muslim.uz
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари (3-қисм): Янги чиққан ойни кўрганда
Талҳа ибн Убайдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам янги чиққан ойни кўрсалар:
“Аллоҳумма аҳиллаҳу ъалайна билюмни вал иймани вассаламати вал Ислам. Раббий ва Раббукаллоҳ”,
(Аллоҳим, бизга бу ойни барокатли, имон, саломатлик ва Ислом ойи қилгин. Эй, Ҳилол, Менинг Раббим ҳам, сенинг Раббинг ҳам Аллоҳдир) деб айтардилар.
Малайзиянинг “МАТТА” ташкилоти билан ҳамкорлик ўрнатилди
Аввалроқ, Ўзбекистон делегация Малайзияга ташриф буюргани ҳақида хабар берган эдик.
14 декабрь куни Ўзбекистон делегацияси 3100 сайёҳлик агентликларини ўз ичига олган “МАТТА” уюшмасида учрашув бўлиб ўтди.
Ушбу юрт аҳолисида Ўзбекистонга саёҳат қилиш ва қадимий обидаларни зиёрат қилишга қизиқиш катта экани маълум қилинган. Шунингдек, музокараларда умра сафарига отланганларнинг маълум қисмини Ўзбекистан орқали боришини ташкил этиш юзасидан фикр алмашилган.
“МАТТА” Малайзия туризм ва саёҳат агентликлари ассоциацияси бўлиб, 3100 дан ортиқ аъзолари бор. Бош идораси Куала-Лумпурда жойлашган бўлиб, Малайзиянинг бошқа минтақаларида ҳам бўлимларига эга.
Ташкилотнинг асосий мақсади Малайзиядаги сайёҳлик ташкилотларининг манфаатларига хизмат қилишдир.
Музокаралар якунида вакилларимиз хорижлик ҳамкорларимизга Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари томонидан тақдим этилган совғаларни топширган эдилар.
Маълумки, вакилларимизнинг Малайзия ҳукуматига қарашли “Табунг ҳажи” жамғармаси вакиллари билан ўтказган тадбирлари самарали ўтгани маълум қилинган эди. Ушбу жамғарма Малайзияда ҳаж зиёрати масалалари билан шуғулланади.
ЎМИ Матбуот хизмати
Биласизми, дунёда қанча одам тиббий хизматдан фойдалана олмайди?
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти берган маълумотларга кўра, Ер аҳолисининг ярми соғлиқни сақлаш хизматларидан фойдалана олмайди.
Ҳар йили 100 миллион киши шифокорлар хизмат ҳақини ўз чўнтагидан тўлаши оқибатида қашшоқлик тўрига тушиб қолмоқда. Бу ҳақда Жаҳон банки ҳамда Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг янги ҳисоботида маълумот берилди.
БМТ Янгиликлар марказининг хабарига кўра, ҳозирги вақтда дунё бўйича 800 миллион киши оилавий жамғармасининг камида 10 фоизини ўзи, хаста фарзанди ёки бошқа қариндоши соғлиғини тиклашга сарфлайди. 100 миллионга яқин одамлар учун бу харажатлар шу қадар кўпга тушадики, алал-оқибатда қашшоқлик исканжасида қолади.
Бугунги кунда, Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг мамлакатимизда тиббиёт соҳасини янада ривожлантириш, ушбу соҳада оқсаётган соҳаларни тубдан яхшилаш мақсадида амалга ошираётган ислоҳотлари замирида инсон манфаатлари турганини юқорида келтирилган халқаро ташкилотнинг статистик маълумотларидан ҳам англаш мумкин.
Давлатимиз раҳбарининг касалликни даволаш эмас, уни олдини олиш чораларига асосий эътиборнинг қаратилаётгани, тиббий кўрикдан ўтишнинг нақадар муҳим экани соғлиқни сақлаш тизими вакиллари билан бир неча бор учрашувларида айтиб ўтгани ҳам бежиз эмас.
