Саудия Aрабистони сўнгги йилларда Қироллик меҳмонлари томонидан Ислом динини қабул қилиш кўлами бўйича таъсирчан статистик маълумотларни эълон қилди.

 Мамлакат Ислом ишлари, даъват ва иршод вазирлиги маълумотларига кўра, сўнгги 5 йилда Саудия Aрабистонида эркак ва аёлдан иборат 347 646 нафар киши Ислом динини қабул қилган, деб ёзади “IslamNews” “Saudi Gazette” матбуотига таяниб.

  Шунингдек, йилдан-йилга Ислом динини қабул қилганлар сони жадал ўсиб бормоқда. Агар 2019 йилда Саудия Aрабистонидан 21 654 нафар меҳмон мусулмон бўлган бўлса, 2023 йилда уларнинг адади 163 319 кишига етди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Матбуот хизмати

Cавол: Азонда муаззин “Ашҳаду анна Муҳаммадар Расулуллоҳ” деса, салавот айтиладими ёки шу калиманинг ўзи қайтариладими?

Жавоб: Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм.

Азонда шаҳодат калимасидан кейин шу калимани ўзини такрорлаб турилади. Хоссатан шаҳодат калимасидан кейин салавот айтиш ҳадисларда келмаган. Лекин Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг номлари зикр қилинганда салавот айтиш ҳақидаги умумий тавсияларга биноан ва зикр ўрни бўлгани учун бу вақтда ҳам салавот айтиш жоиз. Бу ўринда айтилмаса ҳам, аслида азон тугагандан кейин салавот айтиш ва дуо қилишга буюрилган.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Муаззин (азони)ни эшитсангиз, у айтган сўзни айтинг. Кейин менга салот айтинг. Чунки ким менга битта салот айтса Аллоҳ таоло унга ўнта салот айтади. Кейин Аллоҳ таолодан менга васила сўранглар. У жаннатдаги манзила (мартаба)дир. У Аллоҳ таолонинг бандаларидан биригагина лозим бўлади (насиб қилади). Ўша банда мен бўламан деб умид қиламан. Ким менга васила сўраса, унга шафоат етади”, деганлар (Имом Муслим ривояти). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Уйда нима таом пиширсам, дадамдан мақтов эшитардим. “Раҳмат, қизим, қўлинг дард кўрмасин” деб дуо қилардилар. Ҳатто овқат ёмон бўлса ҳам, “Қизим нима тайёрласа ҳам ширин чиқади, ўзимнинг қўли ширин қизим” деб эркалатардилар. Мен бу олқишларни эшитиб таомларни янада ширин пиширишга ҳаракат қилардим.

Аммо онам отамнинг тамоман акси эдилар. Овқатни ширин қилган пайтим ҳам нимадир камчилик топардилар. Онамнинг гапларини эшитиб тушкунликка тушиб қолардим. Ошхонага ҳам киргим келмай қоларди.

Менинг қўли ширин, пазанда бўлишимда дадамнинг ўрнилари катта бўлган. Агар отамнинг қўллаб-қувватлашлари бўлмаганда эди, билмадим, балки бир умр овқат пишришни билмай ўтиб кетишим мумкин эди.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг
"Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Сизга хато муносабатда бўладиганларга сиз кенгфеъл бўлинг, уларга узр ахтаринг. Жуда ҳам кенгфеъл бўлинг, одамларнинг айбидан ўтиб юборинг. Чунки кенгфеъллик умрни узайтиради, одамларнинг сизга ишончини қайтариб беради ва бошқалар сизни ҳурмат қиладиган бўлишади.

Кек-адоват, ғиллу-ғашликларни қалбингиздан ҳам, хотирангиздан ҳам чиқариб ташланг! Билингки, сизга ёмонлик қилганлар буни бехосдан қилиб қўйишган, атайин қилишмаган, адоват юзасидан қилишмаган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Абу Дамдамдек бўла олмайсизларми, у ҳар куни уйидан чиққанида айтар экан: Мен обрўйимни одамларга садақа қилдим” (Имом Абу Довуд ривояти).

