Шу йилнинг 11 июнь куни Шоввот, Урганч тумани ва шаҳридаги муборак ҳаж сафарига кетиш арафасидаги аёл-қизлар билан ҳаж сафарида эътибор бериш лозим бўлган жиҳатлар хусусида суҳбат бўлиб ўтди. Унда Диний идора мутахассиси Мунира Абубакирова қатнашиб, мазкур мавзуда маъруза қилиб берди.

Суҳбат асносида ҳаж – Ислом арконларидан бири бўлиб, мўмин-мусулмон умрида бир марта адо этиши фарз экани, ҳаж ҳам жисмоний, ҳам молиявий ибодатлиги, фиқҳий китобларда кишига ҳажнинг фарз бўлиши учун, аввало, мусулмон, балоғат ёшига тўлган, оқил, тани соғ бўлиши, бориб келгунча йўл харажатларига етадиган маблағга эга бўлиши каби шартлар мавжуд бўлиши, аёл кишига эса юқоридаги шартлари билан бирга эри ёки бирорта маҳрами ҳамроҳ бўлиши шарт қилиниши, ҳажнинг мукаммал бўлиши ҳақида Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Мабрур ҳажнинг мукофоти фақат жаннатдир”, деганлари алоҳида қайд этилди.

Шунингдек, аёллар эҳромда нималарга амал қилиши, Мино, Арофот, Муздалифа ва икки ҳарам масжидидаги одоблар ҳақида ҳам тушунча берилди.

Маърифий тадбирда Хоразм вилояти бош имом-хатибининг хотин-қизлар масалалари бўйича ёрдамчиси Ф.Отажанова, шаҳар ва туман отиноийлари ҳамда 60 яқин ҳажга кетаётган аёл-қиз қатнашди.

Манфаатли суҳбат давомида мутасаддилар иштирокчиларнинг саволларига жавоб беришди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

   Ислом ҳамкорлик ташкилоти Бош котиби Ҳусайн Иброҳим Тоҳа бу йилги ҳаж мавсумида “Корона” пандемиясидан олдинги каби 57 та ислом давлатларидан  икки миллион зиёратчи келишини тасдиқлади.

    Ҳусайн Тоҳа “аш-Шарқ ал-Aвсат” газетасига берган интервьюсида Саудия Aрабистони бу йил зиёратчиларни қабул қилишга тайёрлиги доирасида катта саъй-ҳаракатларни амалга ошираётганини таъкидлади. Ҳаж ва Умра вазирлиги зиёратчилар сони ўртасида керакли мувозанатни яратиш, зиёратчилар ва муқаддас қадамжолар салоҳияти, у ерда амалга оширилаётган йирик ободонлаштириш лойиҳалари орқали яхлит стратегик режа доирасида кўпроқ зиёратчиларни қабул қила оладиган инфратузилмани барпо этиш устида иш олиб бораётганини қўшимча қилди.

Унинг айтишича, “Макка йўли” ташаббус очиқдан очиқ бўлиб, у “Нигоҳ-2030” лойиҳасининг “Раҳмон меҳмонларига хизмат кўрсатиш дастурлари” доирасида зиёратчиларга бир қатор қулайликлар ҳозирланмоқда.  Булар қаторида электрон виза бериш тартибини айтиш мумкин.

“Макка йўли” ташаббуси

     Ислом ҳамкорлик ташкилоти Бош котиби Ҳусайн Иброҳим Тоҳа Саудия Aрабистони ҳукумати Корона пандемияси сабабли икки йиллик танаффусдан кейин 5 йил олдин бошлаган Ҳаж ташаббусини тақдим этишда давом этмоқда. Чунки зиёратчилар учун ибодатларни бажариш сафари соатлаб бир неча дақиқагача қисқарди. "Макка йўли" ташаббуси Саудия Aрабистони ташаббуси бўлиб, ўз мамлакатларида зиёратчилар учун тартибларни тугатишдан иборат. Бу йил дастурга Покистон, Малайзия, Индонезия, Марокаш ва Бангладеш кирди. Бу йилги Ҳаж мавсумида ундан 225 минг зиёратчи манфаат кўради.

Унинг қўшимча қилишича, “Макка йўли” ташаббуси ташкил этилганидан буён жами 6 давлат фойда кўраётган бўлса, бу ташаббус ҳаж зиёратини адо этиш учун зарур тартиб-қоидаларни бажариш вақтини қисқартиради, чунки зиёратчиларни қабул қилиш, уларга  визани электрон шаклда беришдан бошлаб, жўнаб кетиш залида паспорт тартиб-қоидаларини бажаришга оид тартиблар амалга оширилади.