Хорижда меҳнат қилаётган малакали мутахассисларнинг Ўзбекистонга қайтарилиши, замонавий тиббий жиҳозлар билан таъминланган шифохоналарни барча ҳудудларда қуриш Юртбошимиз сиёсатининг асосий қисмидир.
Маълумот учун, Жаҳон банки ва ЖССТ ҳисоботида, янги мингйилликда тиббиёт соҳасида қатор ижобий натижалар қўлга киритилгани ҳам эътироф этилмоқда. Эмлаш ва оилани режалаштириш хизматларидан фойдаланиш имкониятига эга бўлганлар сони ортмоқда, антиретровирусли муолажага эҳтиёжмандлар тегишли курслардан ўтмоқда. Шунга қарамай, бу жараённинг барча минтақаларда ҳам бирдек ривожланмаётгани ташвишланарли. Айниқса, Саҳрои Кабирнинг жанубидаги Африка мамлакатлари ва Жанубий Осиёда соғлиқни сақлаш соҳасидаги жиддий муаммолар ўз ечимини кутмоқда.
ЎМИ Матбуот хизмати
Бир ҳадис ровийлари
Ислом дини араб ярим ороли орқали ташқи оламга ёйилишига Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларининг ҳиссалари жуда ҳам катта бўлган. Ислом тарихида бунга мисоллар бисёр. Шу билан бирга, кўплаб асарларда саҳобия аёлларнинг ҳам динимиз ривожига қўшган беқиёс ёрдамлари ҳақида маълумотлар келтирилган. Шундай буюк саҳобия оналаримиздан бири Жамила бинти Собит розияллоҳу анҳо бўлади. Бу саҳобиянинг тўлиқ исми Жамила бинти Собит Абулақлаъ Ансорий бўлиб, Абулақлаънинг исми Қайс ибн Асийма ибн Молик ибн Умма ибн Забиъадир. Саҳобиянинг жоҳилият давридаги исми Осия (Осий яъни, гуноҳ қилувчи аёл маъносида) бўлган. Умар розияллоҳу анҳуга турмушга чиқиб, фарзанд кўрганидан кейин “Умму Осим” деб куня олган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга Жамила (чиройли, гўзал) деган исм қўйиб берганлар. Унинг ҳаётдаги биринчи турмуш ўртоғи иккинчи халифа Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бўлади. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Жамила бинти Собитга ҳижратнинг еттинчиси санасида уйланиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётлик чоғларида Осим исмли фарзанд кўришади. Осим исмини Жамила ўз инисининг исми билан номдош қилиб қўйган. Осим ибн Умар эса Умар ибн Абдулазизга она томонлама бобо ҳисобланади. Кейинчалик Умар ибн Хаттоб у аёл билан ажрашган деган ривоятлар келтирилади. Жамила Умар розияллоҳу анҳудан ажрашиб, Зайд ибн Ҳорисага турмушга чиқиб, ундан Абдураҳмон исмли фарзанд ҳам кўради. Жамиланинг иниси Осим ибн Собитни кўп мусулмонлар мушриклардан ҳимоя қилган ва у жангларнинг бирида шаҳид бўлган.
Муватто ва бошқа ҳадис асарларида келтирилишича, Умар розияллоҳу анҳу Қубо томонга уловда боради. Ўғли Осимнинг болалар билан ўйнаб юрганини кўриб қолади. Осимни ўзига чорлайди. Бироқ момоси Шамул бинт Абу Омир набираси Осимни бағридан қўйиб юбормайди. Бўлган воқеани Абу Бакр розияллоҳу анҳу ҳузурида муҳокама қилишади. Ҳукм онанинг фойдасига чиқади. Бундан Умар розияллоҳу анҳу норози бўлмайда ва ҳукмга кўнади.
