“Тинчлик ришталари” номли акцияда норвегиялик юзлаб инсонлар қатнашди. Кўп сонли ослоликлар “Жамоат аҳли сунна” масжиди атрофида йиғилиб, ослолик мусулмонларга бундан бир неча ҳафта олдин ўтказган қўллаб-қувватлашга жавоб бердилар. Ўшанда мусулмонлар Осло шаҳри синагоги атрофида йиғилиб акция ўтказишган эди. Акцияда  Норвегия Ислом жамоати котиби Мехтаб Ахтар, яҳудийлар жамоати президенти Эрвин Кон билан бирга қатнашди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Пайғамбаримизга (алайҳиссалом) нозил қилинган Қуръони карим оятлари матни ҳижрий 10 (милодий 632) йилда тўла мукаммал бўлди. Ўша пайтда нозил бўлган сура ва оятлар турли ашёларга кўчирилиб, тартибланмаган ҳолда Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хоналарида бир жойга жамланган эди.

Абу Бакр Сиддиқ (розийаллоҳу анҳу) халифаликлари даврида, яъни ҳижрий 11-13 йиллари Қуръон карим оятларининг ўрама шаклдаги бир нусхасини кўчиришга қарор қилинди. Бу шарафли вазифа йигирма ёшли саҳобий, ваҳий котиби Зайд ибн Собитга юкланди. Зайд ибн Собит мадиналик ансорийлардан эди. Ўн бир ёшида имонга келиб, ҳамиша Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ёнларида юриб, дуоларидан баракот топди. Қатор тилларни ўрганиб, илму ҳикмат соҳиби бўлиб етишди. Мадина шаҳрида Куръон қироати қоидалари, шариат аҳкомлари ва мерос тақсимоти масалаларида беназир зот эди. Зайд ибн Собит Абу Бакр Сиддиқ топшириғи билан оятларни ўрам-ўрам териларга биринчи бўлиб кўчирган, кейинчалик Мусҳафи Усмонни кўчириш ишларига ҳам бош-қош бўлган.

Иккинчи халифа Умар ибн Хаттоб (розийаллоҳу анҳу) замонига келиб Ислом динимиз шарқда Хитойгача, ғарбда Андалусия (Испания)гача етиб борди. Ҳижрий 13-24 йиллар оралиғида Ислом давлати ҳудуди ниҳоятда кенгайди. Араблардан ташқари Ажам ўлкаларидаги халқлар ҳам Ислом билан шарафланишди. Бу эса Қуръони каримнинг ягона қурайш лаҳжасидаги “андоза расмихат имлодаги” (эталон) нусхасини кўчириш заруратини юзага келтирди.

Бу тарихий иш учинчи халифа Усмон ибн Аффон (розийаллоҳу анҳу) даврларига тўғри келди. Ҳижрий 25 йили асҳоби киромдан катта бир гуруҳ назорати остида, дақиқ текширувлар натижасида Қуръони каримнинг ягона андоза нусхаси кўчириб ёзилди. Тери саҳифаларнинг иккала юзасига ҳам матн ёзилиб, барча саҳифалар муқова орасига олинди. Қуръони каримнинг китоб шаклидаги бу нусхасига “Мусҳафи Имом” деб ном берилди. Тери варақларга ёзилган Куръон нусхасининг энг биринчи намунаси Ҳазрати Усмонга нисбат берилиб, “Мусҳафи Усмон” атала бошлади. Хаттотлар ана шу мусҳафдан бир неча нусха кўчириб, Ислом етиб борган турли ўлкаларга юборилган. Бугунги кунда Ҳазрати Усмон мусҳафларидан нодир бир нусха Ўзбекистон мусулмонлари идораси кутубхонасида авайлаб сақланмокда.

