Ўзбекистон давлат бюджетининг қарийб 60 фоизини ижтимоий соҳаларга йўналтирадиган саноқли мамлакатлар сирасига киради. Ҳозирда ёшларга яратилган имкониятлар, мактаб ва коллежларда кўзни қувонтирадиган шароитларни кўриб Яратганга шукрлар айтасиз. Минг афсуски, шундай шароитлардан фойдаланиш ўрнига кўчаларда тентираб юриб, мактаб ва коллежларга бормаётган ёшларимиз учраб турибди. Бундайларни кўрганда бесамар ўтаётган вақтга ачинасиз.

Муҳтарам юртбошимиз Қашқадарёга борганларида Ўзбекистон мусулмонлар идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ва вилоят бош имом хатиби Раҳматилла Усмоновга дарсларни мунтазам қолдириб келаётган талаба ёшлар билан суҳбатлар ўтказиш юзасидан кўрсатмалар бердилар. Ана шу асосда  диний ходимлар  тадбирлар ўтказиб келмоқдалар.

Аждодларимиз: “Ёшликда ўрганилган илм тошга битилган каби мустаҳкам бўлади”, деганлар. Ватандошимиз Имом ал-Бухорий ҳаётини илмга бахшида этиб: “Илмдан бошқа нажот йўқ ва ҳеч қачон бўлмайди” деб, инсон дунё ва охиратини обод қилиш  учун   илм излаши керак эканини уқтирдилар. Демак, шундай юртнинг фарзандларининг илмсиз бўлиб қолишга ҳаққи йўқ. Ёшларимизнинг баҳор фаслидек бебаҳо даврини бефойда нарсаларга сарфлашларига йўл қўймаслик керак.

Илм Аллоҳни танитади. Шу ўринда бир ибратли воқеани  келтирамиз: Машҳур  ёзувчи  Абдулла  Қодирий   “Меҳробдан чаён” романини ёзиш олдидан Шайх Исмоил Махдумдан маслаҳат олиш ниятида Наманганга келади. Суҳбат чоғида Абдулла Қодирий Шайх Исмоил Махдумдан ёшларни дунёвий илмларга қандай қизиқтириш кераклиги ҳақида маслаҳат сўрайди. Шунда у киши Қуръони каримнинг “Ғошия” сурасидаги оятлардан келтириб, “Ахир, улар туяларга қараб, қандай яратилганига (зоология), осмонларнинг қандай кўтариб қўйилганига (астрономия), тоғларнинг қандай тикланганига (жўғрофия) ва Ернинг қандай ёйиб – текислаб қўйилганига (минерология) боқмайдиларми?!” дебдилар-да, ана шундай қилиб, диний илмга дунёвий илмни боғлаб ўргатиш кераклигини тушунтирибдилар. 

Мактаб ва коллежларда ўқувчи ёшлар “илмни инсонларга фойда етказиш учун ўрганаман”,  деб ният қилса, ҳам илм ўрганди, ҳам савоб олади.

Устозларимиз ўргатганидек;  “дарс” сўзи араб тилида “درس”

“д” – давомат (доим бўлиш);

“р” – риёзат (машаққат чекиш);

“с” – соғлом ва саломат бўлиш деган маъноларни англатади.

  Обидхон Икрамов,

ЎМИ Наманган вилоят вакили  ўринбосари, “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси

ЮНИСЕФ 2016 йилни Сурияда уруш бошлангандан буён болалар ўлими энг кўп бўлган йил деб эълон қилди. Ўтган йил урушлар сабабли 18 ёшга тўлмаган 650дан ортиқ бола қурбон бўлган. Бу фақатгина расмий маълумот, холос. Айрим ёпиқ ҳудудларга халқаро ташкилот вакиллари кира олмайди, Шу боисдан у ердаги болалар аҳволи ҳақида маълумот йўқ. Юзлаб болалар дори-дармон етишмаслигидан вафот этган.

ЮНИСЕФ эълон қилган яна бир аянчли рекорд бу – ИШИДнинг ёш болалар қўлига қурол беришидир. Бундай болалар 850 та. 2015 йилда айнан шу рақам  икки баробар кам бўлган.  

