Долзарб мавзу

Жаҳонда халқлар кўп, динлар хилма-хил. Асрлар давомида инсониятнинг маънавий оламини тўлдириб, эзгу амалларга ундаб келаётган динларнинг моҳиятига разм солсак, ҳамоҳанглик, муштараклик ғояларни илғаймиз. Ҳатто уларнинг даъвати ҳам ниҳоятда ўхшаш: одамлар, аҳил-иноқ яшанг, ўзганинг ҳақидан хазар қилинг, бир-бирингизга ёмонлик соғинманг, қўлдан келганча яхшилик қилинг, меҳр-мурувватли бўлинг...

Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил сентябрь ойида Нью-Йорк шаҳрида бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида “Маърифат ва диний бағрикенглик” номли махсус резолюцияни қабул қилиш тўғрисидаги ташаббуси кенг жамоатчилик томонидан ижобий баҳоланди. 2017 йилнинг 21 декабрь куни БМТ Бош Ассамблеясининг ялпи сессиясида “Маърифат ва диний бағрикенглик“ бўйича резолюциясининг қабул қилиниши тарихий воқеаси бўлди.

 Ўзга дин, эътиқод вакилларига Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам алоҳида ҳурмат кўрсатганларига тарихда мисоллар кўп.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бошқа дин вакилларига яхшилик қилишга ундаб бундай марҳамат қилади: «Дин тўғрисида сизлар билан урушмаган ва сизларни ўз юртингиздан (ҳайдаб) чиқармаган кимсаларга нисбатан яхшилик қилишингиз ва уларга адолатли бўлишингиздан Аллоҳ сизларни қайтармас. Албатта, Аллоҳ адолатли кишиларни севади» (Мумтаҳана сураси, 8-оят).

Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом бошқа дин ва эътиқод вакилларига нисбатан бағрикенг бўлишда намуна кўрсатибгина қолмай, умматни ҳамиша ана шу йўлдан боришга чақирганлар. Ҳадиси шарифда: «Халқнинг барчаси Аллоҳнинг измидадир. Уларнинг Аллоҳга маҳбуброғи аҳлига наф берувчироғидир», дейилган (Имом Баззор ривояти).

“Нурул басар” асарида ажойиб бир ривоят келтирилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафот этганларидан сўнг ҳазрат Абу Бакр розияллоҳу анҳу қизлари Ойша онамизнинг ҳузурларига бориб, Пайғамбаримиздан қолган, бироқ биз билмаган бирор эзгу иш ҳақида сўрайдилар. Ойша онамиз ўйланиб туриб: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳар тунда таҳажжуд намозини ўқир, сўнгра фалон кўчадаги яҳудийнинг уйига бориб, уни парвариш қилиб келар эдилар”, дейди. Абу Бакр розияллоҳу анҳу ҳам шу кундан бошлаб ярим тунда таҳажжуд намозини ўқиб, ўша яҳудийнинг уйига боради. Кўзлари кўрмай олган, оёқ-қўллари ишламайдиган, тишлари тўкилиб тушган яҳудий эшикдан кирган кишини пайқаб: “Уч кундан бери келмаяпсан, тинчликми? Бирам қўпол бўлиб қолибсан. Уч кун аввал келганингда ҳалим эдинг. Таомни ҳам чайнаб берган эдинг. Бугун эса чайнамадинг ҳам. Сен келишинг билан уйим нурга, зиёга тўлиб кетарди. Қўлларимни ушласанг, барча оғриқлар тўхтар эди. Хонаги киришинг билан муаттар ҳид таралар эди. Бугун булардан нишона ҳам йўқ. Ёки анави жодугарнинг динига кирдингми?” деб сўрайди. Абу Бакр розияллоҳу анҳу: “Жодугар”, деб кимни назарда тутаяпсиз?” дейди. Яҳудий: “Муҳаммадни-да?” дейди. Шунда Абу Бакр розияллоҳу анҳу йиғлаб: “У жодугар эмас. У зот уч кун олдин вафот этдилар. Йиллар давомида сизни парвариш қилган, таомларни чайнаб берган, келиши билан хонадонингиз муаттар ҳидга тўлган зот Муҳаммад алайҳиссалом эдилар”, дейди. Ҳалиги яҳудий Расулуллоҳнинг бағрикенгликларини, олийжанобликларини эшитиб, дарҳол мусулмон бўладилар.

