Вақф давлат ёки айрим шахслар томонидан диний эҳтиёж ёки хайрия ишлари учун ажратилган мол-мулк ҳисобланади. Масалан, уй-жой, масжид, мадраса, шифохона, мактаб, кўприк ва бошқа шу кабилар вақф мулки бўлиши мумкин. Манбаларда мадраса, масжид, мактаб,шифохоналар вақф мол-мулклари сифатида ажратилгани ҳақида маълумотлар келтирилган. Ўз мулкини вақфга топширган шахс мазкур мулкка нисбатан эгалик ҳуқуқини йўқотади. Лекин унинг ўзи ёки оила аъзолари ёхуд учинчи бир шахс вақф мулкидан вақфномада қайд этилган мақсадларда фойдаланилаётганини аниқлаш учун вақф мулкини бошқариш ҳуқуқини сақлаб қолиши ҳам мумкин. Ўз мулкини вақф мулки сифатида топширган шахснинг фарзандлари ёки бошқа авлодлари мазкур вақф мулкидан келадиган даромадлардан нафақа олиб туришлари ҳам жоиз бўлади.

“Вақф” арабча сўз бўлиб, “тутиб туриш”, “тўхтатиш” маъноларини англатади. Вақф – нарсани Аллоҳ мулки ҳисобида сақлашдир. Яъни, вақф қилинган нарса вақф қилувчининг мулкидан чиқади ва Аллоҳ мулкига айланади. Вақф қилинган нарсадан келадиган фойда вақф қилувчи уни вақф этишда тайинлаган жиҳатга сарф қилинади ва савоби вақф қилувчига абадий бўлади. Вақф қилинган нарса сотилмайди, ҳадя қилинмайди, мерос бўлмайди. 

Вақф кўчмас мулк – бинолар, боғлар ва шу кабилар ҳамда кўчар мулк – фойдаланилгандан сўнг асли қолувчи ашёлар, масалан, ишлаб чиқариш дастгоҳлари кабиларни ўз ичига олади. Вақф ишлари Исломда мустаҳаб амаллардан саналади. Фойдаланилгандан сўнг асли қолмайдиган нарсалар – пул маблағи ёки таомлар вақф бўлмайди. Улар садақа ҳисобланади.

Динимизда қуйидаги оят ва ҳадислар вақфнинг шаръий жорий қилинганига далолат қилади: “Эй, имон келтирганлар! Ўз қўл меҳнатингиз ва Биз сизлар учун ердан чиқарган нарсаларнинг яхшиларидан эҳсон қилингиз!” (Бақара, 267).

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Абу Толҳа розияллоҳу анҳу Мадина шаҳрида ансорийлар ичида мол-мулки энг кўп киши эди. Мол-мулки ичида “Байруҳо” боғи энг маҳбуби эди. Бу боғ масжиднинг тўғрисида эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам боғга кириб, ундаги ширин сувдан ичар эдилар. Ўша кунларда “Ўзингиз суйган нарсадан нафақа қилмагунингизча, ҳаргиз яхшиликка эриша олмайсиз”, деган мазмундаги ояти карима нозил бўлганда, Абу Толҳа розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: “Эй Аллоҳнинг Расули, Аллоҳ таоло: «Ўзингиз суйган нарсадан нафақа қилмагунингизча, ҳаргиз яхшиликка эриша олмайсиз» деб баён қилди. Мол-мулким ичида мен учун энг маҳбуби “Байруҳо”дир. Уни Аллоҳ учун садақа қилдим, Аллоҳнинг ҳузуридаги яхшилиги ва савобидан умидворман. Эй Аллоҳнинг Расули, Сиз уни ўзингиз хоҳлаган жойга ишлатинг”, деди. Шунда У зот: “Яхши, бу фойда берувчи мол, бу фойда берувчи мол. Бу боғ ҳақида нима деяётганингни тушундим. Мен уни қариндошларингга ишлатсанг дейман”, дедилар. Абу Толҳа розияллоҳу анҳу: “Ҳудди шундай қиламан, эй Аллоҳнинг Расули”, деди. Кейин уни Абу Толҳа розияллоҳу анҳу қариндошлари ва амакисининг ўғилларига тақсимлаб берди.