Восил ибн Абу Шайбадан ривоят қилиб айтади: “Умарнинг аёлини исми Осия бўлган. У мусулмон бўлгач, Умарнинг олдига келиб шундай дейди: “Исмим менга ҳечам ёқмайди. Менга бошқа исм қўйиб берсангиз”. Умар ибн Хаттоб айтди: “Сен Жамиласан (Гўзал ва чиройлисан. Умар у аёлни исм билан ўз чўрисига ўхшатгандек туюлади)”. Бу ҳолатдан Осиянинг ғазаби келиб шундай дейди: “Менга келиб-келиб исм тополмай, бир чўрини номими?”. У аёл Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб шундай дейди: “Ё Расулуллоҳ! Мен бу исмимни ёмон кўраман”. Шунда У зот аввалги исмини ўрнига: “Сен Жамиласан”, деб ном қўйдилар. Аёл эса (Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васалламнинг “Жамила”сан деган сўзларидан) ғазаб қилади ва Умар ҳам шундай исм қўйганини эслатади. Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам унга шундай дейдилар: “Билмайсанми, Албатта Аллоҳ азза ва жалла Умарнинг тили ва қалбига (илм берган)”.
Саҳобия аёллар борасида келтирилган маълумотларга қараганда, Жамила бинти Собит розияллоҳу анҳо онамиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга биринчи бўлиб байъат берган аёллар сирасига киради. Оналари Шамус бинти Абу Омир ҳам у киши билан бирга байъат берган. Ҳозирда араб давлатларининг олий билим юртларидан бири, “Жамила бинти Собит” номи билан аталади.
Жобир розияллоҳу анҳу Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилиб айтди: “Умар розияллоҳу деди: “Ё Расулуллоҳ! Собит қизи Жамила тешикка тиққани каби юзини ерга урди. Бунинг сабаби у мендан мендан мен қодир бўлмаган нарсани сўради”.
Осим ибн Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу пайғамбар алайҳиссалом даврларида таваллуд топган. Отаси Умар ибн Хаттоб ва онаси Жамила бинти Собитдан ҳадис ривоят қилган.
Осим отаси каби узун бўйли бўлган. Даврининг дин жиҳатидан доноси бўлган. Сўзлари фасоҳатли, балоғатли ва шоирсифат эди. Халифа Умар ибн Абдулазизга она томонлама бобо ҳисобланади. У кишидан биргина ҳадис ривояти келган. Етмишинчи ҳижрийда вафот этган. Ота бир иниси вафот этганда унга атаб марсия айтган. Унда шундай дейилади: Маъноси, Қани эди, қисмат Осимни изидан юрганида, бирга яшардик ёки бирга ўлардик. У кишини Лайло исмли қизлари бўлиб, уни Абдулазиз ибн Марвонга никоҳлаб берган эди. Ибн Ҳиббон раҳматуллоҳ алайҳ у киши ҳақида: “Осим хулқи гўзал ибодатли ва динда фақиҳ бўлган”, деган. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу аёллари билан ажрашгандан кейин Осимни момоси улғайтиради. Бунга Абу Бакр розияллоҳу анҳу ҳукм қиладилар. Осимни отаси Умар ибн Хаттоб ўзи халифалик даврида уйлантириб қўйиб, байтулмолдан бир ойлик нафақа билан таъминлайди. Кейинчалик ўз молларидан бериб, уни тижорат касбини қилиб, оила тебратишига буюради. Осим ўта тақводор бўлгани учун бўладиган низоларда ютиб чиқарди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этганларида Осим икки ёш эди.
Убайдуллоҳ ибн Умар Нофеъдан ривоят қилади. Нофеъ айтди: “Албатта Абдуллоҳ ибн Умар Маккага келдилар. Осим ибн Умар вафот этганини билиб, қабрига борди. У кишининг ҳаққига истиғфор айтиб дуо қилдилар”.
Абдуллоҳ ибн Нофеъ отасидан ривоят қилиб айтади: “Осим ибн Умар ҳалок бўлди. Ўшанда Абдуллоҳ ибн Умар йўқ эди. У Маккага келгач, Осимнинг фарзандларидан бирига деди: “Юр, отангни қабрига олиб бор. Бирга борди ва қабрини кўрсатди. Абдуллоҳ ибн Умар қабр устида турди ва ҳаққига дуо қилди. Кейин қайтди”.