М.ЗУФАРОВА,

Халқаро алоқалар бўлими

Яқинда бир маҳалладошимиз онасини кексалик нафақасига чиқармоқчи бўлган экан, онаси унга: “Менинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномамни олганларида ёшим бир ёшга катта ёзилиб кетганини бобонг раҳматли айтар эдилар. Яна бир йил сабр қилайлик, шунда олганимиз ҳалол бўлади, давлатимиз завол кўрмасин”, дебди.

Ғани – бой демоқ, аммо маъносининг асоси “эҳтиёжсиз”дир. Бу маъно Асмоъи ҳуснадан.

Манбаларда ғанининг уч даражаси бор экани айтилган:

1. Мутлақо эҳтиёжсиз зот. Бу – Аллоҳ таоло.
2. Эҳтиёжларини кўнгил дунёсида камайтирган – қалби бой, кимсага ёрдам сўраб қўлини чўзмайдиган ва дардини ёриб ҳолини очмайдиган пайғамбарлар, Ҳақ дўстлари... зоҳирда ночор кўринса-да, моддият асири бўлмаган инсонлар.
3. Мол-мулки кўп, “қўли узун” бўлгани учун мажозан эҳтиёжи оз бўлганлар. Уларнинг эҳтиёжи ўз молига нисбатан бўлади. Бошқаларнинг кўмагига муҳтож эмас.

Аммо чархи кажрафторнинг ишини қарангки, унинг бойлиги билан бирга эҳтиёжлари ҳам ортиб борар экан. Масалан, бойларнинг давлатини қуримоқ учун қоровуллар, хизматчилар, сигнал берадиган мосламалар ва бошқа нарсаларга эҳтиёжи бор. 

Аслида қаноат инсоннинг муҳтожлигига дахлдор ҳодиса. Инсон Аллоҳга муҳтож. Буни унутган киши ҳаддини билмайди. Илло, кишининг ўз ҳолини билмоғи ҳам буюк маърифатдир. Инсон сўзи нисёндан олинганига бориб у қаноат борасида ҳам нисёнга кетади. Соғлом инсон касал бўлган вақтидаги паришонлигини, болалигида бошидан ўтказган қийинчиликларни ва кексалик дарди азиятларини тортиши кераклигини эсга олмаслиги мумкин. Шунингдек, бой одам ҳам эртага қашшоқлашиб қолиши эҳтимоли мавжудлиги, қўлидаги молининг омонат эканини  унутади. Ажал эшик қоқиб келганда бойлигининг сира ҳам арзимас нарсадек кўриниб қолишини ўйламайди. “Йўқ! инсон, албатта, туғёнга кетур. Гар ўзини бой кўрса, Албатта, қайтиб бориш Роббинггадир” (Алақ сурасининг 6-8 оятлари); “Ва аммо,кимки бахиллик ва истиғно қилса... Ва гўзални ёлғонга чиқарса... Бас, биз уни қийинга муяссар қиламиз. У қулаган вақтда унга мол-мулки фойда бермас” (Лайл сурасининг 8-11 оятлари), дея биз бандаларини огоҳлантиради Аллоҳ таоло.

Аслида ҳожатларимизни раво қилувчи – Аллоҳ таоло. Аммо Роббимиз бизни маърифат ҳосил қилсин дея турли василалар қилган-у, бироқ василаларга таважжуҳ кўрсатмаган, Биз Аллоҳни қўйиб уларга қўл чўзсак, улардан нажот истасак, уларнинг марҳаматидан умидвор бўлсак, қондирилган эҳтиёжларимизни василадан деб билсак, маърифатимиз кемтик бўлиб чиқади ва Роббимиз биздан  рози бўлмайди.

Мўмин киши қанчалик қаноатли бўлса-бўлсин, унга ёрдам қўлини чўзиш бошқа мўминларнинг зиммасидан соқит бўлмайди. “Ўзи истамади, биздан гуноҳ кетди”, деб бўлмайди. “Чақалоқ йиғламаса, онаси сут бермайди!” қабилида иш кўриш мумкин эмас. Роббимиз имкон соҳиблари хато иш қилмасинлар дея қуйидаги ояти карималарда муҳтожларни икки тоифага бўлиб тушунтирган: “Ва молу мулкларида сўровчи ва бечораларнинг ҳаққи бордир” (Заарийаат сурасининг 19-ояти); “...улардан енг ва қаноатли ва тиланган камбағалларни ҳам таомлантиринг” (Ҳаж сурасининг 36-оятидан).

