Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: "Бас, намоз тугагандан сўнг ер юзи бўйлаб тарқалинг ва Аллоҳнинг фазлидан талаб қилинг ва Аллоҳни кўп эсланг, шоядки, ютуққа эришсангиз" (Жума сураси, 10-оят).

1. Каҳф сураси.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ким жума куни Каҳф сурасини ўқиса, қиёмат куни унинг қадами остидан нур чиқиб, осмону фалакни ёритади ва унинг икки жума орасидаги гуноҳлари кечирилади", дедилар (Абу Бакр ибн Мардуяҳ ривоят қилган).

2. Духон сураси.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ким жума кечаси "Ҳа мим" (Духон сураси)ни қироат қилса, мағфират қилинади", дедилар.

Набий алайҳиссалом: "Ким жума кечаси "Ҳа мим"ни ўқиса, етмиш минг фаришта тонггача унинг ҳаққига истиғфор айтиб чиқади", деганлар.

3. Ёсин сураси.

4. Ҳуд сураси.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ҳуд сурасини жума куни ўқинглар", деганлар.

5. Оли Имрон сураси.

Ҳазрати Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу айтадилар: "Кимки кечаси "Оли Имрон" сурасини ўқиса, унга кечани бедор ўтказганлик савоби ёзилади".

Бир асарда: "Ким жума куни Оли Имрон сурасини ўқиса, 70 минг фаришта кечгача истиғфор айтади".

6. Ихлос, фалақ ва наас сураси.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким жума намозидан кейин "Қул ҳуваллоҳу аҳад", "Қул аъузу бироббил фалақ" ва "Қул аъузу бироббин наас" сураларини етти марта ўқиса, Аллоҳ таоло уни кейинги жумагача ёмонликдан сақлайди», дедилар (Ибн Сунний ривояти).

 

Жума куни ушбу дуони 4 марта ўқишни ҳам унутманг:

"Аллоҳумма йаа ғоний, йаа ҳамийд, йаа мубдиьу, йаа муъийд, йаа роҳийм, йаа вадууд ағниний ъан ҳаромика ва битоаътика ъан маъсиятика ва бифазлика ъамман сиваак".

 Даврон НУРМУҲАММАД

Cавол: Эҳромдаги инсон хушбўй салфетка, совун ёки шампун ишлатиб қўйса, бирор жарима лозим бўладими?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Хушбўй салфетка, совун ёки шампун каби воситаларни эҳромдаги киши ишлатиши макруҳ амал саналади. Лекин ушбу воситаларни ишлатиш билан қўй сўйиш вожиб бўладими ёки садақами деган масалада замонамиз уламолари ва фатво уюшмалари турлича жавоб берганлар.

Ушбу масала юзасидан мазҳабимиз манбаларига таяниб айтамизки, хушбўй салфетка, совун ва шампун кабилар тозалик воситалари саналади ва ундан аксар ҳолда хушбўйланиш учун фойдаланилмайди. Бунга ўхшаш масалани қадимги фуқаҳоларимиз қуйидагича баён қилишган: “Эҳромдаги киши хушбўйлиги бор ушнон (кирни кеткизиш воситаси, ишқор) билан қўлини ювса, уни кўрганлар: “Бу ушнон”, десалар, садақа, агар “Бу хушбўйлик”, десалар, жонлиқ сўйиш вожиб бўлади” (“Муҳитул-Бурҳоний” китоби).

Демак, ишлатилаётган хушбўй нарсани кўпчилик одамлар нима деб қабул қилишига қараб ҳукми таъйин топади. Бугунги кунимизда хушбўй салфетка, совун ёки шампунни ҳеч ким асл хушбўйлик, деб ҳисобламайди.

Қолаверса, хушбўй салфетка, совун ва шампун каби воситалар айни хушбўйлик воситаси эмас, балки унга хушбўйлик қўшилган тозалик воситаларидир. Бундай воситаларда тозаловчи моддалар миқдори кўп, хушбўйлик миқдори оз бўлса, унга хушбўйлик ҳукми берилмайди.

