Қашқадарё вилоят ҳокимлиги, Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг вилоятдаги вакиллиги, вилоят “Аёллар маслаҳат маркази” ҳамкорлигида куни кеча “Хотин-қизлар ўртасида турли ёт ғоялар тарқалишининг олдини олиш ва унга қарши курашишда отинойиларнинг ўрни” мавзусида ўқув-семинари ўтказилди.

Унда вилоят ҳокимлиги вакиллари, ЎМИнинг вилоятдаги вакили Р.Усмонов, вилоят Адлия бошқармаси бўлими бошлиғи А.Исоқов, вилоят прокуратураси ва ички ишлар бошқармаси масъул ходимлари, Қарши давлат университети профессори С.Чориев, вилоят маънавият-тарғибот маркази раҳбари Л.Саодатова, вилоят “Аёллар маслаҳат маркази” раҳбари О.Анорова, вакилликнинг хотин-қизлар масалалари бўйича ёрдамчиси Ш.Каромова ва ОАВ вакиллари иштирок этдилар.

Ўқув-семинар давомида жойларда ижтимоий-маънавий муҳитни янада соғломлаштириш бўйича амалга оширилаётган ишлар, оила ва жамиятда ҳамда фарзанд тарбиясида аёлларнинг ўрни, хотин-қизлар ўртасида бидъат-хурофот ва ақидапарастлик ҳамда ўз жонига қасд қилиш каби салбий ҳолатларнинг олдини олиш ва уларга қарши курашишда отинойиларнинг ўрни ва вазифалари каби масалалар юзасидан батафсил маълумот берилиб, аниқ вазифалар белгилаб олинди. Шунингдек, отинойилар аҳоли орасида ҳар томонлама намуна бўлиши, миллий ва диний урф-одатларимизни, қадриятларимизни ўз ҳолича ёшларга етказиш, уларни, айниқса, қизларимизни иболи ва ҳаёли этиб тарбиялашда оналарнинг ўрни беқиёс экани, тўй ва маъракаларни ортиқча исрофгарчиликка йўл қўймаган ҳолда ўтказиш бўйича жойларда ҳамкор ташкилотлар билан биргаликда тарғибот-ташвиқот ишларини янада кучайтириш кераклиги айтиб ўтилди.

Ўқув-семинар иштирокчиларини қизиқтирган саволларга соҳа мутахассислари атрофлича жавоб бердилар. 

Бекмурод САҲРИЕВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Қашқадарё вилояти вакиллиги масъул ходими

Бошимизга мусибат тушиб қиблагоҳимиздан айрилиб қолганимизда жанозанинг эртасига пойтахтдаги дўстлардан бири ҳамдардлик билдиргани борди (қадамларига ҳасанот!). Қайтишга чоғланганда миниб борган ҳашаматли машинасига ўтирар экан, “Отамиздан қолган мерос – бу”, деди. Унинг шу гапи кичик келинимизнинг қулоғига чалиниб қолибди, Кечқурун гаплашиб ўтирганимизда “Меҳмоннинг “Каптива”си ота мерос экан, биз ҳам эртага бобомдан қолган “Каптива”ни миниб чиқсакмикан”, деб мутойиба қилди. Унинг гапини эшитган акам: “Отамдан қолган “Каптива” уч кундан кейин ўлади, неча кундан бери бир жойда боғлиқ турибди; на сояга олдинглар, на ўт бердинглар унга, на сув”, деди. Бу жавобдан сўнг азалик бўлсак ҳам барчамиз баравар кулиб юбордик.

Ўша кунларда ҳаммамиз отамизнинг бошида ўтириб, ҳайвонларга қараш эсимиздан ҳам чиқиб қолгандир-у, аммо шу суҳбат ҳайвон ҳақи тўғрисида мушоҳада юритишимизга туртки бўлди. 

Пайғамбар алайҳиссалом Мадинага ҳижрат қилганларида бутун шаҳар аҳли йўлларига пешвоз чиққан, уларнинг ҳар бири Сарвари коинотнинг ўз уйига қўноқ бўлишини орзу қилар эди. Пайғамбаримизнинг узоқ йўл босиб келган ҳорғин туяси оғир-оғир қадам ташлаб бораркан, ҳар уйнинг қаршисига етганда хонадон соҳиблари туянинг жиловидан тутиб: “Ё Расулуллоҳ! Бизнинг меҳмонимиз бўлинг!” деб илтижо қилар эди.

