(Давоми, 1-қисм)

***

Шайх ҳазратларига бўлган яна бир эҳтиромни кўринг. Ҳазрат  идоранинг интернет сайтини очишни мақсад қилиб, шу соҳада лаёқатли мутахассисларни топиб, алоҳида рўйхат билан олдиларига киришимни сўрадилар. Дастурчилар борасида муаммо йўқ, телевидениеда анчайин тажрибали дастурчилар борлигини, савоб учун холис хизматини аямайдиган мутахассислар мавжудлиги билардим. Хуллас, динимиз равнақи учун ўз ҳиссасини қўшиш истагида бўлганлар талайгина эди. Аллоҳ барчаларидан рози бўлсин. Улардан бир нечаларини рўйхатга тиркаб муфтий ҳазратларига киргиздим. Шу сафга Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг сайтларини юритаётган Абу Муслимни ҳам қўшдим. Ҳазрат рўйхат билан танишиб Абу Муслим номзодига тўхталиб: "Шу йигитни танлаймиз. Устознинг хизматида, муҳими тажриба орттирган экан. У йигитни топиб, хизмат ҳақини гаплашинг, келишиб олиб мен билан  учраштиринг" деб топшириқ берди. Шу орада  Шайх ҳазратларидан Абу Муслим учун рухсат сўраб, розилигини олган эканлар. Ҳазрат Абу Муслимни қабул қилиб сайтнинг қай ҳолатда бўлишини маслаҳат қилдилар, ўз тавсияларини айтиб, ишни бошлашга оқ фотиҳа бердилар.

Ҳазрат, оммавий ахборот воситалари орқали диний материаллар кўпроқ ёритилишини истар, бунинг учун бор имкониятини ишга соларди. Идора ходимлари, имом хатибларни ОАВда доимий чиқиш қилиб туришга тарғиб қилиб, бу ишлар динимиз учун  манфаатли бўлишини таъкидлардилар. 

"Ислом нури" газетаси ва "Ҳидоят" журнали идора тасарруфида бўлгани учун мазмун, савия ва обуна масаларини ўзлари назоратга олганди. Ҳар душанба куни бўладиган йиғилишда нашриёт директорига: "Нуруллохон, сизда нима ютуқ ва муаммолар бор? Обуна қандай кетаяпти? Ўсиш борми?” деган саволларни берарди. Нурулло аканинг жавобларини тинглаб, ўринбосарлари ва бўлим бошлиқларига обуна масаласини   қаттиқ тайинлаб, уни бажариш жуда муҳим эканини таъкидлаб турарди.   Ҳазратнинг бу саъй-ҳаракатлари боис ушбу нашрлар мамлакатимизда чиқаётган машҳур  журнал ва газеталардан мазмун-моҳият жиҳатидан ҳам,  адад-тираж жиҳатидан ҳам  олдинги қаторларга ўтиб олганди. Бевосита фаолиятим ОАВ да бўлгани ва кузатишларим асосида айтишим мумкинки, биринчи раҳбарнинг ташаббуси билангина бу соҳада ўсиш бўлиши ойдек равшанлигини биламан. Журналистлар яхши мақолалар ёзиши, техник ходимлар безаш ишларини бажариши мумкин. Аммо, унинг тиражини ошириб, ўз ўқувчиларига  етиб боришида раҳбарнинг жонкуярлиги муҳим омил бўлиб ҳисобланади. Ҳазрат,  матбуот орқали диний саводхонликни оширишнинг  ўта манфаатли бўлишини англаган ҳолда бунга  қаттиқ бел боғлаган эди. Обуначиларнинг кўп бўлишидан  хавотир оладиган каслар ҳам  етарли эди. Улар ҳам ошкора ҳам зимдан турли баҳона-важлар билан қаршилик кўрсатиб келишарди.  Ҳазрат буни билар, шунга қарамасдан ишни давом эттираверарди. Кимлардир “муфтий одамларни журнал ва газетага қаттиқ тарғиб  қилдиряпти”, деган иддаоларни ҳам ёйган эди. Бу ҳақда бир куни ҳазратга гап очдим.