Шу билан бирга совун саноатидан маълумки, уни 100 даража иссиқликда пиширилади. Фуқаҳоларимиз хушбўйлик аралашган нарсалар пиширилиши (қайнатилиши) натижасида, гарчи ундан хушбўй ҳид келиб турган бўлса ҳам, хушбўйлик ҳукмидан чиқишини айтганлар. Аллома Косоний раҳимаҳуллоҳ шундай деганлар:

“Агар хушбўйлик таомга қўшиб пиширилса ва ўзгарса эҳромдаги киши уни истеъмол қилишининг зарари йўқ. Бунда унинг хушбўй ҳид бор ёки йўқлигининг фарқи йўқ. Чунки бу ҳолатда хушбўйлик пишириш (қайнатиш) натижасида таомда йўқолиб кетади. Агар пиширилмаган бўлса ва хушбўй ҳиди келиб турса, эҳромдаги киши уни истеъмол қилиши макруҳдир. Лекин унинг зиммасига бирор нарса вожиб бўлмайди. Чунки бунда таом ғолиб келган, хушбўйлик моддаси эса аралашиб, йўқолиб кетган бўлади” (“Бадоиус саноиъ” китоби).

Ушбу маълумотлардан хулоса қилиб айтганда салфетка, совун ёки шампун каби воситаларнинг хушбўй ҳиди бўлса, уни ишлатган эҳромдаги киши бир соъ (2 кг) буғдой ёки унинг қийматини садақа қилиш лозим бўлади. Аммо булар билан тўлиқ бир аъзо уч ва ундан кўп ўрин (макон)ларда ювилса, жонлиқ сўйиш лозимдир. Агар ушбу воситаларда ҳеч қандай хушбўй ҳид бўлмаса, жонлиқ ҳам, садақа ҳам лозим бўлмайди. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази

Insonlarning o‘lchov va ko‘nikmalariga qaralsa, Iso alayhissalomning tug‘ilishlari ham, osmonga ko‘tarilishlari ham odamlarni hayratga soluvchi, g‘ayritabiiy hodisa hisoblanadi.

Bu haqida biz musulmonlarning sof e’tiqodimiz bor bo‘lib, quyida bu haqida keltiriladi.  Alloh taolo o‘zining kitobida yahudiylarning Iso alayhissalomga uyushtirgan suiqasdlari,  payg‘ambarlariga bergan ahdlarini buzganliklari, va nasroniylarning u zot haqidagi quruq bo‘htonlari hamda buzuq e’tiqodlari haqida ochiq – oydin oyatlar nozil qildi.

Yahudiylar Iso alayhissalomning payg‘ambarligiga va  mo‘jizalariga hasad qildilar. U Zot ko‘r bo‘lib tug‘ilganlarni va peslarni davolar, o‘likni Allohning izni ila tiriltirar, loydan qushning shaklini yasab puflasalar  Allohning izni ila haqiqiy qushga aylanar edi .

Yahudiylar esa u zotni yolg‘onchiga chiqardi. Payg‘ambarliklarini tan olishmadi. Imkon qadar u zotni yo‘q qilib yuborishga harakat qildilar. Bu haqidagi qissa esa,  hammaga mashhurdir.

Ular Iso alayhissalomni o‘ldirganliklarini da’vo qildilar. Lekin bu quruq da’vo xolos, haqiqatni esa Quroni Karim bayon qiladi:

Niso surasining 157 oyatida:

وَقَوۡلِهِمۡ إِنَّا قَتَلۡنَا ٱلۡمَسِيحَ عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ رَسُولَ ٱللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ

“Biz Allohning Rasuli Masih Iso ibn Maryamni o‘ldirdik”, deganlari uchun ularni la’natladik. Holbuki uni o‘ldirmadilar ham, osmadilar ham, lekin ularga shunday tuyuldi.

Oyatning kelasi qismiga asosiy e’tiborimizni qaratishimiz kerak bo‘ladi.

وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُۚ مَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٍ إِلَّا ٱتِّبَاعَ ٱلظَّنِّۚ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينَۢا

“U haqida ixtilofga tushganlar uning o‘limi haqida shak-shubhadadirlar. U to‘g‘risida ularning bilimlari yo‘q, magar gumonga ergasharlar. Uni o‘ldirmaganlari aniqdir.”

Shu oyat  bilan yahudiylarning kirdikorlari fosh bo‘ldi.