Расули акром бу ажойиб инсонларнинг ҳеч бирини ранжитмаслик учун туяларининг юганини бўш қўйиб юбориб, у қайси уйнинг остонасига чўкса, ўша уйга меҳмон бўлиши ҳақида таклиф айтдилар. Бу таклифни барча бирдай қабул қилди. Шундай қилдилар. Уларнинг ҳар бири менинг эшигимда тўхтасайди деб орзу қилар экан, жилови бўшаган туя юриб бориб бир бўш ётган томорқага чўкди. Пайғамбар алайҳиссалом ундан тушмадилар. Туя яна ўрнидан турди ва озгина олдинга юриб яна чўкди ва қайтиб қўзғолмади.

Пайғамбаримиз  туяси чўккан томорқани сотиб олдилар ва  масжид қурилишини бошладилар. Иккинчи чўккан ери Абу Айюб Ансорийнинг уйи эди. Ўша уйда бир муддат меҳмон бўлдилар.

Пайғамбаримизни ҳижрат вақтида устида олиб юрган, бағоят муҳим воқеаларда у зотнинг хизматида бўлган ушбу туянинг оти Кисва эди.
Кисвани ҳазрати Абу Бакр Сиддиқ сотиб олиб Пайғамбаримизга ҳадя қилган эди. У шундай омадли ҳайвон эдики, оламлар сарварини устида олиб юриш шарафига етишган эди. Пайғамбаримиз Бадр жангига ўша туяни миниб чиққан эдилар. Буюк зафар муждасини Мадинага етказган Зайд ибн Хариса розияллоҳу анҳу узоқ масофани унинг устида ўтириб ғоят қисқа фурсатда босиб ўтган эди. Аллоҳнинг Расули Ҳудайбия шартномасини имзолашга ҳам ана шу толеи баланд туяни миниб борган эдилар. Видо хутбасида ҳам унинг устида бўлганлар.

Яна бир оти Адба дейилган бу туя ҳар доим пойгаларда биринчи ўринда келар ва бундан асҳоби киром беҳад севинарди. Бир сафар бир бадавийнинг туяси ундан узиб кетди-ю, саҳобаларни ғам босиб, тушкунликка тушди. Уларнинг ҳолини кўрган Пайғамбар алайҳиссалом “Сизга нима бўлди?” деб сўрдилар. Улар: “Адба пойгада ютқазди”, дейишди. Буни эшитган Пайғамбаримиз: “Аллоҳнинг қонуни бу. Дунёда юксалган ҳеч бир нарса йўқдирки, Аллоҳ уни қуйига индирмаган бўлсин” (Имом Бухорий), дедилар.

Расули акром боқий дунёга кўчганларидан ғамга ботган Кисва емоқ-ичмоқдан қолди. Ҳазрати Абу Бакр розияллоҳу анҳу уни байтулмолга оид туяларга қўштирдилар. У ерда маҳзун бир ҳолда бир неча кун юриб ўлди.

Пайғамбаримизнинг Сабҳо исмли бир оти бор эди. Расули акром баъзан от пойгаси уюштирар эдилар. Сабҳо бу мусобқаларда ҳар доим биринчи бўлиб келиб асҳобни севинтирар эди. Яна у зотнинг Баҳр деган учқур оти ҳам бор эди. Аллоҳнинг Расулининг отларни жуда севганини билган қабила бошлиқлари у зотга отлар ҳадя этардилар. Ана шу отлардан бири – Мирваҳ эди.

Набий алайҳиссалом ҳадя олганлари қадар ҳадя бермоқни ҳам севар эдилар. Ўзига ҳадя этилган нарсаларнинг энг яхшиларини асҳобларига ҳадя этардилар. Вард деган отни у зотга Тамимий Дорий ҳадя этган эди. Уни ҳазрати Умарга ҳадя этдилар.

Пайғамбар алайҳиссаломга Искандария қироли Муқовқис бир хачир билан эшак ҳадя этганди. Пайғамбаримиз ва мусулмонлар минган биринчи хачир шу эди. Расули акром унга Дулдул деб от қўйдилар. Бироқ хачирлар авлодини давом эттира олмайдиган ҳайвон бўлгани боис яна хачирларни қўлга киритмоқ учун отни эшакка қўшмоқни маъқул кўрмадилар.