– Дилмурод, – деди ҳазрат, – динимиз тарғиботига қаршиликлар ҳамма вақт бўлган, муросаа қилсак ҳеч нимага эришмаймиз, ўжарлик қилсак ундан бадтари бўлади. Шу важдан иложини топиб, имконини қилиб нимадир қилишимиз керак. Обунадан фойдаланиб мўмин-мусулмонлар хонадонига динимиз шиорларини тарғиб қилишнинг нимаси ёмон? Ахир шундай ҳам одамларнинг хонадонида бўлар-бўлмас газета ва журналлар, ҳар хил қўшиқлар тўла аудио, видео маҳсулотлар исталганча бор-ку, уларнинг ҳаммаси пулга олинган. Шуларнинг орасида расман рухсат берилган "Ислом нури" ва "Ҳидоят" журнали ҳам бўлса, одамлар майли истар-истамай уни варақласа, қайсидир саҳифасига кўз югуртирса бу – совуқнинг заҳрини бир юмшатмайдими? Айрим фильмлар, сариқ матбуоту, тижорат мақсадида чоп этилаётган енгил-елпи мазмундаги китоблар орқали тарқалаётган ахлоқий емирилишнинг олдини олишга хизмат қилмайдими? Ахлоқий тозаришга, маънан юксалишга ундовчи бу нашрларга қилинган сарф, охират фойдаси учун қилинган харид эмасми?

Дилмурод, биламан, бизни тушунмайдиганлардан кўра тушунишни истамайдиганлар кўп. Улар очиқдан-очиқ гапиришяпти ҳам, гоҳида дўқ уришяпти, пўписа қилишяпти – парво қилмасликка ҳаракат қиляпман. Энг ёмони баъзи бир одамлар ўзининг тор ва биқиқ дунёқарашини давлат сиёсати номидан тиқиштирмоқчи бўлади. 

Ҳазратнинг куюнчаклик билан айтган фикрлари ҳали ҳам қулоқларим остида жаранглаб туради. Дарҳақиқат, ўша пайт вазият оғир эди. Ўттиз миллион аҳолиси бор, шунинг тўқсон беш фоизи мусулмонларни ташкил қилган мамлакатда битта телерадиодастур, битта журнал ва битта газета нашр этишга рухсат берилган эди. Ҳазрат мана шундай шароитда ўзининг озгина ваколатидан фойдаланиб,  шу миттигина имкониятдан самарали фойдаланиш ҳақида бош қотирарди.   

Шу ўринда бир гап. У кезлари ёмғирдан кейин потраб чиққан қўзиқоринга ўхшаш ҳозирги интернет “даҳо”лари пана-пастқамларда писиб юришарди, айримларининг эса орқа этаги елкасига игнабоғич билан қистириб қўйилган пайт эди. Ҳозирда оғзидан кўпик сачратиб, одамларга дин аҳкомларидан сабоқ беришга киришган бу кимсалар вазиятга қараб,  тўнини, замонавий тилда айтганда “тон”ини ўзгартириб туради. Бир пайтлари президентимиз таъкидлаганларидек тик турган симёғочни ҳам қамаш мумкин бўлган чоғлари шу валломатлар “оч қорним, тинч қулоғим” шиорига амал қилиб судралиб юришни маъқул билардилар. Бугун эса тиллари бир қулоч. 

Карантин сабаб,  таътилимни Ургутда ўтказдим. Озгина деҳқончилик қилиб,  тоғ бағридаги боғимда чайла ясаб, бир неча ой яшадим. Шу орада анчагина китобларни мутолаа қилдим. Бир куни Исроил акам келиб қолди. Мук тушиб ўқиётганимни кўриб: “Уйда анча-мунча журнал, газеталар бор, келтириб бераман? – деб қолди. Эртаси куни  бир даста қилиб ташлаб кетди. "Ҳидоят", "Ислом нури". Баъзилари титилган, варақлари йиртилган. 

– Ака, булар невараларнинг қўлига тушганми-а, – сўрадим. 

– Қайда, обуна бўлганман. Буниси қўйиб, буниси ўқийди. Баъзида ҳамсоялар ҳам обкетади. Савоб бўлади деб қўяман, – деди. Муфтий ҳазратларининг айтган гаплари ҳақ экан, деган ўй кечиб ўтди хаёлимдан. Ҳақиқатдан ҳам ўқувчилар сонининг ўсиши газета тиражининг ошишига сабаб бўлганди. Тиражи ошган газета-журнал халқимиз орасида кенг тарқалди. Ўқимишли одамлар сони ортди.  Ҳарнечук, халқимиз ҳар хил олди-қочди нашрлардан кўра, дин ва диний мавзуларда ишончли манбаадан  бир нима ўқиганлари маъқул, ана шунда чалғимайдилар.  Ҳазрат, сиздан Аллоҳ рози бўлсин! 

