар, миллий ғурур ва ифтихор руҳида тарбиялаш»га алоҳида эътибор қаратилди. Баъзи ёшларимизда айни шу туйғу етишмаётганини теран англашимиз керак. Бу хусусда фикр-мулоҳазаларингиз?

— Қуръони каримда ўтмишда ер юзида фисқ-фасод ишларни кўпайтириб, ахлоқи бузилган, оқибатда ҳалокатга маҳкум этилган қавмлар ҳақида сўз боради. Бундай тубанликнинг туб илдизи ўз-ўзидан маънавий инқирозга бориб тақалишини асло унутмаслик керак.

Маънавий соғлом ва камолотга эришган халқлар қадимдан улуғлик шоҳсупасини эгаллаган, уларни енгиш ёки улар билан тенглашиш осон бўлмаган. Ҳозир ҳам шундай. Маънавий инқирозга учраган халқнинг обрў-эътибори бўлмайди, унинг қадрият ва урф-одатларига паст назар билан қаралади. Ўтган асрда шундай балога мубтало бўлганимиз сир эмас. Шунинг учун ёшларимизда миллий ифтихор руҳини уйғотиш ва уларни айнан шу руҳда тарбиялаш янада муҳим маъно касб этмоқда. Бизнинг халқимиз узоқ асрлар давомида ислом дини ва таълимотидан қувват олиб, ўз маънавиятини бойитди, исломий таълимот асосида яшади. Бу билан кам бўлмадик, маънавияти юксак ва эътиқоди мустаҳкам халққа айландик. Бу борада эришган ютуқларимизга жаҳон аҳли тан бериб келган. Шу боис ёшларимизга ислом дини ва таълимотини тўғри етказишимиз керак. Шунда уларда ўз-ўзидан миллий ифтихор туйғулари уйғонади, ўзларига ишонч пайдо бўлади, турли бузғунчи фирқаларнинг даъватлари нохолис ва ҳақиқатдан йироқ эканини тушуниб етади. Қалби пок, билимли ёшларни алдаш, гумроҳликка бошлаш мумкинми? Мен бундай бўлишига ишонмайман.

– Инсон тарбияси жуда мураккаб ва оғир жараён. Башарият яралибдики, инсонларни ҳидоятга – тўғри йўлга бошлаш, қалбларни ислоҳ қилиш ва руҳиятни поклаш муаммоси мавжуд. Айниқса, бола тарбияси унга она танлашдан бошланади, дейди донишмандлар. Шу маънода бу борада жавобгарлик ва масъулият биринчи навбатда ота-онага тушади. Сизнинг «Оилада фарзанд тарбияси» («Мовароуннаҳр» нашриёти, 2017.) китобингизда: «Фарзандларимизга шундай тарбия берайликки, улар ўз ота-боболарига, ўз тарихи, ватани, она тилига, миллат улуғларига муқаддас ислом дини анъаналарига содиқ бўлиб қолишсин. Китобларда ўрганилган маърифий илм қаторида оилада олинган ҳаёт илми ҳам уларга сув ва ҳаводек зарур» деган гапингиздаги «ҳаёт илми» бугунги кунда ёшларга жуда керак. Қолаверса, мактаб, лицей ва коллежларни таълим маскани бўлишдан ташқари тарбия маскани деб айтиш мумкин. Президентимиз 15 июн куни Тошкент шаҳрида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раҳбарлари, дин арбоблари, «Нуроний» ва «Маҳалла» жамғармалари, Хотин-қизлар қўмитаси, «Камолот» ёшлар ижтимоий ҳаракати (ҳозирги Ўзбекистон ёшлар иттифоқи) фаоллари, ҳокимликлар, ҳуқуқ-тартибот идоралари вакиллари, илм-фан ва маданият намояндалари, исломий таълим муассасалари мутасаддилари ва талабалари, жамоатчилик вакиллари иштирок этган «Ижтимоий барқарорликни таъминлаш, муқаддас динимизнинг софлигини асраш – давр талаби» мавзусидаги анжуманда «Юртимизда яшаётган, оиласини, фарзандларининг эртанги кунини ўйлайдиган ҳеч бир инсон, дин арбоблари, жамоатчилик вакиллари бу ҳаёт-мамот масаласидан четда турмаслиги керак» деган крни айтди.