 Парвардигор закотни ҳам ҳақиқатан эҳтиёжмандларни топиб, энг аввало, қаноатли одамларга беришни тавсия этган: “(Садақа ва хайру эҳсонлар) Аллоҳнинг йўлида тутилган, ер юзида касб қилишга қодир бўлмаган, иффатлари туфайли билмаган киши уларни бой деб ўйлайдиган фақирларгадир. Уларни сиймоларидан танийсан, одамлардан хиралик қилиб сўрамаслар. Нафақа қилган яхшиликларингизни Аллоҳ албатта билгувчидир” (Бақара сурасининг 273-ояти).

Демак, Парвардигор фақирлик ила имтиҳон этган бандаларини қаноатли, кўзи тўқ ҳолда кўришни истайди. Айни пайтда бойлик ила имтиҳон этган бандаларининг кўнгли уйғоқ бўлишини, жавонмард, марҳаматли ва шафқатли  бўлишини хоҳлайди.

Ҳақиқий мўминлар шундай инсонларки, улардан бири бермоқ учун қистовга олади, иккинчиси олмаслик учун. Худди мана бу воқеа каби: Саъд бин Робий розияллоҳу анҳу Абдурраҳмон ибн Авфга самимият ила: “Мен ансорнинг энг бадавлат одамиман. Молимнинг ярмини сенга айирдим. Бундан молим кўпаяди”, деди.

 Абдурраҳмон ибн Авф р.а.: “Аллоҳ молингни ва имконларингни хайрли қилсин. Менинг уларга эҳтиёжим йўқ. сен менга бозорнинг йўлини кўрсат, шунинг ўзи кифоя...” деди.

Ана шундай дўстлик таомилида олган эмас, берган ташаккур айтади. Бизнинг ҳам шу каби инсонлар сирасидан бўлмоғимизни насиб айласин.

Дамин ЖУМАҚУЛ,

журналист

Жавоб: Араб тилида “хурафо” деган сўз бор. Ўзбекчада “тўғри эмас, уйдирма, асоссиз” деган маъноларни ифода этади. Ана шундай ёлғон ва асоссиз мулоҳазалар сирасига, масалан, тасодифан ойна синиши киради. Хўп, ойна қўққисдан тушиб синиб қолди. Энди нима қилиш керак – уйга қачон бахтсизлик ёғилар экан деб кутиб ўтириш керакми? Албатта, йўқ! Уйингиздаги кўзгу синиб қолган бўлса, унинг парчаси бирор жойингизни кесиб олмаслиги учун, супургини ҳўллаб супуриб олишингиз керак бўлади. Чунки ярқироқ парчалар сувнинг ёрдамида кўзга яхши ташланади ва уларни йиғиштириб олишингиз осон бўлади.

Тўсатдан тузни тўкиб қўйсангиз, уйда кўнгилсизлик ва жанжал бўлади, деб ўйлаб ғамга ботманг.  Жанжал-сурон, одатда, оиладагилардан бири овозини баланд кўтариши, бошқаси унга ён бермаслигидан бошланади. Наҳотки, кимнингдир тўкилган тузни йиғиб олиб чап елкаси оша отиб юбориш керак деган бемаъни сафсатасига ишониш керак бўлса!

Тунда оғзи яхши ёпиб қўйилмаган челакда қолган сув покиза эмас, унга ювиниб бўлмас эмиш. Кунимизнинг ҳар дамида шунга ўхшаш нарсаларга дуч келамиз, уларнинг оқибатидан қутулиш учун, айтайлик, чап елкамиз оша туфлаймиз, дарахтни тақиллатамиз, олдимиздан қора мушук кесиб ўтса, йўлда давом этиш учун бош кийимимизни тескари қилиб киямиз. 