Амр ибн Ҳорис розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этган вақтларида дирҳам ҳам, динор ҳам, қул ҳам, чўри ҳам, қўй ҳам қолдирмадилар. Фақат оқ хачири, силоҳлари ва садақа қилган ерлари қолди”.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламдан кейин қолган нарса бор-йўғи урушда ишлатадиган силоҳ ва битта хачир бўлган. Фатҳ қилинган ерлардан кўплар қатори теккан улушларини садақа, вақф қилиб қўйган эдилар.

Яна бир ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам:

“Қачонки одам боласи ўлса, амали кесилади. Магар уч нарсадан: садақаи жориядан, манфаатли илмдан ёки унинг ҳаққига дуо қиладиган солиҳ фарзанддан кесилмайди”, дедилар.

Маълумки, мусулмон киши соф ният билан қилган ҳар бир яхши амали учун савоб олишга мушарраф бўлади. Киромул котибин фаришталар унинг номаи аъмолига зарра миқдорича яхшилиги бўлса ҳам, ўшанга яраша савобини ёзиб туради. Агар бемор бўлиб, узр ила одатдаги яхшилик амалини қила олмай қолса ҳам фаришталар унга худди ўша амални қилгандек савоб ёзади. Вақти соати келиб инсон вафот этса, яхши амалларини тамоман қилаолмай қолади. Бундан кейин қилишдан ҳам умид узилади. Энди ундан ҳаётлигидаги амаллари – қиладиган ибодат ва яхшиликларига ёзиладиган савоблар ҳам кесилади. Намоз ўқиганда, рўза тутганда, тиловат, зикр қилганда ва бошқа яхши амалларидан ёзиладиган савоблар тўхтайди. Чунки энди у вафот этди. Ибодат қилишдан, амали солиҳ қилишдан тўхтади. Шунинг учун ҳар бир мўмин банда тирик чоғида солиҳ амални кўп қилиб қолишга уринмоғи лозим. Шу билан бирга, мўмин кишига тириклик чоғида охиратни ўйлаб, вафотидан кейин ҳам савоби бориб турадиган амалларни қилиб олиш имкони берилган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам мазкур ҳадисларида одам боласи вафотидан сўнг амали кесилишини айтиш билан бирга, ундан кейин ҳам савоби етиб турадиган амаллар учта эканини таъкидламоқдалар. Улардан бири “Садақаи жория” деганда, мусулмонларга доимий равишда фойда бериб турадиган хайрли ишлар кўзда тутилади. Масалан, кўпчилик фойдаланиши учун қурилган кўприк, қудуқ ёки ариқ қазиб сув келтириш, доимий манфаат бериб турадиган бошқа вақфлар шулар жумласидандир. Бу нарсалардан мўмин-мусулмонлар фойда олиб турсалар, ўша ишларни қилган одамга унинг вафотидан кейин ҳам савоби етиб туради.

Мусулмонлар бу тоифа ишларни қадимдан ихлос билан қилиб келишган. Ислом оламининг турли жойларида кўплаб вақфлар ташкил қилганлар. Бева-бечораларга,толиби илмларга, мусофирларга, ҳожиларга, қарияларга, ҳатто эгасиз, адашиб қолган ҳайвонларга аталган вақфлар ҳам бўлган. Ўша вақфлар орқали мазкур тоифалар доимий равишда манфаат олиб турган. Табиийки, улардан ҳосил бўлган савоблар эгаларига уларнинг вафотидан кейин ҳам бориб турган. Агар садақаи жориялари қиёматгача мусулмонларга фойда бериб турса, уларга қиёматгача савоб қўшилиб тураверади.

Яна бир ҳадиси шарифда Имом Бухорий ҳазратлари ривоят қилади: “Ҳазрати Умар: “Эй Аллоҳнинг Расули, менинг Ҳайбардаги улушимдан кўра яхшироқ нарсам йўқ. Нима қилишга буюрасиз?” деди. У зот: “Аслини ушлаб тургин-да, тушган фойдани садақа қилиб тур”, дедилар.

Вақф қилишдан хайрия ишларга бел боғлаб, Аллоҳнинг амрига буйсуниш, Ислом уммати бир-бирини қўллаб-қувватлаш, жамиятда тенглик, ўзаро биродарликни уйғотиш, киши жамият олдида ижтимоий-иқтисодий мақсадларини амалга ошириши, силаи раҳм ва ҳожатманд инсонлар эҳтиёжини таъминлаш кабилар асосий мақсад қилинган.