Инсоният тарихида ҳайвон ҳақидан сўзлаган пайғамбар алайҳиссалом: “Аллоҳ таоло ҳайвонларга яхши муносабатда бўлишимиз зарурлигини амр этади. Яшил бир даладан кечаркан ҳайвонларнинг бир оз ўтлашига қўйиб беринг! Қурғоқ ерда ланжлик қилиб ҳайвонларни оч қолдириб қўймасдан тезроқ ўтиб олишга ҳаракат қилинг!” деб марҳамат қилганлар (Ибн Ҳожар).

Пайғамбар алайҳиссалом мўминларнинг қалбига жойлаган гўзал ахлоқлардан бири жамики махлуқотга нисбатан шафқатли бўлмоқ эди.  Динимиз бу дунёдаги ҳар бир махлуқот Аллоҳнинг қули эканини баён этган. Ояти каримада Роббимиз: “Ер юзидаги ҳар бир юрувчи жонзот ва икки қаноти ила учувчи қуш борки, ҳаммаси сиз каби умматлардир. Китобга ҳеч нарсани қўймай ёзганмиз. Сўнгра Роббиларига жамланурлар” (Анъом сураси 38-оят), деб марҳамат қилган.

Билҳисса, тили бўлмаган, яъни дунёдаги ҳақини талаб қила олмаган ҳайвонлар ҳақини охиратда олади. Шу жиҳатдан, табиат ва ҳайвонларга муносабатда инсонлар Аллоҳнинг қаршисида жавобгардир.

Бир ҳадиси шарифда бу мавзуда қуйидагича марҳамат қилинган: “Кимки ҳеч сабабсиз чумчуқни ўлдирса, ҳатто ундан ҳам кичик бир жониворнинг жонига қасд қилса, қиёмат куни даъвосини Аллоҳ кўради, “Эй Роббим! Фалончи кўнгил хушлиги  учун мени ўлдирди”, дейди” (Насоий, Аҳмад ибн Ҳанбал)

Ҳайвонлардан фойдаланаркан, уларнинг ҳақларига риоят этишимизни амр этган Пайғамбаримиз қўйини соғаётган бир кишига “Қўзичоққа ҳам сут қолдир”, дедилар (Ҳусаймий).

Яна саҳобалардан бир зот Пайғамбаримизнинг ўзига соғин туялар берганларидан сўнг “Оилангга айт, ҳайвонларга яхши қарасин, емишларини вақтида берсин, яна уларга тирноқларини олиб юришларини тайинлагинки, ҳайвонларни соққанларида эмчакларига тирноғи ботиб озор етказмасинлар!” дея буюрганини айтган (Аҳмад ибн Ҳанбал).

Шафқатли Пайғамбаримиз ҳайвонларнинг дардига ҳам шерик бўлар, уларга озор берганлардан ранжир эдилар. Боласи олиб қўйилган она қушнинг чирқиллаб учаётганини кўрганларида музтариб бўлиб, “Ким бу бечоранинг чақасини олиб унга азият берди, чақасини дарҳол жойига қўйинг!” дедилар (Абу Довуд).

Пайғамбар алайҳиссалом бир куни йўлда кетаётиб боласини эмизаётган бир мушукни кўриб қолдилар. Бирор киши унинг тинчини бузмасин дея навбатчилик ташкил этдилар. Ортга қайтаётганларида уни уйларига олиб кетдилар. Бу мушук Пайғамбаримизнинг уйларида эмин-эркин юрарди, Аллоҳнинг расули у ичган сувдан таҳорат олар эдилар (Абу Довуд).

Энг кўп ҳадис ривоят этган саҳобалардан бири Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг асл исми Абдурраҳмон бин Саҳр эди. Бир куни Пайғамбар алайҳиссалом олдиларига келганларида қучоғида мушук боласи ухлаб ётган эди. Бу ҳолдан уялиб мушук боласин олиб қўймоқчи бўлди. Уни кўрган Пайғамбаримиз бундан хижолат бўлмаслини айтдилар ва унга “Мушукчаларнинг отаси” маъносида Абу Ҳурайра лақабини бердилар. Шу лақаб унга Пайғамбар алайҳиссалом берган унвон бўлиб қолди.