– Инсонга ҳар доим жумбоқ хилқат, сирли, мукаммал мавжудот сифатида қаралган. Не-не донишманд ва файласуфлар инсоний феъл-атворни ўзгартириш жуда мураккаблигини тан олганлар. Инсонга ўз вақтида тўғри тарбия берилмаса, бундан ёмони бўлмаса керак. Аммо бундай тарбия муайян муддат билан чегараланмайди. Тарбия узоқ вақт давом этадиган жараён эканини ҳеч қачон эсдан чиқармаслик керак. Абу Асвад Дувалий деган зот болаларига: «Сизларга ёшлигингизда ҳам, катта бўлганингизда ҳам, ҳатто туғилмасингиздан олдин бир яхшилик қилганман», — деди. Болалари «Туғилмасимиздан олдин қандай яхшилик қилдингиз?» деб ҳайрон бўлишса, отаси «Сизларга яхши онани танладим» деган экан. Халқимиз «Етти пуштини суриштириб уйлан» деб бекорга айтмаган. Яхши ва солиҳа онадан одобли ва тарбияли болалар дунёга келади. Бола солиҳа она бағрида меҳр кўриб вояга етса, ибратли инсон бўлиб улғаяди. Имом Термизий ривоятида пайғамбаримиз алайҳиссалом «Ҳеч бир ота ўз фарзандига гўзал одобдан ҳам афзалроқ ҳадя бера олмайди» деган. Бирон егулик ёки кўйлак олиб берилса, фарзанд қанчалик хурсанд бўлади. Аммо ўз вақтида одоб ва тарбия олган фарзанд бир умр ота-онасидан миннатдор бўлади. Ота-она ҳам фарзандига шундай ҳадя берганидан ҳеч қачон афсусланмайди. Бундай ҳадянинг бошқа ҳадялардан афзаллиги шунда. Манбаларда келишича, фарзанд ота-онага берилган омонат, тенги йўқ гавҳарга ўхшатилган. Агар фарзанд яхши одоб ва тарбия олса, ота-онаси бу дунё ва охиратда катта ажр-савоб эгасига айланади. Агар ёмон тарбия олса, унинг жазосига ҳам икки дунёда шерик бўлишади. Фарзандга омонат ва гавҳар деб қаралгани учун у эҳтиёт қилинади. Бироқ боланинг омонат ва гавҳарлиги кўпчиликни қизиқтирса ҳам, одоби ва тарбиясига етарлича эътибор берилмайди. Чунки ҳали ақли тўлиб улгурмаган бола атроф-муҳит таъсирига тез берилади. Шу боис ота-оналар боланинг юриш-туриши, овқатланиши, бошқалар билан муомаласи учун ҳам жавобгардир. Агар фарзанд борасидаги шаръий ҳақлар ўз вақтида адо этилса, ота-она зиммасидан жавобгарлик соқит бўлади. Бундай шаръий ҳақлар мўътабар манбаларда тўлиқ ва батафсил баён этиб берилган.

Тўғри, бизда ота-оналарга тарбия ишида ўқув даргоҳлари ва маҳалла ёрдамга келади. Мана шу тарбия тизими яхши ишласа, бизда бетарбия боланинг ўзи қолмаса керак деб ўйлайман.

Кенг қамровли тарбияни бола ўз ҳаёти давомида аста-секин ўзлаштириб борса, келажакда яхши самара беради. Буни фақатгина китоблардан эмас, шу билан бирга ҳаётнинг ўзидан олинган илм – ҳаёт илми десак тўғрироқ бўлади.  Ҳикоя қилишларича, Ардашер Бобак юртини адолат билан зийнатлаган. Бир куни у ўғлининг ниҳоятда кўркам кийиниб олганини кўриб: «Эй ўғлим, киши шундай либос кийсинки, бундай либос ҳеч бир хазинада бўлмасин»,  дебди. Ўғли: «Эй отажон, у қандай либос, нимадан тикилади?», деб сўрабди. Отаси: «У шундай либоски, матоси яхши хулқ ва яхши ишдир, ипи эса муроса ва сабрдан бўлади», деб жавоб берибди.

– Имон-эътиқод масаласи тарбияда муҳим ўрин тутади. Имонли, тафаккурли ва пок кишида ёт ғоялар таъсирига қарши иммунитет ўз-ўзидан шаклланади. Асрлар давомида ислом дини ва таълимоти руҳида яшаб келган халқимиз шўро даврида ундан маҳрум қилинди. Бунинг таъсири ҳозирга қадар сезилади. Мактаб, лицей ва коллежларда ёшларимизга динимиз моҳияти ва таълимотидан кенгроқ тушунча бериш вақти етмадимикан?