Инсонлар ўртасида бирдамликни мустаҳкамлашда вақфнинг ўрни жуда катта экани маълум. Вақф сабабли эҳтиёжманд кишилар, кам таъминланган оилалар, ёлғиз кексалар ва бева-бечораларнинг моддий таъминоти яхшилади. Шунингдек, жамиятнинг илмий тараққиёти учун аҳли илмларнинг таъминоти кафолатланади. Вақф ёрдамида масжид ва мадрасалар каби омма учун манфаатли бўлган турли иншоотлар бино қилинади. Вақф сабабли инсон улкан ажр-савобни қўлга киритади, банда Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилгани учун бу амал мустаҳаб амали ҳисобланади.

Бугунги кунда вақф тушунчаси кенгайиб, барча хайрия ишлари билан шуғулланадиган ташкилотларни вақф фондлари деб юритилмоқда. 2018 йил 16 апрелда давлатимиз Раҳбарининг “Диний-маърифий соҳа фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги тарихий фармони билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузурида “Вақф” хайрия жамоат фонди ташкил этилди. Унинг асосий вазифалари сирасига фуқароларнинг диний, маънавий ва интеллектуал салоҳиятини оширишга қаратилган ташаббусларини қўллаб-қувватлаш ҳам киритилган. Шунингдек, масжидлар ва диний таълим муассасаларининг биноларини қуриш, таъмирлаш, ободонлаштириш, моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, тарихий-меъморий аҳамиятга эга зиёратгоҳларни сақлаш, таъмирлашда ҳам фонд маблағларидан фойдаланилади.

Диний таълим муассасалари, илмий-тадқиқот марказлари фаолиятини молиялаштириш, уларнинг профессор-ўқитувчилари, тадқиқотчилари, мутахассислари ва ўқувчи-талабаларини моддий ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш, масжидлар ва зиёратгоҳлар ходимларини, хусусан имом-хатиблар, имом ноиблари, мутаваллилар, муаззинларни қўллаб-қувватлаш ҳамда диний-маърифий асарларни чоп этиш ва аҳолига етказишга кўмаклашади. Энг муҳими, аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлари, шу жумладан имконияти чекланган шахсларни моддий ва маънавий қўллаб-қувватлайди.

Кўнгилларга хурсандчилик улашадиган мана шундай амалларни адо этиш орқали ўз маблағларини динимиз манбаларида белгиланган кишиларга етказишни истаган мўмин-мусулмонлар Вақф хайрия жамоат фондининг ҳисоб рақамига закот ва фитр садақаларини ўтказишлари мумкин.

Зеро, “Вақф” хайрия жамоат фондининг асосий мақсади ҳам хайрия маблағларини ўз ўрнида шаффофлик асосида тасарруф этишдир.

 Жалолиддин ҲАМРОҚУЛОВ,
“Вақф” хайрия жамоат фонди бошқаруви раҳбари

Ердан ташқарида (орбитада) туриб қарасак, галактикамиз маркази мана шундай кўринади. Юлдузлардан ташкил топган ҳақиқий зийнат!

Юлдузлар ўзидаги ҳарорат даражасига қараб турли рангларда кўринади. Ҳаворанг юлдузлар энг юқори ҳароратга эга бўлган, қизил юлдузлар эса энг паст ҳароратга эга бўлган юлдузлардир. Ҳаббл (Hubble) космик телескопи ёрдамида олинган ушбу суратда галактикамизнинг кичик бир қисми ўз аксини топган бўлиб, унинг кенглиги 26000 ёруғлик йилига тенг. Маълумки, ёруғлик 1 сонияда 300 минг км масофани босиб ўтади. “Ёруғлик йили” дейилганда, мазкур ёруғликнинг 1 йил давомида босиб ўтган масофаси тушунилади. Буни километрларда ифода қилинса, жуда катта рақам бўлиб кетади.