Аллоҳнинг Расули фақат уй ҳайвонларига эмас, ёввойи ҳайвонларга ҳам шафқат кўрсатар эди. Асҳоби билан Маккага бораркан, йўллари устида ухлаб ётган бир жайронни кўриб қолиб асҳобидан бирини қолдириб, ҳамма ўтиб бўлгунча шу ерда қолиб уни қўриқлаб туришни буюрдилар (Насоий).

Бир неча саҳобанинг ривоят этишича, эчки боқиб юрган бир чўпоннинг отарига бўри оралаб битта эчкини айриб олди. Чўпон чопқилаб келиб эчкини бўридан айириб олди. Бўри чўпонга: “Менинг ризқимни қўлимдан оларкан, Аллоҳдан қўрқмадингми?” деди. Бўрининг гапирганини эшитиб ақли шошган чўпон: “Ажабо, бўри сўзлаяптими”, деди. Бўри унга: “Ажабланарлиси сенинг ҳолинг ­– шу дара ортида бир зот сизни жаннатга даъват этмоқда. Сиз эса уни Пайғамбар деб билмайсиз”, деди.

Чўпон дарҳол Пайғамбаримизнинг олдиларига бориб у зотни кўриб, иймон келтирди ва ортига қайтди. Бу вақт ичида бўри унинг сурувига чўпонлик қилиб турди. Чўпон унга мукофот тариқасида бир эчки берди (Аҳмад ибн Ҳанбал)

Жамики махлуқот Пайғамбар алайҳиссаломнинг Аллоҳнинг расули эканига иймон келтирган эди. Умар розияллоҳу анҳудан нақл қиладиларки, Пайғамбаримизнинг олдиларига бир бадавий келди. Қўлида калтакесак бор эди. У “Агар мана шу ҳайвон шаҳодат берса мен сизга иймон келтираман, йўқса, келтирмайман”, деди. Расули акром у ҳайвондан ўзининг ким эканини сўрдилар. Калтакесак равон тилда пайғамбаримизга иймон келтирди, шаҳодат берди (Ҳусаймий).

У зот мушрикларнинг таъқибидан қутулмоқ учун ғорга яширинганларида ғорнинг оғзига ўргимчак тур тўқиб қўйган эди. Ўргимчак турини кўрган мушриклар бу ерда ҳеч ким йўқ деб қайтиб кетган эди.

Ҳазрати Ойиша онамиз дейдиларки, “Уйимизда бир каптар бор эди. Расулуллоҳ уйда вақтларда қилт этмасдан ўтирарди, у зот уйдан чиққанларидан сўнг тинмасдан ҳаракатланиб қолар эди. Демак, бу қуш Аллоҳнинг Расули қаршисида одоб сақлаб турган” (Ҳусаймий).

Тилсиз, забонсиз ҳайвонлар учун Аллоҳнинг ҳузурида сўралар эканмиз, уларга эҳтаёткорлик билан муносабатда бўлмоғимиз лозим экан. Масалан, оёғимизга эркаланиб суйкаланаётган мушукни оёқ учига илиб отиб юбормаслигимиз, эшаклигига бориб бехосдан оёғимизни босиб олган бечора ҳайвонни халачўп билан бас дегунча калтакламаслигимиз, атрофда юрган итларни кўнгилхушлиги учун қувиб солмаслигимиз ва бошқа ҳайвонларга озор етказмаслигимиз лозим. Акс ҳолда, тасаввур қилинг, қиёматда бир эшак халачўп олиб биримизни калтаклаб ётса, даҳшат-ку – бу! Шу ҳолга тушмаслик учун бугундан эҳтиётимизни қилганимиз маъқул, Сиз нима дейсиз?

Дамин ЖУМАҚУЛ,

журналист

Биз барчамиз тишда пайдо бўлган тош (кариес)ни ёмон кўрамиз. Тиш докторига ҳар доим ҳам бориб даволанишга имкон топа олмаймиз.