Динимиз ғоят гўзал. Бу дин, Юнус Эмро таъбири билан айтганда, махлуқни Холиқ ҳурмати туфайли эъзозлайди. Бежиз соҳибқирон Амир Темур “Тузук”ларида: “Менинг қўл остимдаги қирқ аймоқ хаммасини тенг кўрдим. Барлосни татардан, татарни наймандан, наймани юздан устун қўймадим. Барча муваффақиятларим гарови шундадир” деб ёзмаган.

Ислом динига кўра, бошқа эътиқодда бўлган аҳли китобларнинг ибодатхоналари ҳам худди масжидлар каби ҳимояга олинади, уларни бесабаб бузиш ёки бирор зарар етказиш динимизда тақиқланан. Ўтмишда Бағдод ва Дамашқ мадрасаларида аҳли китоблардан кўплаб мударрислар таълим беришган. Ҳатто айрим ислом ҳукмдорларининг хос табиблари ва котиблари насроний ёки яҳудийлардан бўлган.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким аҳли зиммага бирор заҳмат етказса, қиёмат куни Мени ўзининг душмани сифатида кўради” (Имом Аҳмад ибн Ҳанбал, “Муснад”), деганлар. 

Абу Мансур Мотуридийнинг асарларида ҳам бағрикенглик ғоялари баён қилинган. Жумладан, Мотуридий  Қуръони карим оятларининг тафсирига бағишланган, ислом оламида жуда кенг танилган “Таъвилоту аҳлис сунна” асарида Ҳаж сураси 40-оят тафсирида: “Черков ва синагогаларни вайрон этиш ман қилинади. Шу боис мусулмонлар юртида шу давргача улар бузилмай сақланиб қолган. Бу масалада аҳли илм орасида ихтилоф йўқдир”, деб таъкидлайди. 

Буюк ватандошимиз Бурҳониддин Марғинонийнинг “Ҳидоя” асарида: “Чунончи исломнинг бешта фарзидан бири бўлган “Закот”ни олишга ислом динига эътиқод қилувчилар ҳақли деб ҳукм чиқарилган бўлса, бошқа динга эътиқод қилувчилар ичида ҳам моддий ёрдамга муҳтож кишиларга хайр-эҳсон, садақанинг бошқа ҳамма турлари берилиши мумкин, деб ҳукм чиқарилади. Бунинг далили Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Барча динларнинг аҳлларига садақа бераверинглар”, – деган ҳадисларидир”, дейилган. 

Мамлакатимиз том маънода диний бағрикенгликнинг тарихий меросхўри сифатида жаҳон ҳамжамиятида эътироф этилмоқда. XV аср бошларида Темур саройида бўлган Кастилия элчиси гувоҳлик беришича, Темур Самарқандда турли дин вакилларини йиғади, уларга илтифот кўрсатади. Бошқа манбаларда келтирилишича, Темурнинг ўғилларидан бири христианларнинг эҳтиёжларини қондириш учун масъул қилиб тайинланиб, у барча христиан мамлакатлари билан мавжуд алоқалар учун ҳам жавобгар эди. 

Бугун Ўзбекистонда яшаётган 130 дан ортиқ миллат ва элак вакиллари чинакам бахтиёрдирлар. Чунончи, Юртимизда инсон шаъни, қадр-қиммати ҳар нарсадан устун эканлиги қонун билан белгилаб қўйилган. Зотан, Ислом динида кишининг дини, жони, насаби, моли, обрўси алоҳида ҳимояга олинган.