***

Устоз, Каримуллоҳ домла  айтиб берган бир воқеани эслайман: “Бухородаги "Мир Араб" мадрасасида таҳсил олардик. Бир куни муфтий Зиёвуддинхон ҳазрат мадрасамизга ташриф буюриб, ўқиш ва ўзлаштириш жараёнлари; талабаларнинг яшаш шароитлари билан танишдилар. Сўнгра, барча талабаларни тўплаб, ҳар биримизга совет пулида ўн сумдан ҳадя қилдилар. Талабаларнинг ўша пайтдаги қувонч ва ҳаяжонлари ҳали-ҳали ёдимда. Аслида гап пулда эмас, эътиборда. Ўқишни тугатдик, ишларга кирдик, оила  қуриб, фарзандларимиз дунёга келди. Аммо ўша воқеани ҳар доим эслаб ҳақларига дуо қиламан. Илло, Аллоҳ таоло розилиги учун қилинган ҳар бир яхшилик эътирофга лойиқ!” 

Муфтий ҳазратнинг ёнларида кўп вақт бўлганим учун Зиёвуддинхон ҳазратга хос бўлган фазилатлар у кишининг ҳам  амал қиладиган муҳим ҳаётий шиорлари бўлганига кўп бор гувоҳ бўлганман. Ҳазрат,  ҳозирги тилда айтилганда "хайрия жамғарма"сига эга эди. Маошларидан, хайр-эҳсонлардан келадиган пулларнинг маълум қисмини яхшилик ишларига тарқатарди. Моддий ёрдам, эҳтиёжманд оила ёки зарурият юзасидан сўралган кўмак сўраб қилинган мурожаатларини  ҳеч қачон жавобсиз қолдирмас, бу ишларга энг зурур юмуш деб қарарди.  

Вилоятларга  чиққанларида ўша жойдаги мадраса талабалари учун атайин жамғармасидан пул олиб тарқатарди. Ёрдам  ва эҳсон учун  мўминлик нуқтаи назаридан  келиб чиққан ҳолда Аллоҳ  айтганидек, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи  васаллам  тавсия қилганларидек ҳаракат қиларди. Ҳазрат аксар ҳолда қилаётган эҳсон ишларини махфий равишда қилар, мақтов ва намойишкорликдан йироқ эди.

Ўз вақтида баъзи бир бадкирдор кишиларнинг асоссиз туҳмат  ва  қабиҳликлари сабаб ўша даврнинг “қора рўйхат”ига тушган Фозил қори аканинг бир гапи ҳеч ёдимдан чиқмайди: “Дилмурод, Усмонхонни бизга худо юборди, – деган эди қори ака самимий, – қаранг қанчалик бағри кенг, мард, асли  оталари  Темирхон эшон бобо ҳам бошқача одам  бўлганлар!..”

Ҳазрат Фозил қори акани қаттиқ ҳурмат қилар, у кишига бўлган ноҳақликлардан изтироб чекиб юрарди. Расмий тадбирлар, даврий нашрлар, телерадиода  чиқиши таъқиқлаб қўйилган Фозил қори акани устозим, қадрдоним, акам  деб эъзозлар эдилар. Шу гапларни очиқ-ошкор айтишдан сира чўчимаганлар. 

Бир куни муфтий ҳазрат мени ҳузурига чақириб, Фозил қори аканинг қаердалигини суриштириб топишимни, идорага таклиф қилишимни буюрдилар. Телефон орқали боғланиб, ҳазратнинг таклифини етказдим мабодо зарур бўлса машина жўнатишимиз мумкинлигини айтдим. Фозил қори ака аср намозидан кейин келишларини билдирдилар. Ҳазрат у киши келганини эшитиб, кутиб олиш учун  ҳовлига чиқиб, кўзларида  ёш, меҳр билан қучоқ очиб кўришиб,  хоналарига таклиф этди. Анча вақт суҳбатлашиб ўтиришди. Фозил қори ака хурсанд, кайфияти аъло даражада эди. Муфтий ҳазратни олқадилар. Самимий, чин дилдан сўзлаётган қори акани кузата туриб, кўпнинг ҳидоятга киришига сабаб бўлган, динимизга анчагина фойдали амалларни қилган шундай улуғ зотни маҳзун кўнглини кўтарган ҳазратдан Аллоҳ рози бўлсин деган кечинмалар кечиб ўтди кўнглимдан. Чунки ўша кезлари кимдир юқоридаги раҳбарлардан қайсидир  бирига ёқмаса чақув, туҳмат уюштириб, уни янада тепадаги раҳбар орқали обрусизлантириб, қаматтириб ё ишдан ҳайдатиб,  номини "қора рўйхат"га тиркаб қўярди. Одатий, оддий ҳол эди бу. Шу билан  у одамнинг ОАВ да чиқиши ёки тадбирларда қатнашиши  мутлақо барҳам топарди. Шу  ишга масъул бўлган барчалар  топшириқни аъло даражада бажарарди. Кимдир у инсоннинг фаолиятини тикламоқчи  (қийин масала эди) бўлса, ўзига нисбатан шубҳа ва гумон ортирарди. Назорат остига олинарди. Шуни билиб ҳеч ким бу ишга бош қўшмас, аксинча бундай кишилардан ўзини олиб қочарди. Мана шу каби кимсаларнинг олчоқликлари ҳам у кишининг соғлигига салбий таъсир кўрсатгани бор гап. 

