Илм-фан катта тараққиётга эришган бугунги кунда ғийбатнинг инсон танасига зарар етказиши ҳақида илмий далиллар бор. Бу қанчалик ҳақиқатга яқин?

Бу айни ҳақиқат. Россия Фанлар академиясининг Квант генетикаси институти олимлари томонидан олиб борилган изланишлар натижасида ёмон сўзнинг салбий оқибатлари аниқланди. Маълум бўлишича, сўзлар шаклида тақдим этилган электромагнит тебранишлар ДНК молекулаларининг хусусиятлари ва тузилишига бевосита таъсир қилар экан.

Замонавий илмий тадқиқотларга кўра, ғийбат қилишга мойил бўлган одам ўзини нафақат абадий, балки дунёвий азобларга ҳам маҳкум қилади. Айтган сўзларининг салбий оқибатини билмаслиги сабабли бу контекстдаги «азоб» сўзи одамга оддий сўз бўлиб туюлиши мумкин. Бу ҳаракатлар молекуляр даражада содир бўлади ва фақат вақт ўтиши билан одам бундай таъсир натижасини касаллик, руҳий бузуқлик, бошқалар билан токсик муносабатлар ва ҳоказолар шаклида ҳис қила бошлайди.

Агар нутқ одобсиз ва нохуш сўз бирикмалардан иборат бўлса, ДНК молекулаларида салбийликнинг кўплигидан «ёмон дастур» ёки «ўз-ўзини йўқ қилиш” дастури «ишга тушади». Яъни, ўз-ўзини йўқ қилишга қаратилган жараёнлар ҳаракатлана бошланиб, ДНК тузилишининг ўзгаришига олиб келади. Айтилишича, ҳақоратли сўз нурланиш кучи минг рентгенга тенг даражада ирсий материалнинг ўзгаришига олиб келадиган омил - мутаген таъсирга эга бўлар экан.

Ижобий маънога эга сўзлар муносиб таъсирга эга. Мисол тариқасида саҳобалар билан бўлиб ўтган бир воқеани келтирсак.

Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қиилинишича, бир куни Пайғамбаримизнинг бир гуруҳ саҳобалари сафарга чиққан экан. Улар бир манзилгоҳга етиб келгач, дам олиш учун бошпана сўрашди, лекин рад жавобини олди. Бир муддат ўтиб, ушбу қишлоқ оқсоқолларидан бирини илон чаққани ва унга ҳеч ким ёрдам бера олмагани маълум бўлди. Улар ёрдам сўраб “Оқсоқолимизни илон чақди, ҳеч бир чорамиз ёрдам бермади, сизда бирор нарса борми?”, дея меҳмонларларга мурожаат қилишди.

Саҳобалар: «Ҳа, бизда дуо бор, лекин сиз бизни меҳмон қилишдан бош тортдингиз ва фикрингизни ўзгартирмагунингизча сизларга ёрдам бермаймиз», деб жавоб беришди. Улар рози бўлгач, касалга “Фотиҳа” сурасини ўқишди. Шундан сўнг у дарҳол шифо топди.

Бундан ташқари, кишининг танасидаги ДНК даражасида содир бўлган ўзгаришлар унинг авлодларга ўтади. Яъни, “Агар мен ғийбат қилиб, беодоб сўзларни ишлатадиган бўлсам, менинг авлодларим ҳам бунга мойил бўладими?”, деган савол туғилади.

Айнан. Авлоддан-авлодга ўтадиган, асоси олдинги авлодларнинг нутқи билан негизланган «генетик мерос»да ўз-ўзини йўқ қилиш жараёнларининг таъсири кучаяди.

Шунингдек, ДНК учун гапдон ким бўлишлиги муҳим эмаслиги аниқланди. ДНКнинг тузилишига нафақат одамнинг айтганлари, балки эшитганлари ҳам таъсир кўрсатади. Агар бирор киши радио ёки телевизорда, ҳатто суҳбатда бошқа одамнинг оғзидан сўкиниш, қарғиш ёки бошқа ёмон сўзларни эшица,  бу шу сўзларни худди унинг ўзи айтгандек салбий таъсир қилади. Дарвоқе, Ибн Умардан ривоят қилинган ҳадисни ҳам эслайлик: “Тингловчи ғийбат қилувчи гуноҳига шерикдир” (Табароний ривояти). Демак, биз қуйидаги хулосаларга келишимиз мумкин:

- ДНК тузилишига ҳам айтилган, ҳам эшитилган сўзлар таъсир қилади;

- инсон нутқининг мазмуни бевосита инсон геноми (организмнинг барча ирсий маълумотлар мажмуи) га таъсир кўрсатади.