Исломда эътиқод эркинлигини белгиловчи асосий қоида Бақара сурасининг 256-оятида марҳамат қилинган: «Динда зўрлаш йўқ, зеро, тўғри йўл янглиш йўлдан ажрим бўлди».

Дин танлашда мажбурлаш йўқ. Ҳар ким ўзи хоҳлаган динга эътиқод қилади. Бу қоидада инсоннинг ақли борлиги, биров мажбур қилмасдан ҳар ким ўзи хоҳлаган йўлни танлаб олиши баён қилинган. Ояти каримада: «Айтинг: “(Бу Қуръон) Раббингиз (томони)дан (келган) Ҳақиқатдир. Бас, хоҳлаган киши имон келтирсин, хоҳлаган кимса кофир бўлсин» (Каҳф сураси, 29-оят).

Айнан ушбу қоида Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 31-моддасида ҳам қайд этилган: «Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динга эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди».

Мухтасар айтганда, бағрикенглик, тотувлик тамойилларига риоя қилган киши давримизнинг ҳам, муқаддас динимизнинг ҳам талабларини бажаргани учун жамиятда иззат-эътибор топади ҳамда улуғ ажрларга эришади.

Миродил МИРЖАЛИЛОМ,

Қибрай тумани бош имом-хатиби

بسم الله الرحمن الرحيم

اَلْحَمْدُ لله الَّذِي جَعَلَ الْعِلْمَ ضِيَاءً وَالْقُرْآنَ نُورًا وَصَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ الْمَبْعُوثِ رَحْمَةً وَمِنَّةً وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ اَجْمَعِينَ

ИСЛОМ – МАЪРИФАТПАРВАР ДИН

Муҳтарам жамоат! Ислом дини таълимотларида илм-маърифатга юксак эътибор қаратилгани барчамизга маълум ҳақиқатдир. Қуръони каримда “илм” сўзи турли кўринишларда 95 марта, “илм берилганлар”, “илмда мустаҳкам бўлганлар” сўзлари 10 марта зикр қилинган. Бу ҳолат инсон ҳаётида билимнинг нақадар аҳамиятли эканини, Ислом илму маърифат дини эканини исботлайди. Инсон илмга интилишига мукофот ўлароқ аввало ўзлигини англайди. Ким ўзини таниса, Парвардигорини ҳам танийди. Аллоҳ таоло илмни Қиёматгача бандалар учун маърифат манбаи, ҳақиқатни топиш, икки дунё саодатига эришиш воситаси қилди. Илмсизлик эса – инсониятни тубанликка, ҳалокатга олиб боришини билдирди. Инсонларни илм олишга ва шу орқали Парвардигорини танишга буюрди. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ  اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ  الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ

яъни: “Ўқинг (эй, Муҳаммад! Бутун борлиқни) яратган зот бўлмиш Раббингиз исми билан! (У) инсонни лахта қондан яратди. Ўқинг! Раббингиз эса карамлидир. У инсонга қалам билан (ёзишни ҳам) ўргатди. У инсонга билмаган нарсаларини билдирди” (Алақ сураси, 1-5 оятлар).

Ҳар бир иш мукаммал, мустаҳкам ва чиройли бўлиши учун ихлос, илм ва амал бирлашиши шарт. Фаридиддин Аттор ҳазратлари: “Илоҳиётда аввал ихлос кейин илм туради”, – дейдилар. Илм аҳли бўлиш – юксак шарафдир. Чунки Аллоҳ таоло илм эгаларини дунё ва охиратда баланд даражаларга кўтаради. Дунёда илмдан кўра юксак даража ва мартаба йўқдир. Аллоҳ таоло айтади:

يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

( سورة المجادلة/11)

яъни: “...Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир” (Мужодала сураси, 11-оят).

Диққатга сазовор жойи шуки, динимизда илмни диний ва дунёвийга ажратилмайди. Модомики инсоннинг дунёси ёки охиратига фойдали билимлар бўлса, уларнинг ҳаммаси мақталади, ўрганишга тарғиб қилинади. Фақат сеҳр каби инсониятга зарар етказадиган, одамларни ҳалокатга олиб борадиган билим бўлмаслиги керак.