Яъни, зулм қилганлардан дунёда ҳам, охиратда ҳам ҳаққимни талаб қилмайман, деган маънода айтган экан.

Кечирувчан бўлиш нақадар гўзал хислат. Эр-хотин бир-бири билан келишмай қолса-да, сўнг ҳеч нарса бўлмагандек яна бирга ўтириб чиройли суҳбат қурса, бир-бирларига содир бўлган келишмовчиликни бутунлай унутганини айтсалар, хато қилган тараф афв этиладиган бўлса бу нақадар чиройли ҳолат. Бундай бўлгандан кейин икки тараф ҳам бир-бирини севишдан бошқасига ўтмайди, ораларидаги меҳр ва боғлиқлик ҳар қандай муаммодан-да устунлигини ҳис этадилар. Ана шунда бутун хонадон бахтга, хотиржамликка тўлади.

Усмон ибн Зоида раҳимаҳуллоҳ Имом Аҳмад раҳимаҳуллоҳга қарата бундай деган экан: “Офият ўн қисмдан иборат, шундан тўққизтаси (шеригининг ёхуд одамларнинг айбидан) кўз юмишдадир”.

Шунда Имом Аҳмад раҳимаҳуллоҳ жавобан: “Офият ўн қисмдир, ўнтаси ҳам айбдан кўз юмишдадир”, дебдилар.

Суйганларимизнинг муҳаббатини қозониш учун уларнинг айбидан ўтиб юборсак, бу нақадар яхши! Оилавий ҳаёт кемасини хотиржамлик, эминлик билан бошқарсак, кемамиз хатолар тўлқинига енгилмаса, ағдарилиб кетмаса, бу нақадар зўр!

Меҳр-муҳаббат давомли бўлсин учун бошқаларнинг айбини ўтиб юборган, камчиликларини яширганларга Аллоҳ раҳм айласин! “Юсуф буни кўнглига тугиб қўйди, уларга ошкор қилмади” (Юсуф сураси, 77-оят).

Қалб юмшоқ бўлиши айб саналмайди!

Одамларнинг айбидан ўтиб юбориш, кўз юмиш аҳмоқлик саналмайди!

Кечирувчанлик, одамларнинг зулмига жавоб қайтармаслик заифлик ҳисобланмайди!

Индамаслик – таслим бўлиш, бўйин эгиш дегани эмас!

Аксинча бу хислатларнинг бари нафс тарбияси ва Аллоҳга ибодатдир!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим!

Бугун юртимизда қарор топган эътиқод эркинлиги, мўмин-мусулмон халқимизнинг эмин-эркин ибодат қилишлари учун шароитлар яратиб берилгани, айниқса, ҳаж ва умра амалларини адо этиш учун кенг йўл очилганини алоҳида эътироф этиш лозим. Албатта, бундан аҳолимиз жуда мамнун. Ибодат ва зиёратларда шукроналар келтириб, Юрт раҳбари ва Ватанимиз ҳаққига хайрли дуолар қилишмоқда.

Ҳар бир мўмин-мусулмон киши умри давомида бир марта бўлса-да, Каъбатуллоҳни тавоф қилишни, Арафотда туришни, Сафо ва Марва тепаликларида юришни орзу этади. Зотан, ушбу амаллар инсон ҳаётини яхшиликлар сари тубдан ўзгартирадиган, бир сўз билан айтганда, жаннат мукофоти ваъда қилинган буюк ибодатдир.

Давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев раислигида 2023 йил 22 декабрь куни Республика Маънавият ва маърифат кенгашининг кенгайтирилган йиғилишида жуда кўп муҳим масалалар қаторида жамиятда ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаштиришга қаратилган муҳим таклиф ва ташаббуслар илгари сурилди.