Фозил  қори  акага бўлган ҳурматлари, динимиз учун қилган хизматлари важҳида муфтий ҳазратлари катта идораларга кириб у кишининг номини қисман оқлашга муяссар бўлган эдилар. Фозил қори буни биларди,  Бу ишлар анчайин мураккаб эканини, ҳаракатлар бўлгани-ю, манфаат бермаганини ҳам. Шунга қори ака муфтий ҳазратдан жуда миннатдор эдилар.  Охиратлари обод бўлсин. 

(давоми бор)

Дилмурод Қўшоқов

Туркиянинг оммабоп «Business TURK» журналининг январь сони Ўзбекистон-Туркия муносабатларига бағишланди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.
Журналнинг 2021 йилдаги илк сони «Ўзбекистон — туркий-исломий дунё маданият ва маънавият бешиги» бош сарлавҳаси билан нашр этилди. Бу нафақат туркий тилли мамлакатлар, балки кенгроқ ҳудуд - ислом дунёсининг замонавий цивилизацияси шаклланишида мамлакатимизнинг аҳамиятини намойиш этди.
Журналда ўзбек, турк, инглиз ва рус тилларида Президент Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида республикада амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар, шунингдек, Туркия билан алоқаларни ривожлантириш бўйича маълумотлар берилган.
Шунингдек, нашрдан мамлакатимизнинг инвестиция имкониятлари, бой тарихий ва маданий мероси, ўсиб бораётган сайёҳлик салоҳияти очиб берилган мақолалар ўрин олган.
«Business TURK» журнали босма ва электрон шаклда тарқатилади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Сўнги йилларда ислом динини ўзларига ниқоб қилиб олган бир гуруҳ манфур кимса ва тоифалар пайдо бўлди. Улар жамият ўртасида бузғунчилик, ноҳақ қон тўкилиш каби салбий ҳолатларни авж олдириб, мусулмонлар тинчлигини бузиб, халқ орасида низо чиқариш ҳамда нифоқ солишга ҳаракат қилмоқдалар. Ўзларини «Ислом дини ва мусулмонларни ҳимоя қилувчи халоскор фирқа» деб эълон қилган ҳолда бегуноҳ мусулмонларнинг ўлимига сабаб бўлмоқдалар. Энг ёмони, улар ўз ҳатти-ҳаракатларини асослаш учун ҳар бир мусулмон учун муқаддас бўлган Қуръони карим ва ҳадиси-шарифларни ўзларининг мақсадлари йўлида тафсир ва таъвил қилиб мусулмонлар ўртасида нифоқ чиқаришга уринмоқдалар.

Ислом дини ҳар қандай оғир шароитда ҳам террорчилик ҳаракатларини амалга оширишга рухсат бермайди. Унинг таълимотига кўра, ноҳақ тўкилган қон кимнинг қони бўлишидан қатъий назар, энг оғир гуноҳ ҳисобланиб, унинг жазоси ҳам оғир экани маълум бўлади. Яна оятга мурожаат қилайлик: «Бирор жонни ўлдирмаган ёки Ерда (бузғунчилик ва қароқчилик каби) фасод ишларини қилмаган инсонни ўлдирган одам худди ҳамма одамларни ўлдирган кабидир. Унга ҳаёт бахш этган (ўлимдан қутқариб қолган) одам эса барча одамларни тирилтирган кабидир».

Ислом динида инсоф, адолат ва инсонпарварлик қоидаларига ҳатто ёв билан жанг қилиш асносида ҳам риоя қилишга буюрилади. Ҳаддан ошиш, тажовузкорлик ва зўровонлик қаттиқ қораланади. Масалан: «Албатта, Аллоҳ ҳаддан ошувчиларни (тажовузкорларни) ёмон кўргай».

XX аср инсоният тарихида диний экстремизм ва терроризм каби иллатлар билан тарихда алоҳида ўрин эгаллади. Терроризмни бирор миллат ёки динга нисбат бериш мутлақо нотўғри. Зеро, терроризмни ҳеч қайси дин, ҳеч қайси миллат оқламайди. У кимнинг ва ниманинг номидан қилинишидан қатъий назар, уни амалга оширувчи шахс жавобгар ҳисобланиб, тегишли жазога маҳкум этилиши лозим.