Ҳадиси шарифларда бирор илм соҳасига урғу берилган бўлса, алоҳида ажратиб кўрсатилган. Масалан, диний билимлар соҳиби бўлишнинг фазилатлари ҳақида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дейдилар:

مَنْ يُرِدِ اللَّهُ بِهِ خَيْرًا يُفَقِّهْهُ فِي الدِّينِ

رواه الامام البخاري والامام مسلم عن مُعَاوِيَةَ بن أبي سفيان رضي الله عنهما

яъни: “Аллоҳ кимга яхшиликни ирода қилса, уни динда фақиҳ қилиб қўяди” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари). Яна бир ҳадисларида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дейдилар:

اَلْعُلَمَاءُ وَرَثَةُ الْاَنْبِيَاءِ فَاِنَّ الْاَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلاَ دِرْهَمًا فَاِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ

(رَوَاهُ الْإِمَامُ اَبُو دَاوُدَ وَالْاِمَامُ التِّرْمِذِيُّ)

яъни: “Олимлар пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Пайғамбарлар динор ҳам, дирҳам ҳам мерос қолдирмаганлар, балки илмни мерос қилиб қолдирганлар” (Имом Абу Довуд ва Имом Термизий ривоятлари).

Қадимда ота-боболаримиз илмни бир бутун деб билганларидан уларнинг ичидан Абу Райҳон Беруний, Аҳмад Фарғоний, Муҳаммад Хоразмий, Форобий, Ибн Сино ва Улуғбек каби қомусий олимлар етишиб чиққан. Улар ҳам диний, ҳам дунёвий илмларда пешқадам, устоз бўлганлар.

Бугунги кунда жамиятимизга зарур бўлган турли соҳа мутахассисларини тайёрлашимиз – барчамизнинг зиммамиздаги фарзи кифоя ҳисобланади. Бунинг учун болаларимизни ёшлигидан ўзи қизиққан соҳага мақсадли йўналтириб, режали ва тизимли таълим олишига эътибор беришимиз лозим. Бир ҳикматда айтилганидек:

" اَلْوَقْتُ كَالسَّيْفِ اِنْ لَمْ تَقْطَعْهُ قَطَعَكَ "

яъни: “Вақт қилич кабидир, агар сен уни ўз вақтида кесмасанг, у сени кесади”.

Фарзандларимизни замон билан ҳамнафас қилиб тарбиялаш учун уларга хорижий тилларни ҳам ўргатишимиз керак бўлади. Чунки юртимиз кундан-кунга дунё давлатлари билан алоқаларни кенгайтирмоқда. Ёшларимизнинг чет тилларини яхши билишлари илмий, иқтисодий жабҳаларда катта имкониятлар яратади. Саҳиҳ ҳадисларда келишича, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобалардан Зайд ибн Собит разияллоҳу анҳуга иброний ва сурёний тилларини ўрганишга буюрганлар. Ушбу саҳоба қисқа муддатда мазкур тилларни ўрганиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг шахсий таржимонига айланадилар. Мана шу далиллар чет тилларини ўрганишга динимизда тарғиб қилинганини исботлайди.

Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз алайҳиссаломга илмдан бошқа бирор нарсани зиёда бўлишини сўранг, демаган. Фақатгина илмда зиёдалик сўрашни таълим берган. Қуръони каримда шундай дейилади:

وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا

яъни: “айтинг: “Эй, Раббим! Менга илмни зиёда эт!” (Тоҳа сураси, 114-оят).

Мана шундан ҳам илмнинг бошқа неъматлардан устунлигини англаб олишимиз мумкин. Демак, барчамиз фарзандларимизга илм ўрганиш фарз эканини чуқур англатишимиз ва унга мунтазам даъват қилишимиз, илму маърифатга нисбатан уларда қизиқиш уйғотиб, моддий ва маънавий жиҳатдан қўллаб-қувватлашимиз даркор.