Президентимиз мазкур тадбир давомида: “Маълумки, кейинги йилларда ҳаж, умра зиёратларига кенг йўл очиляпти. Минглаб фуқаролар мана шундай қутлуғ зиёратларга бориб келаётганига ҳаммамиз гувоҳмиз. Бу борада илгари ҳам айтган бир фикримни такрорламоқчиман: ҳажга, умрага бориб келган ҳар бир юртдошимиз маънавият тарғиботчиси бўлиши, одамларни яхшиликка бошлаши керак. Афсуски, ҳамма жойда ҳам шундай бўлмаяпти. Зиёрат баҳона ўзини кўз-кўз қилиш, манманликка берилиш каби бизга ярашмайдиган хунук ҳолатлар кўзга ташланмоқда. Булар албатта барчамизни ўйлантириши керак”, дея таъкидлади.

Афсуски, “Гуруч курмаксиз бўлмайди”, деганларидек юртимизда ҳали-ҳануз ҳаж ёки умрага бориб келган айрим кишилар хўжакўрсинга иш тутиб, ҳаддан ошаётгани, ақлга сиғмайдиган аллақандай ишларни ўйлаб топиб, уни оммага намойиш қилиш ҳолатлари учраб турибди.

Бу ўз навбатида одамларнинг нафратига ва ушбу муборак ибодатларга нисбатан нотўғри тушунчалар пайдо бўлишига олиб келмоқда. Масалан, хонадонларда зиёфатлар уюштириш, совға-салом улашиш борасида ҳаддан ортиб кетилмоқда. Мана шундай пайтларда ҳам илмсизлик – жаҳолат панд беряпти. Фарзандлар ота-онасини умра сафарига юборади ва уларнинг қайтишини шунчалар дабдабага айлантирадики, бу манманликдан ўзга нарса эмас.

Яна ҳожиларни қариндош-уруғ, қудалар томонидан меҳмонга чақиришлар, уларга бош-оёқ сарполар қилиниши, оёқлари остига қўйлар сўйилиши, буларни видеотасвирга олиб, ижтимоий тармоқларда тарқатилиши – бу оқибати яхши бўлмаган иллатлардир.

Ҳаж ва умра зиёрати ва ибодатлари насиб қилган инсон у ердан гуноҳлардан покланиб қайтмоғи керак. Қайтгач, савоб амалларини кўпайтириш, гуноҳ ишлардан тийилиш ҳаракатида бўлмоғи керак. Аммо бирга умра амалларини бажарган айрим ҳожилар ҳар ойда зиёфатлар уюштиришни одат қилган. Албатта, бунда ҳам улар кимўзарга мусобақа қилишмоқда. Ваҳоланки, муқаддас динимизда фақат хайрли ишлардагина мусобақалашиш буюрилган.

Боз устига, бундай дийдорлашувлар маънавий-маърифий мавзулардаги суҳбатлардан анча йироқ бўлмоқда. Аслини олганда, бу каби исроф зиёфатлар ўрнига маҳалладаги, қариндош-уруғлар орасидаги камхарж, бемор, моддий кўмакка муҳтож оилаларга қўлдан келганча хайр-эҳсон қилмоқ савоб эмасми?! Булар кўнгилга ғашлик, оғриқ соладиган ҳолатлардир.

Ислом таълимотида мўмин-мусулмонлар риёдан қатъий қайтарилади. Чунки, риё инсонлар орасида руҳий таъсир, шон-шуҳрат, моддий фойда учун қилинади. Дунёга оид бу каби моддий ва маънавий фойдаларни қўлга киритиш учун динга бўлган ҳурмат ва эътиборни суистеъмол қилиш риёнинг энг ёмон шаклидир.