Дунёда тинчликни сақлаш учун ҳамма имконият сафарбар қилиниши керак. Биз Аллоҳ таоло тарафидан Ер юзини обод қилишга амр этилганмиз. Бизнинг динимиз одамзот у ёқда турсин, оддий жониворга ҳам озор бермасликка буюради, зероки у тинчлик динидир.

Ислом нуқтаи назаридан терроризм сўзини таҳлил қиладиган бўлсак, у Қуръони карим ва ҳадиси шарифларда «фасод», «эътидо», «сафкуд-димо», «қатлуннафс» каби лафзлар билан таъбир этилган. Яъни, ер юзида бузғунчилик, қўпорувчилик, ноҳақ қон тўкиш, тажовузкорлик мазмунида келган бўлиб, уни амалга оширувчилар қаттиқ қораланган.

Ер юзида бузғунчилик ва қўпорувчилик ишларини амалга оширган шахсларга нисбатан Қуръони каримда олий жазо белгиланган. Масалан: «Дарҳақиқат, Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига қарши жанг қиладиган ва Ер юзида бузғунчилик қилиб юрувчиларнинг жазоси — ўлдирилиш ё чормихланиш ёки оёқ-қўлларининг қарама-қарши томондан кесилиши ёхуд ердан (ватандан) қувғин қилиниш. Ана шу (жазо) улар учун бу дунёда шармандалик, охиратда эса, улар учун улкан азоб ҳам бордир».

Пайғамбаримиз (с.а.в) ўзларининг кўплаб ҳадиси шарифларида мазкур ишлар тўғрисида огоҳлантирганлар. Масалан: «Ёв билан ҳарбий тўқнашувни орзу қилмангиз, балки Аллоҳдан хотиржамлик ва осудалик тилангиз».

«Қиёмат куни одамлардан биринчи навбатда ноҳақ тўкилган қонлар тўғрисида сўроқ қилинур».

Экстремистларнинг ақидаси бўйича исломга даъват этишнинг йўли фақат иғвогарлик, жангу жадал, уруш, ҳарбий тўқнашувдан иборат.

Ҳокимиятни босиб олиш ёки конститутциявий тузумни ағдариб ташлашга қаратилган жиноий ҳаракат содир этиш учун ўз кучларини бирлаштирган шахсларни ислом дини нуқтаи назарида боғийлар деб аташ мумкин. Яъни, мусулмонлар ҳақли равишда ҳукумдорлик қилаётган подшоҳ қўл остида тинч ва осойишта яшаб турганларида ўзлари ичидан унга қарши бош кўтарган кишилар тоифаси боғийлардир. Боғий тоифанинг хуружи зулм сабабли эмас, балки ўзларини ҳақ, подшоҳни ноҳақ деб билиш, ҳокимият талашиш мақсадида бўлса, бундай тўдага қарши подшоҳга ёрдам беришга ҳар бир имкониятли киши ҳаракат қилиши зарур. Чунки бундай тоифани Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам лаънатлаганлар. У зот айтганларки: «Фитна ухлаб ётган бир нарсадир. Кимки уни уйғотиб юборса, унга Аллоҳнинг лаънати бўлсин».

Ҳозирги кундаги террористлар айнан фитначиларнинг ўзидир.

Экстремистик руҳдаги «дин ҳимоячилари» ўзларининг жанговор ҳаракатлари, қўпорувчилик ишлари ва иғвогарона ташвиқотларини оят ва ҳадислар билан исботламоқчи бўлиб, далилларни келтирмоқчи бўладилар. Масалан, улар тинч аҳолини ўзларининг эътиқоди бўйича муқаддас саналган жиҳод ва жангу жадалга даъват этиб жумладан ушбу оятни далил сифатида келтиради: «Эй, имон келтирганлар! Сизга не бўлдики, Аллоҳ йўлида (ёвга қарши) қўзғалингиз дейилса, ерга оғирлигингизни соласиз (чиқмай ўтирасиз),?! Охиратдан (кечиб) дунё ҳаётига рози бўласизми? Охиратга нисбатан дунё ҳаётининг матоҳи (лаззати жуда) оздир». Ёки бошқа бир оятда: «(Уруш) тақиқланган ойлар чиқиши билан мушрикларни топган жойингизда ўлдирингиз, тутингиз (аср олингиз), қамал қилингиз ва ҳар қандай пистирмаларда уларни кузатиб турингиз» каби ўнлаб оятларни ҳозирги замон шароитига ҳам татбиқ этмоқчи бўладилар. Ваҳоланки, бу оятлар Пайғамбаримиз (с.а.в)га Аллоҳ тамонидан нозил қилинган пайт айнан мусулмонларга қаттиқ озор берган ва юртларидан ҳайдаб чиқарган Макка мушрикларидан қасос олиш мақсадида ҳамда мусулмонларга қарши қўшин тортиб келаётган ғайридинлар билан Табук жанги муносабати билан нозил қилинган бўлиб, ҳозирги замонга татбиқ этилиши мутлақо жоиз эмас.