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган кўплаб ҳадиси шарифларда ҳам илмга тарғиб этилиб, илм эгалари мадҳ этилган. Жумладан бир ҳадисларида:

مَنْ جَاءَ اَجَلُهُ وَهُوَ يَطْلُبُ الْعِلْمَ لَقِيَ اللهَ تَعَالَى وَلَمْ يَكُنْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ النَّبِيِّيْنَ اِلَّا دَرَجَةُ النُّبُوَّةِ

(رَوَاهُ الْإِمَامُ الطَّبَرَانِيُّ)

яъни: “Ким илм талаб қилаётган вақтида ажали етиб қолса, Аллоҳ таолонинг ҳузурида у билан пайғамбарлар ўртасини фақат пайғамбарлик даражасигина ажратиб туради” деб марҳамат қилганлар (Имом Табароний ривояти).

Илм йўлида пок ният ва ихлос билан ҳаракат қилиш бандага жаннат йўлини осон қилади. Ҳадиси шарифда шундай дейилади: 

"وَمَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلْماً، سَهَّلَ اللهُ لَهُ طَرِيقاً إِلَى الجَنَّةِ"

(رواه الامامُ مسلم عن أَبي هريرة رضي الله عنه)

яъни: “Ким илм излаб йўлга чиқса, Аллоҳ унга жаннат йўлини осон қилиб қўяди” (Имом Муслим ривоятлари).

Ўрни келганда шуни айтиб ўтиш керакки, ҳақиқий билим тартиб билан тизимли ўқиш орқали қўлга киритилади. Ҳамма соҳада ҳам фақат видео ва аудио маҳсулотларга боғланиб қолиш, фақат ўшалардан билим ҳосил қилишни мақсад қилиш кутилган натижани бермайди. Кўпинча видео ва аудио маҳсулотлар узуқ-юлуқ, ҳар хил муносабатлар билан гапирилган сўзлар бўлади. Гоҳида далил-исботсиз сўзлар ва тасвирлар ҳам ўтиб кетаверади. Шунинг учун фарзандларимизни китоб ўқишга тарғиб қилишимиз керак.

Халқимизнинг диний-маърифий билимдонлигини ошириш, янгиликлар ва долзарб масалалардан огоҳ қилиш мақсадида узоқ йиллардан бери Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг диний-маърифий, илмий-адабий нашрлари халққа тақдим этиб келинмоқда. Жумладан “Ҳидоят”, “Мўминалар” журналлари, “Ислом нури” газетасида илм аҳлининг сара мақолалари, савол-жавоблар ва юртимиздаги, ислом оламидаги янгиликлар бериб борилмоқда. Билим-маърифат учун сарфланган маблағлар бекорга кетмайди, балки у инсонга фойдаси билан қайтади!

Муҳтарам азизлар! Илм олиш ва китоб мутолаа қилиш борасида улуғ зотлардан ажойиб хотиралар қолган. Жумладан мазҳабимиз уламоларидан бўлган Муҳаммад ибн Ҳасан Аш-Шайбоний китоб ўқиш асносида мураккаб бир масалага ечим топганларида, хурсанд бўлиб кетганларидан:

اَيْنَ اَبْنَاءُ الْمُلُوكِ مِنْ هَذِهِ الَّذَّةِ

яъни: “Бундай лаззатни подшоҳларнинг болалари ҳам кўрмаган”, – дер эканлар.

Буюк муҳаддис Имом Абу Довуд Ас-Сижистоний кийим тиктирганларида, унинг енгини кенг қилиб тиктирар, чунки унга китоб солиб юрардилар. У киши китоб ўқишни яхши кўрар эдилар. Қаерга бормасинлар, албатта ёнларида китобларини олиб юрар, бўш вақт топилди дегунча, китобларини олиб ўқирдилар.