    Соғлиқни сақлаш талаблари мавжудлигини текширилганидан сўнг жўнаб кетаётган мамлакат аэропортидан, юкни ташиш бўйича кодлаш ҳамда зиёратчилар етиб келгач, тўғридан-тўғри Маккаи Мукаррама ва Мадинаи Мунавварадаги ўз меҳмонхоналарига бориш учун ажратилган йўлакларга ўтадилар, хизмат кўрсатиш агентликлари эса уларнинг юкларини уйларига етказадилар.  

ЎМИ ходими И. Аҳмедов тайёрлади

   Бирлашган Aраб Aмирликларидаги икки маданият муассасаси Шайх Мактум Қуръони каримнинг 260 минг ададда чоп этиш ва нашр этиш бўйича келишувини эълон қилди.

“ИҚНA”нинг “Aл Баян” сайтига таяниб хабар беришича, “DUBAI” медиа компанияси ҳамда Дубайнинг Ислом ва хайрия ишлари департаменти Шайх Мактум бин Рошид Ол Мактум (БAA миллий Қуръони)нинг 260 минг нусхасини чоп этиш бўйича келишув имзолаган.

Марҳум Шайх Мактум ибн Рошид Ол Мактум Осимдан Ҳафс (Хафс аън Осим) ривоятидаги Қуръон янги шрифтда чоп этилади.

2002 йилдан бери мазкур Қуръони Каримнинг қарийб 3500 000 нусхаси маҳаллий, минтақавий ва халқаро миқёсда, шунингдек,  Aфрикадаги барча муассасалар, Араб, Европа ва дунёнинг бошқа мамлакатларида мусулмон жамоаларига тарқатилган.

ЎМИ ходими И.Аҳмедов тайёрлади.

Ҳаж улуғ ибодатдир. Унинг шарафига Ҳаж сураси ҳам нозил бўлган. Беш аркон ичида номига сура нозил бўлган ягона ибодат ҳаждир. Ушбу муборак сурада ҳаж ибодати, унинг тарихи, фазилати, фой далари ва мазмун-моҳияти ҳақида қуйидаги оятлар тушган: «Эсла, Биз Иброҳимга Байтнинг жойини бел гилаб бердикки: “Менга ҳеч нарсани шерик қилма, Байтимни тавоф қилгувчилар, (ибодатда) қоим тургувчилар ҳамда руку, сужуд қилгувчилар учун поклагин. Одамларни ҳажга чақир, улар сен томон узоқузоқ йўллардан пиёда юриб, озғин уловлар устида келурлар. Токи ўзларига бўладиган манфаатларга шоҳид бўлсинлар ва маълум кунларда уларга ризқ қилиб берган чорва ҳайвонлари узра Аллоҳнинг исмини зикр қилсинлар. Бас, улардан енглар, бечора ва фақирларга ҳам егизинглар. Сўнгра ўзларидаги кирларни кетказсинлар, назрларига вафо қилсинлар ва “Байтулъатийқ”ни тавоф қилсинлар» (Ҳаж сураси, 26–29-оятлар).

Мўътабар китобларимизда ҳажнинг жуда кўп ҳикматлари борлиги айтилади. Улар орасида энг асосий лари қуйидагилар: бандаликни билдириш; нафсни тарбиялаш; нафсни фойдали ишларга ўргатиш; тақво ҳосил қилиш; сабр-бардошга ўргатиш; шукрга ўргатиш; сафардан ибрат олиш; ёмонликдан сақланишга кўникма ҳосил қилиш; улфатчилик тамойилларини намоён қилиш; танишув; вақтни қадрлашни ўрганиш; тартибга ўрганиш; инсонни эҳтиром қилиш; зикрларга одатланиш; шайтоннинг душман эканини эсга олиб, уни ҳеч қачон унутмаслик ва бошқалар.

“Ҳаж” сўзи луғатда қасд қилиш маъносини англатади. Қасд қилиш бўлганда ҳам, улуғ нарсани қайта-қайта ва такрор қасд қилиш маъносини ифода қилади.