– Бу гапларга тўла қўшиламан. Имон-эътиқод таълим-тарбияда катта вазифани бажаради. Аллоҳнинг ўзи тавфиқ бермаса, имон-эътиқоди бузуқ ёки айниган кишини тарбиялаб ҳам, хулқини тузатиб ҳам бўлмайди. Ислом дини келгандан кейин маълум вақт ўтиши билан турли фирқа ва оқимлар пайдо бўлди. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Яҳудийлар етмиш бир ёки етмиш икки фирқага бўлиндилар, насоролар етмиш ёки етмиш икки фирқага бўлиндилар, менинг умматим эса етмиш уч фирқага бўлинади”, дедилар». Демак, соғлом ақида ва пок эътиқод билан яшаш ва қалбни тоза ҳолда бу дунёдан олиб ўтиш осон иш эмас.

Шунинг учун бола бу каби дарди бедаво касалга чалинмасдан унинг олди олинса, муолажа қилинса, бундай болани ҳамма яхши кўради. Ота-онаси уни алқайди. Эътиқоди нотўғри шаклланган ёшларни фикри саёз, ғўр, жиззаки, бу дунёнинг ҳар бир ишидан ҳикмат эмас, кўпроқ иллат қидирадиган тоифага киритса бўлади. Уламолар қалб ислоҳи ва эътиқод тўғри бўлиши учун илм, ҳикмат ва маърифат керак деганлар. Жуда тўғри фикр. Илм ва ҳикмат бўлса-ю, маърифат бўлмаса, бундай ислоҳдан фойда йўқ. Маърифат деганда у зотлар Аллоҳ таолони танишни назарда тутганлар. Демак, ёшларимиз илм ва ҳикмат орқали Аллоҳ таолони, ўзларининг кимлиги ва қандай ишларга қодирлигини ҳам англаб етишлари аниқ. Бу жараёнд камтарлик ва тавозе хислати ҳам шаклланиб, уларга катта фойда келтиради. Аллоҳни таниш катта илмдир. Ёш бола турли саволлар бериб бошни оғритадиган пайтидан бошлаб Аллоҳни танитиш, ҳаром-ҳалолни билдириш, бировнинг ҳақига хиёнат қилиш мумкин эмаслиги, ор-номус, ҳаё, уят ва андиша каби хислатларни шакллантириб бориш керак. Болалар тарбиясида яхши хулқли, одобли ва ҳаёли бўлиш катта аҳамият касб этади. Ислом динида хулқ ва одобга имон билан бир хил қаралади. Ҳар қандай замонда олижаноб, одобли, ҳалим ва ширинсўз кишилар жамият кўрки бўлиб келган.

Фарзанд дунёга келгандан кейин унга қилинажак ишлар шариатимизда тўлиқ айтиб қўйилган. Булар «Оилада фарзанд тарбияси» китобида баҳоли қудрат келтириб ўтилган. Имом Бухорий, Имом Термизий, Ҳаким Термизий ва бошқа алломаларимизнинг китобларида ҳам ёшлар тарбиясига жиддий қаралган. У зотлар инсон тарбияси деганда дастлаб нафсни таниш, нафс риёзати ва ислоҳини тушунганлар. Нафсни ислоҳ қилиб, уни иллатлардан фориғ қилган инсон ҳар икки дунёда бахт-иқбол қозонишини билдирганлар. Айтиб ўтганингиздек, болалар тарбиясида муҳимлигини эътиборда тутган ҳолда мактаб, лицей ва коллежларда бошланғич диний таълим ва одоблар дастур сифатида киритилса, ёшларнинг тўғри тарбия олишида катта фойда берарди. Маънавий етук ва баркамол бола ҳеч қандай ёт ғоянинг таъсирига тушмайди.