Биз кўриб турган бу манзарани Қуръони Карим ажойиб услубда васф қилган:

وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاء بُرُوجاً وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ

“Батаҳқиқ, Биз осмонларда буржлар қилиб қўйдик ва уни назар солувчилар учун зийнатлаб қўйдик”. (Осмон ҳамманинг кўз ўнгида турибди. Лекин ҳамма ҳам осмонни Аллоҳнинг қудратига далолат қилувчи буюк мўъжиза деб тушунавермайди. Аслида, у мўъжизадир. Хўш, шундай улкан, бепоён, чексиз осмонни ким яратган? Яратганда ҳам, юлдузлар юрадиган йўллар–буржлар билан ким яратган? Албатта, Аллоҳ яратган.) (Ҳижр сураси, 16-оят). 

www.kaheel7.com сайтидан

Нозимжон Иминжонов таржимаси

Америка Қўшма Штатларининиг Нью-Йорк шаҳри мэри Билл Де Блазио мусулмонлар учун муқаддас саналган Рамазон ойи муносабати билан ўтган кеча 29 май куни ўз қароргоҳи боғида мусулмонлар жамоасига атаб тантанали ифтор маросимини уюштирди.

Нью-Йорк шаҳри мэри Билл Де Блазио ҳар йили Рамазон ойида мусулмон жамоаси учун ташкил қилинадиган мазкур тадбирни Нью-Йорк шаҳри аҳолиси ҳаётида муҳим аҳамият га эга эканини таъкидлаб, у Нью-Йорк шаҳрида истиқомат қилаётган мусулмонлар жамоасига шаҳрида турли соҳаларда олиб борилаётган тараққиётга ўз ҳиссаларини қўшаётгани учун ташаккурини изҳор этди.
                

ЎМИ Халқаро алоқалар бўлими

БМТ Бош котиби Антониу Гутерриш Малига сафар қилиб, маҳаллий ҳокимият ва фуқаролик жамияти билан учрашди ҳамда хавфсизлик масалаларини муҳокама қилди.

"Аzon" нашрининг маълум қилишича, Бош котиб Мали халқи ва маҳаллий етакчилар тинчлик учун курашишга тайёр эканини айтган. “Улар тинчлик ва хавфсизликка интилмоқда, – деди Гутерриш. – Улар жамоалар ва этник ёки диний гуруҳлар ўртасида тўқнашувлар чиқишини исташмаяпти”.

2013 йилда Мали шимолидаги айирмачилар исёни ва унинг ортидан юз берган давлат тўнтаришидан кейин бу ерга БМТ тинчликпарвар кучлари жўнатилган. БМТ миссияси тинчлик келишувининг бажарилишини кузатмоқда ва аҳолини ҳимоя қилмоқда.

Антониу Гутерриш Малига сафари асносида Мопти шаҳридаги масжиднинг имоми билан учрашди. “Мен бу ерга Мали халқи билан бирдам эканимни кўрсатиш учун келдим”, – деди у.

Бош котиб ҳар йили Рамазон ойида бирор мусулмон мамлакатга боради ва маҳаллий аҳоли билан рўза тутади. Шу орқали мусулмонларга нисбатан ҳурматини кўрсатади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Исломшунослик илмий-тадқиқот маркази ходимлари томонидан “Маърифат зиёси” туркумида машҳур ҳанафий олим Абдулфаттоҳ Абу Ғудданинг “Мусулмоннинг 35 одоби” (Ислом одобидан) номли китоби нашр этилди. Мазкур рисоладан ислом дини кўрсатмаларига асосланган гўзал одоб-ахлоқ, таълим-тарбия, инсонийлик фазилатларини бойитишга хизмат қилувчи ҳамда инсон руҳиятини камолотга етказувчи гўзал намуналар ўрин олган.

Шунингдек, китобда жамиятнинг энг муҳим бўлаги ҳисобланмиш оила, унинг мустаҳкамлигини таъминловчи омиллар, ёшларни одобли, ҳаёли қилиб тарбиялаш, фарзандлар маънавиятига тажовуз қилиши мумкин бўлган “оммавий маданият” кўринишлари ҳамда уларнинг салбий таъсирларидан сақланиш йўллари баён қилинган. Бундан ташқари, миллатимизга хос бўлган қўшничилик, меҳмондорчилик, таъзия, тўй-ҳашам, касални зиёрат қилиш, катталарга ҳурмат, кичикларга иззат, бир сўз билан айтганда аждодларимизнинг бой мерослари асосида шаклланган гўзал одоблар батафсил ёритилган.

ЎМИ Матбуот хизмати