Шаръий истилоҳда эса ҳаж маълум вақтда, маълум маконда, маълум ибодатларни ният билан адо этишдир. Келинг, яна ҳам тушунарли бўлиши учун ҳажнинг истилоҳий маъносини чуқурроқ ўрганайлик.

“Маълум вақт” дейилганда, ҳаж ибодати маълум вақтда адо этилиши тушунилади. Ҳа, бошқа ибодатлар каби ҳажнинг ҳам муайян вақтлари бор. Унинг вақтлари фиқҳ китобларида батафсил баён қилинган. Зулҳижжа ойининг тўққизинчи куни Арафотда туриш унинг бош рукни ҳисобланади. У ерда бундан бошқа вақтларда ҳар қанча турса ҳам, ҳаж ҳисобланмай ди.

“Маълум макон” деганда, мийқотлар, Масжидул Ҳарам, Арафот, Муздалифа, Мино каби жойлар назарда тутилади. Мазкур жойлардан бошқа ерда ҳаж ибодатини адо этиш мумкин эмас. Юқоридаги маконларга тегишли ҳукмлар фиқҳ китобларимизда баён қилинган.

“Ният билан адо этиш” деганда, ҳажнинг ўзига яраша нияти борлиги тушунилади. Ҳаж ёки умра қилаётган инсон уни амалга оширишдан олдин Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилишни ва таъйин қилинган ибодатини ният қилади. Аллоҳ таолога яқин бўлишни ният қилган заҳоти бу одат эмас, ибодат эканини ҳис этади. Зеро, ният одат билан ибодат ўртасини ажратиб беради. Тайин қилинган ибодатни ният қилади, деган ибора ҳожининг ҳаж ёки умраси қайси турдан эканини ажратиб беради. Яъни, ният билан қилаётган амали фарз, назр, нафл ёки бадал ибодатлардан бирига тайин топади.

“Маълум ибодатлар”. Бунда эҳром, Каъбани тавоф қилиш, Сафо ва Марва орасида саъй қилиш, Арафотда туриш, Муздалифада тунаш, шайтонга тош отиш каби амаллар кўзда тутилган. Ҳаж ибодати аҳли аёли эҳтиёжидан ортиқча маблағи бор, соғлом ва омонликдаги хотиржам мусулмонга умрида бир марта фарз бўлади. Ҳажда бажариладиган амаллар фарз, вожиб, суннатга бўлинади. Фарз амаллари қатъиян адо этилиши шарт бўлган амаллар бўлиб, бирортаси адо этилмаса, ҳаж қабул бўлмайди. Яна бошқатдан ҳаж қилиши лозим бўлади. Вожиб амалларнинг қилиниши зарурий амаллар бўлиб, бирортасини адо этилмаса, бундай ибодат нуқсонли ҳисобланади ва шу сабабли жонлиқ сўй иш вожиб бўлади.

Ҳажда суннат ва мустаҳаб амалларини бажарган киши савоб олади, ибодати мукаммал бўлади, агар қилмаса, гуноҳкор бўлмайди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Нуриддин домла Холиқназаров ҳазратларининг

"Ҳаж буюк ибодатдир" номли китобларидан олинди.

Ҳар биримиз учун берилган умр қадаримизда битилган бўлиб, у қисқармайди ва узаймайди. Узайиши ҳам, қисқариши ҳам аслида тақдиримизда битилгандир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бандаларини нима учун яратганлигини хабарини бериб қўйган. Бир оятда “ибодат қилишлари учун” деган бўлса, бошқа бир оятда “қай бирингиз гўзал амал қиласизлар” дейди. Ушбу оятларни хулоса қилиб айтиладиган бўлса, инсон ер-юзига Аллоҳнинг амрларини бажариш, қайтариқларидан қайтиш ва ўзгаларга эзгулик қилиб, оламдан ўтгандан сўнг ҳам ўзидан яхши из қолдириш учун яралгандир. Манашу динимизнинг асл моҳияти десак, хато қилмаган бўламиз.