– «Мовароуннаҳр» нашриётида чоп этилган «Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя» китобида интернет орқали амалга оширилаётган таҳдидлар, «оммавий маданият» ниқобидаги маданиятсизликнинг салбий оқибатлари фош этилиб, ҳамма кўнгилсизликлар таълим-тарбияда лоқайдликка йўл қўйиш оқибатида келиб чиқиши тўғри таъкидланган. Дарҳақиқат, бугун ота-оналар ўз уйларида ўзлари билан дастурхон бошида ўтирган боласининг ёнида кимлар бор-у, онгида нималар бор эканлигини сезмай қолиши ҳеч гапмас. Уйидаги фарзанди билан аллақандай кўринмас одамлар ҳам ёнма-ён ўтирган бўлиши мумкин. Фақат улар кўринмай ишларини битирадилар. Ёвуз ниятли кимсалар интернет орқали, нафақат уйингизга, балки болангизнинг онгига сиздан олдинроқ кириб кетишга ҳаракат қилади. Бундай  маккор шарпалар эҳтиётсиз ҳар бир уйда учраши мумкин. Бу каби иллатларга қарши туришда диний таълимнинг аҳамияти ҳақидаги тавсияларингизни айтиб ўтсангиз.

– Ёшлар тарбиясида бугунги кашфиётларнинг ижобий тарафи бўлганидек, салбий томони ҳам борлигини асло унутиб бўлмайди. Замонавий ихтиролар ёшларнинг таълим олиши, билимларни тез ўзлаштириши, жаҳонда юз бераётган янгиликлардан вақтида хабардор бўлишида ёрдамчидир. Бу хабар ва маълумотлар тўғри ва ҳақиқатга яқин бўлса албатта. Лекин чет эллардан ижтимоий тармоқлар орқали тарқатилаётган хабарларнинг ярмидан кўпи ёлғон-яшиқ, бузғунчи хабарлардир. Шунинг учун уларни ақл торозисига солиб, қай бири тўғри, қай бирида бирон эгри мақсад яширинганига эътибор бериш керак.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоятида Пайғамбаримиз алайҳиссалом: «Охирзамонда дажжоллар (фирибгарлар), ёлғончилар бўлади. Улар сизлар ҳам, ота-боболарингиз ҳам эшитмаган гапларни гапирадилар. Бас, сизлар улардан ўзларингизни узоқ қилинглар ва ўзларингиздан ҳам уларни узоқ қилинглар. Сизларни адаштириб ва алдаб, фитнага солиб қўймасин», — деган (Имом Муслим ривояти).  Афсуски, ҳозирги вақтда интернет орқали оқиб келаётган инсонни йўлдан оздирувчи ёлғон-яшиқлар йўлига тўсиқ қўйишнинг иложи йўқ. Бундай бузғунчи таъсирлар ҳар бир хонадоннинг чақирилмаган «меҳмони» бўлиб уйига кириб боради. Ёш ва ҳали оқ-қорани ажрата олмаган ёшлар интернетга ружу қўйиш оқибатида билиб-билмасдан турли ёт оқим ва фирқалар тарқатаётган ғоя ва қарашларнинг қурбонига айланмоқда. Шунинг учун Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг «Ўз болангни ўзинг асра» деган шиори бугунги кунда жуда зарур деб ҳисоблайман. Абдурауф Фитрат «Ким бадахлоқ болаларни тарбия этса, инсониятга катта душманлик қилган бўлади» деган. Ҳар ким бу тўғрида «Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя» китобидан ўзига керакли маълумотларни олиши мумкин. Ижтимоий тармоқлар орқали тарқатилаётган беҳаё фильмлар, вилеолавҳалар, бузғунчи ғоялар ёшлар маънавиятини кўтаришга хизмат қиладими?

Лекин ғўр ёшларга шаҳвониятни қўзғайдиган лавҳа ва тасвирлар фойдалидек кўринади ва бола қайсидир маънода лаззат ва завқ олгани учун уларнинг таъсирига берилиб кетади. Абдурауф Фитрат айтганидек, инсониятга бундан бошқа душманнинг кераги бўлмай қолади. Буни «оммавий маданият», «оломонча маданият» деб аташмоқда. Аммо ундан кўзланган мақсад – одамзотни асрлар давомида авайлаб-ҳимоя қилиб келган умуминсоний қадрият ва одоб-ахлоқ мезонларидан узоқлаштириш ва уларга нисбатан нафрат ўйғотиш. Чунки бундан кимлардир фойда кўради ёки фойда кўришни мўлжаллаб турган бўлади. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: «Ер юзида бузғунчилик қилиб юрадиган кимсалар ҳам борки, улар учун (Аллоҳдан) лаънат бўлур ва улар учун нохуш диёр (жаҳаннам) бордир» (Раъд сураси, 25-оят). Бизнинг уларга шундан бошқа жавобимиз йўқ. Шундай экан, инсоният келажаги ва тақдирини белгилайдиган ёшлар маънавияти, тарбияси, одоб-ахлоқи ва ҳаётини издан чиқаришга қаратилган ҳар қандай бузғунчи ғоя ва қарашлардан болаларимизни ўзимиз ҳимоя қилайлик. Ҳар бир болага жавобгарликни ота-онаси, таълим даргоҳи ва маҳалла тўғри ҳис этса, аҳил ва ҳамкор бўлса, ёшларимиз кўзларни қувонтирадиган улуғ ишларни амалга оширадилар, давлатимиз янада қудратли бўлиб, жамиятимиз гуллаб-яшнайди.