Осим ибн Умарнинг хулқи жуда гўзал бўлганини тарихчилар ўз асарларида келтирган. Жумладан; Зубайр розияллоҳу анҳу айтади: “Осим инсонларнинг хулқ жиҳатидан энг гўзали эди. Абдуллоҳ ибн Умар айтарди: “Мен ва иним (Осим) инсонларни ғийбат қилмаймиз”. Ўша даврдаги инсонлар кўринишини хушсурат экани ҳақида дейишади: “Осим новча ва танали бўлиб, қўли оддий одамникидан анчагина узун эди”. Шунингдек унинг шеър ёзишга иқтидори ҳам бор эди.
Ибн Сирийн айтади: “Менга фалончи одам айтди: “Инсонлардан ҳаётимда кимни кўрган бўлсам, ўзи хоҳламаган нарсасини ҳам айтиб юборарди. Фақат Осим ибн Умар бошқача эди (У хоҳламаган нарсасини ҳеч қачон айтмасди)”.
Оиша бинти Мутийъ розияллоҳу анҳо айтади: “Осим ибн Умар вафот этар чоғида уни ўлимга тайёрлашди. Ўлимга бу каби (хайрли) он келмаган. Атрофдагилар жон беришига тайёргарлик қилиб турдилар. Осим айтди: “Менга қиладиган ишни ҳозирни ўзида бажариб олинглар”. Улар у кишини ўлимга ҳозирлаб, қиблага қаратишди. Шу онда руҳлари олинди. Акаларидан чамаси тўрт йил олдин етмиш ёшда “Рабза” деган жойда вафот этди.
Лутфуллоҳ ЖАМОЛОВ,
“Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси.
Ўз жонига қасд қилиш: сабаблар ва ечимлар
Ушбу мақолада ўз жонига қасд қилишнинг бир қанча сабаблари ва уларнинг шарҳини келтириб ўтамиз.
Сабаблар:
- динсизлик;
- маърифатсизлик;
- тўқчилик;
- йўқчилик;
- шаҳвоний, нафсоний севги;
- ўз жонига қасд қилишни муаммонинг ечими сифатида кўриш;
- ўлимнинг ҳақиқати, қабр азоби, охират, қайта тирилиш, қиёмат ва дўзахдаги азоб-уқубатлардан бехабарлик;
- руҳий хасталик.
- Динсизлик. Инсон мутлақо динсиз бўлиши ҳам мумкин ёки ўзини диндор ҳисобласа-да, аслида диннинг моҳиятини тушунмаслиги ҳам мумкин. Чунки диндорлик нафақат ўз жонига қасд қилиш, балки бошқанинг жонига қасд қилиш, ҳаттоки оддий ҳайвонларнинг жонига ҳам ноўрин қасд қилишни ман этади. Яъни уларни бесабаб ўлдиришни қаттиқ қоралайди ва бундай жиноятларни қилганларга алоҳида жазолар белгилайди. Қолаверса, дин инсонни юмшоқ кўнгилли, меҳрибон, раҳмдил, шафқатли, камтар, хокисор ва беозор қилиб қўяди. Шунинг учун ҳам ҳақиқий диндор жиноят содир этмайди. Аксинча, айрим динсизлар ўз жонига қасд қилишни оддий эрмак ёки жасорат деб ўйлайди. Кейинги пайтларда интернет саҳифаларида пайдо бўлган “Кўк кит” деган ўйин айнан шунинг далилидир. Биргина шу ўйин сабабли дунёда қанчадан-қанча ёшлар ўз жонига қасд қилди. Афсуски, бизнинг юртимизда ҳам мазкур ўйин домига тушиб ўз жонига қасд қилганлар йўқ эмас.