Инсон ақл-идрокка эга бўлгач, илм олади, касб қилади ва албатта мусулмончилик нуқтаи назаридан келиб чиқган ҳолда яшашга ҳаракат қилади. Бу давр асносида адашади, хато қилади ва қоқилади. Натижада ёши олтмишга етиб, ҳаётнинг аччиқ-чучуги нима эканлигини, қайси ишлар дунё ва охиратига фойдаю, қай бири зарар эканлигини англаб, оқ-қорани ажратиб олади. Агар у шу ёшгача етса албатта.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларининг бирида шундай дейилган:

عَنْ أبي هُريرةَ - رضي الله عنه - عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «أعذرَ اللهُ إلى امرئ أخَّر أجلَه حتى

بلغَ ستِّين سنةً» رواه البخاري

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Набий алайҳиссаломдан ривоят қиладилар: у зот: “Аллоҳ таоло бир кишининг ажалини кечиктириб, ҳаттоики умри олтмишга етса, унинг узрини бекор қилади (энди унга узур йўқ)”, дедилар. Имом Бухорий ривояти

Уламолар ушбу ҳадиснинг шарҳида киши ўн беш ёки йигирма ёшга кирса шариъатдаги баъзи ишлардан беҳабар бўлса, унга ҳали таҳаммул қилмабди ёки оятларни тадаббур қилмабди дея, гоҳида узур ҳисобланиши мумкин. Аммо киши олтмиш ёшга етганида энди унга узур қолмайди. Бу ёшда таҳорат қандай қилинади, намоз қандай ўқилади, рўза қандай тутилади, закот қачон берилади ёки Ҳаж қандай амал ва ким учун фарз каби Аллоҳнинг амрларини, шунингдек, қандай махсулотлару, қандай таомлар ва қандайин ичимликлару, қандайин ишлар динимизда ман қилинганини билмаслигида унга узр қолмайди.  Ахир киши учун бундайин ёш бу каби ишларни билиб олишига кифоя қиладику.

Агар юқоридаги илмарни қандай билиши мумкин? деган савол берилса, жавоб қуйидагича бўлади: унда ақл борми, китоб ўқий оладими, ўзгани гапини эшитадими ёки бўлмасам ўзгадан сўраб олишга имкони борми? Бу сифатларга эга бўлмаганлар ҳадисдаги узри йўқ кишилар тоифасига кирмайди. Чунки Аллоҳ таоло ақли заиф бўлган бандасини қиёматда нега билмадинг, нега амал қилмадинг, дея савол-жавоб қилмайди.

Шунингдек, бу ҳадисни ўқиган кишининг фикрига ҳали мен олтмишга кирмадим, демак ҳали менда имконият бор, мен узрли ҳисобланар эканман, деган хом-ҳаёл келмасин. Киши балоғат ёшига етганидан ҳар-бир иши ҳисоб-китобли бўлади. Аммо ёши шуқадар бўлсаю, ўзига ҳар-хил баҳоналар топиб, вақтини зоя қиладиган кишилар бошига мусибатлар келса, айбни ўзгалардан эмас, балки ўзидан деб билсин, деган ишора бўлмоқда.

Таассуфким, бу ёшга кирганларида ўзгаларга эҳсон қилиб, ошу-базимлар, гўёки “шукрона ёки пайғамбар ёши” дея маросимлар қилиб, пешонаси сажда кўрмаётган, ўзини ҳаромдан тияёлмаётганлар орамизда қанча?

Уларга ушбу оят очиқ-ойдин эслатма ва кўрсатма бўлса не ажаб:

وَهُمْ يَصْطَرِخُونَ فِيهَا رَبَّنَا أَخْرِجْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ  أَوَلَمْ نُعَمِّرْكُم مَّا يَتَذَكَّرُ فِيهِ مَن تَذَكَّرَ وَجَاءَكُمُ النَّذِيرُ  فَذُوقُوا فَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ

Улар у ерда: «Роббимиз!!! Бизларни чиқар!!! Қилиб юрган амалларимиздан бошқа, солиҳ амаллар қиламиз!!!» – деб доду фарёд солурлар. «Сизларга эслайдиган одам эслагудек умр бермаган эдикми?! Сизларга огоҳлантирувчи келмаган эдими?! Бас, энди тотаверинглар! Золимларга ҳеч бир ёрдамчи йўқдир», (дейилур). (Фотир сураси 37-оят)

Аллоҳ таоло барчамизга берилган умрдан унимли фойдаланиб, Ўзининг ҳузурига ёруғ юз билан йўлиқишимизни осон қилсин. Барчамизни ушбу оят ва ҳадисдан таъсирланиб, ҳаётимизни Ўзи ва Росули рози бўладиган тарзда олиб боришмизга мувафффақ айласин. Амин!

Олмазор тумани бош имом-хатиби

Яҳё домла Убайдуллоҳ ўғли 10.06.2023 15:23 21-зулқаъда, 1444