Endi nasroniylarning bu ish haqidagi ixtiloflariga to‘xtaladigan bo‘lsak, nasroniylarning Iso alayhissalom haqidagi e’tiqodlari Qur’oni Karimda quyidagicha bayon qilinadi:

لَقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَۖ ُ

“Alloh , albatta , Masih ibn Maryamdir deganlar kofir bo‘ldi”, (Moida 72)

Iso alayhissalomdan keyin nasorolar bu sof aqidani buzdilar, zalolat botqog‘iga botdilar va Iso alayhissalomning aytganlariga butkul teskari gapni aytdilar.  Chunki Iso alayhissalom nasorolarga, men Xudoman menga ibodat qiling demaganlar.

Ammo, ahdnomani buzgan nasorolar esa zulmlarida davom etdilar.

لَّقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ ثَالِثُ ثَلَٰثَةٖۘ

“Alloh uchtaning uchinchisidir, deganlar batahqiq kofir bo‘ldilar.” (Moida 73 )

Ular Allohning tabiati bir-biriga teng uchta ko‘rinishdan- Ota xudo , o‘g‘il xudo va Muqaddas ruhdan iborat deyishdi .

Alloh taolo bularga javob o‘laroq, suraning davomida:

مَّا ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَ إِلَّا رَسُولٞ

“Masih ibn Maryam bir rasul xolos undan oldin ham rasullar o‘tgan” (Moida 75) dedi.

Bu esa nasroniylarga qarshi ochiq-oydin raddiyadir.

Endi Iso alayhissalomning osmonga ko‘tarilganlari va qayta tushishlarini inkor qiluvchilarning bir necha da’volarini ko‘rib chiqamiz

Birinchi e’tirozlari, Alloh taolo Qur’oni Karimda Iso alayhissalomning  vafot etganini zikr qildi.

O‘shanda Alloh aytdi:

إِذۡ قَالَ ٱللَّهُ يَٰعِيسَىٰٓ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ

“Ey Iso, Men seni vafot qildiruvchi va O‘zimga ko‘taruvchiman”. (Oli Imron 55)

Va yana Iso alayhissalomdan hikoya qilib:

وَكُنتُ عَلَيۡهِمۡ شَهِيدٗا مَّا دُمۡتُ فِيهِمۡۖ فَلَمَّا تَوَفَّيۡتَنِي كُنتَ أَنتَ ٱلرَّقِيبَ عَلَيۡهِمۡۚ وَأَنتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدٌ

“Va modomiki oralarida ekanman, ularga guvoh bo‘ldim. Meni O‘zingga olganingdan so‘ng, Sening O‘zing ularga kuzatuvchi bo‘lding. Zotan, Sen har bir narsaga guvohsan.” (Moida 117)

Bu yerda توفى – o‘lim ma’nosida keladi deydilar .

Bizning javobimiz: Kavsariy aytadi: توفى ning asil ma’nosi قبض va أخذ ya’ni  qo‘lga olish va egallab olish ma’nosidadir. Majozan o‘lim ma’nosida ishlatiladi. Zamaxshariyning ” Asasul balog‘at ” kitobida kelgani kabi. Oyatning ma’nosi “seni yerdan oluvchiman va osmonga ko‘taruvchiman”.

An’om surasining 60 oyatida توفى kalimasining boshqa ma’noda kelishini ham ko‘rishimiz mumkin :

وَهُوَ ٱلَّذِي يَتَوَفَّىٰكُم بِٱلَّيۡلِ وَيَعۡلَمُ مَا جَرَحۡتُم بِٱلنَّهَارِ

“U Zot sizlarni tunda vafot ettiruvchi va kunduzi qilgan amallaringizni biluvchi Zotdir”.

Bu yerda ham ulamolar توفى ning ma’nosi “uxlatib qo‘yish” deb tafsir qilganlar.

Ibn Qutayba: oyatning ma’nosi “seni yerdan vafot ettirmasdan qabz qilib oldim” degani. Bu ma’no boshqa oyat va xabarlar bilan o‘zaro mos keladi.

Ikkinchi e’tirozlari, Iso alayhissalomning tirik holatda uzoq muddat qolishi Allohning sunnatiga to‘g‘ri kelmaydi.