Маълумки, террорчи ва экстремистик тузилмаларнинг асосий ғояси «жиҳод» йўли билан ўз фаолиятини давом эттиришдир. Бу дегани доимий равишда қайсидир мамлакат халқини қуролли ҳужум орқали мажбурий равишда ўз ғоялари таъсирига тортиш ҳамда ўзларига мос шароит яратиш мақсад қилинган. Уларнинг «ақида»си бўйича «жиҳод» исломни ёйиш воситасидир.

Биз айтамизки, ислом динини қурол воситаси билан ёйиш даври ўтган. Эндиликда бу ғояни татбиқ этиш мақсадида жангариларни тайёрлаш, ҳарбий машқларни давом эттириш ислом динини дунёга манфур қилиб кўрсатиш демакдир. Бунинг ўрнига тинчлик йўли билан ислом динининг қанчалик инсонпарвар, меҳр-шавқатга чақирадиган, тараққийпарвар дин эканини амалда намунали тарзда кўрсатиш йўлини танлаш лозим.

Айрим ақидапараст тузилмалар томонидан аҳолисининг кўпчилиги мусулмон бўлган мамлакатларда гарчи исломнинг бешта аркони амалда бажарилиб келинаётган бўлса-да, шу каби юртларни «дорул-ҳарб» яъни «уруш диёри» дея эълон қилиб, уларга қарши жиҳод эълон қилиш лозимлигини даъво қилмоқдалар. Ваҳоланки, бу даъволари шаръан асоссиздир.

Шайхул-ислом Бурҳониддин Марғинонийнинг шогирди фақиҳ Муҳаммад ибн Маҳмуд ал-Уструшаний ўзининг «Китоб ал-фусул» асарининг биринчи фаслини «дорул-ислом» ва «дорул ҳарб» масалалари билан бошлаган.

Ҳанафий мазҳаби мужтаҳидлари дорул-ислом қандай қилиб дорул ҳарбга айланиб қолиши ҳусусида ихтилофлар қилганлар. Абу Ҳанифа сўзига кўра, дорул ҳарб бўлиши учун у мамлакатда ширк ҳукумлари жорий қилинган, дорул-ҳарбга саналувчи мамлакатга бевосита қўшни бўлиб, ўртада бошқа мусулмонлар яшайдиган шаҳар бўлмаган, бирор мусулмон ёки зиммий жонига омонлик берилмаган бўлиши керак. Мана шу шартлар топилмаса дорул-ислом дорул-ҳарбга айланмайди. Яна Абу Ҳанифа айтади: Модомики, ислом аҳкомидан озгина миқдорда қолган бўлса ҳам мамлакат дорул-ислом ҳукмида қолаверади. Шайхул-ислом Абу Бакр ҳам «Сиярул-асл» китобининг шарҳида шундай дейди: Мамлакатда модомики, ислом аҳли амал қилаётган ислом аҳкомидан озгинаси қолган бўлса ҳам, гарчи аҳли исломлик аломати қолмаган бўлса ҳам дорул-ҳарбга айланмайди. Шайхул-ислом Исбийжобий ўзининг «Мабсут» номли китобида дорул-ислом аталиб келинаётган мамлакатда, гарчи битта ислом ҳукми жорий бўлиб турган бўлса ҳам, у дорул-ислом ҳукмида қолаверади.

Экстремистик руҳ билан йўғрилган қора кучлар илоҳий манбаларни нотўғри талқин қилиш билан ўзлари Аллоҳнинг ҳузурида гуноҳкор бўлиш билан бирга дунёдаги кўпчилик мусулмонларни чалғитиш ва дунё жамоатчилигига ташвиш орттириш ҳамда ислом дини ёвузликка чақирувчи дин тимсолида танитиш каби зарарли фаолиятлари билан ўта жинояткор бандалар қаторидан жой олаётганлари аниқ ва равшандир.

Мазкур ҳолатларни эътиборга олган ҳолда ҳозирги даврда ислом дунёсининг барча олим ва уламолари ҳамкорликда ислом дини таълимотини соф ҳолда асраб авайлаш, унинг аҳкомларини бузиб кўрсатишга ҳаракат қилаётган ёвуз кучларга қарши маърифий услублар билан курашишни янада фаоллаштиришни зарурий ишлардан деб ҳисоблайман. Аллоҳнинг ўзи эзгу ниятли кишиларнинг пок ният ва истакларини рўёбга чиқишида мададкор бўлсин!

