Уммавийлар халифалиги давридаги энг йирик саркардалардан бири Ториқ ибн Зиёд эди. Бу инсоннинг таваллуд санаси турлича келтирилади. Баъзи манбаларда 50-ҳижрий, милодий 670 сана дейилса, баъзиларида эса 57-ҳижрий, милодий 679 санада туғилгани келтирилади.

Валид ибн Абдулмалик халифалиги пайтида Шимолий Африкага Мусо ибн Нусайрни волий қилиб тайинлайди. Ториқ ибн Зиёд эса шу Мусонинг саркардаларидан бўлиб, унинг буйруғи билан Пиреней ярим оролидаги Андалусияни фатҳ қилишга юборилади.

711 йилда Ториқ ибн Зиёд раҳимаҳуллоҳ бошчилигидаги қўшин Ўрта Ер денгизини Атлантика уммони билан боғлайдиган Гибралтар бўғозини кечиб ўтиб, аввал Андалусияни, кейин 718 йилгача ҳозирги кунда Испания, Португалия, Андорра ва Гибралтар жойлашган Пиреней яриморолини тўла фатҳ этади.

Баъзи тарихий асарларда ушбу фатҳ асносида кеманинг ёқиб юбориш масаласи ҳам келтирилади. Ториқ ибн Зиёд қўшин билан бўғозни кечиб ўтиб, нариги қирғоққа етиб боришгач, ҳеч ким ортга қочмасин деган мақсадда ўзларининг кемасини ёқиб юборгани зикр қилинади.

Хусусан, машҳур географ олим Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Муҳаммад Идрисий қаламига мансуб “Нузҳатул муштоқ фий ихтироқил офоқ” китобида ушбу ҳодиса келтирган. Бу асар ўн иккинчи асрда ўзига хос дунёнинг жуғрофик қомуси ҳисобланган. Унда айтилишича, Ториқ ибн Зиёд раҳимаҳуллоҳ кемани ёқиб юборгач, қўшинга қуйидагича хитоб қилган:

“Эй инсонлар, қочадиган жой қани? Ортингизда денгиз, олдингизда эса душман. Сизларда фақат садоқат ва сабр бор. Сизлар ҳозир бу оролда етимлардан ҳам заифроқ ҳолдасиз. Душманингиз сизларни қўшин, қурол-аслаҳа ва кўп таомлар билан кутиб олди. Сизларда эса қиличлар бор, аммо таом йўқ. Сизлар таомга, фақат душман қўлидан тортиб олсангизгина эга бўласиз.

Агар сизлардаги етишмовчилик кунлари чўзиладиган бўлса ва бу орада бирор ишни амалга оширолмайдиган бўлсангиз, ҳайбатингиз, қувватингиз кетиб қолади. Натижада душман сизга журъат қила бошлайди. Шунинг учун бу золим ҳукмдорни йўқ қилиш орқали ўзингизни ҳимоя қилинглар. У ҳукмдор сизларнинг олдингизга ўзининг шаҳрини ташлади. Имкониятдан фойдаланинг. Мен сизларга ўзим қилмайдиган ишни айтмаяпман ва мен сизларни жонлар арзонга баҳоланадиган жойга ҳам олиб келмадим. Айтган гапларимни ўзим бошлаб бераман.

Билиб қўйинглар, агар бу ердаги машаққатларга бироз сабр қилсангиз, абадий лаззатга эришасизлар. Мўминларнинг амири Валид ибн Абдулмалик қаҳрамонлар орасидан сизларни танлаб олди. Унинг мақсади Аллоҳнинг калимасини олий қилиш, бу оролда Аллоҳнинг динини ёйиш орқали савобга эришишдир.

