muslim.uz
Пайғамбаримиз алайҳиссаломга итоат (3-қисм)
Қуръони каримнинг жуда кўплаб оятларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат қилиш таъкидланган бўлиб, уларнинг аксарияти Аллоҳ таолога итоат этиш билан бир ўринда зикр этилади.
قُلۡ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَۖ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَإِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلۡكَٰفِرِينَ ٣٢
“«Айтинг: “Аллоҳ ва Пайғамбарга итоат этингиз!” Агар юз ўгирсалар, Аллоҳ, шубҳасиз, кофирларни севмас» (Оли Имрон, 32-оят).
وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ ١٣٢
“Аллоҳга ва Пайғамбарга итоат қилинг, шояд, шунда сизларга раҳм қилинса” (Оли Имрон, 132-оят).
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَأُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ ٥٩
“Эй, иймон келтирганлар! Аллоҳга итоат этингиз, Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз!” (Нисо сураси, 59-оят).
وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَٱحۡذَرُواْۚ ٩٢
“Аллоҳга итоат қилингиз ва Расулига итоат қилингиз ҳамда (ман этилган нарсалардан) сақланингиз!” (Моида сураси, 92-оят).
فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَأَصۡلِحُواْ ذَاتَ بَيۡنِكُمۡۖ وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓ ١
“Бас, Аллоҳдан қўрқингиз ва ораларингизни тузатингиз! Агар мўмин бўлсангиз, Аллоҳ ва (Унинг) расулига итоат этингиз!” (Анфол сураси, 1-оят).
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَوَلَّوۡاْ عَنۡهُ وَأَنتُمۡ تَسۡمَعُونَ ٢٠
“Эй, иймон келтирганлар! Аллоҳга ва (Унинг) Расулига итоат этингиз! Ўзларингиз эшитиб туриб, Ундан юз ўгириб кетмангиз!” (Анфол сураси, 20-оят).
وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَنَٰزَعُواْ فَتَفۡشَلُواْ وَتَذۡهَبَ رِيحُكُمۡۖ ٤٦
“Аллоҳга ва Расулига итоат қилингиз ва низолашмангиз, акс ҳолда сустлашиб кетурсиз” (Анфол сураси, 46-оят).
﴿قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَيْكُمْ مَا حُمِّلْتُمْ وَإِنْ تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا﴾
Айтинг: “Аллоҳга бўйин сунингиз ва Пайғамбарга бўйин сунингиз! Шундан сўнг агар юз ўгирсангиз, бас, (Пайғамбар) зиммасида ўзига юкланган нарса (Аллоҳнинг буйруғини етказиш) ва сизларнинг зиммангизда ўзларингизга юкланган нарса (унга бўйин суниш) бордир. Агар унга итоат этсангиз, ҳидоят топурсиз” (Нур сураси, 54-оят).
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَوَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ﴾
“Эй, иймон келтирганлар! Аллоҳга итоат этингиз ва Пайғамбарга итоат этингиз! Амалларингизни зое қилмангиз!” (Муҳаммад сураси, 33-оят).
﴿فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآَتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ﴾
“Намозни баркамол адо этингиз ва закотни берингиз ҳамда Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига итоат этингиз!” (Мужодала сураси, 13-оят).
﴿وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ﴾
“Аллоҳга итоат этингиз ва Пайғамбарга бўйин сунингиз! Бас, агар (итоатдан) бош тортсангиз, у ҳолда (билингизки) Бизнинг (юборган) пайғамбаримиз зиммасида фақат (ваҳийларимизни сизларга) аниқ етказиш бор, холос” (Тағобун сураси, 12-оят).