Санатбек  домла Турсунов

“Усмони Зиннурайн”

жоме масжиди имом -хатиби

Ўзбекистонда диний эркинлик таъминлангани халқаро миқёсда эътироф этилмоқда. 2020 йил 7 декабрь куни эълон қилинган АҚШ Давлат департаментининг расмий баёнотида Давлат котиби Майкл Помпео Ўзбекистонни диний эркинликлар соҳасидаги «Махсус кузатувдаги давлатлар рўйхати» (Special Watch List)дан чиқарилганини билдирди. Бу билан Ўзбекистон эътиқод эркинлигини таъминлаш соҳасида улкан ўсишга эришганини қайд этди.
Халқаро миқёсда дин эркинлиги билан боғлиқ бундай баҳоланиш нимани англатади? Бу эътирофга мамлакатимиз қандай эришди? Бунинг аҳамиятли томони нимада?
«Махсус кузатувдаги давлатлар рўйхати»дан чиқиш Ўзбекистон эндиликда дин эркинлиги тўлиқ таъминланган мамлакат сифатида халқаро миқёсда баҳоланаётганини билдиради.
Аслини олганда ҳам, мамлакатимизда динлараро бағрикенглик, барча миллат ва элатлар эътиқодига ҳурмат билан қараш ва улар учун шароитлар яратишга давлат даражасида алоҳида эътибор қаратилган.
Конституциямизда Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланиши, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланиши, демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилиниши белгилаб қўйилган.
Ўзбекистон тараққиётининг янги даврида Президентимизнинг саъй-ҳаракатлари ва ташаббуслари билан юртимизда дин ҳамда эътиқод эркинлиги борасида жуда катта ишлар амалга оширилди. Мамлакатда амалга оширилаётган ислоҳотларнинг муҳим йўналишларидан бири — бу диний соҳани либераллаштириш, бағрикенглик ва инсонпарварлик маданиятини ривожлантириш, динлараро тотувликни мустаҳкамлаш, шунингдек, аҳолининг диний эҳтиёжларини қондириш учун зарур шарт-шароитларни яратиш этиб белгиланди. 2017-2021 йилларда Ўзбекистонни ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида диний эркинлик учун янада кенг шароит яратиш, фуқароларнинг бу борадаги ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш борасида асосий вазифалар аниқ акс эттирилди ва белгиланган вазифалар доирасида қатор ишлар амалга оширилди.

Жумладан, 2018 йилда Ўзбекистондаги мавжуд диний-ижтимоий жараёнларни муҳокама қилиш ҳамда тавсиялар ишлаб чиқиш учун Дин ишлари бўйича қўмита ҳузурида Конфессия ишлари бўйича кенгашнинг янги таркиби тасдиқланди. Кенгаш таркиби 9 тадан 17 та аъзога — Ўзбекистонда фаолият юритаётган барча диний конфессиялар вакиллари ҳисобига кенгайди.
Диний ташкилотлар фаолиятининг эркинлаштирилишини ҳуқуқий кафолатлашга эътибор қаратилмоқда. Ижро ҳокимияти органи — Адлия вазирлигининг диний ташкилот фаолиятини тугатиш бўйича қарор чиқариш ваколати судларга ўтказилди.
Диний ташкилотни рўйхатга олиш учун тўланадиган давлат божи миқдори беш бараварга камайтирилди ва уларнинг ҳар чоракдаги ҳисобот тақдим қилиш амалиёти бекор қилинди.
Жамиятда экстремистик ғояларнинг тарқалишига қарши курашиш йўналиши тубдан қайта кўриб чиқилди. Жумладан, жазолаш чоралари ўрнига маънавий-маърифий ва бундай ғоялар тарқалишининг барвақт олдини олишга қаратилган тадбирлар самарадорлигини ошириш бўйича тизимли ёндашув жорий қилинди.
Жамиятда тотувликни таъминлашнинг муҳим омили сифатида динлараро мулоқотни мустаҳкамлаш ва кенгайтиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Ўзгаришлар эътиқод эркинлигига оид конституцион ҳуқуқларни амалга ошириш учун қулай ташкилий-ҳуқуқий шароитларни яратди.
Мамлакатимизда инсонларнинг дин ва эътиқод эркинлигини таъминлаш борасида олиб борилаётган ислоҳотлар ҳуқуқий-демократик давлат сифатида ижобий имижининг ортиб боришига, халқаро миқёсда эътироф этилишига асос бўлмоқда.