Шафиқ ибн Иброҳим Ал-Балхий айтадилар: “Биз Абдуллоҳ Ибн Муборакка: “Нима учун намоз ўқиб бўлганимиздан сўнг биз билан бирга ўтирмайсиз?”, – деб сўрадик. У киши: “Саҳобалар ва тобеинлар билан бирга ўтиргани кетаман”, – дедилар. Биз: “Саҳобалар ва тобеинлар қаерда экан?”, – деб, ҳайрон бўлдик. Шунда у зот: “Китоб ўқийман, шунда улар ҳақида, қилган ишлари ҳақида билиб оламан. Сизлардан қочишимнинг сабаби – одамларнинг ғийбатини қиласизлар”, – деб  жавоб бердилар”.

Инсон ҳаётини илму маърифатсиз тасаввур қилиб бўлмайди. Маърифат – мўминнинг икки дунёсини ёритувчи нур. Ана шундай маърифатдан баҳраманд бўлган орифлар жамиятида нафақат инсонга, балки ҳайвонга, қурт-қумурсқаларга, бир сўз билан айтганда, бутун жонли ва жонсиз мавжудотга гўзал муомалада бўлинади. Чунки маърифатли инсон табиатдаги биргина тошнинг ҳам ўз ўрни ва вазифаси борлигини англайди. Аллоҳ таоло ўз Каломидаги суралардан бирини “Намл” (чумоли) деб аташи бежиз эмас.

Айни пайтда бу борлиқ инсонга омонат ҳамдир. Омонатни омон сақлаш ҳам – унинг вазифаси. Аслида мўминлик ҳам шу! “Мўмин”, “иймон”, “омон” сўзларининг ўзаги ҳам битта. Пайғамбаримизнинг саллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Мўмин – одамлар ундан омонда бўлган инсондир...”, – деган ҳадислари бунга далил (Имом Аҳмад ривоятлари). Ҳадисда “одамлар” деганда, динидан, ирқидан, миллатидан қатъи назар, барча инсонлар англашилади. Уни, қайси динда эканига қарамасдан, ҳурматини жойига қўйишимиз лозим. Чунки биз у билан бир ота-она, яъни Одам ато ва момо Ҳавонинг авлодларимиз.

Ҳурматли жамоат! Шу ўринда, яна бир муҳим масалага тўхталмоқчимиз. Ўтган жума мавъизасида айтиб ўтганимиздек, сайловларга ҳам икки кун қолди. Сайловларда ҳар биримиз фаол бўлишимиз, ўз Юртимиз ва миллатимиз тақдирига эътиборли бўлишимиз мусулмонликнинг гўзал намунасидир!

Барчамизга намуна бўлган суюкли Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам баъзи катта-ю кичик ишларда Ўз саҳобалари ва аҳли аёллари билан машварат қилиб, хулоса чиқарар эдилар. Чунки Аллоҳ таоло Қуръони каримда ишларни маслаҳат билан қилишга буюрган:

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ

فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ

яъни: “Аллоҳнинг раҳмати сабабли (Сиз, эй, Муҳаммад,) уларга (саҳобаларга) мулойимлик қилдингиз. Агар дағал ва тошбағир бўлганингизда, албатта, (улар) атрофингиздан тарқалиб кетган бўлур эдилар. Бас, уларни афв этинг, (гуноҳлари учун) Аллоҳдан мағфират сўранг ва улар билан кенгашиб иш қилинг!” (Оли Имрон сураси, 159-оят).

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг вафотларидан кейин барча уммат ҳам У Зотнинг тутган йўлларини маҳкам ушлаб, машварат билан иш кўрадиган бўлдилар. Китобларимизда шундай жумлалар мавжуд:

كانت الأئمة بعد النبي صلى الله عليه وسلم يستشيرون الأمناء من أهل العلم في الأمور

яъни: “Барча раҳбар ва уламолар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламдан кейин ишларда зиёли ва илм эгалари билан маслаҳат қилиб фаолият олиб борганлар”.