Лангар Қуръони эса милодий саккизинчи асрда номаълум бир хаттот томонидан кўчирилган нусха бўлиб, у қайси саҳоба кўчириб ёзганини айтишга илмий асослар йўқ. Бу нусхада тўлиқ бўлмаса-да, ҳамма ҳарфларнинг нуқта-белгилари қўйилган. Нусха Кашқадарё вилоятининг Лангар қишлоғида сақланиб келингани учун “Лангар Куръони” номи билан машҳур бўлган. Унинг 16 варағи Ўзбекистонда, 82 варағи Санкт-Петербургда сақланмоқпа. Доктор Ефим Резван Петербургда Лангар Куръони варақларининг мажмуасини рангли китоб ҳолида нашр эттирган. Бу нашрнинг Ўзбекистон мусулмонлари идораси кутубхонасида ҳам бир нусхаси мавжуд.

Мазкур мусҳафларнинг Марказий Осиёга келтирилгани ҳақидаги тўлиқ маълумотлар марҳум устоз Шайх Исмоил махдумнинг “Тошкентдаги Усмон мусҳафи тарихи” асарида келтирилган. Мазкур китобда соҳибқирон Амир Темур ва аллома Абу Бакр Қаффол Шоший Мусҳафнинг юртимизга келишига алоқадор экани кўрсатилади. Лекин Мусҳафни айнан ким олиб келгани ҳамон жумбоқлигича қолмокда. Бизнингча, Мусҳафни ҳижрий 54 йили Самарқандга муҳожир бўлиб келган Усмон ибн Аффоннинг ўғли Холид ибн Усмон олиб келган, деган фикр илмий асосга эга. Самарқанддаги Хожа Абду Дарун мақбараси айнан Холид ибн Усмонга мансуб меъморий ёдгорликдир.

Фотима Ҳабибуллоҳ қизи ҲАҚБЕРДИЕВА

ЎМИ Матбуот хизмати

Манбалар:

1. Шайх Исмоил Махдум. “Тошкентдаги Усмон Мусҳафи тарихи”, Т., “Мовароуннаҳр”, 1995, 37-41-б.
2. Холид Муҳаммад Холид. “Рижалун ҳавлар Расул”, Байрут, “Дорул фикр”, 387—393-бетлар.

Савол: Бир кунда беш вақт намоз бор, деймиз. Витр намози-чи? Ёки у хуфтон намози таркибига кирадими? 

Жавоб: Йўқ, витр хуфтон намози таркибига кирмайди. У алоҳида намоз, лекин вақти хуфтон намози вақтидир, Пайғамбаримизга фарз, умматларига эса (бизнинг мазҳабга кўра) вожиб қилинган (Сарахсий. “Муҳит”). Чунки Расулуллоҳ  бундай марҳамат қилганлар: “Эй Қуръон аҳли, витр намозини ўқинг! Зеро, Аллоҳ таоло тоқдир, тоқни яхши кўради” (Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти).

“Витр” луғатда тоқ маъносини бергани учун ҳадисда “Аллоҳ таоло тоқдир, тоқни яхши кўради”, дейилмоқда.

Витр намози хуфтон вақти кирганидан бошлаб кечанинг охиригача ўқилаверади. Аммо хуфтондан олдин ўқиш жоиз эмас. Агар витр хуфтон намозининг таркибига кирганида, уни кечанинг охиригача кечиктириш макруҳ бўларди. Ҳолбуки, уни кечанинг охиригача (бомдод вақтига қадар) кечиктириб ўқиш мустаҳабдир (“Табйин”).

Ҳанафийликда витр намози уч ракат. Ҳар бир ракатида Фотиҳа сураси ўқилади. Унинг биринчи ракатида  Аъло, иккинчи ракатига Кофирун, учинчи ракатига Ихлос сураларини ўқиш мандубдир. Бунга Расулуллоҳнинг  витр намозини ана шундай ўқиганлари ҳақидаги Имом Аҳмад, Насаий ва Ибн Можанинг Убай ибн Каъбдан  ривоят қилган ҳадислари далил бўлади (“Фиқҳул ислам ва адиллатуҳу”).

Витр намозининг учинчи ракатида “Қунут” дуосини ўқиш, саҳиҳ қавлларга кўра, вожибдир (“Жавҳаратун наййира”).