Сизга бу ёқимсиз иллатдан халос бўлишнинг оддий табиий рецептини  тавсия этамиз. Бу рецепт тишларни тошдан тозалаб, уларнинг саломатлигини таъминлаб, муаммони ҳал этишда ёрдам беради. Тишдаги эмални шикаст етишдан сақланмаса, уларда пайдо бўлган тошлар ўз вақтида тозаланмаса, периодонтит деб аталадиган тишлар шамоллаши касаллиги ривожланишига йўл очилиши мумкин. Периодонтит касаллиги билан чалинганда инфекция илдиз каналларидан тишга ўтиб, тиш қобиғи ва уни ўраб турувчи милкларнинг шамоллаши касаллиги келиб чиқишига сабаб бўлади. Худди шундай ҳолларда бу ёқимсиз касалликнинг олдини олиш ва ундан қутилишнинг осон  табиий усули бор.

Тишда пайдо бўлган тошдан қутилиш йўли:

Бунинг учун фақат қуйидагилар керак бўлади:

• 40 г ёнғоқ пўчоғи
• 1 стакан сув
• Ёнғоқ пўчоғини сувда 20 минут давомида паст оловда қайнатилади. Кейин оловдан олиб, совутилиб, докадан ўтказилади.
• Тиш чўткасини 10 минут давомида ёнғоқ пўчоғи қайнатмасида ивитилади. Сўнг тиш чўткаси билан тишларни яхшилаб ишқалаб тозаланади.
• Бу усул кунига 3 маҳал тишлар тошдан мусаффо бўлиб, тоза бўлгунигача давом эттирилади.

Икки ҳафта давом эттирилгач, натижа сизни қувонтиради.

Ёнғоқ пўчоғи кучли антибактериал восита бўлиб, у шунингдек, тиш эмалида овқат қолдиқлари ва кейинчалик тошга айланадиган ёқимсиз моддалардан тозалашда қўл келади. Бу усул шунингдек, милклари қонаб турадиган кишилар учун фойдали, қон оқишига сабаб бўлаётган шамоллаш жараёнлари тезда барҳам топади.

Манба headinsider

Жалолиддин Нуриддинов тайёрлади

6 апрель 2017 йил

Чунки исрофгарлар шайтоннинг биродарларидир. Шайтон эса Парвардигорига ўта ношукр эди.

                                                                                          “Исро” сурасининг  27-ояти

Дунёда энг қимматбаҳо, йўқ, энг бебаҳо неъмат бу – вақт экан. Буни қарангки, биз ана шу ўрнини ҳеч нарса билан тўлдириб бўлмайдиган буюк неъматни энг кўп исроф қилар эканмиз.

Бу ўринда ҳаммамизга маълум ва машҳур бўлган вақтни бекор ўтказиш ҳақида гап бормаяпти. Вақтни бесамар ўтказиш зарари ҳам бекорчиликдан кам эмаслиги ҳақида сўз юритмоқчимиз.

Демак, бекордан Худо безор. Бу аён ҳақиқат. Аммо неча йиллар давомида умримизни ҳавога совураётганимизни ҳеч эсга олаётирмизми? Масалан, улуғларимиздан бири айтганидек, қўлларимиз билан бир ишга ўринар эканмиз, тилимиз нима қилади? Кўнглимиз қайси тарафга йўналган бўлади!

Авваллари эътибор қилган бўлсангиз, бир эсга олинг-а, жисмоний иш қилаётган одам ўша чоқда, тахминан, “Ойсанам, тушди рўмолинг қайданам”  дея ёки шунга ўхшаш бир оҳангни хиргойи қилаётган бўладими. Шу қабилидаги хиргойидан у бирор фойда оладими?..  Шунинг ўрнига тилини зикрга чоғлаб қалбини қурумлардан поклаб олса ўзига яхши эмасми? Баъзида эрта-ю кеч тинмай ишлаймиз, нега бир нарса орттира олмаймиз, дея шикоят қилиб қоламиз. Аммо биз эрта-ю кеч фақат қўлимиз билан иш бажарсак, тилимиз Ойсанаму Жумагулларни куйласа, кўзимиз рўмолида, кўнглимиз хаёлида бўлса, биргина қўлнинг ўзи билан ишлаб нима ҳам орттирамиз. Баъзиларимиз эса топиш-тутишим яхши, кам-кўстим йўқ. Лекин негадир кўнгил хотиржам эмас, деймиз. Кўнглимиз недан хотиржам бўлсинки, Эгасини бир бор эсламаса... 

