— Баъзи бировлар эҳсон қилаётганда қўйни уйда сўймасдан, тайёр сўйилган ҳолда бозордан олиб келиб, эҳсон қилади. Бу эҳсонга ўтадими? Бозорда қандай сўйилгани номаълумку?

— Агар қилинаётган эҳсон ақиқа маросими бўлса, унга бозордан гўшт олиб келиш дуруст бўлмайди. Балки ақиқа нияти билан бир қўйни олиб келиб, сўйиш керак. Агар маросим ақиқа ва қурбонликдан бошқа бўлса, бозордан гўшт олиб келиб, уни одамларга пишириб ёки хомича тарқатиш мумкин. Бу ишни қилган одам савобга эришади. Албатта, гўштни ишончли, таниган-билган қассобдан олиш керак.

Муҳаммад Айюб домла Ҳомидов

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати томонидан “Рамазон ҳафталиги” рукни остида muslim.uz сайтида эълон қилинган энг муҳим ва долзарб хабарларнинг қисқача тафсилотини эълон қилиш жорий этилди.
Ушбу рукнда мамлакатимиз ва дунё ислом оламида рўй берган Рамазон ойидаги муҳим воқеаларнинг қисқача шарҳи билан танишиш мумкин. Илк сони шу йил апрель ойининг 16-23 кунларида бўлиб ўтган энг долзарб хабар ва янгиликларга бағишланди.

Россия сафари давомида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Иброҳимжон домла Иномов Ўзбекистон делегацияси вакиллари билан бирга Москва шаҳрида мазкур мамлакат мутасадди ташкилот вакиллари ҳамда у ерда вақтинча меҳнат фаолиятини амалга ошираётган ватандошлар билан учрашувлар ўтказишмокда.

Куни кеча Иброҳимжон домла Иномов Россия Федерацияси мусулмонлари идораси раиси, Россия муфтийлари кенгаши раиси, муфтий Шайх Равиль ҳазрат Гайнутдин билан учрашув ўтказди.

Суҳбат аввалида Иброҳимжон домла Иномов муфтий Шайх Равиль ҳазрат Гайнутдинга Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла Холиқназаровнинг дуои-саломлари, рамазон табрикларини етказди. Ўз навбатида Россия муфтийси ҳам муфтий Нуриддин домла ҳазратларига салом ва дуоларини етказиши илтимос қилди.

Самимий учрашув чоғида муфтий Шайх Равиль ҳазрат Гайнутдин юртимизда ўқиган йилларини эслаб, ўша пайтда Ўзбекистон муфтийси бўлган Зиёуддинхон Бобохонов шахсан ўз қўллари билан берган Қуръони карим китобини ҳозирда ўзгача меҳр-муҳаббат билан сақлаб келаётгани таъкидлади. Шунингдек, у ўзбек халқининг иккинчи жаҳон уруши пайтида кўрсатган жасорати, турли дин ва миллатлар вакилларини ўз уйларига меҳр билан қабул килгани ва бундан миннатдорлигини таъкидлади.

Дўстона мулоқот давомида икки давлат диний соҳа вакилларининг илиқ муносабати, яхшилик йўлидаги ҳамкорлиги яхши натижалар бериши қайд этилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Сохта салафийларнинг Ҳанафий мазҳабига зид асосий даъволарига кўра ҳар қандай янгиликни “бидъат” деб ҳисоблаб, уни рад этадилар.

“Бидъат” сўзи луғатда “ўхшаши бўлмаган янги нарсани пайдо қилиш, диний ақидаларга киритилган ўринсиз ислоҳ”, – деган маънони билдиради. Истилоҳда эса Аллома Иззиддин ибн Абдуссалом шундай таърифлаганлар:

اَلْبِدْعَةُ فِعْلُ مَا لَمْ يُعْهَدْ فِي عَصْرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

“Бидъат – Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида бўлмаган нарсани амалга оширишдир” 

Демак, ибодатларда асри саодатда учрамаган, балки, кейинчалик динда янги пайдо бўлган амаллар бидъат ҳисобланар экан. 

Бинобарин, бидъат деганда, асосан шаръий ҳукмларга оид бўлган ва шаърий манбаларда қайд этилмаган, кейин жорий этилган янги амаллар тушунилган. Бунда дунёвий ишлар назарда тутилмаган. Яъни илм-фан тараққиёти, техника ва технологиялар ютуқлари каби замон янгиликларидан фойдаланиш қайтарилган иш ҳисобланмайди. Баъзилар авто уловдан фойдаланиш, электр энергиясини ишлатиш кабиларни ҳам бидъат деб ҳисоблайди ва уларга “бидъати ҳасана” деб ном қўядилар. Яъни “яхши бидъат деб номлайдилар.

Шариатга янгилик киритиш бидъат бўлади. Масалан, намоз ракатларига, рўза ҳукмларига, ҳажнинг рукнларига ўзгартириш киритиш мумкин эмас. Чунки бу масалалар аниқ белгилаб қўйилган. Масалан, намознинг бир ракатида икки марта сажда қилинади. Кимки савобни кўпайтираман деб уч марта сажда қилса бидъатчи бўлади.

Уламоларимиз бидъатни икки қисмга бўлганлар: бидъати ҳасана (яхши бидъат) ва бидъати саййиа (ёмон бидъат).

Бидъати ҳасана – шариатда асли бўлган амални шу аслга таяниб, уни шакллантириш учун жорий қилинган қўшимча амалларга айтилади. Бунга ҳазрати Умар разияллоҳу анҳунинг ишларини мисол қилиш мумкин. Суннат амал бўлган Таровеҳ намозини Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам жамоат билан ўқимас эдилар. Ҳазрати Умар эса халифалик даврларида мазкур намозни имомга иқтидо қилиб, жамоат билан ўқишни жорий қилдилар ва: “Қандай яхши бидъат бўлди”, – дедилар.

Шунга биноан диний илмлар ўргатиш учун алоҳида мадрасалар қуриш, китоблар чоп этиш, масжидларга гилам солиш, Расулуллоҳ саллоҳу алайҳи васалламни гўзал сийратларини тарғиб қилиш учун мавлид ўқиш сингари дин асосларига зид бўлмаган амаллар бидъати ҳасана бўлади. Унга амал қилиш жоиз ва у залолатга бошламайди.

Бидъати саййиа эса – шаръий асосга эга бўлмаган бирор амал ёки эътиқодни жорий этишдир. Бундай бидъат айни залолат бўлиб, уни шариатимизда рад этилгандир. Қуйидаги ҳадиси шариф ҳам шунга далолат қилади. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:

“مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ” (رَوَاهُ الإمام البُخَارِيُّ وَالإمام مُسْلِمٌ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ).

яъни: “Ким бизнинг динимизда унда бўлмаган янги нарсани киритса, рад қилинади” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари).

Ҳофиз ибн Ҳажар Асқалоний раҳматуллоҳи алайҳ ушбу ҳадис шарҳида бундай дейдилар: “Бу – динни сохталаштириб, бузишдан асровчи ҳадислар жумласидан бўлиб, муҳим қоидани ўз ичига олган. Яъни, динга зид ва диннинг далиллари, қоидаларига хилоф бўлган ҳар қандай бидъатни рад қилиш лозим эканлигини ифодалайди. Аммо динга зид бўлмаган, шу билан бирга, унинг асосларига таянган ҳолда кейинчалик динни ҳимоялаш учун жорий қилинган амаллар рад этилмайди” (“Фатҳул борий шарҳи саҳиҳил Бухорий” китоби).

Ҳанафий мазҳабининг муҳаққиқ олмларидан Мулла Али Қори шундай дейдилар:

ومعنى الحديث : أن من أحدث في الإسلام رأياً لم يكن له من الكتاب والسنة سند ظاهر أو خفي ، ملفوظ أو مستنبط ، فهو مردود عليه

яъни: “…Ҳадиснинг маъноси, ким Исломда бир “фикр” ўйлаб топса, унга Қуръондан ҳам, суннатдан ҳам, очиқ ойдин ёки махфий, лафзий ёки мустанбат (ижтиҳод қилиб топилган) асос бўлмаса, у (фикр ёки амал) рад қилингандир” (“Мирқотул мафотиҳ” китоби).

Уламоларимиз бидъати ҳасана ва бидъати саййиа ўртасини ажратиб олиш учун асосий мезон бу – шариатимизнинг умумий қоидаларидир, деганлар. Яъни, Пайғамбар алайҳиссалом даврларида кузатилмаган бирор бир амал ушбу шариат қоидаларига мувофиқ келса, залолатга бошловчи бидъат саналмайди. Аксинча, мақталган, яхши бидъат саналади.

Демак, Пайғамбаримиз алайҳиссалом давриларида бўлмаган ҳар бир амал ҳам ёмон бидъат бўлавермайди. Балки, шариатимизнинг умумий қоидаларига зид бўлган ёхуд унга асосланмаган ҳар қандай амал ёки эътиқод залолатга бошловчи бидъат саналади. Ҳар бир мусулмон айнан ушбу бидъатдан сақланиши лозим бўлади.

Авазбек Тўраев