- Маърифатсизлик. Инсон зотининг энг катта муаммоси жоҳилликдир. Чунки диндор маърифатсиз бўлса унинг диндорлиги фойда бермайди. Зотан, ўзининг дини тўғрисида саводсиз бўлиши, унинг нодон эканига кифоя қилади. Нодон эса ҳар қандай жиноятни қилишдан хижолат бўлмайди. Негаки, у жиноят қилишига унинг нодонлиги кифоядир. Шунинг учун ҳам фарзандни болалигиданоқ нафақат дунёвий, балки диний илмларнинг ҳам билимдони қилиб тарбиялаш керак. Чунки Раббисини таниган банда осийлик қилмайди. Бунинг учун эса бандаларнинг қалбига Аллоҳнинг муҳаббати жо бўлишининг ҳаракатини қилиш керак. Мазкур туйғуни, муҳаббатни эса руҳий тарбияни яхши йўлга қўйиш билангина ҳосил қилиш мумкин. Шунинг учун ҳам одоб-ахлоққа оид маълумотларни кўпроқ тарқатиш, ёшлар онгига сингдириш керак. Энг асосийси, мазкур вазифани ўз ишининг устаси бўлмиш ҳақиқий мутахассисларга топшириш керак. Токи гапи билан қиладиган иши бир хил бўлсин, тирик намуна бўла олсин. Акс ҳолда кутилган натижага эришиш эмас балки мутлақо тескари натижа бериши мумкин. Ҳозирги ёшлар анойи эмас, улар тезда ҳақиқий мураббий, муаллим ва устозни сохтасидан ажрата биладилар. Шунинг учун ҳам эски услублар, сийқаси чиқиб кетган қўлланмаю кечагина “Худо йўқ, дин – афюндир” деб, бугун эса ўзини одобли ва илмли қилиб кўрсатишга уринаётган сохтакорлардан қутулиш керак. Шу чоққача ёшлар алдаб келинди, натижада улар ҳеч кимга ишонмай қўйди. Ҳали ҳам кеч эмас, вақт борида янгича ўйлаш ва янгича ишлашга ўтиш керак.
- Тўқчилик. Шоҳона ҳаёт, тўкин-сочинлик – Аллоҳ таолонинг буюк неъматлари. Лекин мазкур нарсаларнинг неъмат эканини ҳис қилиш ва унинг қадрини билиш алоҳида бир илмдир. Мазкур илмни баландпарвоз гаплар, эртагу достонлар айтиш билан ҳосил қилинмайди. Балки ҳар бир илмнинг боши ва асл манбаи Қуръони карим ва суннати Набавий эканини унутмаслигимиз керак.
Аллоҳ таоло: “Сизларнинг мол-мулкларингиз ва фарзандларингиз фақат бир синовдир. Улуғ мукофот эса Аллоҳнинг ҳузуридадир”, дейди.
Ушбу ояти каримада мол-мулк ва фарзандларга нисбатан қандай муносабатда бўлишимиз аниқ кўрсатиб берилган. Демак, уларнинг барчаси бизга синов учун берилган экан. Асл ва улуғ мукофот эса Аллоҳнинг ҳузуридадир. Мазкур ҳақиқатни билган инсон молу дунё учун жонидан воз кечмайди. Аксинча, молу дунё ва бошқа нарсалар инсоннинг ҳаётини сақлаш учун беминнат хизмат қилувчи воситалар эканини билади. Қолаверса, дунёнинг барча матоҳлари инсон қўлидаги бир омонат. Шундай экан, омонат қачондир ўз эгасига қайтади. Ана шундай пайтда айрилиққа чидай олмасдан ўз жонига қасд қилаётганлар Аллоҳ таоло берган омонатга хиёнат қилган бўлади.
Жундуб ибн Суфён розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Сизлардан олдинги умматдан бўлган бир кишининг баданига тошма тошган эди. Тошма унга озор беравергач камон ўқини қинидан олиб, ярани тирнай бошлади. Ундан чиққан қон тўхтамай оқибатда у киши ўлди. Шунда Аллоҳ таоло: “Бандам шошиб ўзини ўлдирди. Шунинг учун жаннатни унга ҳаром қилдим”, деди (Имом Бухроий ривояти).