— Самимий суҳбатингиз учун ташаккур!

Бобомурод Эрали суҳбатлашди.

“Маънавий ҳаёт” журналидан олинди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ота-онанинг юзига шафқат билан боқишнинг савоби ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қиладилар:

“Ким ота-онасининг юзига шафқат ва марҳамат билан боқса, Аллоҳ таоло унинг учун мақбул бўлган бир ҳажнинг савобини ёзади”. (Байҳақий) 

“Ота-онанинг юзига севги билан боқиш ибодатдир” (Дайламий, Абу Нуайм) 

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

– Она-отасининг юзига марҳамат билан боққан кишига ҳаж ва умранинг савоби ёзилади, – дедилар.

– Кунда минг марта боқса ҳам шундайми? – деб сўрадилар.

– Кунда юз минг марта боқса ҳам, – дедилар. (Байҳақий) 

Ушбу ҳадиси шарифга мувофиқ ота-онасининг гапини эшитиш, унга эътиборини қаратиш учун ёнларига бориб ўтирган кишининг мартабаси Аллоҳнинг наздида жуда ҳам юқори экани маълум қилинмоқда. Амалларнинг энг хайрлиси оналарнинг юзига севги ва муҳаббат билан қараш экан, бу ишни жону дилимиздан бажарамиз. Демак, ота-оналаримиз юзларига жаҳл ва ғазаб кўзлари билан эмас, шафқат ва марҳамат билан қарашимиз лозим!

“Онасининг оёғини ўпган, Жаннат эшигини ўпган бўлади” (Ширъат-ул Ислом, Ибну Обидин)