Bizning javobimiz: Qiyomatning katta alomatlari odatga xilof ishlardan bo‘ladi. Misol uchun quyoshning mag‘ribdan chiqishiga o‘xshash. Shuningdek Iso alayhissalomning tirikliklari va tushishlari ham shunga misol bo‘ladi. Iso alayhissalomning tug‘ilishlari ham odatdan tashqari ish bo‘lgan va u zotning tirik ekanlariga ham ajablanilmaydi.

Uchinchi e’tirozlari Iso alayhissalom haqida hadislar sahih emas, ohod hadislardir.

Bizning javobimiz, bu hadislar sahihdir. Imom Buxoriy va Imom Muslim bu hadislarning bir guruhini sahihlarida rivoyat qilishgan.

To‘rtinchi e’tirozlari: Iso alayhissalomning oxirgi zamonda tushishlari nubuvvatning tugagani  haqidagi muhkam oyatlarga ziddir.

Bizning e’tiqodimizga ko‘ra,  U zot alayhissalom musulmonlardan biri bo‘lib tushadilar, sayyidimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergashadilar, va Islom shariati bilan hukm qiladilar. Nabiy yoki rosul sifatida kelmaydilar va bu nubuvvatning tugaganini inkor qilmaydi.

Bu haqida  Sirojiddin O‘shiy “Bad’ul a’moliy” asarida quyidagini aytadi:

وَعِيسَى سَوفَ يأْتِي ثم يتْوِي لِدَجَّالٍ شَقِي  ٍذِي خَبَال

“Albatta, Iso alayhissalom kelajakda kelar, So‘ng, badbaxt dajjol tomon yo‘l olar”.

Ahli sunna val jamoa mazhabi o‘ta ishonchli manbalar asosida Iso alayhissalom o‘lganlari yo‘q, Alloh u zotni O‘ziga ko‘tarib olgan, qiyomat qoim bo‘lishidan oldin qaytib tushadilar, deb e’tiqod qiladi.

Lekin, Alloh u zotni qanday qilib o‘ziga ko‘tardi – O‘zidan boshqa hech kim bilmaydi . Bu masala ochiq bo‘lib, bandalarning daxli bo‘lmagan, g‘ayb masalasiga kiradi.

Toshkent Islom instituti talabasi Rahmonova Sohiba

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining , “Tafsiri Hilol” asarlari,
2. “Ususul aqidatil islamiyya” Hamza Bakriy
3. “E’tiqod durdonalari” Abduqodir Abdurrahim.

Аёл Аллоҳнинг мўъжизаси. Унинг борлиги, яратилиши Ҳақ таолонинг ҳикмат аломатларидандир.

Аллоҳ таоло “Қуръон карим”да шундай дейди: “Унинг аломатларидан (яна бири) сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир” (Рум сураси, 21-оят).

Ушбу оятнинг тафсирида инсоннинг эркак-аёлга ажратиб. жуфт яратишининг ўзи Аллоҳнинг биру борлиги. баркамол сифатлар соҳиби эканининг ёрқин далилидир. Доимо кўрилавергач. унга эътибор берилмайди. аммо эътибор ила тафаккур қилиб кўрилса, инсоннинг эркак ва аёллик ҳолати улкан мўжизадир, дейилади.

Аёл бу – бахтли хилқат. Унинг энг катта бахтларидан бири шуки, у жаннатнинг хоҳлаган эшигидан киради. Аёл жаннатнинг хоҳлаган эшигидан кириши учун у қуйидаги тўрт амални бажариши лозим. У амаллар қуйидагича:

1. Беш вақт намозни адо қилиш;
2. Рамазон рўзасини тутиш;
3. Авратини ҳаромдан асраш;
4. Эрига итоат қилиш.

Бу ҳақда Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар: “Агар аёл беш вақт намозини ўқиса, Рамазон ойи рўзасини тутса, авратини ҳаромдан сақласа ва эрига итоат қилса, у аёлга: “Жаннатга хоҳлаган эшигидан кир!”, дейилади". (Имом Ибн Ҳиббон ривояти).  

Аллоҳ таоло аёлларимизни жаннатнинг хоҳлаган эшигидан киришига муваффақ айласин!

Руҳиддин АКБАРОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Қашқадарё вилоиятидаги вакиллиги ходими