Демак, мол аччиғи жон аччиғи деб, арзимас мол-дунё учун ўз жонига қасд қилганлар билиб қўйсинларки бунинг оқибати ўта аянчли экан. Зотан, бундай инсонга жаннатнинг ҳаром қилиниши унинг мутлоқ бадбахт эканига кифоя қилади.
- Йўқчилик. Анас ибни Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фақирлик, куфрга яқиндир”, дедилар”.
Айний “Умдатул қори”да “Бунинг сабаби – камбағаллик ўз соҳибини диндорларга ва мурувватли инсонларга лойиқ бўлмаган ишларга олиб боради, натижада ҳаром ишларни қилади, гоҳо куфр сўзларни ҳам гапириб юбориши мумкин”, деган.
Имом Ғаззолий: “Куфрга тушишга яқин инсон фақирдир. Чунки фақирлик ўз эгасини бойларга нисбатан ҳасад қилишга олиб боради, ҳасад эса барча яхшиликларни еб битиради”, деган. Демак, фақир инсон ўта тақволи, илмли бўлмаса йўқчиликка чидай олмасдан тақдирга ҳам қарши чиқиши ва Аллоҳнинг тақсимотига ҳам эътироз билдириши мумкин экан. Бу эса куфрдир. Шунинг учун ҳам Набий салаллоҳу алайҳи васаллам “Аллоҳим Сени номинг ила куфрдан ва фақирликдан паноҳ тилайман” (Абу Довуд ва Ахмад ривояти), деб дуо қилган бўлсалар ажаб эмас. Лекин фақирлик ҳар доим ҳам ёмонликка олиб боравермайди слигини билиш керак. Зотан, кўпгина пайғамбарлар ва улуғ зотлар фақирона ҳаётни танлаган ва бундан ҳеч афсусланмаган. Балки фақирликни ижобий томонлари бор эканини баён этганлар. Йўқчилик динсиз, илмсиз, маърифатсиз ва тақвоси йўқ инсон учун ҳақиқий мусибат ва энг катта кулфат бўлади. Шунинг учун ҳам ана шундай нодонлар мазкур қийинчиликлардан қутулиш йўлини ахтаради ва ўзларича жонига қасд қилишни энг осон чора деб билади. Ҳақиқий мўмин эса ҳар қандай ҳолатда ҳам ёлғизгина Аллоҳга суянади, унга таваккул қилади ва албатта қийинчиликдан чиқишни бирор йўлини топади. Чунки динимизда бундай кўрсатмалар жуда ҳам кўп.
- Шаҳвоний, нафсоний севги. Бундай муҳаббатга гирифтор бўлганлар ҳеч нарсадан қайтмайди. Нима қилиб қилиб бўлса ҳам ўз севгилиси висолига етса бўлди. Ҳаттоки, оқ сут бериб боққан волидаси, елкасига миндириб от бўлиб кишнаган отаси, бир қориндан талашиб тушган ака-укаю опа-сингиллари ҳам кўзига кўринмайди. Ҳар қанча панду насиҳат қилинса ҳам қулоғига кирмайди, чунки Пайғамбаримиз салаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир нарсани яхши кўрмоғинг, кўзингни кўр қулоғингни кар қилади”, деганлар.
Ҳофиз Зайниддин ал-Ироқий: “Маҳбубини айбларини кўрмайди ёки маҳбубидан бошқа ҳеч нарсани кўрмайди”, деганлар.
Баъзи уламолар мазкур ҳадисни ҳаво ва нафсга эргашишнинг ёмонлиги бобида келтирадилар. Демак, ким ҳаво ва нафсга эргашса ҳеч кимнинг насиҳатини олмайди ва маҳбубининг айбларини ҳам кўрмайди. Агар мақсадига эриша олмаса, алалоқибат ўз жонига қасд қилади.