Алишер Назаров,
Тошкент давлат шарқшунослик университети катта ўқитувчиси,
сиёсий фанлар бўйича фалсафа доктори.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Илм ва тафаккур инсонни маънавий ва моддий юксакликга чорлагани каби Ренессансга кишиларни илм ва тафаккур даражаси буюк инсонлар етаклайди.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга мурожаатномасида 40 дан ортиқ соҳа бўйича илмий асосга эга бўлган кенг қамровли нутқ қилди. Жумладан, у киши халқимиз учун бугунги даврнинг муҳим вазифаларини баён қилар экан: “Биз ўз олдимизга мамлакатимизда Учинчи Ренессанс пойдеворини барпо этишдек улуғ мақсадни қўйган эканмиз, бунинг учун янги Хоразмийлар, Берунийлар, Ибн Синолар, Улуғбеклар, Навоий ва Бобурларни тарбиялаб берадиган муҳит ва шароитларни яратишимиз керак”,  дея мақсадлар моҳиятини  белгилаб берди. Бунга барча моддий имкониятлар, соғлиқни сақлаш соҳаси, таълим-тарбия йўналтирилишини таъкидлаб ўтдилар.

Юртбошимиз Ўзбекистон халқини, айниқса, ёшларни уйғонишга, буюк аждодларнинг инсоният тарихида қолдирган илмий асарлари, куч-қудратини англаб етиб, уни чуқур ўрганган ҳолда бугунги ҳаётга татбиқ қилишга чақирди.

Шу ўринда тилимизда “уйғониш”, “қайта туғилиш” маъноларини англатувчи “Ренессанс” сўзи ҳақида тўхталиб ўтсак. Бу сўз франсузча бўлиб, унинг мазмуни анча кенг: маданият, илм-фан, санъат, таълим-тарбияда узоқ муддатли турғунликдан кейин қайта жонланиш демакдир. У ўзбек тилига “Уйғониш даври” деб таржима қилинган. 

Бу сўз австриялик атоқли шарқшунос Адам Меснинг 1909 йилда “Мусулмон ренессанси” номли фундаментал асари чоп этилгандан сўнг илмий асосларга эга бўлди.

Ренессанс – халқларнинг илм ва тараққиёт бобида, моддий ва маънавий жиҳатдан юксалиши демакдир. Ривожланишнинг асоси инсон фактори билан бўлади. Инсоният ўз илми ва тажрибаси билан  комиллик  сари  интилмаса, таназзулга учрайди.  

Тарихда боболаримиз илмий кашфиётлари билан қуёш мисол нур сочган эди. Давлатимиз раҳбари бу ҳақда: “Бой тарихимиз дурдонаси бўлган маданий меросимизни асраб-авайлаб, келажак авлодлар учун безавол етказишимиз зарур. Ҳозирги вақтда уларнинг сони 7 мингдан зиёдни ташкил этади”, деди. Ёшларимиз буюк боболарига муносиб авлод бўлишлари учун аждодлар етишган илм манбаларини ўрганиши  шарт.

Бизнинг бойлигимиз юксак иқтидорга эга бўлган ёшларни тайёрлашдир. Улар буюк аждодларига муносиб ўринбосар бўлиши мумкин. Бунинг учун уларни қўллаб-қувватлаб, барча зарур шароитларни яратиб беришимиз керак.

Ҳар бир жамиятнинг келажаги қандай бўлиши ёшларига берган эътибори ва тарбиясига боғлиқ. Бу борада Юртбошимиз: “Катта авлоднинг билими ва тажрибасини, узоқни кўра олиш фазилатларини, ёшларимиздаги ғайрат – шижоат, мардлик ва фидойилик билан бирлаштира олсак, кўзлаган марраларга албатта етамиз”, деди.

Пандемиянинг оғир кунлари бошимиздан ўтади. Қийинчиликлар ҳам ҳал бўлади, иншоаллоҳ. Аммо ёшлар таълим-тарбиясига эътибор бермаслик жуда оғир асоротларга олиб келади, балки барча нарсалар бой берилади.

Биз аждодлар ва фарзандларимиз ўртасида кўприк вазифасини ўтаймиз. Демак, ёшларимизда буюк ўтмишга нисбатан муҳаббат уйғота олишимиз керак.  Моддий ва маънавий юксакликга эришишда муваффақият икки нарсага: ёшлар тарбияси ва халқимиз соғлиғини сақлашга боғлиқ.

2021 йил Президентимиз таклифи билан “Ёшларни қўллаб -қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш”, деб аталди. Бу шарафли ишда ҳар бир юртдошимиз онгли тарзда жипслашиб, фаолият кўрсатиши лозим.

Абдумутал Отабоев,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Жиззах вилояти вакили ўринбосари