Улуғбек Султоновнинг 
"Ота-онага хизмат қилиш 
одоблари" китобидан олинди

ЎМИ Матбуот хизмати

Мамлакатимиз ҳар бир ҳудуди нафақат табиий иқлими, балки бой тарихий мероси, ўзига хос удумлари, турмуш тарзи, ҳатто турфа анъаналари билан бир-бирини асло такрорламайди. Шу боис ҳам бу юртни кўрмоқ, унинг ҳавосидан нафас олмоқ истагида дунёнинг турли бурчакларидан ташриф буюраётган сайёҳлар сони йил сайин кўпаймоқда. Хусусан, туризм соҳасидаги юксак салоҳият, замонавий инфратузилмага эга Андижон вилоятидан маҳаллий ва хорижий меҳмонларнинг қадами узилмайди.
“Халқ сўзи” нашри билдиришича, Фарғона водийсининг шарқий қисмида жойлашган мазкур вилоят таркибида 14 туман ва 11 шаҳар бўлиб, умумий майдони 4,2 минг км. квадратдан иборат. Ҳавоси мўътадил. Ёзда иссиқ, қишда совуқ. Айни шу жиҳат йил давомида сайёҳлик хизматларини таклиф этиш, соҳанинг янги-янги йўналишларини ўзлаштириш имконини беради.
Ҳудудда 370 дан зиёд маданий мерос объектлари мавжуд. Уларнинг ҳар бири бамисоли ўтмишнинг ўқилмаган саҳифаси. “Жомъе” ва “Аҳмадбек ҳожи меҳмонхонаси” мажмуалари, “Қутайиба ибн Муслим”, “Ширмонбулоқ”, “Имом ота” зиёратгоҳлари Андижон тарихидан сўзловчи масканлар сифатида кўпчиликнинг эътиборини тортаётган бўлса, “Мингтепа” ёдгорлиги, “Хонтоқ” ва “Фозилмон ота” дам олиш масканлари донғи дунёга кетган. Бу ерга ҳатто Франция, Япония, Хитой каби кўплаб хорижий давлатлардан мутахассислар ташриф буюриб, изланишлар олиб боришмоқда.
Андижоннинг Эски шаҳар қисмидаги ҳунармандлар растаси эса кечаю кундуз меҳмонлар билан гавжум. Сабаби, ҳунармандлар шу ерда истиқомат қилиб, отамерос касб-корларини юритадилар. Бу эса сайёҳларга миллий ҳунармандчилик маҳсулотлари яратилиш жараёнига яқиндан гувоҳ бўлиш, айни чоғда унинг иштирокчисига айланиш имконини беради.
Сайёҳларга сифатли хизмат кўрсатиш мақсадида вилоятда замонавий меҳмонхоналар бунёд этилмоқда. Биргина Андижон шаҳрида “Боғишамол”, “Андижон”, “Андижон элита”, “Карвонсарой”, “Афросиёб”, “Ҳамкор” каби 20 та меҳмонхона фаолият кўрсатаяпти.
— Давлатимиз раҳбарининг соҳага оид Фармон ва қарорларида белгилаб берилган устувор вазифалардан келиб чиқиб, вилоятда туризм ва туристик хизматлар экспорти ҳажмини оширишнинг манзилли чора-тадбирлар лойиҳаси ишлаб чиқилди, — дейди Туризмни ривожлантириш давлат қўмитасининг Андижон вилояти бўйича ваколатли вакили Адҳамжон Усмонов. — Унга мувофиқ, сайёҳлик объектларини реконструкция қилиш ва ободонлаштириш, хизмат кўрсатиш сифатини ошириш, туризм ва сайёҳлик инфратузилмасини ривожлантириш борасидаги ишлар кўлами кун сайин ортмоқда.
Қолаверса, сайёҳларга қўшимча қулайликлар яратиш мақсадида автомобилларни ижарага бериш, дунё бўйича авиабилетлар сотиб олиш хизматлари йўлга қўйилди.
Сайёҳларни кенгроқ жалб этиш, миллий урф-одат ва анаъаналаримизни уларга яқиндан таништиришда “Палов сайли” каби тадбирларнинг мунтазам ўтказилаётгани, замонавий инфрутузилма объектлари билан бирга, чойхоналар бунёд этилаётгани қўл келмоқда. Масалан, “Мирпўстин ота” зиёратгоҳи ёнида 1000 ўринли чойхона фойдаланишга топширилиши ҳам вилоят туристик салоҳияти ошишига хизмат қилаяпти.
Саёҳат ўтмишни эсламоқдан бошланади
Андижонга ташриф буюрган киши борки, дастлаб музейлар фаолияти билан танишади. Зеро, мазкур маданият маскани ўтмиш билан бугунни боғловчи кўприкдир. Бугунги кунда вилоятда 5 та музей фаолият кўрсатаётган бўлиб, улар орасидан, айниқса, Ўлкашунослик музейига ташриф буюрувчилар сони кўп.
1934 йилда ташкил этилган ушбу музейда 30 мингдан ортиқ ноёб экспонатлар сайланаётган бўлиб, улар Фарғона водийси халқлари тарихи, турмуш тарзидан сўзлайди. Водий табиати, табиий бойликларига оид экспонатлар, тарихий ҳужжат ва адабиётлар, шу жумладан, 300 га яқин тасвирий санъат асарлари, 1000 дан ортиқ амалий санъат буюмлари меҳмонларда катта қизиқиш уйғотмоқда. Ҳозирги пайтда музейнинг Асака, Шаҳрихон, Қўрғонтепа, Улуғнор, Жалақудуқ каби туманларида филиаллари ҳам ишлаб турибди.