Кўплаб уйдирмалар “магик рақамлар” деб аталувчи саноқ сонлар билан ҳам боғлиқ. Уларнинг ичида энг омадсизи “13” рақами ҳисобланади. Ҳатто айрим давлатлардаги кўп қаватли уйларнинг 13-қавати йўқ, меҳмонхоналарнинг ана шу қаватдаги хоналари одатдагилардан хийла арзон нархларда. Нега бошқа рақамлар “бахт” келтиради-ю, 13 “бахтсизлик” келтиради...

Қўрқинчли рақамларнинг яна бири  “666” рақами саналади. Қадимдан у шайтоннинг севган рақами деб ҳисобланиб келинади.  666 рақами қаерда учраса шайтон ўша ерда бўлармиш. Шунақа миш-мишлар ҳам чиққанки, ким 666 рақамини машинасига таққан бўлса, ўша заҳоти автоҳалокатга учраган эмиш. Яна шундай фикрловчилар ҳам бор: агар Москвадан Ростов на-Донгача бўлган йўлга 666 рақами боис ҳалокатга учраган машиналар йиғилса, Урал тоғларидан баланд тоғ пайдо бўлар эмиш... Яна айтадиларки, ўзини рангсиз ва маъносиз ҳаётга маҳрум этмаслик учун стол устига бўш идиш қўймаслик керак. Агар куйлагингизни тескари кийиб қўйган бўлсангиз, уни дарҳол ўнгига ағдариб “бахт тилаб” кийинг.  Бахтингиз очилишини истасангиз, бурчакка ўтирманг...

Ҳосили калом, бунақа уйдирмаларга асло ишонманг. Чунки уларнинг бирортасининг шаръий асоси йўқ.

Абдумалик Жўрақул тайёрлади

Бутун оламлар Холиқи бўлмиш Аллоҳ таоло пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни инсоният ичидан ўз рисолатига танлаб олди. Аллоҳ таоло Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни мақтаб шундай деди:

وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ

“Сиз буюк хулқ узрадирсиз”. (Қалам сураси, 4 оят). 

Бундан ташқари, Аҳзоб сурасининг 21-оятида эса;

لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآَخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا

“(Эй, имон келтирганлар!) Сизлар учун – Аллоҳ ва охират кунидан умидвор бўлган ҳамда Аллоҳни кўп ёд қилган кишилар учун Аллоҳнинг пайғамбарида гўзал намуна бордир.  дея бизларни ҳам У зотга эргашишга буюрди.

“Буюк хулқ”нинг маънолари ҳақида турли тафсирлар бор. Аввало хулқ бу ерда ўзининг асл маъносида ишлатилгани маъқул. Ҳадисда Расул соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари: “Мен макорими ахлоқни такомиллаштириш учун юборилганман”, – деганлар. Ҳақиқатан, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам биринчи даражадаги комил инсон эканларига асло шубҳа йўқ. Бошқача тафсир қилувчилар бу оятдаги “буюк хулқ”дан мурод – Қуръон ёки улуғ дин, яъни ислом дини деб изоҳлашга ҳаракат қилганлар[1].

Суюкли пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилган ҳадисда: “Сизларнинг яхшиларингиз ўз аҳлига яхши муомала қилганингиздир. Мен ўз аҳлига яхши муомала қилувчироғингизман” (Имом Термизий ривояти), бошқа ҳадиси шарифда “Огоҳ бўлингиз! Аёлларга яхши муносабатда бўлишга тавсия қиламан” ва яна бир ривоятда эса, “Комил мўмин хулқи гўзал бўлганидир. Сизларнинг энг яхшингиз - аёлига гўзал муомала қилувчингиздир”, деб марҳамат қилганлар. (Имом Термизий ривояти).