Мазкур оятларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш мажбурий тарзда зикр қилинмоқда. Қуйидаги оятларда Пайғамбаримиз алайҳиссаломга итоат этишнинг мукофоти (ажри) баён этилади, ушбу оятлар ҳам Аллоҳга итоат этиш билан биргаликда келади:
﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ﴾
“Ким Аллоҳ ва (Унинг) пайғамбарига итоат этса, уни остидан анҳорлар оқиб турадиган боғларга (жаннатга) киритур. (Улар) у ерда абадий (бўлурлар). Бу улкан ютуқдир” (Нисо сураси, 13-оят).
﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا﴾
“Кимда-ким Аллоҳ ва Пайғамбарга итоат этса, айнан ўшалар Аллоҳнинг инъомига эришган зотлар, яъни пайғамбарлар, сиддиқлар, шаҳидлар ва солиҳ кишилар билан биргадирлар. Улар ҳамроҳ сифатида нақадар гўзалдир!” (Нисо сураси, 69-оят).
﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾
“Мўминлар ва мўминалар бир-бирларига дўстдирлар: (одамларни) яхшиликка буюрадилар, ёмонликдан қайтарадилар, намоз(лар)ни баркамол адо этадилар, закотни берадилар ҳамда Аллоҳ ва (Унинг) Расулига итоат этадилар. Айнан ўшаларга Аллоҳ марҳамат кўрсатур. Албатта, Аллоҳ қудратли ва ҳикматлидир” (Тавба сураси, 71-оят).
﴿وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا﴾
“Агар сизлар Аллоҳга ва Унинг пайғамбарига итоат этсангиз, У сизларга (қилган яхши) амалларингиздан (савобидан) бирор нарсани камайтирмас” (Ҳужурот сураси, 14-оят).
Қуръони каримда пайғамбарга итоат этиш фақатгина Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хос бўлмай, балки аввал ўтган барча пайғамбарларга ҳам тегишли эканлиги баён этилган:
﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ﴾
“Қайси бир пайғамбарни юборган бўлсак, Аллоҳнинг изни билан унга итоат қилиниши учун (юборганмиз)” (Нисо сураси, 64-оят).
Шунингдек, пайғамбарлар алайҳиммусалом Аллоҳ таолонинг ваҳийи (иродаси)ни етказувчилар эканликлари, уларга итоат этиш Аллоҳ таолога итоат этиш билан тенглиги таъкидланади:
﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ﴾
“Кимда-ким Пайғамбарга итоат этса, демак, у Аллоҳга итоат этибди” (Нисо сураси, 80-оят).
Пайғамбар алайҳиссаломга итоат этиш Қуръон оятларида зикр этилгани ҳамда Набийга итоат Аллоҳ таолога итоат этиш эканлиги таъкидланганидек, уларга итоатсизлик ҳам Аллоҳга итоатсизлик сифатида зикр этилади:
﴿وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا﴾
“Ким Аллоҳ ва (Унинг) пайғамбарига итоатсизлик қилса ва ҳудудларидан тажовуз қилса, уни дўзахга абадий (қолиши учун) киритур” (Нисо сураси, 14-оят).
﴿وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا﴾
“Кимки Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига итоатсизлик қилса, бас, у аниқ залолат билан йўлдан озибди” (Аҳзоб сураси, 36-оят).
﴿وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدً﴾
“Кимки Аллоҳ ва Унинг пайғамбарига итоатсизлик қилса, бас, албатта, унга жаҳаннам олови бордирки, (улар) ўша жойда мангу қолурлар” (Жин сураси, 23-оят).
وَمَن يُشَاقِقِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَإِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ ١٣
“Кимки Аллоҳ ва Расулига мухолифлик қилса, бас, Аллоҳ жазоси қаттиқ зотдир” (Анфол сураси, 13-оят).
﴿أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحَادِدِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدًا فِيهَا﴾
“Кимки, Аллоҳ ва Расули (белгилаган) ҳаддан тажовуз этса, унинг учун мангуликдаги жаҳаннам олови бўлишини билмаганмидилар?!” (Тавба сураси, 63-оят).
Шу тариқа, Қуръони каримда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш ва итоатсизлик қилиш Аллоҳ таолга итоат этиш ҳамда этмаслик сифатида бирга зикр қилинади.
Бирор оятда Аллоҳга итоат этиш алоҳида таъкидланмаган, балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш билан биргаликда зикр этилган. Аммо айрим оятларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш Аллоҳ таолога итоат этиш таъкидланмаган ҳолда зикр этилган:
﴿وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآَتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ﴾
“Намозни баркамол адо этингиз, закотни берингиз ва Пайғамбарга итоат этингиз, зора раҳм қилинсангиз” (Нур сураси, 56-оят).
﴿وَإِنْ تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا﴾
“Агар унга итоат этсангиз, ҳидоят топурсиз” (Нур сураси, 54-оят).
﴿يَوْمَئِذٍ يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَعَصَوُا الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّى بِهِمُ الْأَرْضُ﴾
“Кофир бўлганлар ва пайғамбарга итоатсизлик қилганлар ўша куни ер билан яксон бўлишни орзу қиладилар” (Нисо сураси, 42-оят).
﴿وَمَنْ يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا﴾
“Кимга ҳидоят аниқ бўлгандан кейин Пайғамбарга мухолифлик қилса ва мўминлар йўлидан ўзгасига эргашса, Биз уни ўзи кетаётган йўлига қўйиб берамиз ва (охиратда) уни жаҳаннамда куйдирамиз. Нақадар нохуш жой у!” (Нисо сураси, 115-оят).
Ушбу оятларда фақат Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш таъкидланишининг сабаби – Аллоҳга итоат этиш пайғамбарга итоат этиш билан бўлишлигидир. Зеро, Аллоҳ таоло Ўз динини пайғамбарлари орқали инсонларга етказади.
﴿وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ﴾
“Инсон билан Аллоҳ (бевосита) сўзлашиши мумкин эмас. Фақат ваҳий орқали ё парда ортидан ёки элчи (фаришта) юбориб, изни билан хоҳлаган нарсани ваҳий қилиши мумкин. Албатта, У (шаъни) олий ва ҳикмат соҳибидир” (Шўро сураси, 51-оят).
Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло Ўз хоҳиш, иродасини пайғамбарлари орқали юборади. Агар пайғамбар алайҳиссалом бирор нарсага буюрса ёки бирор нарсадан қайтарса Аллоҳнинг элчиси сифатида қилган бўладилар. Зеро, Аллоҳ таоло Қуръони каримда пайғамбарга итоат этиш ва унга эргашишни Ўзига итоат бўлишини таъкидлаган:
﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ﴾
“Кимда-ким Пайғамбарга итоат этса, демак, у Аллоҳга итоат этибди” (Нисо сураси, 80-оят).
Шундай экан, Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш Аллоҳ таолога этишдир. Чунки у зот алайҳиссалом ўз нафсларидан сўзламайдилар, балки Аллоҳнинг иродасини етказадилар:
﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى﴾
“(Яна у Қуръонни) хомхаёлдан олиб сўзлаётгани ҳам йўқ! У (Қуръон) фақат (Аллоҳ томонидан) нозил қилинаётган (туширилаётган) бир ваҳийдир” (Нажм сураси, 3-4 – оятлар).
Шу нуқтаи назардан, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш Аллоҳга итоат этиш демакдир. Шу боис, айрим оятларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш зикр қилиниб, Аллоҳга итоат этиш таъкидланмаган. Бу Аллоҳга итоат – пайғамбарга итоат этиш орқали бўлишини англатади.
Қуръони каримнинг Аллоҳга итоат этиш борасида келган ҳар бир оят албатта Пайғамбар алайҳиссаломга итоат этиш билан биргаликда зикр қилинган.
Муфтий Муҳаммад Тақий Усмоний ҳафизаҳуллоҳнинг
"Ислом шариатида суннатнинг ўрни" китобидан
Таржимон: Даврон НУРМУҲАММАД
Ўзбекистонлик зиёратчилар Ҳаж сафаридан қайтмоқда
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Ҳалол меҳнат – барака мезони!
Қуръони карим кўрсатмалари ва Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам суннатларининг энг муҳим ва салмоқли қисми кишиларда юксак аҳлоқли фазилатларни шакллантиришга қаратилган. Улардаги табиатга, ота-онага, билимга бўлган муносабат, сабр-бардош, шукроналикка даъват, ўзаро меҳр, меҳмондўстлик, етимпарварлик, вафо ва садоқат, халол луқмани шарафлаш, халол йўл билан тадбиркорлик қилиш, камтарлик, камсуқумлик, самимият ва ростгўйлик юксак аҳлоқ ва одоб ҳисобланиб, инсоният учун бебаҳо маънавий бойлик тизимини ташкил этади.
Инсоният жамияти тараққиёти жараёнида дин ўз арконлари орқали ёмонликка қарши курашиб жаҳолат ва инсонни тубанлаштирувчи жихатларни бартараф этиб, бу амалларни “гуноҳ” ва “ҳаром” иборалари билан ифодалади. Бутун инсониятга хос бўлган ижобий жиҳатларни ўзида мужассам қилган муқаддас ислом динида кўрсатилганидек, хусусан, ҳадиси шарифда таъкидланганидек, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ўзингиз яхши кўрган нарсани биродарингизга бермагунча ҳеч бирингиз чинакам мўмин бўла олмайсиз”, дея марҳамат қилганлар.
Ушбу ҳадиснинг ҳикматида кўп. Эзгу ният билан юрувчи, ўзи ва ўзгаларга хайрли ишларни раво кўрувчи кишилар ўзаро биродар ва мўминлардир. Онги-шуури нафсига қул кишилардан ҳеч қачон жамият фойда кўрмайди.
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Бас, намоз тугагандан сўнг ер юзи бўйлаб тарқалинг ва Аллоҳнинг фазлидан талаб қилинг ва Аллоҳни кўп эсланг, шоядки, ютуққа эришсангиз”, деган (Жума сураси, 10-оят).
Жума сурасидаги ушбу оятда Аллоҳ таоло мўмин-мусулмонларни ер юзига тарқалиб ҳалол йўл билан ризқ топишларига тарғиб қилмоқда ва бу ишни Аллоҳ таолонинг фазлидан талаб қилиш, деб номламоқда.
Аллоҳ таолони кўп зикр қилиш эса ризқ топиш ишида ҳаромни четлашга омил бўлади.
Қуръони каримда бу маънодаги бошқа оятлар ҳам мавжуд. Жумладан, Мулк сурасида марҳамат қилинади: “У сизларга ерни бўйсундириб қўйган Зотдир. Бас, унинг турли жойларида юринг ва Унинг ризқидан енг ва қабрдан чиқиб бориш ҳам Унинг ҳузурига бўладир”, дейилган (Мулк сураси, 15-оят).
Уламоларимиз қадимдан бу ояти каримани исломда меҳнатга чорлаш, ризқни териб ейиш, ер юзининг турли жойларида ҳаракат қилиш зарурлигига далил қилиб келтиришади.
Бу оятдаги “юринг” деган хитоб мусулмонларни доимо меҳнатга ундаган ва дангасалик, бекорчиликдан четлатган. Шу билан бирга, ризқ Аллоҳ таъолодан бўлишини унутмаслик зарурлигини эслатган. Яъни мусулмон одам ер юзида юриб ризқ талаб қилиши ва ҳалол йўл билан касб қилиши керак.
Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Ва кундузни маош (тирикчилик) вақти қилдик”, дейди (Наба сураси, 11-оят).
Бу ояти карима ҳам маош, ризқу рўз топиш учун ҳаракат қилиш лозимлигини билдиради. Аллоҳ таоло кундузини тирикчилик, рўзғор ҳаракати вақти қилиб қўйган. Фақат кундузнинг ёруғлиги эмас, ундаги жуда кўп хусусиятлар инсон маоши учун керак. Масалан, ёруғ бўлса-ю, қуёш чиқмаса, маош бўлиши мумкинми? Йўқ, албатта. Кундузги қуёш иссиқлиги, ёғдусидан нафақат инсон, балки бутун мавжудот фойдаланади. Шунга ўхшаш Аллоҳ таоло кундузга хос қилиб қўйган нарсалар кўп.
Ҳадисларда ҳаром нарсаларни ҳам баён қилиб, ҳалолга уриниш, ҳаромдан ҳазар қилишга чақирилади. Шу билан бирга, ҳалол билан ҳаромнинг ўртасида шубҳали нарсалар борлиги, ким дини ва обрўсини пок сақлай деса, шубҳали нарсалардан эҳтиёт бўлиши зарурлиги таъкидланади. Шубҳали нарсаларга яқинлашиш, худди подшоҳ ўзи учун хос қилган қўриқхона ёнида ҳайвон боқишдек хатарли экани баён қилинади.
Сўнгида эса бу жабҳада энг муҳим масала – қалб масаласи экани, ҳалол-ҳаромда қалб солиҳ бўлиши лозимлигини тушунтирадилар.
Ҳалол касб деганда айнан шу маънода, яъни ҳалол нарсага ҳалол йўл билан эга бўлиш ҳақида гап бормоқда. Бу ҳолат ҳам очиқ-ойдин, уни ҳамма билади. Ҳалол меҳнат, мерос, ҳадя, икки тараф розилиги билан бўлган тижорат туфайли қўлга кирган мулк ҳалол бўлади. Мусулмон одам учун ҳалол нарсани талаб қилиш, ҳалолдан молу мулк топиш фарз ҳисобланади. Ўтган далил ва ҳужжатлардан келиб чиқиб, уламоларимиз ўзига ҳаромлик сифати илашмаган ва касб қилиш сабабига ҳаром ёки макруҳ иш аралашмаган нарсани мутлақ ҳалол, деб таърифлайдилар.
Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Бир-бирларингизнинг молларингизни ботил йўл билан еманг. Билиб туриб одамларнинг молларидан бир қисмини ейишингиз учун ҳокимларга гуноҳкорона ташламанг”, деган (Бақара сураси,188-оят).
Ушбу ояти каримада Ҳақ таоло мусулмонларни бир-бирларининг молини ботил – ҳаром йўл билан ейишдан қайтармоқда. Уни тушунтириш учун Абдуллоҳ ибн Аббос розийаллоҳу анҳу: “Бу бир одам қарздор бўлади, лекин ўзига қарши ҳужжат йўқлигидан фойдаланиб, у молни олганидан тонади, дегани. Бировнинг молини ҳаромдан еб, гуноҳкор бўлаётганини билиб туриб, ҳокимга арз қилади”, деган эканлар. Гўё ҳоким ҳукм қилса, гуноҳ гуноҳликдан тушиб, ҳаром мол ҳалолга айланиб қоладигандек. Ҳолбуки, ҳокимнинг ҳукми ила ҳалол ҳаром бўлиб қолмайди ёки аксинча бўлмайди. Балки ҳамма нарсани кўриб-билиб турувчи Аллоҳ таолонинг ҳукми билан ҳалол ёки ҳаром бўлади. Ҳоким ҳамма нарсани кўра ё била олмайди. У сиртдан кўргани, талашаётганларнинг гапига, уларнинг ҳужжатига қараб ҳукм чиқаради.
Мусулмон киши ҳаром йўл билан молу дунё касб қилишдан худди чўчқанинг гўштини ейишдан ҳазар қилгандек қочиши керак. Ҳаром йўл билан молу дунё топган одам икки дунёда шарманда бўлади. Бу дунёда азоб-уқубат, турли бало-офатларга йўлиқиб, у дунёда жаҳаннам ичида туриб, қорнига таом ўрнига оловни ейди.
Ривоятларда зикр қилинишича, Бишрул Ҳофий раҳматуллоҳи алайҳга оналари бир дона хурмо берганида еб туриб, кўчага чиқиб қайтиб қусиб юборган экан. Чунки ўша хурмо шубҳали бўлган. Онани хафа қилмаслик учун ейилган, сўнг тақво юзасидан қусилган.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, шубҳали нарсалар ҳақида етук олим, тақводор кишилардан сўраб ўрганиб, улардан сақланиш лозим бўлади. Аллоҳ таолога шукрлар бўлсинки, ўтган мужтаҳид олимлар бундай масалаларни жуда ҳам яхши ҳал этиб, китобларга ёзиб кетган.
Юрт обод бўлиши, халқ ҳаётини фаравон бўлиши, албатта, бу мўмин- мусулмонларнинг ҳалол меҳнати ва тақвосидан экан. Зеро, ҳалол меҳнат ва тақвода барака бор ва инсонлар учун манфаат бордир.
Исомиддин АҲРОРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Кадрлар бўлими мудири
Ўзбекистоннинг сайёҳлик салоҳияти БАА нашрларида
БААнинг «Al Bayan» нашрида «БААнинг етакчи миллий авиаташувчиси Ўзбекистоннинг Самарқанд шаҳрига тўғридан-тўғри қатновларни йўлга қўйди» сарлавҳали мақола эълон қилинди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.
Нашрда Ўзбекистоннинг бой сайёҳлик салоҳияти ҳақидаги маълумотлар ўрин олган. Хусусан, мақолада Самарқанднинг тарихий диққатга сазовор жойлари акс этган ёрқин суратлар жойлаштирилган. Материалда, шунингдек, дунёдаги энг қадимий шаҳарлардан бири бўлган Самарқанд инсоният цивилизациясининг муҳим маркази сифатида таъкидланган.
Қайд этилганидек, ушбу қадим кентда Регистон майдони, Бибихоним мадрасаси ва масжиди, Шоҳи Зинда мажмуаси, Амир Темур мақбараси ва Улуғбек расадхонаси каби кўплаб ноёб тарихий обидалар мавжуд.
«Самарқанд қадимда Буюк ипак йўлининг муҳим чорраҳаси бўлган ва ҳозирда ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган», деб ёзади «Al Bayan».
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Сохта салафийлар хилофи ва унга раддиялар
Бизнинг ҳанафийлик мазҳабимиз мўътадиллиги, миллий урф-одатларга бағри кенглиги, турли минтақалардаги шарт-шароитларга мос келиши ва бошқа омиллар туфайли кўплаб мусулмон мамлакатлари халқлари томомнидан қабул қилинган. Ҳозирда мусулмонларнинг тақрибан 47 % ҳанафий мазҳабига эргашадилар. Бугунги кунда мусулмонларнинг бирлигини кўролмаётган бир қанча оқимлар намоён бўлиб қолди. Баъзи бирлари ҳанафий мазҳабига қарши тарғибот олиб борса, яна баъзилари бутунлай мазҳабларга қарши фаолият олиб боришади. Буларнинг ҳар иккиси ҳам ислом динини парчаланишга олиб борувчи тоифалардир. Айримлар сўрашади: “Шиалик яхшироқми ё сохта салафийликми?”. Буларнинг бирортаси ҳам яхши эмас. Балки иккиси ҳам адашган, бир-биридан ёмон оқимлардир. Уларни адашган ака-укалар дейиш ҳам мумкин. Бунга бир нечта далиллар келтириш мумкин:
1. Шиалик йўналишида 3 талоқни умуман эътиборга олишмайди. Сохта салафийликда эса, 3 талоқни бир талоққа ҳисобланади. Бизнинг ҳанафий мазҳабимизда ҳам, қолган 3 мазҳабда ҳам, сароҳатан айтилган 3 талоқ 3 талоққа ўтади. Бунга ижмоъ қилинган.
2. Шиалик йўналишида умуман таровиҳ намози ўқилмайди. Сохта салафийликда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам таҳажжудларига қиёсан 8 ракат ўқилади. Бизда эса, Умар розияллоҳу анҳу замонида саҳобалар ижмоси билан жорий қилинган 20 ракат таровиҳ намози ўқилади.
3. Шиалик йўналишида таҳоратда оёққа масҳ тортилса, сохта салафийликда юпқа пайпоққа масҳ тортилади. Тўрттала мазҳабда оёққа ҳам, юпқа пайпоққа ҳам масҳ тортилмайди. Пайпоққа масҳ тортиш ҳақидаги биттагина заиф ҳадисни эътиборга олган ҳолда барча фуқаҳолар айтишадики, агар пайпоқда маҳсига қўйилган шартлар топилса, масалан, ўзи тикка тура олса, урфий сафар – 1 фарсах (5554м)лик йўлда юришга яраса, ичига сув кирадиган юпқа ва тешик бўлмаса, унга масҳ тортиш жоиздир.
4. Шиалик йўналишининг зоҳирий белгиси шуки, улар Пайғамбаримиз саҳобаларини сўкишади, уларга нисбатан нолойиқ гаплар гапиришади. Сохта салафийлар саҳобаларни сўкмасаларда, уларнинг гапларини, ишларини қабул қилишмайди. Мисол учун, боя айтганимиз 3 талоқни 3 талоққа ҳисоблашмайди, ҳолбуки, бу Умар розияллоҳу анҳу даврида амалда жорий қилинган. Таровиҳни ҳам 20 ракатлигини қабул қилишмайди, бу ҳам Умар розияллоҳу анҳу даврида саҳобалар ижмоси эди. Усмон розияллоҳу анҳу даврида жорий қилинган жумъа намозидаги иккинчи азонни бидъат деб қабул қилишмайди. Амр ибн Осс розияллоҳу анҳу кичик фарзанди бўйнига оят ва дуолардан тумор таққанини қабул этишмайди. Бу икки оқимни бир-биридан ёмон демасдан яна нима дейиш мумкин. Булар худди икки фарзанддан бири отасини сўкса, иккинчиси унга итоатсизлик қилиб, айтганини қилмаётганга ўхшайди. Саҳобаларни бадном қилди нимаю, уларни халқ олдида эътиборсиз қилди нима?! Булар саҳобаларнинг номини айтса ё эшитса розияллоҳу анҳу ҳам дейишмайди. Худди бир ўртоғини тилга олингандек муомалада бўлишади. Абу Ҳурайра деб қўяди. Саҳобага нисбатан эҳтироми йўқми, Имом Абу Ҳанифага ва бошқа мужтаҳид уламоларга эҳтиром кўрсатишармиди. Мусулмонларга нисбатан жуда одобсиз муомалада бўлишади. Намоз ўқиётган кишини кофир дейишади. Нимага? Намозда Фотиҳа сурасини ўқиш фарз. 3-4 ракатда ўқимаса, ё билмагани учун ўқимаган бўлса, у фарзни тарк этди, кофир бўлди дейишади, айрим чаласаводлари.
Сохта салафийлар орқасида намоз ўқиса намоз қайтариб ўқиладими?
Бу саволнинг жавоби тафсилотни талаб қилади. Агар сохта салафий юпқа пайпоққа маҳс тортувчи ва шунга ўхшаш таҳоратни тўлиқ бажо этмайдиганларидан бўлса, муқтадий намозини қайтадан ўқиб олади.
Сохта салафийлар авлиёларни ва кароматни тан олишмайди. Ҳолбуки, уларнинг даъволарига қарши Қуръони каримда ва аҳодиси набавийда кўплаб далиллар ва мисоллар мавжуд. Закариё алайҳиссалом кафилликка олган Биби Марямнинг меҳробда, ибодатхоналарида пайдо бўлган нозу неъматлар Аллоҳ таоло томонидан Биби Марямга берилган каромат ва авлиёлик экани Каломуллоҳда собит бўлган. Осим розияллоҳу анҳуни ўлдирилгач, мукофот сифатида белгиланган катта миқдордаги пулни олиш мақсадида унинг бошини кесишга борган мушрикларни бир гуруҳ арилар талагани ва Осим розияллоҳу анҳунинг жасадларини ҳимоя қилгани, кейинчалик жасад юқолиб қолгани каби жонли мисоллар ҳадисларда сероб.
Жумъа кунларининг бирида бир имом домлага телефонга бир мусулмон томонидан смс хабар юборилган. Унда қуйидаги маънодаги гаплар ёзилган эди: “Эй фалончи! Аллоҳнинг сенга ва оилангга лаънати бўлсин. Чунки сизлар Мотуридий ақидасидасизлар. Сен минбардан туриб шеър айтасан...” Буни қаранг, жумъа кунида жумъа билан табриклаш ўрнига бир мусулмонни, имомини авлоду аждоди билан қўшиб лаънатламоқда. Сабабни қаранг, имом Мотуридийнинг ақидавий мазҳабида бўлганлиги учун. Агар бундай сохта салафийларга, ҳатто уларнинг катта-катта раҳнамоларига ҳам имом Мотуридийнинг китобини берсангиз, уни тўлиқ ўқиб, тушуна олишмайди. Унинг сўзини тушинишга илму ақллари ҳам етмайди. Масжидда минбардан туриб шеър айтмаслик даъвосига келадиган бўлсак, масжидда ҳеч бир имом манъ қилинган лағв, бемаъни ва масжидга, минбарга нолойиқ шеърлар айтмайди. Айтиладиган шеърлар оят, ҳадисларнинг шарҳи, эзгуликка чорлайдиган, ёвузлик, ножўя ишлардан қайтарадиган ҳикматли сўзлар бўлади. Қолаверса, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шоирлари бўлган. Масжиди набавийда Ҳассон ибн Собит розияллоҳу анҳу учун минбар қўйилгани ҳақида “Жоми-ут Термизий”да Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят собит бўлган. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳассон розияллоҳу анҳуга мушрикларга шеърлари билан жавоб қайтаришини буюрганлар ва унга Жаброил (алайҳиссалом)ни илҳом бериб туриши учун Аллоҳдан мадад сўраганлар. “Сунани Абу Довуд” ва “Сунани Насоий” китобларида келганки, Маккага қазо умрасини қилишга борилганида Росулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Каъбани тавоф қилаётганларида у зотнинг олдларида бир ривоятда Абдуллоҳ ибн Равоҳа розияллоҳу анҳу, бошқа ривоятда Каъб ибн Молик шеър айтиб туриб боришарди. Умар розияллоҳу анҳу уларни маломат қилмоқчи бўлганларида, Росулуллоҳ уларнинг шеърлари мушрикларга найза санчишдан кўра оғриқлироқ эканини айтиб, уларни тинч қўйишини айтганлар.
Бугунги глобаллашув ва нохолис ахборотлар кенг тарқалиб бораётган замонда биз мусулмонлар зирак бўлишимиз, оқни қорадан, яхшини ёмондан ажрата оладиган бўлишимиз лозим. 14 асрдан бери эътиқод қилиб келаётган ҳанафий мазҳабимизни маҳкам тутишимиз, уни яхшилаб ўрганиб, амал қилишимиз, ҳар хил гуруҳ ва тоифаларнинг тузоғига тушмаслигимиз учун диний билимларимизни ошириб боришимиз зарур.
Ҳошимжон Низомиддинов - Имом Термизий ўрта махсус ислом таълим муассасаси ўқитувчиси.
Видеолавҳалар