Ўлкашунослик музейига туташ ҳудудда жойлашган Жомъе мадрасаси тарихий обидалардан яна бири бўлиб, у 1883-1890 йилларда бунёд этилган. Масжид, мадраса ва минорадан иборат мажмуанинг узунлиги 123 метр. Мадраса шарққа қаратиб қурилган. Майдон ўртасида пештоқ қад кўтарган. Унинг икки ёнида безакдор минора бор. Бурчакларида гумбазли дарсхоналар, уларнинг ўртасида икки қаватли ҳужралар жойлашган.
Мажмуанинг ғарбий қисмида масжид бор. Унинг тарҳи тўғри бурчакли хонақоҳ ва уч томони қатор устунли, шифти безакдор айвондан иборат. Минора баландлиги 32 метр.
Андижон вилояти ҳокимлигининг ташаббуси билан айни пайтда бу ерда олиб борилаётган таъмирлаш ишлари мажмуага янги ҳаёт бағишламоқда. Зеро, у келгусида вилоят маданий-маърифий тадбирлари ўтказиладиган асосий масканга айланади.
Андижон ҳилоли
Ҳудудда туризмни ривожлантиришда мақсадида тарихий обидалар қайта таъмирланиб, муқаддас қадамжолар обод қилинмоқда. Хусусан, тарихи бевосита вилоят ўтмиши, қадрияти, аҳоли турмуш тарзи билан чамбарчас боғлиқ бўлган “Девонабой” масжиди таниб бўлмас даражада ўзгариб, янгича қиёфа касб этмоқда. Унинг нақшинкор миноралари, замонавий ва Шарқ меъморчилиги уйғунлаштирилган лойиҳа асосида қад ростлаган ҳашаматли биноси, бири-биридан маҳобатли тўртта дарвоза, битта хонақо, кўшк ва айвонлари, муҳташам деворлари шаҳар ҳуснига ҳилол каби ярашиб турибди.
Хорижлик сайёҳларни ўзига жалб этган масканлардан яна бири Марҳамат туманидаги Мингтепа археологик манзилидир. У икки ярим минг йиллик тарихга эга бўлиб, ЮНЕСКО рўйхатига киритилган.
Манбаларда келтирилишича, у Мингтепа Даван (Фарғона) давлатининг пойтахти бўлган. Хитой ижтимоий фанлар академияси ва Ўзбекистон Фанлар академияси ҳамкорлигида беш йилдан буён олиб борилаётган изланишлар натижасида бу ерда 2-2,5 метр тупроқ остида катта шаҳар харобалари топилди. Мудофаа деворлари, ички ва ташқи йўллар, қалъа ўрни, аҳоли турмуш тарзидан ҳикоя қилувчи турли ашёвий далиллар тарихнинг очилмаган саҳифасидан ҳикоя қилмоқда.
— Мудофаа деворларининг ўзига хос услубда пиширилган лойдан бунёд этилганлиги ўша давр меъморчилик санъатидан огоҳ этади, — дейди қадимшунос профессор Боқижон Матбобоев. — Неча минг йиллар ўтган бўлса-да, деворлар яхши ҳолатда сақлангани, мустаҳкам сопол буюмлар, қурилиш ашёлари топилгани ўша даврда ҳунармандчилик ривожланганидан далолат беради.
Айни пайтда Ўзбекистон — Хитой қўшма халқаро археологик комплекс экспедицияси Фарғона водийсидаги энг катта қадимшунослик ёдгорлиги – Мингтепа шаҳри харобасида қидирув ишлари олиб бормоқда. Қазишмаларда Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Археология институти (Самарқанд), Хитой Халқ Республикаси Ижтимоий Фанлар академияси Археология институти (Пекин), Бобур халқаро жамоат фонди мутахассис олимлари ҳамда Андижон давлат университети тарих факультети талабалари, профессор-ўқитувчилари фаол қатнашмоқдалар.
Қазишма ишлари Мингтепа Буюк Ипак йўли бошланган милоддан аввалги II асрдан милоднинг V-VI асрларигача карвонлар қўним топган, ривожланган азим шаҳар бўлганидан далолат бермоқда. Асрлар ҳикмати ва сирларини яширган ушбу масканда археологик изланишлар давом этмоқда.
Ҳам зиёрат, ҳам саёҳат
Ҳудудда муқаддас қадамжоларнинг кўплиги кейинги пайтда сайёҳликнинг яна бир тури — зиёрат туризмини ривожлантириш қўл келмоқда. “Фозилмон ота” зиёратгоҳи шундай қутлуғ масканлардан бири ҳисобланади. Ушбу қадамжода зиёрат қилиш, қуръон тиловат этиш учун шарт-шароитлар яратилган.
Масканнинг яна бир эътиборли жиҳати Фозилмон ота булоғининг мавжудлигидир. Унинг кўз ёрганига 600 йилдан ошгани айтилмоқда. Шунча вақтдан буён у ҳудуд аҳолисининг асосий сув манбаи ҳисобланади. Шифобахшлиги боис ўндан ортиқ касалликларга даволашда тавсия этилади. Булоқ атрофидаги 56 туп чинор дарахтлари эса асрларни қаритиб, виқор билан кўкка бўй чўзмоқда.
“Фозилмон ота” зиёратгоҳи хорижлик меҳмонларнинг ҳам эътиборини ўзига жалб этган. Шу боис ҳам Италия, Германия, Хитой, БАА, Жанубий Корея, Россия, Украина, Белорусь, Қирғизистон, Қозоғистон, каби давлатлардан ташриф буюрувчилар сони йилдан-йилга ортиб бормоқда.