- Ўлимни муаммолар ечими сифатида кўриш. Инсон борки ташвиш бор. Ташвишнинг катта-кичиклиги аслида кишининг имон ва эътиқодига қараб бўлади. Бу ҳақиқатни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳазрати Али розияллоҳу анҳуга айтган гапларида кўришимиз мумкин: «Кимки, Аллоҳ ва Унинг Расулига муҳаббат қўядиган бўлса, энди тайёргарлигини кўраверсин. Унга шундай муҳтожликлар етадики, худди сел ёққанида юзи қандай ҳўл бўлиб кетса, шундай камбағалликлар етади. Кимки, Аллоҳ ва Унинг Расулига муҳаббат қўядиган бўлса, тайёргарлигини кўраверсин. Унга шундай балолар келадики, ўша балоларга у қалқон бўлиб туриб беришига тўғри келади». Лекин имони заифлар учун бирор синов келса ҳам осмону фалакни бошига кўтариб аййуҳаннос солади, дод-фарёд қилади. Ўша муаммодан қутулишни ҳар қандай йўлини қилади. Мабода ўзи кўзлаганидек натижага эриша олмаса ўз жонига қасд қилади. Энг ачинарлиси, ўз жонига қасд қилишни барча ташвишлардан қутилишнинг ягона йўли деб билишидадир. Ваҳоланки, бу услуб ечим эмас, балки энг буюк азоб-уқубатнинг бошланишидир. Аслида эса барча муаммоларнинг ечими қуйидаги ояти каримада ўз ифодасини топган: Кимки Аллоҳга тақво қилса, У унга (ташвишлардан) чиқиш йўлини (пайдо) қилур.
- Ўлимнинг ҳақиқати, қабр азоби, охират, қайта тирилиш, қиёмат ва дўзахдаги азоб-уқубатлардан бехабарлик. Ўлим – ўз номи ила ўлим. Унинг ҳақиқатини биламизми? Унга тайёрмизми? Ундан кейинги ҳаёт ва унинг қандай экани тўғрисида бирор маълумотга эгамизми? Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Лаззатларни парчаловчи ўлимни кўп ёдга олинглар”, деганлар. Бошқа бир хадиси шарифда эса: “Қабрларни зиёрат қилинглар! Чунки у сизларга охиратни эслатади”, деганлар.
Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳунинг ҳузурида қабр азоби тўғрисида гапирилса дув-дув йиғлар эканлар. У кишидан нима учун қиёмат ёки жаҳаннам азоби ҳақида гапирилганда йиғламайсиз-у, айнан қабр азоби тўғрисида гапирилганда йиғлайсиз? деб сўралганда шундай жавоб берган эканлар: “Чунки қиёматда ва жаҳаннамда ҳам ён атрофда одамлар бўлади. Лекин қабрда эса бир ўзи қолади. Ана шундай ёлғизликдан қўрқаман”,
Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу: “Ўлим пайтидаги азоб гўёки бир сербутоқ бўлган шох шаббани инсоннинг оғзидан тиқиб орқасидан суғуриб олгандагидек бўлади”, деганлар. Яна баъзилар “гўёки тирик ҳайвонни терисини шилиб олишдагидек азоб бўлади”, деган эканлар. Ўлим тўғрисидаги маълумотларни яхшилаб ўрганган киши ҳеч қачон уни енгил санамайди. Шунинг учун ҳам ўзини ўлдириш нарёғда турсин, бировни ҳам ўлдиришга журъат қилмайди. Чунки мазкур гуноҳни содир этганларга нисбатан бундан-да аянчлироқ, аламлироқ азоблар борлиги қуйидаги ояти каримада келтирилган: “Кимда-ким қасддан бир мўминни ўлдирса, унинг жазоси жаҳаннамда абадий қолишдир. Яна унга Аллоҳ ғазаб қилгай, лаънатлагай ва унга улкан азобни тайёрлаб қўйгай”.
Ақоидга кўра, гуноҳи кабира қилган мўмин кофир бўлмайди. Лекин тақиқланган гуноҳ ишни ҳалол деб эътиқод қилса ёки фарзлардан бирини инкор этса кофир бўлиб қолади. Оятда ноҳақ қатл қилишни ҳалол деган эътиқодда қотиллик қилган киши тўғрисидаги ҳукм баён этилмоқда. Баъзилар ўзича “демак мўминни ўлдириш шунчалик катта гуноҳ экан бошқаларни эмас” деб ўйлашлари мумкин. Бу фикр қанчалик нотўғри эканлигини эса қуйида ўрганиб чиқамиз.