“Сўраган эдингиз” китобидан

ЎМИ Матбуот хизмати

у ҳайратланарли воқеани Усмон Нурий Тўпбоши мақолаларидан бирида ўқиган эдим. Интернет манзилга кириб, ўша воқеа акс эттирилган видеотасвирни кўрдим. Бу чиндан ҳам ҳайрон қоларли эди.

Биламиз, оҳулар ҳар доим арслонларнинг ўлжаси бўлган. Лекин урғочи шернинг оҳу боласини ялаб-юлқаб, фарзандидек шафқат кўрсатишини, доим бирга юриб, бирга туришини ҳеч тасаввур қила оласизми? Жуда қийин, тўғрими? Бироқ Кениядаги Самбуру миллий қўриқхонасида шундай воқеа юз берди. Ёш урғочи шер қандайдир сабаб билан етим қолган оҳу боласига онасидек меҳрибонлик қилади. Бу илиқ муносабатни сезган оҳуча ҳам шердан айрилмайди. Она шер ёнидаги оҳу боласи эканини яхши билади, чунки уни гўшт билан боқмайди. Оҳу эса сут йўқлиги сабаб япроқларни ейишга уринади. Она арслон ҳатто овга ҳам чиқмай қўяди. Очликдан иккови ҳам заиф кўринса-да, саломатликлари яхши экани кузатилади.

Жараён икки ҳафта давом этади. Бу вақт мобайнида урғочи шер “асраб олган фарзанди”ни ҳимоя қилади, бир лаҳза ёнидан айирмайди. Оҳучани суйиб, эркалайди, қулоқлари, тумшуқларини ялаб-юлқайди. Аммо икки ҳафтадан сўнг буталар ортида пойлаб турган нар шер урғочи арслонни доғда қолдириб, оҳучани тишлаб олиб қочади. Икки ҳафталик очлик таъсирида заифлашиб қолган она шер уни ета олмайди. Чорасиз она ҳозиргина оҳу боласи ўлган жойни искай бошлайди, бир оздан кейин бошини эгиб у ердан узоқлашади...

Кузатувчилар эртасигаёқ урғочи шернинг овга чиққанини кўришади...

Ҳа, оналар шундай, Яратилишидан меҳр-шафқатли. Оналик – энг гўзал хислатлар мужассами. Келтирилган воқеа ҳам шу ҳақиқатнинг бир намойишидир.

Зумрад ФОЗИЛЖОН қизи

ЎМИ Матбуот хизмати

لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَخْلُقُ مَا يَشَاء يَهَبُ لِمَنْ يَشَاء إِنَاثًا وَيَهَبُ لِمَن يَشَاء الذُّكُورَ 

أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَانًا وَإِنَاثًا وَيَجْعَلُ مَن يَشَاء عَقِيمًا إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ

Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Осмонлар ва Ернинг ҳукмронлиги Аллоҳга (хос)дир. (У) хоҳлаган нарсани яратур. Хоҳлаган кишисига қизларни ҳадя этур ва хоҳлаган кишисига ўғилларни ҳадя этур. Ёки уларга ўғиллар ва қизларни қўшиб берур ва хоҳлаган кишисини фарзанд кўрмайдиган қилиб қўйгай. Албатта, У (бунинг ҳикматини) билувчи ва (ўзи хоҳлаган нарсани яратишга) қодирдир” (Шўро, 49-50).

Ушбу оятнинг аввалида Аллоҳ таоло Еру Осмоннинг яратувчиси, эгаси, Еру Осмон унинг тасарруфида эканининг хабар бермоқда. У зот нимани хоҳласа, ўша бўлади, нимани хоҳламаса, у бўлмайди. У зот хоҳлаганига беради, хоҳлаганини маҳрум қилади. Унинг берганини манъ қилувчи, манъ қилганини эса берувчи йўқ. У зот Ўзи хоҳлаган кишисига Ўзи хоҳлаган нарсасини ато қилади. Чунки у зотгина бандасига ниманинг фойдаси кўпроғ-у, ниманинг фойдаси камроқлигини яхши билади. Аллоҳ – буюк билим соҳиби.

Қуръони каримда қиз боланинг ўғил боладан олдин зикр этилиши ҳам қиз фарзанднинг ўғилга нисбатан фазилатли ва баракали эканига далолат қилади.

Аллоҳ таоло оятнинг давомида бандаларни тўрт қисмга бўлмоқда:

1. Лут ва Шуайб алайҳиссалом каби фақат қиз фарзанд берилганлар.
2. Иброҳим алайҳиссалом каби фақат ўғил фарзанд берилганлар.
3. Муҳаммад алайҳиссалом каби ҳам ўғил, ҳам қиз фарзанд берилганлар.
4. Яҳё ва Исо алайҳиссалом каби бирорта фарзанд берилмаганлар.

Аллоҳ таоло кимга нима беришни ўзи билади ва уни яратишга қодир. Бу илоҳий тақсимотга итоат этиш ҳам ибодатдир. Аллоҳ ҳар бир банданинг фойдасини кўзлаб шу ишни бажаради. Банда эса гоҳо бунга шошқалоқлик билан ёндашади. Бу Аллоҳ бандасини ёмон кўради, дегани эмас. Шундай бўлганида ўзининг инсонлар орасидан суюкли қилиб танлаб олган пайғамбарларига ҳар иккисидан ҳам берган бўлмасмиди? Аллоҳ кимга, нимани, қандай, қанча ва қачон беришни ўзи билади. 

Ҳаётда инсонлар тўрт хил ҳолатда яратилган: Одам алайҳиссалом эркак ва аёлсиз тупроқдан, Ҳавво онамиз аёлсиз фақат эркакдан, яъни Одам алайҳиссаломнинг чап қовурғасидан, Исо алайҳиссалом эркаксиз фақат аёлдан, яъни Марям онамиздан, қолган инсонлар эса эркагу аёлдан. Банда буни фикр қилиши ва фарзанддек буюк неъматни шукроналик ила қабул қилмоғи шарт. Бунга ношукур бўлиш – гуноҳи азим. 

Аллоҳ таоло оятда қиз фарзандни биринчи ўринда келтирди. Бу Аллоҳнинг хоҳиши, ота-онанинг хоҳиши эмас. Ота-она кўпинча ўғил истайди. Аллоҳнинг иродаси эса банданинг иродасидан устун. Фарзанднинг ўғил бўлишида на ота-она ва на табибларнинг маҳорати қўл келади. Қўл келганида борми?... Бунга фақат Аллоҳ қодир.

Жоҳилият даврида баъзи араблар қиз болани ор-номус санаб тириклай кўмиб юборарди. Улар қиз болани одам санашмас, унга ҳайвондан-да паст назар билан боқар, бир-бирини ўғил туғилганда, қиз эса кўмилганда қутлашарди. Аллоҳ таоло эса мазкур оят билан қиз болага биринчи ўринда эътибор қаратиб, бандаларни ҳам шунга чорлади. Шу илоҳий хитоб қиз болаларнинг сақланиб қолишига, наслнинг давом этишига сабаб бўлди. 

Шундай экан, қиз болани ёмон кўриш, қиз туғилганда хафа бўлиш, қиз туққан аёлини койиш жоҳил одамларнинг одатларидан. Аксинча, қиз болани яхши кўриш, совға-саломни ҳам ўғилдан олдин қиз болага бериш солиҳларнинг одатларидан. Қиз бола ўғилга қараганда меҳрибонроқ бўлиши ҳам табиий ҳол.

“Қайси бирларига қиз (кўргани ҳақида) хушхабар берилса, ғазаби келиб, юзлари қорайиб кетади. У (қиз)ни камситган ҳолда олиб қолиш ёки (тириклай) тупроққа қориш (тўғрисида ўй суриб), ўзига хушхабар берилган нарсанинг “ёмон”лигидан (орият қилиб) одамлардан яшириниб олади. Огоҳ бўлингизки, уларнинг бу ҳукмлари жуда ёмондир” (Наҳл, 58-59).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: "Кимда учта қиз бўлиб, уларнинг тарбиясидаги қийинчиликка сабр этса ва топган молидан уларнинг кийим-кечакларини бут қилса, улар бу кишига дўзахдан парда бўлади" (Имом Бухорий ривояти).

"Ҳар бир мусулмон кишининг иккита қизи бўлиб, уларни яхши ахлоқ, яхши муомала билан тарбият қилса, қизлари албатта унинг жаннатга киришига сабабчи бўлади" (Имом Бухорий ривояти).

"Кимнинг учта қизи бўлиб, уларни ўз қўлида тарбия қилиб катта қилса ва уларга марҳамат назари билан қараса, жаннатга кириши, албатта, муқаррардир" (Имом Бухорий ривояти).

“Оиша розияллоҳу анҳо ўз яқинларида фарзанд туғилганда қиз ёки ўғиллигини сўрамасдан она ва боланинг бус-бутунлигини сўрардилар. Соғломлигини эшитгач, “Аллоҳга шукур”, деб дуо қилардилар” (Имом Бухорий ривояти). 

“Бир нечта қизи бўлган бир киши Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу ҳузурида бўлган вақтида уларнинг ўлишини орзу қилди. Шунда Абдуллоҳ у кишига қаттиқ ғазаб билан: "Қизларнинг ризқ-рўзини сен ўзингнинг ризқингдан берасанми?" деб койиган эдилар” (Имом Бухорий ривояти).

Абу Юсуф Яъқуб айтадилар: «Еттита қизим бор. Ҳар қиз туғилганда имом Аҳмад ҳузурларига борардим. У зот: “Эй Абу Юсуф! Пайғамбарлар ҳам қизларнинг оталари бўлганлар”, дердилар. Бу гапдан кейин мендан хафалик аломати йўқоларди».

Бир оилада қиз фарзанд туғилганда эру хотин ўртасида катта жанжал чиқибди. Ҳатто эркак бир неча кун аёли билан гаплашмай қўйганида ҳижрон алангаси қалбини тилка-пора қилган бечора аёл бир парча қоғозга шундай мактуб битибди:

Эримга не бўлди, гаплашмай қўйди,

Чароғон уйимиз зулматга тўлди. 

Ширин сўзларининг гадоси бўлдим, 

Гул эдим, бир кунда қуридим, сўлдим. 

Дедим: гапимга бир қулоқ солинг, сиз,

Кўз очиб кўрганим жоним, дилимсиз.

Деҳқоним бўлинг, мен ерингиз бўлай, 

Нимаки эксангиз, шуни ўстирай.

Дарҳақиқат, фарзанд берувчи ҳам, ризқини берувчи ҳам ягона Аллоҳ. Ундан кўра ўзимизнинг ота, жуфтимизнинг она, ота-онамизнинг неваралик бахтига сабабчи бўлган жигарбандлар билан хурсанд бўлиб, фарзанд неъматини насиб этган Яратганга шукрона қилайлик. Кунлар келиб шу қизимиз бизни бахтли этар; оиламизни обод, турмушимизни завқли этар; ҳадисларда ўрганганимиздек, жаннатга киришимизга сабабчи бўлар. Фикримизни бир жойга қўйиб, ўйлаб кўрайлик: агар Худо қалбимиз райҳонлари бўлмиш фарзанд бермаганда, нима қилардик. Шундай экан, уларнинг соғлигини, салоҳиятини, дину диёнатга, миллату мамлакатга манфаати тегадиган шахс бўлиб етишини сўрайлик, илму маърифатли, маънавияти юксак бўлишини тилаб дуо қилайлик. Зеро, ота-онанинг фарзандига қилган дуоси шаксиз мустажобдир. 

Қиз бола нафақат бизнинг қизимиз, балки холамиз, аммамиз, опамиз ва синглимиз, қолаверса онамиз эканлигини бир дам бўлса-да унутмайлик.

Эркин ҚУДРАТОВ,

Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

ЎМИ Матбуот хизмати