Ўзаро дўсту ёрон суҳбатлашиб қолганимизда ҳам биримиз иккинчимиздан фойдаланиб, ундан илмга, фазилатга доир бирор нима ўрганиб қолиш у ёқда қолиб, баробарига дунёнинг ишларини муҳокама қилишга тушиб кетамиз. Бир зумда олти қитъанинг энг номдор сиёсатчилари ҳал эта олмаётган масалаларни “ҳал” этиб қўямиз. Лекин бу гаплардан кимга фойда бор!..

Ҳурматли домлалардан бирига бир киши: “Яъжуж-Маъжуж қачон чиқади”, деб савол берди. Домла: “Ҳа, нима қиласиз, қачон чиқса... ғайбнинг ишига аралашгунча ибодатингизни қилсангиз-чи”, дея дашном берди.

Дарҳақиқат, биз ўзимизга алоқаси бўлмаган нарсаларга ўзимизга бевосита дахлдор бўлган масалалардан кам вақт сарфламаймиз чоғи.

Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратларининг “Дил ба ёр-у, даст ба кор” деган ҳикмати ана шу камчиликларимиздан халос бўлишимиз учун айтилмаганмиди?  Қўлимиз ишда, тилимиз зикрда, кўнглимиз Ҳақда, кўзимиз ҳаё пардаси ортида бўлсагина ишимизда барака, қалбимизда хотиржамлик бўлади. Қалб хотиржамлигига эришмоқ учун эса вақтни исроф қилмаслигимиз керак. Ҳасан Басрий авлодларни “Одамлар соат неча бўлганини сўрайди, кунлар, ойлар ўтишини санайди, аммо ўзи соатлар, дақиқалар йиғиндисидан иборат эканини ўйламайди”, деб вақтнинг бебаҳо эканидан огоҳлантирган эди. Ана шу вақтлар йиғиндиси бўлган умримиздан фойда олиб қолайлик. Ҳазрати Али розияллоҳу таъбири билан айтганда, бугун меҳнат бор, ҳисоб йўқ; эртага ҳисоб бўлади, меҳнат бўлмайди.

Дамин ЖУМАҚУЛ

Оқил инсон ҳаёти давомида солиҳ кишиларнинг фазилатли жиҳатларидан ўрнак олиб яшайди. Бизлар ҳам бирор табаррук, аҳли солиҳ инсонлар билан учрашиб қолганимизда ёки уларнинг яхши хислатларини зикр қилганимизда хавас қилиб, “Бизга ҳам сизнинг йўлингизни берсин”, “Фалончига ўхшаб юрайлик” деган ибораларни ишлатамиз. Аслида мўмин-мусулмон киши учун ўрнак бўлишга энг лойиқ ва ҳақли зот Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам бўладилар. Зеро, Пайғамбаримизнинг ҳаётлари бизлар учун ибрат мактабидир.

Аллоҳ таоло Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам нақадар гўзал ўрнак намунаси эканлинларини баён қилиб шундай дейди:

 لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآَخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا  

“(Эй, имон келтирганлар!) Сизлар учун – Аллоҳ ва охират кунидан умидвор бўлган ҳамда Аллоҳни кўп ёд қилган кишилар учун Аллоҳнинг пайғамбарида гўзал намуна бордир”. Ҳақиқатда, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётнинг ҳамма жабҳаларида гўзал намуна ва ўрнакдирлар.

Бундан ташқари, Аллоҳ таоло пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни айнан хулқ жиҳатидан ҳам гўзал ўрнак эканликларини мақтаб:

 وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ

“Албатта, сиз буюк хулқ узрадирсиз”,-деб марҳамат қилган (Қалам сураси, 4- оят).

Оиша онамиздан “Пайғамбаримизнинг хулқлари қандай эди?”,-деб сўралганда: “Хулқлари Қуръон эди”,-деб жавоб берганлар.

Одоб ахлоқнинг динда қанчалик аҳамиятга эга эканлиги кўпгина ҳадисларда баён қилинган. Жумладан, Абу Зар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абу Зарга шундай деганлар: “Қаерда бўлсанг ҳам Аллоҳдан қўрқ! Ёмон иш қилган бўлсанг орқасидан уни ўчирадиган яхши иш қил ва инсонларга гўзал хулқ билан муомала қилгин!” (Имом Термизий ривояти).