Ҳадиси шарифда: “Қиёмат куни биринчи савол ноҳақ тўкилган қон тўғрисида бўлур”. Бу ердаги қон тўкиш умумийдир. Қуйида эса айнан ғайриддиннинг қонини тўкиш тўғрисидаги маълумот келтирилган.
Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким аҳдномаси бор ( ғайриддин) бир кишини ўлдирса, жаннатнинг ҳидини ҳам ҳидламайди. Албатта унинг ҳиди, қирқ йиллик масофадан сезилиб туради”, дедилар” ( Бухорий, Термизий ривояти).
Юқоридаги маълумотлар бошқанинг қонини тўкиш ҳақида келган маълумотлар эди. Қуйида эса киши ўз жонига қасд қилиши қанчалик катта гуноҳ эканлиги тўғрисидаги маълумот билан танишамиз.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Шунингдек, ўзларингизни (бир-бирингизни ноҳақ) ўлдирмангиз! Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм-шафқатлидир”, дейди.
Ушбу ояти каримадаги “Ўз жонингизга ўзингиз қасд қилмангиз”, дейишдан мурод, ҳаёт қийинчиликларига бардош беролмай ёки бирор нарсанинг аламига чидаёлмай киши ўзини-ўзи ўлдирмаслиги тақиқланмоқда.
Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан ворид бўлган ҳадисларда ўз жонига қасд қилишнинг аянчли оқибатлари аниқ баён этилади. Собит ибн Заҳҳокдан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Ким бу дунёда ўзини бирор нарса билан ўлдирса, қиёматда ҳам унга ўша нарса билан азоб берилади” (Имом Бухорий ривояти).
Ўз жонига қасд қилишнинг оғир гуноҳ экани, унга тайинланган жазодан ҳам маълумдир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар:“Ким заҳар ичиб ўзини ўлдирса қиёмат кунида ўша заҳари қўлида, уни ичган ҳолда жаҳаннам оловида абадий қолади. Ким ўзини темир парчаси билан ўлдирса, ўша темир парчасини қорнига суққан ҳолида жаҳаннам ўтида абадий қолади. Ким тоғ тепасидан ташлаб, ўзини-ўзи ўлдирса, жаҳаннамда ҳам шу хил азобга гирифтор бўлади. Ўзини бирор нарсага уриб ўлдирган кимса, дўзахга ўзини уриб азоблайди. Ўзини ўзи бўғиб ўлдирган кимса, жаҳаннамда ҳам ўзини бўғиб азоблайди” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).
- Руҳий хасталик. Руҳий хасталик сабабли ўз жонига қасд қилганлар юқорида ўтган азоб-уқубатлардан мустасно. Зеро, ақл-ҳуши жойида бўлганларгина мукаллаф ҳисобланадилар.
Афсуски, ҳали жамиятимизда аёллар, ёшлар ичида арзимаган сабаблар билан ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари учраб турибди. Асосий муаммоларимиздан бири руҳий тушкунликка берилаётган инсонларга яқинлари ўз вақтида эътибор бермаслиги, бепарволик, уни қийнаётган, жавобини топа олмаётган масала ечимини ҳал қилинмаслигидир. Шунинг учун, барчамиз бир-биримизга нисбатан масъул эканимизни унутмайлик. Ўзаро эътиборли, меҳр-оқибатли бўлайлик. Хусусан, руҳий тушкунликка тушган, руҳий хасталикка дучор бўлганларни ҳеч қачон ёлғиз қолдирмасликка ҳаракат қилишимиз керак. Акс ҳолда, вақтдан унумли фойдаланишга ҳаракат қиладиган шайтон ўз мақсадига эришади, Аллоҳ сақласин.
Исҳоқжон БЕГМАТОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Масжидлар бўлими ходими
Видеолавҳалар