Аллоҳга ва инсонларга қарши ўзини самимий тутиб риёдан узоқ туриш, иложи бўлса, ибодатларни яширин қилиш, Аллоҳнинг розилигини инсонларнинг мақтовига, истагига, қўрқувига қарши танлаш ҳар бир мусулмоннинг тамойили бўлиши керак. Шу маънода барча ибодатлар, хусусан, ҳаж ва умра холис Аллоҳ тало учунгига қилиниши шарт. Одамлар кўрсин учун, риё, сумъа, ужб учун қилинган ибодат мўмин-мусулмоннинг савоби олишига эмас, аксинча қаттиқ гуноҳкор бўлишига сабаб бўлади.

Маълумки, ҳаж ислом динининг беш асосий фарзларидан биридир. У – молиявий ва жисмоний ибодат бўлиб, қодир бўлган мўмин-мусулмон киши умрида бир марта адо этиши буюрилган. Луғатда “ҳаж” – “ҳурматли нарсанинг зиёратини қасд қилиш”, шариатимизда эса “белгиланган жойларда, муайян вақтларда махсус амалларни бажариш” деганидир.  

Ҳажнинг муайян шартлари ҳам бор. Ушбу ибодатни бажаришни ният қилган кишининг балоғатга етган бўлиши, ақли расо, соғлом, сафар харажатларига қодир экани, ҳажга бориб келгунига қадар ўз қарамоғидагиларни нафақа билан таъминлаб қўйиши шулар жумласидандир. Шунингдек, сафар йўллари очиқ ва бехатар бўлиши ҳам шарт қилинади.

 Қуйидаги ояти каримада ҳажда киши ўзини қандай тутиши, қандай тайёргарлик кўриши кераклиги зикр қилинган: “Ҳаж (мавсуми учун) маълум ойлар (белгиланган). Бас, ким шу ойларда ҳажни ўзига фарз қилса (ҳажни ният қилса), ҳаж давомида хотинига яқинлашиш, гуноҳ-маъсият ва жанжал (каби ишларга рухсат) йўқ. Ҳар қандай яхши (савобли) иш қилсангиз, албатта, уни Аллоҳ билур. (Ҳаж сафарига) озуқа олиб чиқинг. Энг яхши озуқа тақводир. Тақвони Менга қилингиз (Мендан қўрқингиз), эй, оқиллар!” (Бақара сураси, 197-оят). 

Оятнинг мазмунига кўра, ҳажга борувчи киши тақво билан зийнатланиб, бажараётган амалларини чиройли адо этишга ҳаракат қилиши керак. Қолаверса, ҳажнинг саноқли кунларини охирати учун захира бўладиган амаллар билан ўтказишга ошиқиши лозим.

Ҳажнинг ва умранинг ўзига хос машаққати ва сарф-харажатлари бор, уларнинг мукофоти ҳам шунга яраша улуғдир. Бу ҳақда Расулуллоҳ алайҳиссалом бундай дейдилар: “Бир умра билан (кейинги) умра – орадаги гуноҳларга каффоратдир. Мабрур ҳажнинг мукофоти – фақат жаннатдир” (Муттафақун алайҳ).

Умра ҳанафийлик мазҳабида суннат ҳисобланиб, йилнинг барча вақтида адо қилиш мумкин. Фақат арафа ва ундан кейинги тўрт кунда умра қилиб бўлмайди. Бу ҳадис қайта-қайта умра қилишнинг мустаҳаб эканига далилдир. Демак, ихлос билан қилинган умрадан кейин яна бир умра қилинса, бу иккиси орада қилинган гуноҳларга каффорат бўлади.

Ҳадиси шарифда мукофоти фақат жаннат бўладиган мабрур ҳаж ҳақида гап кетмоқда. Мазкур ибодат холис ният билан, ҳалол топилган мол эвазига қилинади. “Ҳажжи мабрур”га эришмоқчи бўлган киши сафарга кетишдан аввал Аллоҳ таоло олдидаги ва бандалардан олган қарзларини адо қилиши, ҳаж давомида эса унинг шартлари ва одобларига қатъий риоя қилиши керак.

Шунингдек, ҳаж даврида беҳаё сўзларни айтмай, фисқу фасод ишларни қилмай юриш ҳам унинг шартларидандир.

Ҳажи қабул кишилар бегуноҳ ҳолда уйларига қайтадилар. Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан шундай ривоят қилинади: “Ким Аллоҳ учун ҳаж қилса, фаҳш сўз айтмаса ва фисқу фасод қилмаса, онасидан туғилгандек гуноҳлардан пок бўлган ҳолда қайтади” (Имом Бухорий ва Имом Аҳмад ривояти).

Мазкур буюк ибодатни бажариш ҳаммага ҳам насиб қилавермайди. Шунинг учун бу улуғ сафарни ният қилган юртдошларимиз ҳажнинг моҳиятини яхши тушуниб олишлари, уни адо этиш тартибларини пухта ўзлаштиришлари, сафар одобларига қатъий риоя қилишлари лозим. Зеро, муборак сафарда ҳожиларимиз бутун халқимиз ва диёримизнинг юзи бўлади.

Ҳаж зиёратига отланган кишилар зиммаларидаги ҳажнинг фарз, вожиб ва суннат амалларини иложи борича жамоат билан, ўз вақтида адо этишга ғайрат қилишлари – муборак динимиз кўрсатмаси ва шариатимиз талабидир. Кўпроқ Қуръон тиловати, нафл ибодатлар, зикр ва истиғфор айтиш, ёрдамга муҳтож кишиларга кўмак бериш каби савобли ишларни қилишлари зарур.

Ҳаж ва умрага бориб келган киши одамларни яхшиликка чақириб, ёмонликдан қайтариши керак. Бу Аллоҳ таолонинг амридир: “Сизлардан яхшиликка даъват этадиган, амри маъруф ва наҳйи мункар ишларини олиб борадиган (бир) уммат бўлсин! Айнан улар (охиратда) нажот топувчилардир” (Оли Имрон сураси, 104-оят).

Президентимиз Республика Маънавият ва маърифат кенгашининг кенгайтирилган йиғилишида: “...Муҳтарам уламоларимиз, дин пешволарини инсон қадрини улуғлаш, тинчлик ва бағрикенглик муҳитини мустаҳамлашга қаратилган ислоҳотларимизда фаол бўлишга, ўзларининг маънавий фазилатлари билан бошқаларга ўрнак кўрсатишга чақираман”, дея аҳли илмларга алоҳида ишонч билдирди.

Шундан келиб чиқиб, биз аҳли илмлар, дин пешволари Ватанимиз, миллатимиз ва динимизга ғайрат ва шижоат билан хизмат қилишимиз керак. Халқ ичига кириб, уларга янада яқин бўлиб, динимизнинг соф таълимоти тарғиботини кучайтиришимиз зарур.

Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, табаррук жойларда гуноҳдан пок бўлиб, юртимизга қайтган ватандошларимиз ибратли фазилатлари, жамият ҳаётидаги фаол иштироки билан барчага намуна бўлиб, ўсиб келаётган ёш авлодни ватанпарвар, маънавиятли, маърифатли, ота-онасига, юртига хизмат қиладиган содиқ ва солиҳ фарзандлар бўлишига ўз ҳиссасини қўшиши лозим.

Шу билан бирга ёрдамга муҳтож кишилар, камбағал, мискин ва фақирлар ҳолидан хабардор бўлиб, уларга қувонч улашиш, дуоларини олишга ҳаракат қилиши қўллаб-қувватланган амаллардир.

Зеро, ҳаж ва умраларни адо этиб келган ҳожининг хайрли ишларда бардавом бўлиши унинг ибодатлари қабул бўлганини кўрсатади.

Жалолиддин домла ҲАМРОҚУЛОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

раиси ўринбосари

“Янги Ўзбекистон” газетасининг

2024 йил 20 январь 15-сонидан олинди