Ўзбекистон Швейцарияси

Мамлакатимиз раҳбари 2017 йилнинг 2-3 июнь кунлари Андижон вилоятига ташрифи чоғида Хонобод шаҳрига ташриф буюриб, “Ўзбекистон Швейцарияси” номини олган ушбу масканни туристик масканга айлантириш юзасидан тегишли кўрсатмалар берди. Айни пайтда бу ерда олиб борилаётган кенг кўламдаги ишлар шаҳарнинг келгусида сайёҳлик марказларидан бирига айланишидан далолат бермоқда.
Хонобод — водийнинг энг сўлим маскани. Шаҳар ҳудудидан оқиб ўтувчи бешта дарё ва каналлар, катталиги жиҳатидан республикамизда учинчи ўринда турувчи “Андижон сув омбори” ҳудуд иқлимининг мўътадиллигини таъминлаб туради.
Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 28 июлдаги “2017-2019 йилларда Андижон вилоятининг Хонобод шаҳрини комплекс ривожлантириш тўғрисида”ги қарорига мувофиқ, келгуси уч йил мобайнида 432 миллард 600 миллион сўмлик қурилиш ва ободонлаштириш, инфратузилмани ривожлантириш ишлари бажарилади.
— Хонобод шаҳрида ички ва экотуризм салоҳиятини ошириш борасида олиб борилаётган ишлар андижонликлар руҳини кўтариб юборди, — дейди шаҳар бош имом хатиби Мансурбек Раҳимов. — Хайрли ишлар натижасида қарийб ўн йилдан буён қурилиши якунланмай турган 200 ўринли “Хонобод” санаторияси шу йилнинг кўкламида фойдаланишга топширилади. Шунингдек, адирликлардаги 150 гектар бўш ётган майдониннг 20 гектари аҳоли дам олиш масканига айлантирилиб, қолган қисмида ёнғоқ, писта, бодом, унаби боғлари ва токзор барпо этилади.
Айтиш жоизки, 2003 йилда қурилиши тўхтаб қолган “Душанбе-Бишкек-Термиз” йўлидаги Қорадарё устидан ўтувчи кўприк қурилиши ҳам шу йилнинг ўзида якунига етади. Энг муҳими, “Андижон-Хонобод” йўналиши бўйлаб ҳаракатланувчи электрлаштирилган поезд қатнови йўлга қўйилади. “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ томонидан ушбу лойиҳани жорий йилнинг якунига қадар амалга ошириш мақсадида ишлар янада жадаллаштирилган. Буларнинг бари “Ўзбекистон Швейцарияси”ни мамлакатимизнинг энг сўлим сайёҳлик масканига айлантиришга қаратилгани билан аҳамиятлидир.
Экотуризм истиқболи ҳақида гап кетганда, Пахтаобод ва Улуғнор туманларидаги сув ҳавзалари атрофида мазкур йўналишда дастлабки лойиҳалар ижросига киришилганини алоҳида қайд этиш жоиз. Балиқчи, Хўжаобод туманларида эса гастрономик туризм кенг қулоч ёймоқда.
Бу ерда шундай масканлар ташкил этилганки, хорижлик сайёҳлар миллий таомларимизни тайёрлаш жараёнларини шунчаки кузатибгина қолмасдан, бевосита иштирок этиш имконига эгалар. Табиийки, шоҳона таомимиз бўлмиш паловнинг тайёрланиш жараёни барчага бирдек қизиқ.
Вилоятда туризм соҳасининг ривожланиши ўз-ўзидан меҳмонхоналар фаолиятини ҳам шакллантирмоқда. Андижон давлат университети ҳамда Андижон шаҳридаги 1-маиший хизмат кўрсатиш коллежида меҳмонхона фаолиятида хизмат қилувчи мутахассис ходимлар тайёрланаяпти. Ёшларнинг 7 та чет тилини ўзлаштиришлари учун қўшимча дарслар ташкил этилиб, замонавий меҳмонхоналарда амалиёт ўташларига имкон бериляпти. Туризм соҳаси равнақи йўлида олиб борилаётган бундай ислоҳотлар эса олтин водийнинг шаффоф гавҳари — Андижон сайёҳлик соҳасида ҳам муваффақиятлар эшигини очишидан нишона бермоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати