muslim.uz

muslim.uz

Бугун дунёда турли таҳдидлар, хавфлар шунчалик кўпайганки, уларнинг ичида энг хатарлиси кўз илғамас фитналардир. Зеро, фитна бирор-бир замон ёки маконга хос эмас. Шундай экан ҳар бир инсон бу каби иллатлардан сергак ва огоҳ бўлиши лозим.
Бу борада Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, Халқаро ислом академияси фахрий доктори, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари томонидан яқинда таълиф этилган “Фитна – кўз илғамас хатар” номли рисола айнан фитналардан огоҳ этувчи муҳим манба бўлиб хизмат қилади. Чунки рисолада фитнани келтириб чиқарувчи омиллар, унинг офатлари ва олдини олиш йўллари ҳар бир китобхонга тушунарли шаклда ёзилган.
Бугун, 15 май куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакиллигида мазкур китобнинг тадимоти ва имом-хатибларга топшириш тадбири ўтказилди. Унда вилоят бош имом-хатиби Зайниддин домла Эшонқулов рисолани имом-хатибларга таништириш асносида у мўъжазгина бўлишига қарамай, фитналарга оид хилма-хил мавзуларни қамраб олгани, ноёб маълумотлар ифода қилингани билан янада аҳамиятли эканини қайд этди. Шунингдек, китобни инновацион қулайликлар ила бойитилгани, айниқса, ҳар бир мавзу QR код орқали электрон шаклда ҳам мутолаа қилиш имконияти унинг фойдалилигини ниҳоятда оширишини қўшимча қилди.
Тадбир давомида Зайниддин домла мазкур китобни имом-хатибларга топширар экан, рисоладаги “Фитна нима?”, “Ҳадисларда фитна мавзуси”, “Ислом давридаги катта фитна”, “Фитналардан паноҳ сўранг”, “Жаҳолат ҳам фитна”, “Энг ёмон фитначи шайтондир!” ва “Фитнадан сақланган энг бахтли кишидир” каби мавзулар кенг баён этилгани ва жамоатга мавъизаларда, маърифий тадбирларда ушбу мавзулардан фойдаланиш мақсадга мувофиқлигини алоҳида таъкидлади.
Тадбир якунида имом-хатиблар мазкур китобнинг муаллифи муфтий Нуриддин домла ҳазратларини ва нашрдан чиқишда хизматда бўлиб, ўз ҳиссасини қўшганларнинг ҳақларига хайрли дуолар қилди.
Таъкидлаш жоизки, мазкур китоб вилоятдаги барча масжид кутубхоналарига фойдаланиш учун бепул ажратилади.
Аллоҳ таоло ушбу китобни халқимизга муборак айласин ва манфаатли қилсин!

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Самарқанд вилояти вакиллиги матбуот хизмати

Мусулмонларнинг орасида ҳидоят йўлидан адашмаган, мўътадил ва бағрикенг, мусаффо эътиқодли, покиза диёнатли, Навоий таъбири билан айтганда “дили пок-у, тили пок” йўналиш сифатида айнан суннийлик эътироф этилган. Зеро, дил ва тил бирлиги суннийлик асосини ташкил этади.

Мусулмон киши дунё ва охират саодатига эришмоғи учун ақидада ҳам, фиқҳда ҳам суннийликдаги бирор-бир мазҳабга мансуб бўлмоғи зарурдир. Лекин ҳамма ҳам бу ҳақиқатни бирдек тан олмайди. Тарихда ҳам, ҳозирда ҳам мўмин-мусулмонларни турли адашган фирқаларга чорлаш ҳолатлари учраб тургани, бу ҳолат ҳатто мазҳабларни инкор қилишга олиб келгани маълум. Шунинг учун исломнинг моҳиятини тўғри англаган олимлар, таъбир жоиз бўлса, соҳанинг забардаст мутахассислари тўрт мазҳабдан бирига эргашиш лозим эканини таъкидлашган ва мазҳабларни инкор қилувчиларга илмий асосда раддиялар беришган.

Мазҳабсизлик – суннийлик мазҳабларидан бирига эргашиш лозимлигини инкор қилиш ва мусулмон кишида мазҳабга эргашиш мажбурияти йўқлигина даъво қилишдир. Бу араб тилида “ломазҳабия” ибораси орқали ифода этилади. Мазҳабга эргашишни араб тилида “тамазҳуб” дейилади. Мазҳабсизлик ғояси ХВИИИ асрнинг охири ва ХИХ асрнинг бошида Мисрда бошланган ва кейинчалик мусулмон дунёсига ўз таъсирини ўтказган ислоҳотчилик ҳаракати билан боғлиқдир.

Таъкидлаш жоиз, мазҳабсизлик ғояси илк куртак ёзган пайтларданоқ замон уламоларининг танқиди ва таъқибига учради. “Аҳли сунна вал-жамоа”нинг таниқли олимлари мазкур салбий иллатга қарши раддиялар битдилар. Улардан бири Имом Муҳаммад Зоҳид Кавсарийдир. Ҳанафий мазҳаби намояндаси, суннийлик ақидаси ҳимоячиси бўлган аллома Кавсарий 50 дан ортиқ асарлар муаллифи бўлиб, ўзининг китоб, рисола ва мақолаларида ислом таълимотининг асл моҳиятини асослаб берди ва уни бидъат ва залолатдан ҳимоя қилиш учун бор салоҳиятини сарфлади. Алломанинг 55 мақоладан ташкил топган ва кўпчилик уламолар эътирофига сазовор бўлган “Кавсарий мақолалари” асарининг бир мақоласи “Мазҳабсизлик динсизликка кўприк” деб номланади. Мазкур мақолада суннийлик мазҳабларнинг ҳар бирига саҳоба ва тобеъийнларнинг чинакам издошлари томонидан асос солингани илмий асосда, аниқ далиллар воситасида баён қилинади. Унда жумладан шундай дейилади: “Бугунги кунда мазҳабларни инкор қилувчилар Ислом аввалидан то ҳозиргача яшаб ўтган мазҳаб асосчилари ва мазҳабга эргашган мужтаҳидларни хато қилган деб ҳисоблаб, уларни мусулмонларнинг бўлинишлар ва ихтилофлари сабабчилари деб топиб, ўзларини ўтган мужтаҳидларнинг хатоларини аниқловчилари ва тузатувчилари деб билсалар, бу жоҳиллик ва ғофилликнинг энг юқори нуқтасидир”.

Бугун ҳам ўзини ислом ислоҳотчилик ҳаракати вакиллари деб ҳисоблайдиган айрим шахслар томонидан мазҳабсизлик ғояси тарғиб этилмоқда. Кўзга кўринган уламолар томонидан мазҳабсизлик ғояси қаттиқ танқид қилинади. Масалан, суриялик машҳур олим Шайх Муҳаммал Саъийд Рамазон Бутий (1920-2013), Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф (1952-2014), Юсуф Қарзовий (1926-йилда туғилган) кабилар мазҳабсизлик ғоясига қарши асарлар битганлар. Рамазон Бутийнинг “Мазҳабсизлик ислом шариатига таҳдид солувчи энг хатарли бидъатдир” асари Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф томонидан ўзбек тилига ўгирилган. Шунингдек, Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг “Мазҳаблар – бирлик рамзи” китоби ҳам айни мавзуга дохилдир. 2000-йил Россия муфтийлар Кенгаши тўрт фиқҳий мазҳабни инкор қилишни радикализм ва экстремизм белгиларидан эканини эътироф этди.

Сабаби, ислом динининг моҳияти унинг мазҳабларида ифодалаб берилган. Мазҳабсизлик исломнинг асл таълимотидан узоқлашишдир, бинобарин, исломдан узоқлашишдир. Бир диннинг асл таълимотидан йироқ бўлиш, оқибатда шу диндан жудо бўлишга, яъни динсизликка олиб борувчи йўл экани олимлар томонидан эътироф этилган.

Олимлар ва фақиҳларнинг асрлар давомида Қуръон ҳамда суннат маъноларини оммага тушунтириб бериш йўлидаги тинимсиз меҳнатлари сабаб мазҳаблар, яъни ислом таълимотидаги асосий йўналишлар юзага келди. Мазҳаблар моҳияти ва аҳамиятини мантиқ ҳамда тафаккур асосида қуйидагича изоҳлаш мумкин.

Темирдан асбоб-ускуна ясашни бошлаган инсон замонлар ўтиб бугун ундан самолёт ясамоқда ва самода ер юзи бўйлаб саёҳат қилмоқда, тезюрар поездларда қисқа муддатда шаҳарлараро қатнамоқда. Энди бир одам шунча мутахассиснинг меҳнатини инкор қилиб, мен ўз тафаккурим билан поезд ёки самолёт ясашни қайтадан кашф этаман ва олдингиларидан зўр қилиб, мутлақо бошқача шаклда ясайман, уларда ишлатилган технологияларнинг бирортасини ишлатмайман ва ўзим ясаган жиҳоз билангина осмонга учаман ёки узоқларга қатнайман деса тўғри бўлмайди. Мазҳабларни инкор қилиш ҳам худди шунинг ўзи.

Тайёр пиширилган нонни емай, ҳар бир одам ўзи учун буғдой экиб, ўриб, тегирмондан ўтказиб, тандир қуриб, хамир қориб, нон ясаб, пишириб, ундан кейингина ейиши мантиқсиз. Ҳар бир инсон ўзи мазҳаб тузаман дейишини мутахассислар электрни қайтадан кашф қилиш ёки велосипедни қайта ихтиро қилишга менгзаганлар.

Юзлаб олимлар неча замонлардан бери меҳнат қилиб, ислом таълимотини содда шаклда баён қилиб берган бир даврда, етарли илмга эга бўлмай туриб, Қуръон маънолари, ҳадиси шарифлар ҳукмлари, саҳоба ва тобеъинлар фатволари каби ғоят серқирра ва пурмаъно манбалардан мустақил фатво излаш асоссиздир. Зеро, дунёнинг таниқли олимлари суннийликдаги мазҳабларнинг тўғри эканига иттифоқ қилганлар ва уларнинг бу масалада якдил фикрда экани бир ё икки эмас, қарийб ўн уч асрдан бери давом этиб келаётгани маълум. Энди, илмий асосланган мактаблар – мазҳабларни инкор қилиб, ўзгача йўлни таклиф қилаётганлар устида тафаккур қилинса, уларда мувайян ғараз борлиги кўзга ташланади.

Саидафзал САИДЖАЛОЛОВ,

Ўзбекистон халқаро ислом академияси

“Исломшунослик ва ислом цивилизациясини ўрганиш ИCEСCО” кафедраси катта ўқитувчиси

Понедельник, 15 Май 2023 00:00

Саудия Ҳаж вазирлигидан эслатма!

Саудия Ҳаж ва умра вазирлигининг хабар беришича, Туризм визаси (зиёрат виза) билан Ҳаж тадбирини амалга оширишга рухсат берилмайди.
Умра амалини бажариб бўлиб виза муддати тугамасдан олдин мамлакатни тарк этишингиз сўралади.

Шунингдек, ҳаж мавсуми тугагунга қадар Саудия фуқароларига Муқаддас пойтахтга (Макка шаҳри ва вилояти) киришга таъқиқ бугундан кучга кирди.
Ҳаж қилиш учун рухсатнома олган саудия фуқаролари бундан мустасно.

@hajumrauz 

Миллий ва диний қадриятларимизда ёши улуғларни эъзозлаш, устозу уламоларга ҳурмат-эҳтиром кўрсатиш алоҳида ўрин тутади. Сабаби улар умрини дин ва халқ манфаати йўлида хизмат қилишга бағишлайди.
Бундай эҳтиром тадбири 14 май куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакиллигининг ташаббуси билан ташкил этилди. “Самарқандда яшаб ўтган олим ва уламоларни хотирлаш ва қадрлаш” номидаги хайрли йиғин “Sam Sherin 786” компанияси ҳомийлигида ўтказилди.
Тадбирга оламдан ўтган устозларнинг оила аъзолари ва ҳозирда хизмат қилиб турган фахрий устоз домлалар ҳамда туман ва шаҳар бош имом-хатиблари ташриф буюрди.
Уни вилоят бош имом-хатиби Зайниддин домла Эшонқулов очиб, вилоятда кўп йиллар дин йўлида хизмат қилиб ўтган устозларни хотирлади. Шунингдек, тадбирда Шайх Алижон қори ўзларининг мазмунли ва таъсирли маърузалари билан давом эттириб, йиғилганларни диний-маърифатдан баҳраманд этди.
Тадбир давомида дин йўлида узоқ йиллар хизмат қилиб ўтган устозларнинг ҳаёт йўллари ва хайрли ишлари акс этган видеолавҳа намойиш қилинди.
Унинг якунида эса фахрий устозларга эҳтиром кўрсатилиб, бу дунёдан ўтган устозлар яна бир карра ёд этилиб, улар ҳақига хайрли дуолар қилинди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Баъзи ҳозирги ёшлар орасида шаръий билимларни мукаммал билмаслик оқибатида, бошқаларга тақлид қилиб ёки кимларнингдир гап сўзларига учиб ҳанафий мазҳабидан келган далилларга гумон билан қараб, инкор қилишгача боришди. Бу аслида тўғрими?

Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётлик даврларида саҳобалар ичида қандайдир бир шаръий тушунмаган масала чиқиб қолса, дархол у зотга мурожаат қилиб ечимини топишар эди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг вафотларидан сўнг саҳобалар шаръий саволлар бўйича ўзларинниг ичида мужтаҳид бўлган саҳобалардан фатво сўрардилар. Ибн Халдун айтганларидек: “Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг саҳобалари илмда бир-бирларидан фарқ қилар эдилар. Уларнинг барчалари ҳам аҳли фатво бўлмаганлар. Бу иш билан фақат Қуръоннинг носих ва мансухини, муташобиҳини, муҳкамини ва бошқа маъноларини билган ҳофизи Қуръонларгина шуғулланишган. Чунки улар бу илмни Набий солаллоҳу алайҳи васалламдан ёки у зотнинг сўзларини эшитган, пешқадам бўлган саҳобалардан олганлар. Шунинг учун улар “қорилар” деб аталган”.

Зеро, саҳобалар Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламни кўриб, у зотга ваҳийлар нозил бўлишига гувоҳ бўлган бўлсалар-да, кейинчалик шариатда ўзларича амал қилишмаган, балки ўзларидан олимроқ бўлган саҳобаларга эргашган. Чунки Аллоҳ таоло “Наҳл” сураси 43-оятида айтади:

 فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُون

“Бас, агар билмасангиз, зикр аҳлидан сўранг”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам фақиҳ саҳобаларини эндигина Ислом тарқала ётган маконларга юборар эдилар. Улар эса бу саҳобанинг уларга берган ҳар битта фатволарига, буюрган амаллари, ибодатлари, муомалотлари ва ҳалол-ҳаром ишларидан ҳаммасига унга эргашардилар. Баъзан Китоб ва Суннатда далили бўлмаган ишлар билан рўбарў келиб қолишса, унда фақиҳ саҳобанинг ўзи ижтиҳод қилар ва ижтиҳодидан келиб чиқиб одамларга фатво берар, улар эса ўша ишда унга тақлид қилар эдилар. Бунга Пайғамбаримиз солаллоҳу алайҳи васаллам Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳуни Яманга юборганликлари ҳақидаги ҳадис далил бўла олади. Бундан ташқари, яна эътиборли ҳолат шуки, саҳобаларнинг муфтийлари ҳукмни зикр қилар экан, фатво сўровчига унинг далилини баён қилиб ўтиришмаган. Чунки шариат илмидан бехабар бўлган авом учун мужтаҳиднинг фатвоси худди мужтаҳид олим учун Китоб ва Суннатдаги далиллар сингаридир.

Тобеъинлар даврида эса ижтиҳод доираси кенгайди, бу даврга келиб мусулмонлар Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари тутган йўлни тутдилар. Яъни ўзларининг ичидаги мужтаҳидларига эргашди.

Ибн Қайюм ўзларининг “Аъломул муваққиъийн” китобларида шундай ёзадилар: “Дин, фиқҳ ва илм бу умматга Абдуллоҳ ибн Масъуд, Зайд ибн Собитнинг шогирдлари, Абдуллоҳ ибн Умар ва Абдуллоҳ ибн Аббоснинг шогирдлари орқали тарқалди. Бас, одамларнинг ҳаммаси ана ўша тўрт саҳобалар орқали илмли бўлдилар. Мадина аҳлининг илми Зайд ибн Собит ва Абдуллоҳ ибн Умарнинг асҳобларидан, Маккаликларнинг илми Абдуллоҳ ибн Аббоснинг асҳобларидан, ироқликларнинг илми эса Абдуллоҳ ибн Масъуднинг асҳобларидандир”.

Ҳар бир замонда халифанинг ўзи кимга муфтийликни топширган бўлса ўша одамнинг исмини эълон қилдирар ва юртдаги ҳамма одамларнинг диққатини унга қаратар эди. Токи улар ўша муфтийларга ўз саволларини берсинлар ва диний масалаларда уларга эргашсинлар. Баъзида халифа ҳар-хил фатволарни эшитиб одамлар ҳайрат ва изтиробга тушиб қолмасликлари учун ўзи тайинлаган кишидан бошқаларни фатво бериш билан шуғулланишдан қайтарган.

Ибнул Имоднинг “Шазарот уз заҳаб” китобида: “Макка бўйлаб фатво беришлик Ато ибн Абу Рабоҳ билан Мужоҳидларга белгилаб берилган эди. Халифанинг жарчиси одамлар орасида юриб ана шу иккала имомлардан бошқа ҳеч ким фатво бериш билан шуғулланмасин, деб жар солиб чиқар эди.

Узоқ замонлар Маккаликлар мана шу иккала имомнинг мазҳабига амал қилдилар. Ато ҳам, Мужоҳид ҳам ва улардан бошқа имомлар ҳам халифанинг бу ишига эътироз билдирмаган ва ҳеч бирлари одамларни айнан битта имомнинг мазҳабини ушлаб олишдан қайтармаганлар ҳам”.

Тобеъийнлар даврида ижтиҳодий омиллар сабабли икки асосий мазҳаб – райъ ва ҳадис мазҳаби ўзини намоён қилди. Раъй мазҳабининг Ироқдаги қутбларидан Алқама ибн Қайс Нахаъий, Масруқ ибн Аждаъ Ҳамадоний, Иброҳим ибн Зайд Нахаъий ва Саъид ибн Жубайрлардир. Ироқ ва унинг ён-атрофидаги ҳамма кишилар ҳеч бир қаршиликсиз ана шу мазҳабга тақлид қилишар эди.

Ҳадис мазҳабининг Ҳижоздаги қутбларидан Саъид ибн Мусайяб Махзумий, Урва ибн Зубайр, Солим ибн Абдуллоҳ ибн Умар, Сулаймон ибн Ясор ва Абдуллоҳ ибн Умарнинг мавлоси Нофеълардир. Ҳижозликлар ва Ҳижоз атрофидаги ҳамма одам ҳеч бир қаршиликсиз мана шу мазҳабга тақлид қилган.

Ушбу иккала мактабдан бир нечта мазҳаблар пайдо бўлди. Барча мазҳаблар ушбу тўртта мазҳабда жамланди. Булар Ҳанафий, Моликий, Шофеъий ва Ҳанбалийдир.

Аллома Ибн Ражаб роҳимаҳуллоҳ ўзларининг «Тўрт мазҳабдан бошқага эргашганга раддия» деб номланган асарларида «Кўплаб мазҳаблар орасидан айнан шу тўрт мазҳабнинг сақланиб қолиши худди Қуръони Каримнинг етти қироатдан фақат бир қироати сақланиб қолишига  ўхшайди», -деганлар.

Мазҳаб дейилганда, асрлар оша мўмин-мусулмонлар Аллоҳ таолонинг ва Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари асосида ижтиҳод қилиб топилган, мусулмонлар оммаси иттифоқ қилган, оқибати ёмон бўлишидан қўрқилмайдиган, У Зотнинг розилигига эриштирувчи йўлдир.

“Мазҳаб” сўзи арабча сўз бўлиб “йўл”, “йўналиш” деган маъноларни билдиради. Шаръий  истилоҳда эса “бирор диний масала, муаммо бўйича муайян мужтаҳид олимнинг фатво чиқариш йўлидир”.

Мазҳаблар – гўёки бир дарёдан оқиб келаётган тўрт анҳорга ўхшайди. Уларнинг ҳар бирлари, ўз ижтиҳодлари билан Жаноб Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам олиб келган шариъатдан ҳукмлар олишган. Уларнинг бир масалада қарашларининг турличалиги, уларни келиша олмасликларидан эмас. Ваҳоланки, бу билан шариатнинг барча жабҳасини қамраб олган. Имом Молик раҳимаҳуллоҳ Мадинада туриб ўз мазҳабларини шакллантиришда намозда қўлларини икки ёнга тушириб ўқишлик далилини қувватлаганлар. Бу Имом Моликнинг бундан бошқа далиллари бўлмаган, дегани эмас.

Ҳанафий мазҳаби олимлари, намозда қўлни киндик остида бўлиши тўғрисида ўз асарларида, “Ал-ҳидоя”, “Канзу-дақоиқ”, “Табйинул-ҳақоиқ”, “Ал-баҳрур-роиқ”, “Фатҳул-қадир”, “Мабсут” китобларида ишончли далилларни келтирганлар. Ҳаттоки, кўзга кўринган тобеъинлардан Суфён Саврий, ибн Роҳавайҳ, шофеъийлардан Абу Исҳоқ Марвазий каби олимлар, буни қувватлашган.

Шунинг учун ким мазҳабга эргашса, хато қилмаган ҳолда Қуръон ва Суннатга эргашган бўлади. Аллоҳ таоло барчамизни Ўз йўлидан адаштирмасин!

 

Жобир Элов

ЎМИ Бухоро вилояти вакили,

вилоят бош имоми

Видеолавҳалар

Top