Умуман олганда, сўзларнинг ҳам ижобий, ҳам салбий таъсир қилиш имконияти инсониятга азалдан маълум. Тиббиёт ривожланмаган даврларда одамлар ибодат ва яхши сўзлардан шифо топган, ҳақоратли сўзлар ва лаънатлар эса жоду даражасида қабул қилинган. Модомики, ўша пайтда булар онг тахминлари бўлган бўлса, бугунги кунда илмий жиҳатдан тасдиқланган фактлардир. Биз албатта, гапирганимизда, тинглаганимизда ва ўқиганимизда ҳушёрлигимизни оширишимиз керак.

Баҳора Муҳаммадиева тайёрлади

Шу йил 28 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари Тожикистон муфтийси Саидмукаррам Абдуқодирзода жанобларини қабул қилдилар. Мартабали меҳмонга Тошкент шаҳридаги "Кўкалдош" ўрта махсус ислом билим юрти мудири Абдулҳаким қори Матқулов доимий ҳамроҳлик қилмоқда.

Самимий суҳбат чоғида Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари меҳмонни юртимизга ташрифи ва халқаро анжуманлардаги фаол иштироки учун миннатдорлик изҳор этдилар. Ўз навбатида Саидмукаррам Абдуқодирзода таклиф ва юқори даражада ташкил этилган тадбирлар учун ташаккур билдирди.

Мулоқотда томонлар азал-азалдан бир-бирига яқин қўшни, қондош-қариндош икки халқнинг бир-бирига меҳри ҳамиша осмон қадар баланд эканини таъкидладилар. Шунингдек, икки давлат раҳбарларининг одилона ва оқилона саъй-ҳаракатлари туфайли урф-одатлари, анъаналари, қадриятлари бири-бирига ҳамоҳанг бўлган икки халқнинг ҳамжиҳатлиги янада мустаҳкам бўлаётгани эътироф этилди.

Муфтийлар муҳим масалаларда фатволар ишлаб чиқиш, долзарб шаръий масалаларга ечим топиш ҳамда Рамазон ва икки ҳайит кунларини аниқлаш, шунингдек, даврнинг ўткир мавзуларида турли учрашув ва мулоқотлар қилишга келишиб олдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари ва Тожикистон муфтийси Саидмукаррам Абдуқодирзода жаноблари Тошкент шаҳридаги "Кўкалдош" ўрта махсус ислом билим юрти мудири Абдулҳаким қори Матқуловга доимий ҳамроҳлик давомида кўрсатган хизматлари, меҳмондорчиликлари ҳамда ташкилий ишларни энг юқори даражада ташкил этганлари учун чуқур миннатдорлик изҳор этдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Шарқда Илк Уйғониш даври. Бу даврда илм-фан, маориф, ишлаб чиқариш, савдо-сотиқ, меъморчилик ва бошқа соҳалар мисли кўрилмаган даражада юксалди. Тараққиётга катта ҳисса қўшган ўлкалардан бири Андалус эди. Бу ҳақда мутафаккир Салоҳ Камолнинг «Мусаввар тарихи Ислом» асарида батафсил маълумот берилган.

Ҳозирги Испания ва Португалия ҳудуди, яъни, Пиреней ярим ороли қадимда «Андалус» деб аталган. Араб салтанатининг бир қисми бўлган бу ҳудудда VIII-X асрларда кучли ва адолатли бошқарувга асосланган давлат пайдо бўлди. Андалусдаги тараққиёт ўз вақтида Оврупага ҳар томонлама таъсир қилди. Ислом маданияти ва илм-фани ютуқлари Ғарб мамлакатларига асосан шу ҳудуд орқали ёйилди.
Андалус 711 йили фатҳ этилиб, бу ерда мусулмонлар давлати қарор топган эди. Бу ҳақда «Мусаввар тарихи Ислом» асарида қуйидаги маълумотлар бор: «Андалус қитъаси умавийлар даврида, Абдумалик замонида фатҳ этилган эди. Ва шул кундан буён умавия давлатининг бир вилояти аббосийлардан Абдуллоҳ Саффоҳга мағлуб бўлгач, ҳукумат умавийлар қўлидан чиқиб, аббосийлар қўлига ўтди... Аббосийларнинг умавийларга қилган зулмларидан аччиқланиб, Андалус мусулмонлари аббосийлар давлатини тан олмай қўйди. Ўзларига мустақил бир ҳукумат тузишга қарор бердилар»1. Бу мустақил давлат 750 йили қарор топиб, «Қуртуба салтанати» номи билан машҳур бўлди. Унда ўн тўрт ҳукмдор ҳукмронлик қилди.

Андалус ҳукмдорлари ҳам илм-фанга ҳомийлик қилган, ўзлари диний ва дунёвий илмлардан хабардор эди. Уларнинг саройлари илм аҳли билан доимо гавжум, мунтазам илмий мажлислар, мунозаралар ўтказилар эди. Бу давраларда ҳукмдор ва амалдорларнинг фарзандлари ҳам иштирок этарди.
Андалуснинг биринчи ҳукмдори Абдурраҳмон (756-788 йиллар) дастлаб ички низоларни бартараф этиб, Франция қироли Пипин ва бошқа ташқи душманлар ҳужумини қайтарди. Тинчлик қарор топгач, мамлакатни ислоҳ қилишга киришди. Олдин уни олтита вилоятга бўлиб, уларни мунтазам йўллар билан пойтахт Қуртуба шаҳрига боғлади. Каналлар, сув йўллари қаздирди. Юрт обод бўлди. Қуртуба ва бошқа шаҳарларда катта-катта мадраса ва масжидлар, касалхоналар қурилди. Абдурраҳмон Андалусни душманлардан ҳимоя қилиш учун қалъа ва истеҳкомлар барпо эттирди. Юрт мудофааси ва тижорат учун кемалар ясатди.
Ҳишом ибн Абдурраҳмон ҳам отаси каби мамлакатни ислоҳ қилиш ва ривожлантириш йўлидан борди. Илм ва маориф ривожи учун кўп ишлар қилди. Бу ҳудудда бошқа миллат ва халқлар ҳам бемалол яшар эди.
Андалуснинг тўртинчи ҳукмдори Абдурраҳмон Иккинчи ибн Ҳишом (821-850 йиллар) ғоят илмли одам бўлиб, саройи ҳар вақт олим ва уламолар билан тўла эди. Ҳар куни илмий мажлислар, турли масалалар бўйича мунозаралар бўлар эди. Салоҳ Камол ёзишича, Шарқу Ғарбдаги Ислом мамлакатлари ичида Абдурраҳмондан инъом-эҳсон кўрмаган бирор илм аҳли қолмаган эди. Бундан ташқари, Абдурраҳмон Андалусда мунтазам почта хизматини ташкил қилди ва пойтахтга келадиган янги йўллар қурдирди. Бу Оврупадаги дастлабки почта тизими экани манбаларда таъкидланган.

Саккизинчи ҳукмдор Абдурраҳмон Учинчи ибн Муҳаммад (913-962 йиллар) даврида Андалуснинг ривожи янада юксалди. Қуртуба жаҳоннинг энг ривожланган, чиройли шаҳарларидан бирига айланди. Шаҳар яқинида меъморий жиҳатдан жуда ноёб «Мадинат уз-Заҳро» саройи барпо этилди. Саноат ва тижорат ҳам тараққий этиб, Оврупа бозорларида Андалус моллари катта шуҳрат топди.
Турли юртлардан келган сайёҳлар Андалусдаги тараққиётдан ҳайратда қолишди. Мамлакат мадрасаларида туб жой аҳоли фарзандларидан ташқари минглаб оврупалик талаба турли фанлардан таҳсил олган эди. Натижада илм-фан ютуқлари кенг ёйилди. Шу орқали Мусо Хоразмий, Беруний, Форобий, Ибн Сино, Фарғоний каби Шарқ олимларининг илмий кашфиётлари, асарлари Оврупага кириб келди ва то XVII-XVIII асрларга қадар Ғарб университетларида дарслик сифатида ўқитилди.

Абдурраҳмон ибн Муҳаммад даврида Қуртубада Оврупада биринчи саналган тиббиёт мактаби очилди.
Тўққизинчи ҳукмдор Ҳаким Иккинчи даврида (962-976 йиллар) илмга рағбат янада ошди.
Бироқ cўнгги ҳукмдорларнинг узоқни кўзламай олиб борган сиёсати натижасида ўзаро низолар кучайди. Шунингдек, шимолдан Оврупа давлатларининг узлуксиз уюштирган ҳужумлари оқибатида Қуртуба салтанати ўн биринчи аср бошларида парчаланиб, мамлакат Ғарб саркардаларининг талончилик майдонига айланиб қолди. Бу эса ижтимоий ҳаёт ва илм-фаннинг издан чиқишига сабаб бўлди. Аста-секин мусулмонлар бу ерлардан ҳайдаб чиқарилди ва Андалус ўрнида Орагония, Кастилия ва Португалия қиролликлари ташкил топди.
Хуллас, қарийб уч аср давом этган Андалус Уйғониш даврида мусулмон илм-фани ва маданияти Оврупага кириб борди, қитъа тамаддунига катта туртки берди.

“Ҳидоят” журналидан олинди

29 ноябрь куни Ғазо секторидаги вазият бўйича БМТ Хавфсизлик Кенгашининг юқори даражадаги мажлиси ўтказилади. Бу ҳақда Хитой ташқи ишлар вазирлиги расмий вакили Ван Вэньбин маълум қилди. КП Марказий Қўмитаси Сиёсий бюроси аъзоси, Хитой Халқ Республикаси ташқи ишлар вазири Ван И йиғилишга раислик қилиш учун Нью-Йоркка боради.

– Хитой Кенгашдан халқаро тинчликни, хавфсизликни сақлаш бўйича асосий масъулиятини бажариши, умумий саъй-ҳаракатда фаоллик кўрсатишини кутади, – деди дипломат. – Юқори даражадаги йиғилиш орқали чуқур алмашинувни ривожлантиришга келишиб олиш, аниқ чоралар кўриш ва Ғазодаги гуманитар инқирозни юмшатиш, ўт очишни, ҳарбий ҳаракатни тўхтатиш, бегуноҳ аҳоли ва фуқароларни ҳимоя қилишга муносиб ҳисса қўшишга эришишни умид қиламиз. Пировард мақсад “Икки халқ учун икки давлат” тамойили асосида Фаластин муаммосини кенг қамровли, адолатли ва узоқ муддатли тартибда ҳал этишга кўмаклашиш.

Таъкидланишича, БМТ ХК томонидан Исроил – Фаластин можароси бошлангандан кейин қабул қилинган илк резолюция ўт очишни тўхтатиш йўлида дастлабки қадамни қўйиш имконини берди ва гуманитар ҳужум тарқалишининг олдини олишга кўмаклашди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Меҳмонларни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари, Тошкент ислом институти ректори Муҳаммадолим домла Муҳаммадсидиқов кутиб олиб, институт тарихи ва фаолияти билан таништирди.

Маълумот ўрнида доктор Ҳамза Бакрий Иорданияда 1982 йилда туғилган. У 2011 йилда Иордания университетида Ҳадис фанлари бўйича докторлик даражасини олди ва Фанлар коллежида ўқитувчи сифатида фаолиятини олиб борди. 2018 йилдан ҳозирги кунгача Истанбулдаги Ибн Халдун университети Илоҳиёт факультети профессори ҳисобланади.

▫️Кўплаб мақолалари илмий ва тадқиқот журналларида чоп этилган, у шунингдек, бир нечта китоблар муаллифи. Туркия, Иордания, Фаластин, Жазоирда ўтказилган халқаро конференцияларда маърузалари билан қатнашган.