Халқимизнинг чиройли ҳикмати бор – “Маслаҳатли  тўй тарқамас!”.  Шундай экан, бугун муборак Жума куни, эрта ўтиб индин, яъни якшанба 22 декабрь куни ўтказиладиган сайловда ўзимиз, фарзандларимиз, халқимиз келажаги устида маслаҳат қиладиган инсонларни – халқ ноибларини сайлашда фаол ва эътиборли бўлайлик!

Аллоҳ таоло халқимиз ҳаётини бундан ҳам фаровон айласин! Юртимизни турли хилдаги самовий ва арозий офату балолардан ҳифзу ҳимоясида сақлаб, барчамизни Ўзи рози бўладиган амаллар билан яшаб ўтмоғимизни ва албатта халқимиз учун манфаатли инсон бўлишни муяссар қилсин! Омин!

ЎМИ Матбуот хизмати

Aллоҳ таолонинг даргоҳидан ҳайдалаётган пайтда Aллоҳга шундай дейди: “У (Шайтон): “Сенинг иззатинг ила қасамки, мен уларнинг барчасини иғво қиламан. Магар улардан ихлосли бандаларинггина (мустаснодир)”, деди” (Сод сураси, 82-83-оятлар).

Мухлас нима дегани? Мухлас бу – ҳар бир ишни Aллоҳнинг розилиги учун қилиб, маълум мақомга эришган банда. Мухлас бўлиш учун аввало мухлис бўлиш керак. Мухлис ҳар бир ишни хоҳ дунёвий бўлсин хоҳ диний, Aллоҳнинг ризолиги учун қилиши керак.

 Масалан, ота уйдан чиқаётиб: “Aллоҳим, Сен бизга ҳалол меҳнат қилиб, ҳалол ризқ топишни фарз қилгансан. Сенинг амрингга мувофиқ, фарзандларимга ҳалол луқма топиб келиш учун чиқиб кетяпман” деса, у савоб олади. Қиладиган касби-кори, меҳнати ва ҳаракати ибодат ҳисобланади. Талаба дарсга кетаётганида: “Aллоҳим, бугунги дарсларни мен учун барокатли ва манфаатли қил” деса, ниятини холис қилган бўлади. Ҳаттоки, овқат ейишдан олдин “бисмиллаҳ”ни айтиб, ибодатга қувват бўлсин, деган ниятда еса, унга ҳам савоб олади.

 Шундай қилиб, инсон ҳар бир ишини Aллоҳнинг розилигини истаб қиларкан, секин-аста мухлас даражасига кўтарилади. Бундай инсонларни шайтон ҳаргиз алдаёлмайди. Демак, биз интернетга кираётганда ихлос қила оляпмизми, йўқми? Aгар яхши сайт бўлса, албатта унга ихлос қиламиз. “Aллоҳим, мана шу сайтдан менга бир фойда, илм бергинки, унга амал қилиб, Сенинг розилигингни топай” дейиш керак.

Aгар ёмон сайт бўлса-чи?  Уни яхши сайтдан қандай ажратамиз?

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга Aллоҳ таоло: «Эй Расулуллоҳ, ишларингизни саҳобаларингиз билан маслаҳат қилинг» дейди. Пайғамбардек зотни Aллоҳ таоло маслаҳат қилишга буюряптими, демак, биз ҳам қайси сайт яхши, қайси сайт ёмон эканлигини устозлардан, аҳли илмлардан сўраб, кейин улардан фойдаланишимиз керак бўлади. Aна шунда Aллоҳ таолонинг розилигини топадиган, турли сайтларга кириб, бутун умр афсусланадиган бандалардан бўлиб қолмаймиз, иншааллоҳ.

Жалолиддин Муҳаммадазизов

Қон томирлар – танадаги муҳим аъзолардан бўлиб, миямиздан тортиб то оёқларимиз остигача тарқалган. Қон томирлари вена, артерия, лимфа ва майда капилляр томирлардан иборат.