Одоб аслида инсоннинг қандай тарбия кўргани билан белгиланади. Албатта, инсон жамиятда инсонлар билан ўзаро мулоқот қилар экан, аввало самимий ва одоб ила муносабат билдирмоғи лозим. Шундагина, ушбу одоб ила қилган самимий муносабати у учун бу дунёнинг ўзида шараф бўлса, оҳиратда уни иззат курсисига эга қилади.

Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳақ бўла туриб жанжаллашмаган кишига жаннатнинг энг пастидан бир уй берилишига кафилман. Ҳазил қилаётган бўлса ҳам ёлғон гапирмаган кишига жаннатнинг ўртасидаги бир уйга кафилман. Хулқи гўзал бўлган кишига эса жаннатнинг энг юқорисидаги уйга кафилман,” дедилар. (Абу Довуд ривояти).

Муқаддас динимиз таълимотларида инсон чиройли ҳулқи орқали ҳаттоки ибодат қилган даражасига эга бўлишлиги таъкидланган. Оиша онамиздан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Киши гўзал хулқи билан кундузи рўзадор, кечаси бедор бўлганларнинг даражасига етади,” деганлар. (Абу Довуд ривояти).

Шунингдек, энг аввало инсон гўзал ҳулқ эгаси бўлиш учун Яратган Аллоҳдан дуо қилиб сўраши лозимлиги таъкидланган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мени энг гўзал ахлоққа ҳидоят қил. Зотан, унга Сендан бошқаси ҳидоят қила олмайди. Ёмонларни мендан узоқлат. Албатта, Сендан бошқаси уларни мендан узоқлатолмайди,” деб дуо қилар эдилар. Ушбу ҳадиси шарифда инсон аввало чиройли хулқ соҳиби бўлиши учун ўзида интилиш, хоҳиш, истак ва умид бўлиши лозим экан. Шу билан биргаликда, унинг акси бўлган ёмон хулқ ва одатлардан йироқроқ турсагина бу фазилатга сазовор бўлиши мумкин экан.

Гўзал хулқлардан бири – кечиримлиликдир. “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобалар билан Нажд томондаги юришдан  қайтаётганларида пешин пайти йўлда дам олишди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир дарахтга қиличларини илиб соясида ухладилар. Саҳобалар ҳам ухлашди. Уйғонганларида бир аъробий қиличларини ўғирлаб олиб, Расулуллоҳга ниқтаб: “Мендан сени ким қутқара олади?” деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳ деб уч марта айтдилар. Шунда унинг қўлидан қилич тушиб кетди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни олиб аъробийга: “Энди сени мендан ким қутқара олади” дедилар. У: “Сен яхши одамсан” деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мусулмон бўласанми?” деганларида, у: “Йўқ, лекин сенга қарши урушмасликка ва сен билан урушадиганлар тарафда бўлмасликка ваъда бераман” деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни қўйиб юбордилар. Ҳалиги киши шерикларининг олдига бориб: “Энг яхши одамнинг олдидан келаябман”,-деди” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Бундан ташқари, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ширинсўз, ўзгаларга азият бермайдиган, ҳақоротомус ва уятли сўзларни айтмайдиган, ҳаёли, ўзгалар кўнглини кўтарадиган, дардларига дармон бўладиган, меҳмонни ва қўшнини ҳурмат қиладиган, қўйинки барча мукаммал чиройли хулқ-одоблар соҳиби бўлганлар. Зеро, Буюк Аллоҳ пайғамбаримизга Ўзи одоб берганлигидандир. ”Мени Роббим тарбия қилди ва тарбиямни гўзал қилди” –дея Жанобимиз марҳамат қилганлар.

Зотан, У зотнинг сийратлари, ахлоқи ҳамидалари  ва ибратли ҳаёт йўлларига эргашмоқ инсонлар учун икки дунё саодат йўли ҳисобланади. Аллоҳ  бизларга Пайғамбаримизга эргашиб энг гўзал хулқ эгалари бўлиш бахтини насиб айласин.

Жалолиддин Ҳамроқулов,

Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири,

“Новза” жоме масжиди имом хатиби