Билиб қўйинглар, сизларни чақираётган нарсамга биринчи бўлиб ўзим лаббай дейман. Икки қўшин учрашганда, иншаа Аллоҳ, ўзимни қавмнинг каттаси Родерикка ташлаб ҳужум қиламан. Сизлар ҳам мен билан бирга ҳужум қилинглар! Агар уни ўлдириб, кейин ўзим ҳам ўлсам, уни ўлдириш ишидан сизларни қутқарган бўламан. Бордию уни ўлдиришдан олдин ўзим вафот этсам, менинг қасдимни сизлар амалга оширинглар! Унга ҳужум қилиб, ўлдиринглар! Уни ўлдирсангиз, бу оролни эгаллаш ғамидан қутуласиз. Чунки, уни ўлдирганингиздан сўнг бу ердаги қавм бўйсунадилар”.

Ториқ ибн Зиёд ўз хутбасида мана бу оятни ҳам зикр қилиб ўтган: 

إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقّاً فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ

“Албатта, Аллоҳ мўминлардан уларнинг жонлари ва молларини жаннат эвазига сотиб олди. Улар Аллоҳнинг йўлида жанг қиладилар, ўлдирадилар ва ўлдириладилар. Бу Тавротда, Инжилда ва Қуръонда Унинг зиммасидаги ҳақ ваъдадир. Аллоҳдан ҳам аҳдига вафодорроқ ким бор? Ким Аллоҳга берган аҳдига вафо қилса, бас, қилган савдоларингиздан шод бўлаверинг. Ана шунинг ўзи улкан ютуқдир”. (Ушбу савдо алоқасида Аллоҳ таоло харидору, мўмин инсон сотувчи. Мўмин-мусулмон бўлиш билан инсон ўз жони ва молини Аллоҳга сотади. Аллоҳ таоло эса мўмин мусулмон бандасига жонингни ва молингни Менинг йўлимга тиксанг, Мен бунинг эвазига жаннатни бераман, деб сотиб олади. «Албатта, Аллоҳ мўминлардан уларнинг жонлари ва молларини жаннат звазига сотиб олди», дегани шу маънони англатади. «Сотиб олди», яъни, савдо тугади. Шунинг учун ҳеч бир мўмин-мусулмон шахс савдони бузмасликка, Аллоҳга сотган жони ва молини беришга доим тайёр турмоғи лозим.) (Тавба сураси, 111-оят).

Ушбу фатҳ сабабли Пиреней ярим ороли мусумлонлар қўлига ўтиб, 8 аср давомида, аниқроғи 1492 йилгача у ерда халифалик ҳукм сурди.

Шу ўринда “Гибралтар” сўзи ҳақида тўхталиб ўтсак. Бу сўз аслида «Жабалут Ториқ» (Ториқ тоғи) бўлган. Қирғоқда жойлашган, баландлиги 426 метрли қоя «Ториқ тоғи» деб юритилади.

Кейинчалик «Жабалут Ториқ» жумласи бузилиб, Гибралтар кўринишини олган. Шунингдек, Ториқ ибн Зиёд раҳимаҳуллоҳ кечиб ўтган бўғозга ҳам Гибралтар номи берилган.

Бугунги кунда Гибралтар Британияга қарашли штат бўлиб, унинг 5 фунтлик банкнотида фотиҳ, саркарда Ториқ ибн Зиёднинг қилич кўтариб тургани тасвирланган. 

Ҳа, Ториқ ибн Зиёд раҳимаҳуллоҳ Андалусияда мусулмонларнинг 8 асрлик ҳукмронлиги бошланишига, баъзи жуғрофик жойлар унинг номи билан аталишига сабаб бўлди.

Аллоҳ таоло Исломни бутун дунёга тарқатиш йўлида жонини фидо қилганлар қаторида Ториқ ибн Зиёдни ҳам раҳматига олсин!

Интернет маълумотлари асосида Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади

Инсон дунёда яшар экан, ўз ҳаётини гўзал ўтказишга ҳаракат қилади. Турмушнинг фаровон бўлиши, жамиятнинг тараққий этиши эса фақат илм-фан билан бўлади. Қаерда илм-фан ривож топса, ўша ерда тарққиёт бор. Илм-фаннинг ривожи эса илм эгалари – олимлар билан бўлади.

Дунёдаги ҳар бир соҳанинг, ҳар бир ишнинг ўз илми мажуд. Киши ўз ишининг билимдони бўлиши учун ўша соҳанинг илмини эгаллаши шарт. Илмсиз инсон мевасиз дарахт кабидир. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам илмни иймоннинг мевасига қиёслаб шундай марҳамат қилганлар: “Имон яланғоч бир нарса бўлса, унинг либоси тақво, зийнати ҳаё, меваси эса илмдир”.

Ривоят қилишларича, Абдуллоҳ ибн Муборак илм олиш йўлидаги ҳаракатларининг дастлабки пайтлари ҳадис ва фиқҳ илмлари бўйича атоқли олим Ҳаммод ибн Зайднинг ҳузурига келади. Суҳбатлашиб ўтириб, атоқли олим йигитнинг илми ва иқтидори, истеъдодининг ноёблигидан ҳайратланиб сўради:

— Сиз қайси юртдан бўласиз?

• Хуросонданман, устоз, — деб жавоб берди Абдуллоҳ.
• Ҳаммод ибн Зайднинг Хуросонда шогирдлари кўп эди, қолаверса, у кўпгина хуросонлик олимларни ҳам танирди. Шунинг учун дўстларию шогирдларидан янги хабар эшитаманми, деган ниятда:

—Хуросоннинг қаеридансиз, эй йигит? — деб сўради.

—Марвданман, - деди Абдуллоҳ.

Буни эшитиб Ҳаммод ибн Зайд бир қўзғалиб олди. Зеро, Марв — машҳур олиму уламолар, илм соҳибларининг юрти-да.

—Табаррук тупроқдан экансиз. Марв — дунё шаҳарлари орасида “шоҳи жаҳон” деб ном олган. Бу шаҳарда Абдуллоҳ ибн Муборак исмли ёш уламо етишиб чиққанини яқинда гап қилишган эди. Ғоят иқтидорли, илмли эмиш. Сиз шу йигитни билурмисиз?

—Ҳа, билурман, — деди Абдуллоҳ бироз ажабланиб.

Ҳаммод ибн Зайд ҳаяжонланиб кетди. Ахир, марвлик машҳур ёш уламо ҳақида сўнгги янгиликларни шаҳар аҳлига етказишнинг имкони пайдо бўляпти-да...

— Хўш, айтинг-чи, йигит, ҳозир Абдуллоҳ ибн Муборак нима иш қиляпти? – деб сўради Ҳаммод ибн Зайд.

— Абдуллоҳми? У ҳозир сиз билан гаплашиб ўтирибди, - деб жавоб берди Абдуллоҳ ибн Муборак.

Бу гапни эшитган Ҳаммод ибн Зайд ўрнидан туриб, келган меҳмон билан қайтадан қучоқлашиб кўришди, ҳол-аҳвол сўрашди. Икки ўртада ғоят самимий муносабат қарор топди.

Қиссадан ҳисса шуки, инсоннинг қадри, даражаси баланд бўлиши унинг илмий салоҳияти ва маънавий олами гўзал бўлишига боғлиқ экан. Ватандошимиз машҳур фақиҳ олим Абу Лайс Самарқандий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Таълим олувчи муҳтож бўладиган нарсанинг энг аввали-олган илмидан фойдаланиши ва ўзидан у таълим олаётган кишига фойдали бўлиши учун ниятини тўғрилаб олишдир. Агар ниятини тўғри қилмоқчи бўлса, у тўрт нарсани қасд қилиши лозим. Зеро, Пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладиларки: “Амаллар ниятга қараб мақбул бўлади”.

1. Илм олиш билан билимсизлик ва жоҳилликдан халос бўлишни ният қилиш. Аллоҳ таоло “Зумар” сурасининг 9-оятида айтади: “...Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми?!..”
2. Ҳосил қилган илми билан халққа, ўзи яшаб турган жамиятга наф келтиришни ният қилиш. Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Инсонларнинг энг яхшиси инсонларга фойдаси кўпроқ тегадиганидир”, деб марҳамат қилганлар.
3. Таълим олиш билан илму фанни камолотга, тараққиётга етказишни ният қилиш, чунки инсонлар илм ҳосил қилишга бепарво бўлсалар, уларнинг ўртасидан илм кўтарилиб зое бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бу хусусда: “Илм ўрталарингиздан кўтарилиб, зое бўлишидан олдин илмни ўрганинглар”, деб марҳамат қилганлар.
4. Таълим олиш билан бирга ҳосил қилган илмга амал қилишни ният қилиш, аксини эмас. Бамисоли илмсиз амал бекор бўлганидек, амалсиз сабабни талаб қилиш беҳуда ишдир. Илм амал учун сабабдир. Амалсиз илм уволдир, илмсиз амал залолатдир. Таълим – тарбия олувчи ҳар бир толиб ўз ҳаракатида Аллоҳ таолонинг розилигини, охират савобини талаб қилиши, дунё орзу-ҳавасини истамаслиги лозим. Бу ҳақда Аллоҳ таоло айтади: “Кимки, охират экинини (савобини) истар экан, Биз унга экини (ҳосили)ни зиёда қилурмиз. Кимки дунё экинини истар экан, Биз унга ўшандан берурмиз ва унинг учун охиратда насиба (савоб) бўлмас”.

Ҳабибимиз Расулуллоҳ соллоалоҳу алайҳи ва саллам ҳадисларидан бирида шундай марҳамат қиладилар: Ё олим бўл, ё илм ўрганувчи, ё тингловчи, ё илмни севувчи! Бешинчиси бўлма — маҳв бўлурсан!.. Демак, илмдан юз ўгирувчи кимсаларнинг дунёда келажаги, охиратда заҳираси қашшоқ бўлиши мумкин. Ҳазрат Алишер Навоий “Арбаин” асарида “Илмда бахиллик йўқ” ҳадиси шарифини шундай ифодалайди:

Эй хирадманд олимеки, санга

Илмдин рўзий айлади сонеъ.

Киши ўрганса қилмағил маҳрум,

Ёки нафъ олса бўлмағил монеъ.

Дарҳақиқат, илм маъданида чегара бўлмаганидек, олим саховатида ҳам ҳудуд бўлмаслиги лозим. Чунки илму ҳикмат инсонга Жаноби Ҳақ томонидан туҳфа қилинган неъматдир. Пайғамбаримиз Саллоллоҳу алайҳи васаллам “Аллоҳ, агар хоҳласа, бандасининг зеҳнини илм билан тўлдиради”, деганлар.

Аллоҳ таоло ёшларимизни одобли, илмли ва саодатли бўлиши насиб айласин.

Манблар асосида Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти 3-курс талабаси Икромов Шерислом тайёрлади.

Барчамизга маълумки, одоб-ахлоқ масаласи ҳаётимизда жуда ҳам муҳим аҳамиятга  эгадир. Шунга кўра Ислом шариъатимизда одоб ахлоқ масаласига катта эътибор берилган. Кўплаб оят ва ҳадисларда инсонларни чиройли хулқли бўлишга тарғиб қилинган. Бу борада пайғамбаримиз алайҳиссалом барчамизга ўрнак бўлганлар. Аллоҳ таоло ўз пайғамбарини мақтаб шундай деган:

وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ

“Албатта, Сиз буюк хулқ узрадирсиз”! (Қалам, 4-оят)

У зот гўзал хулқ соҳиби бўлганлар. У зотнинг хулқлари ҳақида ҳадиси шарифда шундай дейилган:

عَنْ سَعْدِ بْنِ هِشَامٍ، قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، فَقُلْتُ: أَخْبِرِينِي عَنْ خُلُقِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَتْ: "كَانَ خُلُقُهُ الْقُرْآنَ

رَوَاهُ أَحْمَدُ

Саъд ибн Ҳишомдан ривоят қилинади: У киши айтди: “Мен Оиша розияллоҳу анҳодан шундай деб сўрадим: “Менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хулқлари ҳақида хабар беринг”.

Оиша: “У зотнинг хулқлари Қуръон эди”, деб айтди””. Аҳмад ривоят қилган.

Яъни, Муҳаммад алайҳиссалом Қуръондаги олий хулқлар билан хулқланганлар. Қуръондаги барча яхши хулқларни ўзларида жо қилганлар. Яна бир ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:  إِنَّمَا بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الأَخْلاَقِ 

.رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши айтди: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен яхши хулқларни мукаммал қилиш учун юборилганман”, дедилар”. Байҳақий ривоят қилган.

У зотнинг ўзлари гўзал хулқ, юксак одоблар билан сифатланган бўлишлари билан бирга умматларини ҳам шу каби чиройли хулқли бўлишга тарғиб қилганлар ва гўзал хулқнинг фазилатларини баён қилганлар. Бу ҳақида ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ عَائِشَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُا، قَالَتْ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ:  إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُدْرِكُ بِحُسْنِ خُلُقِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ 

. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: У айтди: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Албатта, мўъмин чиройли хулқи билан рўзадор, тунларда қоим бўлувчи даражасига етади”, деяётганларини эшитдим”. Абу Довуд ривоят қилган.

Яна бир ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ أَبِى الدَّرْدَاءِ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِىِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: قَالَ:  مَا مِنْ شَىْءٍ أَثْقَلُ فِى الْمِيزَانِ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ

. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ

Абуд Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳусни хулқдан кўра тарозида оғирроқ нарса йўқдир”, дедилар. Абу Довуд ривоят қилган.

Бошқа бир ҳадисда шундай дейилган:

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَكْمَلُ النَّاسِ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا

رَوَاهُ أَحْمَدُ

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Инсонларнинг иймон жиҳатидан комилроғи хулқ жиҳатидан яхшироғидир...”, дедилар. Аҳмад ривоят қилган.

Шунингдек, ҳусни хулқ борасида улуғ зотлардан ҳам ажойиб фикрлар баён қилинган:

Ибн Аббос розияллоҳу анҳуга: “Ҳурматли бўлиш нима?”-деб савол қилинди. У киши: إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ “Аллоҳнинг ҳузурида энг ҳурматлигингиз энг тақводорингиздир”,(Ҳужурот, 13-оят) деди. У кишига: “Ҳасаб нима?” – деб айтилди. У киши: “Хулқи энг чиройли бўлганингиз ҳасаб борасида энг афзалингиздир”, деб жавоб берди. У киши: “Ҳар бир бинонинг пойдевори бўлгани каби, исломнинг пойдевори гўзал хулқдир”, деб айтди.

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу шундай деди: “Инсон агар обид бўлмаса ҳам ҳусни хулқ билан жанатдаги олий даражаларга етади. Ёмон хулқ сабабли гарчи обид бўлса ҳам жаҳаннамнинг энг пастига тушиши мумкин”.

Ҳасан Басрий роҳимаҳуллоҳ айтади: “Кимнинг хулқи ёмон бўлса, ўзини азоблабди”.

Жунайд роҳимаҳуллоҳ айтади: “Гарчи инсоннинг илми ва амали оз бўлса ҳам, тўртта нарса уни юқори даражаларга кўтаради: Ҳилм, тавозеъли бўлиш, сахийлик ва ҳусни хулқдир. Ҳусни хулқ иймоннинг комиллигидир”.

Яҳё ибн Муъоз роҳматуллоҳи алайҳ шундай деган: “Ёмон хулқ ёмон хусусият  бўлиб, у билан кўп яхшиликлар ҳам манфаат бермайди. Яхши хулқ эса, яхши хусусият бўлиб, у билан кўп ёмонликлар зарар бера олмайди”.

Муҳаммад Зеҳний роҳимаҳуллоҳ: “Фазилатга насаб билан эмас, балки одоб билан эришилади”, деб айтган.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, шариъатимизда гўзал ахлоқли бўлишга тарғиб қилинган бўлиб, ҳар бир инсон хулқ атворини чиройли қилишга ҳаракат қилиши лозим. Зеро, инсон чиройли хулқи сабабли дунё ва охиратда юқори даражаларга етади. Бунинг учун аввало шариъатимизни яхши ўрганишимиз ва унга амал қилишимиз керак бўлади. Аллоҳ барчамизга гўзал хулқ соҳиби бўлишимизни насиб қилсин. 

“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Мадаминов Шокиржон манбаалар асосида тайёрлади

Қалб, луғатда бир нарсани ағдариш маъносида ишлатилади. У бир хил турмай, у ёққадан бу ёққа ағдарилиб тургани учун ҳам “Қалб” деб аталади.

Демак, ўз номига кўра қалб ҳеч қачон бир хилда, соф, тоза ҳолда туриши ёки аксинча қорайиб қаттиқ ҳолатда бўлиши бироз ҳақиқатга мос эмас. Атроф муҳит, оиладаги тарбия, ақл ва дунё қарашдаги ўзгаришлар қалбга албатта таъсир ўтказади.

Демак, бугун кўпчилик орасида “мен фалон ёмон ишни қилсамда қалбим пок” дея таъкидлаётган ёки ота-онасига қўл кўтариб, зино, ўғрилик, порахўрлик, зўравонлик ва бошқа жиноят ва гуноҳ ишларни қилиб, одамларга қўли ва тили билан озор бера туриб ўзини “қалби тоза”ликда даво қилаётганларнинг сўзларида каттагина ёлғон бор.

Хўш, аслида тоза қалб қандай бўлади? Бу ҳақда Аллоҳ таолонинг Каломи Қуръони карим ҳамда Пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларида келтирилган қалб ҳақидаги оят ва ҳадисларнинг айримлари билан танишиб ўтамиз!

Аллоҳ таоло Ўз Каломи Қуръони каримнинг бир нечта оятларида шундай марҳамат қилади:        

 “У кунда на молу давлат ва на бола-чақа фойда бермас. Аллоҳ хузурига тоза дил билан келган кишиларгагина (фойда берур)” (Шуаро сураси, 88-89-оятлар).                                                                                              

“Улар имон келтирган ва қалблари Аллоҳни зикр қилиш билан ором оладиган зотлардир. Огоҳ бўлингларки, Аллоҳни зикр қилиш билан қалблар ором олади!” (Раъд, 28-оят).

“Аллоҳ зикр қилинганда мўминлар қалби қўрқувга тушади” (Анфол сураси 2 оят).

“Магар ким Аллоҳ ҳузурига тоза қалб ила келар, (ўша манфаат топар)” (Шуаро сураси, 89 оят).

Ҳадиси шарифларда эса қалбга қуйидагича таъриф берилади:      
Нўъмон ибн Башр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Огоҳ бўлингким! Албатта жасадда бир парча гўшт бордир. Қачон у солиҳ бўлса, жасаднинг ҳаммаси солиҳ бўлур. Қачон у бузуқ бўлса, жасаднинг ҳаммаси бузуқ бўлур. Огоҳ бўлингким (ушбу нарса қалбдир)”, деганлар”.

Қалбнинг солиҳ бўлиши нима билан билинади?  Кўпчилик  ўзини солиҳ яъни тоза қалб соҳиблари деб биладилар. Аслидачи?

Қалбнинг ойнаси инсоннинг аъзоларидир. Агар инсоннинг  аъзолари Аллоҳнинг буйруқлари ва қайтариқларига  мувофиқ ҳаракатланаётган бўлса, демак, бу қалб солиҳ қалбдир. Аксинча, унинг аъзолари Аллоҳнинг буйруқларига бўйсунмаса, қайтариқларидан қайтмаса, бу қалб фасод қалбдир, гарчанд унинг соҳиби ҳар қанча покликни, тозаликни даъво қилса ҳам.

Шаддод ибн Авс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга қуйидаги дуоларни айтиб юришимизни ўргатар эдилар: “Аллоҳим! Албатта мен Сендан ишда собитликни сўрайман ва рушдда (тўғри юришда) азму қарорни сўрайман. Мен Сендан неъматинга шукур қилишни, ибодатингни гўзал қилишни сўрайман. Мен Сендан содиқ тил ва солим(соғлом) қалб сўрайман. Мен Сендан ўзинг билган нарсаларнинг шарридан (ёмонлиги)паноҳ сўрайман. Мен Сендан ўзинг биладиган нарсаларнинг хайридан (яхшилиги)сўрайман. Мен Сендан ўзинг биладиган нарсалардан истиғфор сўрайман. Албатта, Сен ўзинг ғайбларни ўта яхши билгувчидирсан”, деганлар”.

Мазкур  машҳур дуони мавзумизга тегишли бўлган қисмига эътибор берадиган бўлсак, “Аллоҳим мен Сендан, содиқ тил ва солим қалб сўрайман”, деган қисмидир.

Содиқ тил дегани ишончли, яхши сўзларни сўзлагувчи деганидир. Сўзимизнинг аввалида қалбни ўзгарувчан, доимо бир хилда турмайдиган дея таъкидлаб ўтдик. Хулоса шуки, қалбни доимо тарбиялаб, асраб авайлаб, уни гуноҳ ва масият орзуларидан, дунё муҳаббатидан тозалаб турмоғимиз лозим! Шундагина бутун танамиз пок бўлади ва биз ҳақиқий тоза қалб соҳибига айланамиз!

Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади

Муқаддас Ислом динимиз инсонларни эзгу ишларга, инсонларга яхшилик қилишга тарғиб этган. Расулуллоҳ салоллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларида “Инсонларнинг яхшилари инсонларга яхшилик қилувчиларидир” деганлар.

Бугунги кунда фақат ўзларини мусулмон санаб, Аҳли суннадаги мусулмонларни кофирликда айблаб уларни қонлари ва молларини ҳалол санаётган экстремистлар мўмин-мусулмонлар яшаётган юртларда бузғунчилик ишларини амалга оширишда давом этиб келишмоқда. Уларга  Аҳли сунна уламолари томонидан қилаётган ишлари Қуръон ва Суннатга зид эканлиги исботлаб берилиб, раддиялар берилаётган бўлса-да, улар ўз билганларидан қолмай, мусулмонларнинг қонини тўкиш, шаҳар ва қишлоқларини вайрон қилиш, экинзонларини куйдиришдан тўхташмаяпти. Билакс улар янада ўзларининг бузғунчи ғояларини ижтимоий тармоқлар орқали ёйиб, ёшларни ўз тузоқларига илинтиришга зўр бериб интилишмоқда.

Террорчи жамоалар мусулмонлар яшаётган бир қатор мамлакатларда, жумладан, Ливия, Сурия, Афғонистон, Сомали, Яман каби давлатларда мусулмонлар бошига мисли кўрилмаган талофатлар етказишди. Уларнинг бузғунчиликларидан шаҳарлар, қишлоқлар, экинзорлар, завод-фабрикалар ва турар жойлар бутунлай вайрон бўлди. Бунинг натижасида одамлар ўртасида очарчилик юзага келиб, юз минглаган ёш болалар очлик қурбони бўлишди.

Бу гуноҳларнинг жавобини ким беради? Барчамизга маълумки, Исломда вайронкорлик ва бузғунчилик қораланган. Жумладан, Қуръони Каримда шундай марҳамат қилган:

وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ

“Ва Аллоҳ сенга берган нарса билан охиратни излагин, бу дунёдаги насибангни ҳам унутма. Аллоҳ сенга яхшилик қилганидек, сен ҳам яхшилик қил. Ер юзида бузғунчиликни излама. Албатта, Аллоҳ бузғунчиларни суймас”, дедилар” (Қасас сураси, 77-оят).

Бошқа бир оятда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган:

وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِي الأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيِهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الفَسَادَ وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ ۚ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ ۚ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ

“Ва бурилиб кетганда, ер юзида фасод учун ҳамда экин ва насилни ҳалок қилиш учун ҳаракат этади. Ва ҳолбуки, Аллоҳ фасодни хуш кўрмас. Қачон унга: “Аллоҳдан қўрққин”, – дейилса, кибру ҳавоси уни гуноҳга етаклар. Жаҳаннам унга етарлидир. У қандай ҳам ёмон ётоқ!” (Бақара сураси, 205-206-оятлар).

Ислом тарихида Пайғамбаримиз ва у зотнинг саҳобалари нафақат мусулмонларга, балки бошқа дин вакилларига ҳам шафқат кўрсатишда бутун инсониятга намуна бўлдилар. Буни бошқа дин вакиллари ҳам эътироф этишган.

Жумладан биринчи Халифа Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу Шом фатҳига жўнаётган қўшинига шундай насиҳат қилган эдилар:

«Болаларни, аёлларни, кексаларни ўлдирманг. Хурмо дарахтларига ўт қўйманг ва буталарни кесманг. Туяларни, бошқа ҳайвонлар подасини ўлдирманг… Сиз ўзга ишлар, охират дунёсига хизмат қилиш билан машғул одамларни учратасиз. Шунда уларни ўз ҳолига қўйинг…»

Иккинчи халифа Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўзга динларга нисбатан адолатпарварлиги билан Ислом дунёсидан ташқарида ҳам маълум ва машҳур эди. Ҳазрат Умарнинг Қуддус ва Лудда насронийлари билан имзолаган хавфсизлик шартномасига мувофиқ шаҳардаги черковлар бузиб ташланмаслиги, мусулмонлар насронийларнинг ибодатхоналарини эгаллаб олмаслиги ва уларда ибодат қилмаслиги кафолатланган эди. Бу зот Байтул-Мақдисга фотиҳ сифатида кирганларида «Қуддус ал-Кубро» черковида туришганида аср намозининг вақти кириб қолади. Кейинчалик мусулмонлар буни далил қилиб черковни масжид қилиб олишмасин, дея бу ерда намоз ўқишдан бош тортгандилар. Шаҳар фатҳ этилганидан кейин кўп ўтмай, Несториан патриархи Иешуйаб Иккинчи дўстига ёзган мактубида шундай сўзларни битган эди: «Худо Ўзининг иродасини ато этган… бу араблар бизга ҳеч қандай зарар етказишмади. Ҳақиқатдан улар динимизга, руҳонийларимизга, черков ва узлатгоҳлармизга ҳурмат билан қарашди» (Ҳорун Яҳё, «Ислом террорни лаънатлайди», Тошкент, ) 

Экстремистлар бу жинояткорона бузғунчиликларидан кўрилаётган зарарлар

Бундай бузғунчиликларда бегуноҳ мусулмонлар, ёш болалар, аёллар, қариялар қурбон бўлишмоқда.

Урушлар натижасида миллионлаган одамлар уйларини, ватанини тарк қилиб ўзга юртларга кўчиб кетишга мажбур бўлишмоқда. Айримлари денгизда сувга ғарқ бўлиб ҳалок бўлмоқда.

Завод-фабрикалар вайрон бўлиб, ишлаб чиқариш бутунлай издан чиқиб, одамлар ишсиз қолишига сабаб бўлмоқда. Бунинг натижасида одамлар, айниқса ёш болалар очарчилик қурбони бўлишмоқда. Шунингдек тиббиёт ва таълим муассасалари вайрон этилиб, тизиим бутунлай издан чиққан.

Энг ёмони ғарбда Исломни ёмонотлиқ бўлишига булар сабабчи бўлишмоқда. Ғарбда Исломни “террор дини” деб турли таъна тошлари ёғилишига, муқаддас динимизни, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни карикатура қилинишга сабабчи бўлишмоқда.

Юқоридаги мисоллардан хулоса қилиб айтамизки, Ислом динини ўзларига ниқоб олиб, дин номидан гапириб қон тўкаётган, кўзи қонга тўлган жангариларнинг алдовларидан огоҳ бўлайлик. Ёшларимизни уларнинг тузоғидан асрайлик.  

Д. Абдуқодиров,

Имом Фахриддин ар-Розий ислом  билим  юрти мудири