Келинг, эй Расулни севгучилар, У Зот алайҳиссаломнинг оилалари билан боғлиқ сийрат ва ахлоқлари ҳақида билиш, хабардор бўлиш, яқиндан танишиш мақсадида  табаррук ибратли хонадонга маънавий мехмон бўлиб, бир назар солайлик. Шунда, хонадонларидаги ҳаётлари, аҳли оилалари билан бўлган муомалалари борасида тасаввур ҳосил қиламиз. Чунки, биз У зот алайҳиссаломнинг умматимиз. Биз ўзимиз ва жамият кишилари орасида мана шундай соф булоқдан, мукаммал хулқдан баҳраманд бўлишга муҳтожмиз. Хусусан, ҳозирги замонда жамиятдаги оилаларда талоқ масалаларида мўътадиллик кўтарилган, оилавий жанжаллар ҳамда оилалар бирлиги йўқолаётгани ҳақидаги доимий хабарлар кўпайган. Шундай вақтда набавий ахлоқ ва кўрсатмаларга янада кўпроқ эҳтиёж сезамиз. Хусусан, оила ва унинг мустаҳкамлигида У Зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ибрат ва намуна мактабини ўтаганлар.

Жамиятдаги кўплаб эркакларга, яъни бизга уйимизда ўзимиз бирор рўзғор юмушларидан бирини қилиш гўё оғирдек туюлади. Баъзилар эса эркак киши эканини исботлаб қўйиш учун ҳам уйларида ана шундай иш қилмасликни ўзларига вазифа қилиб оладилар. Ваҳоланки, росулимиз Набий алайҳиссалом олий мақомда эканликларига қарамай, уй ишларида ўз оилаларига, аёлларига ёрдам берар эдилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам давлат бошқаруви, одамларнинг муаммолари ҳамда рисолатни етказишдек масъулиятли вазифалари бўлса-да, гувоҳи бўлиб турганимиздек, уйларида ҳамиша ёрдамчи эдилар.

Оналаримиздан бирлари Оиша розияллоҳу анҳодан сўрадилар: “Аллоҳнинг росули соллаллоҳу алайҳи васаллам уйда нима қилар эдилар?”. Онамиз бундай жавоб бердилар: “У зот алайҳиссалом инсонларнинг энг мулойими, энг олийҳиммат ва олийжаноби, шу билан бирга сизлардек бир инсон эдилар. Лекин У зот сертабассум, аҳли аёлининг ишларида ёрдам берувчи, кавушларини, либосларини ўзлари ямар эдилар, ўз-ўзларига хизмат қилар, эчки соғар эдилар. Агар намоз вақти яқинлашса, гўё у зот бизни, биз у зотни танимас эдик (намоз ўқишга буюриб, ўзлари дарҳол адо этишга киришар эдилар)” (Имом Бухорий ва Аҳмад ривояти).

Мазкур ҳадиси шарифни бир оз тахлил қилиб, фикр юритиб кўрайлик;

“Сизлардек бир инсон эдилар, лекин У зот сертабассум эдилар...”.

Ажабо! Замонамизда мана шундай гўзал хулқни аҳли оилаларимизга нисбатан амалга оширишга қанчалар муҳтожмиз!

Баъзиларнинг ҳолатларини кўриб таажжуб ортади. Уйидан ташқарида чиройли сўзлар ва табассумли юзлар ила ўзгалар билан муомала қиладилар. Ўз уйларига кирганларида ва оиласи билан ёлғиз қолганда эса кўчадаги ҳолатлари ўзгаради. Унинг юзида зулмат, ғазаб ва жирканишдан ўзга нарсани кўрмайсиз. Ваҳоланки, аҳли оиласи ва уларнинг ўртасига Аллоҳ таоло муҳаббат ва меҳрибонликни солиб қўйган бўлса, гўзал муомалага айнан улар ҳақли эмасмилар?! 

“...Аҳли аёлининг ишларида ёрдам берардилар...”.

Ўз-ўзимизга савол бериб кўрайлик; Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг уйларининг катталиги қанча эди-ю, оилаларининг хизматида бўлсалар? Пайғамбаримиз алайҳиссалом камтарона, ўта содда ҳаётни ўзларига раво кўрган инсон эдилар. Уйлари эса кичкина бўлиб, алоҳида ҳовлиси ҳам йўқ эди. Дабдабали ва кенг ҳам эмас эди. Уйлари кичик-кичик хоналардан иборат бўлиб, ҳар бир хонада аёлларидан бирлари яшар эдилар. Яна бир ўйлаб кўрайлик! Оналаримиздан бирорталари уй ишларининг кўплигидан, унинг машаққатларидан У зот алайҳиссаломга шикоят қилганмиларки, Набий алайҳиссалом уларнинг хизмати ва ёрдамида бўлсалар?! Йўқ, асло бундай бўлмаган. Бу У зотнинг гўзал ахлоқларидан эди!

Ҳақиқий мусулмон эр аҳли аёлига очиқ чеҳра билан қараб ишларида ёрдамлашиши керакки, аёли ўзини меҳрибон, кучли инсоннинг ҳимоясида эканлигини ҳис қилиши ва дарду хасратларини унга айта олишига ишониши керак. Бу борада пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламда ҳар биримиз учун гўзал намуна бор. Зотан, У зот  суюкли эр, самимий маслаҳатчи, ҳақиқий улфат бўлиб, кенгчиликда аёлларини хурсанд қилишга уринар, қийинчиликда сабрга чақирар, қайғуларини аритар эдилар, қўпол муомала қилмас, тиллари билан озор бермас, хато қилармикин деб пойлаб юрмас, кўп танбеҳ бермас, аксинча кечириб юборар, улар билан маслаҳатлашар, фикрларини эшитиб кўрар эдилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аҳли аёлларига муносабатлари қандай бўлганлигини айтиб адо қила олмаймиз. Негаки, “Нисо” сураси 19-оятида келган Аллоҳ таолонинг “Улар ила яхшиликла яшангиз” деган буйруғига ҳақиқий амал қилгувчи зот Расулимиз соллаллоҳу алайҳи васаллам эдилар. Бунга тарих ҳам гувоҳдир. Ишларининг кўплиги мазкур илоҳий кўрсатмага амал қилишдан тўсмаган. Бу эса аёлларга тоқатларидан ортиқ ишларни буюрадиган ва ўзларининг мажбурияти қолиб, фақатгина ҳуқуқларини кўрадиганларга тарбиядир. Ҳатто баъзилар Аллоҳнинг калимаси билан ўз зиммасига омонат қилиб олган ожизасига нисбатан бехурматсизлик, эътиборсизлик ила муомала қилади. Бундай касалликларга даво Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига эргашишдир. У зот: “Аёлларингизга яхши муомала қилинглар”, деб марҳамат қилганлар.

Кимки оилавий ҳаётида бахтга эришишни хоҳласа, шубҳасиз Аллоҳ таолога тақво қилсин ва пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашсин. Аллоҳ таоло “Аҳзоб” сурасининг 21-оятида шундай марҳамат қилади: “Дарҳақиқат, сизлардан Аллоҳдан ва охират кунидан умиди бор ва Аллоҳни кўп зикр қилган кимсалар учун Расулуллоҳда гўзал намуна бордир”.

Шундай экан ким ўз аёлини Хадича, Оиша ва София оналаримиздек бўлишини истаса, аҳли оиласи билан бўлган муҳитни худди пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг  оналаримизга қўллаган  муомаласи каби  қилмоғи лозим. Қолаверса, аёллар ҳам бахтиёр оила барпо қилиш учун мўминларнинг оналарига сидқидилдан эргашмоғи керак. 

Яратган ўз ҳикмати ила инсонларни эркак ва аёл қилиб қўйган. Уларни ўз жинсларига мос ва хос хислат ҳамда фазилатларга мужассам қилиб яратган. Улар бир-бирлари билан тинч-осойишта, аҳил-иноқ бўлиб ҳаёт кечиришлари учун керакли кўрсатма ва таълимотларини ҳам баён қилиб берган. Шундай экан, манашу илоҳий таълимотларга оғишмай амал қилинса, эркак рисоладагидек эр, аёл эса рисоладагидек хотин бўлса, шубҳасиз ҳаёт гўзал ва саодатли бўлади.

Жалолиддин Ҳамроқулов

 ТИИ “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири,

“Новза” жоме масжиди имом хатиби 

[1] Шайх Абдулазиз Мансур, Қуръони карим маънолари таржимаси, “Қалам” сурасининг 4-ояти тафсири.