Қон томирлар танамизнинг барча қисмларида мавжуд бўлиб, улар ҳажмига кўра турлича бўлади. Масалан, юрак билан бутун танани боғловчи артериянинг энг каттаси аорта бўлиб, у ичи энг кенг томир ҳисобланади. Унинг кенглиги 2.5 сантиметрни, узунлигини эса қирқ сантиметрни ташкил этади. Қолган томирлар ҳам турлича катталикда бўлади. Кенглиги миллиметрдан ҳам кичик бўлган капилляр томирлар ҳам бор.

Қон томирларнинг танамиздаги вазифаси нима?

Қон томирлар керакли озуқани қон орқали тўқима ва ҳужайраларга етказиб беради. Ҳужайралардан моддалар алмашуви натижасида ҳосил бўлган қолдиқ моддалар ва карбонат ангидрид гази улардан майда вена, капилляр томирларига ўтиб, сўнгра ўрта, йирик вена томирлари орқали юракнинг ўнг бўлмасига келиб қуйилади. Шундай қилиб, юрак-қон томир тизими тананинг ҳамма тўқима-ҳужайраларига озиқ моддалар ва кислород етказиб беради. Уларда ҳосил бўлган қолдиқ моддаларни қабул қилиб, айириш органларига етказади.

Олимлар узоқ изланишлардан сўнг қон томирларининг ички девори силлиқ, эластик модда билан қопланганини, томирларнинг ички деворида қаттиқлик ва эгрилик йўқлигини аниқладилар. Агар томирларнинг ички девори заҳарланиш ёки чекиш таъсирида дағал бўлганида ёки қарилик сабабли томирларда қаттиқлашиш (атеросклероз) юз берганида, қон ўша дағаллашган нуқтада тўхтаб, тўпланиб, охири тромбга олиб келади. Тромб эса хатарли касалликлардан бўлиб, агар инсон дарҳол даволанмаса, вафот этиши мумкин ёки тромб билан оғриган аъзони кесиб ташлашга тўғри келади ёки бўлмаса буйрак етишмовчилиги кузатилиши мумкин. Бундан ташқари тромб натижасида ичаклар гангренаси ҳам бўлиши мумкин.

Япония ва Британияда ўтказилган тадқиқотлар хулосасида айтилишича, хом саримсоқ қон томирлари учун жуда фойдали бўлиб, у қон томирларнинг юмшаши ва ички деворларининг эгилувчанлиги сақланишига хизмат қилар экан. Қон томирлари ички деворларининг эгилувчанлиги эса тромб касаллигининг олдини олишга хизмат қилади.

Инсон танасидаги барча қон томирларининг узунлиги 97-100 минг километрдир. Яъни агар томирларни бир-бирига улаб, чўзилса, Ер шарини икки ярим марта ўраб чиқиш мумкин бўларди.

Инсоннинг умри давомида қон томирларидан 1,5 миллион бочка қон тўхтамасдан, қуюқлашмасдан, тромбга айланмасдан оқиб ўтади.

Бундан ҳам ақлни лол қолдирадиган жиҳати шуки, тананинг ҳар бир ҳужайрасига озуқа ва кислород етиб бориши учун ушбу қон томирларнинг миқдори, узунлиги, кенглиги ва ҳар бирининг жойлашган ўрни аниқ ўлчовга эгадир.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деб марҳамат қилган:

 وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِّلْمُوقِنِينَ وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ

“Ва ер юзида чуқур ишонувчилар учун белгилар бордир. Ва ўзларингизда ҳам. Ёки кўрмаяпсизларми?!” (Зарият сураси, 20-21-оятлар).

Инсон Аллоҳ таолонинг қудратига далолат қилувчи нарсалар борасида кўпроқ тафаккур қилиши, бунинг учун у аввало ўз танасини ўрганиши, уларнинг қандай ишлашини англаб етиши, тана аъзоларини эҳтиёт қилиши, оламлар Робби унга қандай улкан неъматлар ато этганини ҳис қилиб, кўпроқ шукр қилиши лозимдир.

Аллоҳ таоло барчамизни Ўзининг ҳидоятидан айирмасин ва хотимамизни гўзал қилсин!

Интернет маълумотлари асосида Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади