Ҳамма нарсанинг одоби бўлганидек, таом емоқнинг ҳам ўзига яраша одоби бор. Ана шу одобни ўрганиб, унга амал қилиш ғоят фойдали амалдир.

Таом ейиш шартлари:

• Таоми ҳалол бўлмоғи керак. Чунки дуо ва ибодатларнинг қабул бўлишига ҳалол луқма сабаб бўлади;
• Ризқни Аллоҳ таолодан деб билиш;
• Аллоҳ таоло тақсимотига рози бўлиш;
• Модомики, еган таомининг қуввати баданида бор экан гуноҳ иш қилмаслик.

Таом ейиш одоблари:

• Таом ейишдан олдин икки қўлини бўғимигача уч марта ювиш;
• Таомни “Бисмиллаҳир-роҳманир-роҳим” ни айтиб бошлаш;
• Таомни ўнг қўли билан ейиш. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом айтадилар: “Ҳар бирингиз ўнг қўли билан енг ва ўнг қўл билан ичинг ва ўнг қўл билан беринг. Чунки шайтон чап қўл билан ейди, чап қўл билан ичади ва чап қўл билан беради;
• Таом ейишни туз билан бошлаб, туз билан тугатмоқ;
• Нонни икки қўл билан синдирмоқ. Чунки нон улуғ неъматдир.
• Қўл билан ейиладиган таомни уч бармоқ, яьни, бош бармоқ, кўрсаткич бармоқ ва ўрта бармоқ билан емоқ;
• Таомни ўз олдидан емоқ;
• Таом еган идишни яламоқ;
• Таом егандан сўнг “Алҳамдулиллаҳ” демоқ. Расулуллоҳ алайҳиссалом таомдан сўнг ушбу дуони айтардилар: “Бизларни таомлантирган ва сув билан қондирган ҳамда бизларни мусулмонлар жумласидан қилган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин”;
• Таомдан сўнг иккала қўлини бўғимигача уч марта ювмоқ;
• Шериклари билан таом емоқ. Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Жамь бўлингизлар таомларингизга-ки, Аллоҳ таоло ушбу таомга барака беради”, деб марҳамат қилганлар;
• Таомнинг охиригача шериклари билан бирга еб турмоқ;
• Луқмани кичик олмоқ;
• Товоқнинг четидан олмоқ;

Шуни айтиш керакки, овқатланаётганда бош ва бошқа аьзоларни қашиламоқ, оғзида луқма билан гаплашмоқ, ёнидаги шеригининг овқатланишига қарамоқ, таомни иссиқ ҳолда емоқ, таомни айбламоқ, таомни пуфламоқ, таом юриб кетаётиб емоқ, тик туриб таом емоқ номақбул амаллардан.

Хулоса қилиб айтганда, дуо ва ибодатларнинг қабул бўлиши, комил ва оқил фарзандларнинг дунёга келиши луқмаи ҳалолга боғлиқдир.

Н.НУРМАТОВ,

Марҳамат туманидаги  «Сунна»  масжиди имом-хатиби

Аллоҳга беадад шукрлар бўлсин, муборак Рамазон ойи­ни барчамиз тинчлик-хотиржамликда ўтказиб келаётирмиз.

“Рамазон” сўзи беш ҳарфдан иборат. Унинг ҳар бир ҳарфига уламолар шундай маъно берганлар: “ро” – “раҳмат”, “мим” – “мағфират”, “зод” – “зимонун лилжаннат” (жаннатга кириш учун кафолат), “алиф” – “аманун минаннар” (дўзахдан омонлик), “нун” – “нурун миналлоҳ” (Аллоҳдан нур) маъноларини англатади. Ушбу фикрни Имом Термизий ривоят қилинган: “Рамазоннинг аввали раҳмат, ўртаси мағфират, охири дўзахдан озодлик кунларидир”, ҳадиси шарифи ҳам қувватлайди. Яъни: “ро” ҳарфи рамазоннинг аввали бўлган раҳмат кунларига, “мим” ўртадаги мағфират кунларига, “зод” ва “алиф” ҳарфлари охиридаги “дўзахдан озод бўлиш” кунларига, “нун” ҳарфи эса бутун рамазоннинг натижасида ҳосил бўладиган нурга далолат қилади.

Бу ойнинг дастлабки ўн куни – “раҳмат” даҳасида рўйи заминга Аллоҳнинг раҳмати ёғилади. Яратганнинг ўзи қодир қилганича рўза тутиб, таровеҳ намозларини адо этамиз.

Иккинчи ўн кунлиги – “мағфират” даҳасида холис ният билан рўза тутган бандаларнинг олдинги қилган гуноҳлари кечирилади, дейилган.

Охирги ўн кунлиги эса “Итқун минан-нийрон”, яна “Қадр даҳаси” ҳам дейилади. Ким Рамазон ойининг рўзасини пок ният билан тутган бўлса, у бандага Аллоҳ ваъда қилган ажр­ларини ато этгай. Рамазон ҳайити куни эса Аллоҳ таоло Рамазон рўзасини тутган, таровеҳ намозларини ўқиган, Қадр кечасини бедор ўтказган бандаларига Ўзи тайёрлаб қўйган мукофотларни кўпайтириб берадиган кундир.

Бу ойда имон-эътиқод билан қилинадиган дуолар мустажоб бўлади. Чунки муборак ойда Аллоҳ таоло бандаларига осмон эшикларини очиб, ҳар бир дуо қилгувчининг дуосини қабул қилади.

Нафс тарбиясида рўза асосий ўрин тутадиган ибодатдир. Рўза нафсни ўз ҳолига қўймай, уни маҳкам жиловлаш деганидир. Унда имон ва эътиқод бир тараф, хоҳиш-истак ва шайтон иккинчи бир тараф бўлиб кураш олиб боради. Жаннатдан қувилганидан бери шайтон инсон зотига қарши аёвсиз курашиши ҳақида Аллоҳ таоло айтади: “У (аламидан) деди: “Қасамёд этаманки, мени янглиштирганинг туфайли Сенинг Тўғри йўлинг (Ислом дини) узра улар (одамларни чалғитиш) учун ўтираман. Сўнгра уларга олдиларидан, ортларидан, ўнг томонларидан ва сўл томонларидан (чалғитиш учун) келаман. (Натижада) уларнинг аксариятини шукр қилувчи ҳолда топмайсан” (Аъроф, 16-17).

Аллоҳ таоло шайтон иғвосини рад этади: “Менинг бандаларим устидан сен учун ҳеч қандай салтанат (ҳукмронлик) йўқдир, илло сенга эргашган гумроҳларнигина (йўлдан оздира олурсан)” (Ҳижр, 42).

Шайтон билан инсон ўртасидаги бу курашда рўза муҳим аҳамият касб этади. Зеро, инсон ҳаёти учун зарур бўлган таом ва сув ҳамда шаҳват – кураш майдонларидир. Буларнинг ҳар бирида ўзига яраша куч-қувват бор. Агар инсон у майл қаршисида собит тура олса ва нафсининг иғволарига учмаса, албатта, имтиҳондан ўтади ва Парвардигори ҳузурида улуғ даражага эришади.

Манбалар асосида Нўъмон АБДУЛМАЖИД тайёрлади

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рўза тўсувчидир, сизлардан кимдир рўзадор бўлса – сўкмасин, шовқин-сурон, бақир-чақир қилмасин. Агар кимдир у билан сўкишмоқчи ёки уришмоқчи бўлса, у:  “Мен рўзадорман”, десин. Жоним измида бўлган Зотга қасамки, албатта, рўзадорнинг оғзидан чиқадиган ҳид Аллоҳнинг наздида мушкнинг ҳидидан кўра  хушбўйроқдир. Аллоҳ таоло: “Рўза мен учун, унинг мукофотини Ўзим бераман.  Банда таомини, ичимлигини ва шаҳватини мен учун тарк қилди”, деб марҳамат қилган. Битта яхшиликка ўн баробар оширилади”, дедилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий, Имом Доримий,  Имом Абу Довуд ва Имом Насоий ривояти).

Шарҳ: “Рўза тўсувчидир”.  Ҳадиснинг араб тилидаги матнида ушбу ўринда “الصيام جنة” “ас сиёму жуннатун” дейилган. Бу ерда араб тилидаги “жуннатун” сўзи  тўсувчи деган маънони англатади. Ушбу сўз ҳар қандай тўсадиган нарсага  нисбатан ишлатилади. Рўза ҳам тўсувчидир, у инсонни ёмон ишлардан ва турли  гуноҳлардан сақлаб дўзахдан тўсади. Чунки рўза шаҳватлардан тийилишдир, дўзах эса шаҳватлар билан ўралган. 

Ибн Асир розияллоҳу анҳу: “жуннатун” сўзининг маъноси – рўза  рўзадорни шаҳват ва шунга ўхшаш азият берадиган нарсалардан ҳимоя қилиб туради деган маънони билдиради”, дейди.

Имом Иёз розияллоҳу анҳу айтади: “Рўза инсонни гуноҳдан, дўзахдан сақлайди”. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаннат инсонга  ёқмайдиган амаллар билан ўралган. Дўзах эса шаҳватлар билан ўралган” дедилар (Имом Доримий, Имом Термизий ривояти).

Яъни, жаннатга кириш осон эмас, ёқмайдиган нарсалардан мурод бу –мусибат ва ибодатлардаги қийинчиликларга сабру бардошли бўлиш ва гуноҳлардан тийилишдир.

Усмон ибн Абул Ос айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Сизнинг жангдаги қалқонингиз каби, рўза сизнинг қалқонингиздир” деганларини эшитдим (Имом Ибн Можа, Имом Насоий ривояти).

“Сизлардан кимдир рўзадор бўлса – сўкмасин, шовқин-сурон, бақир-чақир қилмасин. Агар кимдир у билан сўкишмоқчи ёқи уришмоқчи бўлса, у: “Мен рўзадорман”, десин”.    Бу жумлаларда ғоят юксак одоб-ахлоқ ҳақида сўз бормоқда. Рўзадор одам турли хилдаги беҳуда, фаҳш,  уятсиз ва номақбул сўзлардан ўзини тийиши лозим. Ғазабланмаслиги, шовқин-сурон қилмаслиги, ҳалим, ширин сўзли бўлиши керак.   Агар у билан бошқалар жанжаллашмоқчи ёки сўкишмоқчи бўлса, у вазминлик ила рўзадорлигини маълум қилади. Жанжалталаб кишига рўзанинг ҳурматидан беодобликни тарк қилишини эслатсин ва ўзи ҳам бундай ишлардан тийилсин.    

“Жоним измида бўлган Зотга қасамки, албатта рўзадорнинг оғзидан чиқадиган ҳид Аллоҳнинг наздида мушкнинг ҳидидан кўра  хушбўйроқдир”.  Ҳадиснинг араб тилидаги матнида ушбу ёқимсиз ҳидни “خلوف”, “халуф” деб аталган. Маълумки, рўзадор инсоннинг оғзида кўп вақт таом емаганидан нохуш ҳид пайдо бўлади. Рўза туфайли пайдо бўлган ўша ёқимсиз ҳид Аллоҳ таоло наздида мушку анбарнинг ҳидидан-да, ёқимли эканини Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам таъкидладилар.   

“Аллоҳ таоло: “Рўза мен учун. Ўзим унинг мукофотини бераман,  Банда таомини, ичимлигини ва шаҳватини мен учун тарк қилади”, деб марҳамат қилган”.

Бу жумлада қудсий ҳадис  ривоят қилинмоқда.  Бошқа бир ривоятда: “Аллоҳ таоло: “Одам  боласининг барча амали ўзи учун, фақат рўза мен учун ва уни мукофотини бераман”, деди”.

Рўзадор банда рўза кунларида сабру қаноатда бардавом бўлиб,   Парвардигорининг амрига бўйсиниш учун барча неъматлар: таом ва ичимликларни истеъмол қилишдан ва ўз жуфти ҳалолига (аёли) яқинлиқ қилишдан  шаҳватини тияди.

Рўзадан бошқа амалларга озгина бўлса-да, риё аралашади, яъни банда бажараётган ибодатларини бошқалар ҳам кўради. Фақат рўза бундан мустаснодир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Рўзада риё йўқдир. Аллоҳ : фақат рўза мен учун … деган”.

Бир инсонни рўза эканини бошқалар билиши қийиндир. Шу боис Аллоҳ таоло рўзанинг мукофотини Ўзи беришини билдирди.

Имом Зуҳрий розияллоҳу анҳу айтади: “Рўзадан бошқа барча амаллар инсон  ташқи ҳаракатисиз бўлмайди, фақат рўза қалбдаги ният билан бошқалар кўзига кўринмайдиган амалдир”.

Рўза улуғ ибодат. Рўзадор куни бўйи еб-ичишдан ўзини  тияди. Айниқса, ёз фасли келган Рамазон ойида кунлар узун ва ҳаво ҳарорати иссиқ бўлиши сабабли машаққатлироқ кечади. Шунда ҳам рўзанинг ҳурматидан рўзадор ўзини назорат қилади, ҳеч ким кўрмайдиган жойларда ҳам манъ қилинган нарсалардан сақланади. Бу билан рўзадорнинг сабру бардоши синалади.

“Битта яхшиликка ўн баробар оширилади”  бошқа ривоятда бундай дейилган: “...Бир яхшиликка унинг ўн баробаридан то етти юз баробаригача кўпайтириб берилур”. Охиратда барча ибодатлар ва яхшиликларга бериладиган ажру мукофотлар ва савоблар миқдорининг қанча берилиши айтилган. Аммо фақат рўзанинг охиратдаги мукофотининг миқдори  қанчалигини ҳеч ким билмайди, буни Аллоҳ таолонинг Ўзигина билади.

Демак, Рамазон биз учун катта имконият ойидир. Билиб-билмай қилган хатою камчиликларимизни кечиришини  Аллоҳ таолодан сўрашимиз учун ғанимат фурсатдир. Шундай улуғ кунларда Аллоҳ таоло барчамизни улкан мукофотларга сазовор қилсин! 

“Умдатул Қори шарҳи Саҳиҳил Бухорий” асари асосида Ургут шаҳар бош имом-хатиби Шоди  ҲАҚБЕРДИЕВ ва “Ислом нури” газетаси махсус мухбири Абдувоҳид ЎРОЗОВ тайёрлади.

Муқаддас Китобимизда инсонларнинг фойдаси учун яратилган турли неъсатлардан намуналар келтирилган. Хусусан, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган баъзи ҳадиси шарифларда  бу неъматларнинг инсон соғлиги учун фойдалари ва соғлом яшаш воситалари экани маълум қилинган.

“Энди инсон ўзининг таомига (ибрат кўзи билан қуйидаги неъматларимизга бир) боқсин: Биз (осмондан) сувни мўл ёғдирдик. Сўнгра ерни (гиёҳлар унсин, деб) ёрдик. Сўнгра  биз унда донларни ундирдик, узум ва кўкатларни, зайтун ва хурмоларни, қалин дарахтзор боғларни, меваю гиёҳларни ҳам. (Буларни) сизларнинг ва чорва ҳайвонларингизнинг истеъмоли учун (яратдик)” (Абаса сурасининг 24-32-оятлари).

Энди ушбу сурада тилга олинган мевалардан узум, хурмо, зайтунларга тўхталамиз. Қуръони каримда зикр этилган хурмо, узум ва зайтунларнинг фойдали жиҳатлари ҳадисларда бизга тушунтирилган. Шундан сўнг Қуръони каримда оти айтилган асал, сут, седана ва анжир ҳақида сўз юритамиз.

Хурмо

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам севган мевалардан бири хурмо бўлган. Инсон вужудига ошқозон ости безида инсулиннинг бир маромда  ажралишини таъминлашга ёрдам беради ва шу тариқа қондаги қанд миқдорининг ошиб ё тушиб кетмаслигига ҳисса қўшади. Шунингдек, юкли аёлларда дард келишини енгиллаштиради. Бу хислат Марям сурасида қуйидагича ифода этилган. 

“Бас, тўлғоқ дарди уни бир хурмо дарахти тубига олиб борди ва у деди: «Қани эди, мана шундан (туғишдан) олдин ўлиб, бутунлай унутилиб кетсам”. “Шунда (хурмо дарахтининг) остидан (Жаброил) нидо қилди: «Ғамгин бўлма, Раббинг (оёқ) остингдан бир ариқ оқизиб қўйди”. “(Мана шу қуриб қолган) хурмо шохини силкитгин, токи у (Менинг қудратим билан) сенга янги хурмо меваларини тўксин!”. “Бас, еб-ичгин ва шод бўлгин!..” (Марям сурасининг 23-26-оятлари).

Хурмо таркибидаги фруктозанинг юксак миқдори инсон танасида қувват бағишлайди ва унинг зийраклигини оширади. Ҳомиладор аёлларни дард тутган вақтда ширинлик ва қувват бўлувчи таомлар ейишга ташвиқ этилишининг сабаби ҳам шу. Туғиш вақтида қувватини йўқотиб, заифлашиб қолган аёллар яна кучга тўлиб олиш учун хурмо есалар кўп фойдали бўлар экан. Айниқса, эмизикли даврида сут гормонларининг ҳаракатини фаоллаштириб  она сутининг ортишига ҳам фойда беради.  Тўқималарга жуда бой бўлгани боис ичакларнинг фаолиятини тартибга солади ва қабзиятга қарши ажойиб дори вазифасини ўтайди. Айни замонда юксак  тўқима ҳисобига холестрин кўпайишининг олдини олади. Шунингдек, ичак саратонига йўл очиши мумкин бўлган биокимёвий моддаларнинг камайишига ёрдам беради. Буюк Роббимиз Биби Марямнинг тулғоғи яқинлашган вақтда унга: "Хурмо е!" деб амр этишининг мўъжизаси ана шунда.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифда: “Агар сизларда хурмо бўлса, у билан оғиз очинглар, агар бўлмаса, сув билан. Чунки бу покланишдир”, деганлар (Имом Абу Довуд ривояти). 

Зайтун

"Яна (Биз сизлар учун) Тури Сайно (тоғи)дан чиқадиган ёғ ва егувчилар учун нонхуруш ҳолда ўсадиган бир дарахтни (зайтунни яратдик)" (Муъминун сурасининг 20-ояти).

Умар бин ал-Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят:  Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: Зайтун ёғини енглар ва унинг билан ёғланинглар, чунки у ёғ муборак дарахтдан пайдо бўлади.

Зайтун ёғи инсон организми учун ниҳоятда фойдали бўлиб,    Зайтун ёғини мунтазам истеъмол қилувчи кишилар юрак, қон-томир касалликларига дучор бўлмайди.    Чунки у қоннинг қуюқлашиб томирларнинг қотишининг  олдини олади. Жигар фаолиятини яхшилайди, сафро йўлларини фаоллаштиради, ошқозон кислотасининг меъёрини сақлайди.

Зайтун рахит ва болдир суякларининг қийшиқ ўсишини даволашда фойда беради. Қуёш нури тушмайдиган захчил хоналарда яшовчиларга фойда беради. 
 Мутахассислар таъкидлашича, зайтунда инсон организми учун зарур бўлган барча витаминлар ва микроэлементлар мавжуд. Зайтун мевасини ҳар куни истеъмол қилиш юрак-томир тизимидаги стенокардия, инфаркт, саратон (рак), айниқса, аёллардаги кўкрак саратони, қандли диабет, семириш касалликлари хавфини камайтиради. Шунингдек, зайтун ёғи таркибидаги моддалар қондаги зарарли холестерин ва триглицерид миқдорининг ошиб кетишига йўқ қўймайди. 
Зайтун ёғи инсон танасига тўлиқ сингади.   ёғини терига суртилса, уни чиройли қилади, истеъмол қилинса, соч ва тирноқнинг ўсишига ижобий таъсир кўрсатиб, тиш ва милкларни соғ ва мустаҳкам қилади.  

Узум

Қуръони Каримда оти энг кўп такрорланган мевалардан бири узумдир. Узум ичаклар фаолиятига яхши таъсир кўрсатади. Ҳазм қилишни яхшилайди ва ич қотишини юмшатади. Бавосил касаллигини даволаш, бўйракдаги тошларни туширишга фойда беради ва қаттиқ оғриқларни камайтиради.

Онамиз Ойша розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам узум бошини чап қўлларига олиб ва ўнг қўллари билан дона-дона узиб ер эдилар”. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Майиз қандай ажойиб неъмат: асабларни мустаҳкамлайди, чарчоқни кеткизади, оғизнинг ҳидини муаттар қилади, кўнгилни чоғ қилиб ғамгинликни даф қилади”, деганлар.

Шифокорлар жигар, талоқ, ошқозон ва ичакларга қувват бағишлайдиган узумни тонгда оч қоринга ейишни тавсия этадилар. Шунингдек, узум зеҳннинг очилиши ва хотиранинг яхшилашига ҳам ижобий таъсир қилади. Сўнгги вақтларда узум уруғининг фойдалари хусусида тадқиқот ишлар олиб борилаётир. 

Сут

“Дарвоқе, сизлар учун чорва ҳайвонларида ҳам ибрат бордир; сизларни уларнинг қоринларидаги нажосат ва қон ораларидан чиқувчи, (лекин) ичувчилар учун иштаҳали тоза сутдан ичирурмиз” (Наҳл сурасининг 66-ояти).

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо дедилар: Бир кун мен ва Холид ибн Валид иккимиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Уммул муъминин Маймуна розияллоҳу анҳо хоналарига кирдик. (Бу волидамиз бу ул икки зотнинг холалари бўладилар). Онамиз бир идишда сут олиб келдилар.  Саййиди олам соллаллоҳу алайҳи васаллам ундан ичдилар. Мен ўнг тарафларида эдим. Холид чап тарафларида эди. У зот дедилар: Эй, Абдуллоҳ, ҳозир ичмоқ сенинг ҳақингдир, чунки ўнгда ўтирибсан, лекин Холидга ўз ҳақингни кечиб берсанг, ихтиёринг бор. Мен айтдим: Ё Расулаллоҳ, ўзларидан насиб бўлган сарқит давлатини ҳеч кимга бермасман. Кейин у зот дедилар: Ҳар кимга Аллоҳ Таоло бир қисм таом насиб қилса, кейин ҳамд айтсин: "Ё Аллоҳ, бу берган ризқингни бизлар учун муборак қилгин ва бундан ҳам яхшироғини ато қилгин" ва ҳар кимга Аллоҳ Таоло сут неъматини насиб қилса, десин: "Ё Аллоҳ, бу сут неъматини бизлар учун муборак қилгин ва бу неъматдан бизларга кўпроқ бергил". Кейин Жаноб дедилар: "Дунёда ҳеч бир неъмат ҳам таом, ҳам шароб бўла олмайди. Магар сут шундай неъматки, инсон учун ҳам таомдир, ҳам шаробдир”.

Сутнинг фойдаси жуда ҳам кўп эканини олимлар тасдиқламоқда. У ғамгинлик, васвос, хафақонлик каби касалликларга қарши фойдалидир. Сут асалга аралаштирилиб ичилса, ички органларни тозалаш хусусиятига эга бўлади. Шакар билан ичилса, терининг рангини чиройли қилади. Ичакларнинг фаолиятини яхшилайди ҳамда уруғни қувватлантиради. Зеҳнга куч бериш хусусияти ҳам бор. Сут ва сут маҳсулотлари тўлишишга ёрдам беради. Туғруқдан сўнг аёлларга қувватини тиклаб олишга ҳамда сути яхши келишига фойда беради. ҳолсизлик, чарчоқ ва заифликни бартараф қилади. 

АСАЛ

"(Эй Муҳаммад!) Раббингиз асалариларга ваҳий (буйруқ) қилди: «Тоғларга, дарахтларга ва (одамлар) барпо қиладиган нарсаларга ин қурингиз. Сўнгра турли мевалардан еб, Парвардигорингиз (сиз учун) қулай қилиб қўйган йўллардан юрингиз!» Уларнинг қоринларидан одамлар учун шифо бўлган турли рангдаги шарбат (асал) чиқур. Албатта, бунда фикр юритадиган қавм учун аломат бордир" (Наҳл сурасининг 68-69-оятлари).

Оиша онамиздан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ширинлик ва асални яхши кўрардилар (Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Ибн Можа ва Имом Доримий ривоят қилган). Пайғамбаримиз асални яхши кўрар, бошқаларни ҳам бу неъматдан ейишга, у билан даволанишга чақирардилар. Бир киши Набий алайҳиссалом ҳузурларига келиб: "Биродаримнинг қорни оғрияпти",  деди. Расулуллоҳ унга: "Биродарингга асал ичир", деб тавсия қилдилар. Ҳалиги одам унга асал ичирди. Кейин келиб айтди: "Мен унга асал ичирдим. Аммо баттар ичини кеткизиб юборди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Аллоҳнинг гапи рост, биродаринг қорни алдаган!" дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ва Имом Аҳмад ривоят қилган).

Пайғамбар алайҳиссалом шундай деганлар: “Кимда-ким ҳар ойда уч марта, наҳорда (оч қоринга) асал яласа, касалликнинг каттаси унга яқин йўламайди” (Имом Ибн Можа ва Имом Байҳақий ривоят қилган. Ҳадис санади заиф). Асал одамни бардам қилади, мижозни тозалайди, қоннинг айланишини фаоллаштиради, кўзни равшанлаштиради. қонга  тез сўрилади, микробларни ўлдиради, шамоллаш, ҳолсизлик, асаб касалликларини даволайди.

Анжир

“Хабарда келурки, анжир дарахти Одам ва Ҳаввога беш япроқ берди, улар андомларини ёпиб чиқдилар. Тонг отгандан кейин ўша беш япроқнинг бирини кийик еди, ифор (мушк) бўлди. Бирини сигир еди, анбар бўлди. Бирини ари еди, асал бўлди. Бирини қурт еди, ипак бўлди. Бирини Одам ерга экди, юнг бўлди. Қиёматга қадар фарзандларига кафан бўлди.

Нукта. Оллоҳ таоло Одамга япроқ берганлиги учун анжир дарахтини жазолади. Маълумки, барча егуликлар уч турли бўлади: бирининг таши ейилур – олма, нок каби, бирининг ичи ейилур - ёнғоқ, бодом сингари, бирининг таши ейилмас ичи ейилур – қовун, тарвуз каби. Аммо анжирнинг таши ҳам ейилур, ичи ҳам ейилур” (“Қисаси Рабғузий”дан).

Анжир ҳақида Қуръони каримда бундай дейилган: “Қасамёд этурман анжир ва зайтун билан, Тури Синин (тоғи) билан, мана шу тинч-осойишта шаҳар (Макка) биланки, ҳақиқатан, Биз инсонни хушбичим ва хушсурат (шаклда) яратдик (Тин сурасининг 1.2.3.4-оятлари).

Анжир пешоб тутилишига ва эски йўталга қарши яхши фойда беради. Бўйрак тошларини ва сийдик пуфагини тозалайди. Бавосил касаллиги ва бошқа оғриқларга қарши фойда беради.

Анжирнинг танада йиғилиб қолган токсинларни тозалаш хусусияти бор. Ичакларнинг иш фаолиятига самарали таъсир қилади ва ич қотишини юмшатади. Жигар ва талоқни тозалайди. Ошқозонда йиғилган балғам аралашмасини йўқотади. Мушакларнинг оғриши ва подагранинг келиб чиқишининг олдини олади. 

Седана

Седанани ўлимдан бошқа ҳамма дардларга шифо деб билишган. Жолинус ҳаким айтишича: «Седананинг манфаати кўп бўлиб, қорин дамини ҳайдайди, меъда қуртини ўлдиради ва кўзда пайдо бўлган сувга фойдалидир. Агар уни това устида қовуриб, кўк латтага олиб ҳидласа, гриппни даф қилади. Агар майдалаб эзиб, пешонага боғласа бош оғриғини қолдиради. Сурма каби кўзга суртса, унинг қизиллигини кетказади. Агар сирка билан қўшиб боғланса, обила (қадоқ)ни узади. Балғамли шишларни қайтаради. Агар еса, она сутини кўпайтиради ва пешобни суради. Унинг мойи инсонни ёш сақлайди. Соқол ва сочнинг ўсишини тезлаштиради. Заҳарларни тортади. Шаҳват қувватини зиёда қилади».

«Тибби набавий»да келтирилишича: «Седана билан нон бодларни суради. Бош оғриғини ва ич кетишини тўхтатади. Юз қийшиқлиги, сакта, оғир ухлашлик, эссизлик, бош айланиши ва кўз олди қоронғулигига манфаатлидир».

Седана инсон танасидаги иммунитетни қувватлантиргани туфайли кўплаб касалликларнинг келиб чиқишининг олдини олади.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Қора дона ўлимдан бошқа ҳар бир дардга даводир», дедилар» (Термизий ривоят қилган).

 Ибн Сино эса «Седана – вужуд энергиясини тузатади, касалликлардан йўқ бўлган бактерияларни тиклайди», деган. Седана иммунитет тизимини мустаҳкамлаб, рак, ОИТС каби касалликларга қарши тавсия этилади. Қон босимини меъёрига олиб келади,  иситмани туширишда табиий антибиотик таъсир кучига эга.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

Қуйидаги ҳолатларда рўзадорнинг рўзаси бузилмайди:

• Рўза тутганлиги эсидан чиқиб, еб-ичиб қўйса; Аммо бу ҳолатда рўзадорлиги эсига тушиши биланоқ, дарҳол еб-ичишни тўхтатиши керак.
• Кундуз куни рўзадор ухлаб, дам олиб уйқусида эҳтилом бўлиб қолса; Бу ҳолатда рўза очилмайди. Бу одам ғусул қилиб ибодатларини адо қилаверади;
• Кўзга дори томизса ёки сурма қўйса; Кўзига дори томизганда гарчи томоғида унинг мазаси билинса ҳам рўза очилмайди;
• Қон олдирса;
• Мисвок ишлатса;
• Муболағасиз оғиз-бурунни чайса; Рамазон ойида таҳорат пайтида оғиз чайилганда сув томоғда ғарғара қилинмайди, бурунга сув олинганда охиригача тортилмайди. Чунки бу ҳолатларда сув ичкарига ўтиб кетиб, рўзани очилишига сабаб бўлиши мумкин;
• Ғусл қилса; Бунда устидан сув қуйиб яъни душ қабул қилиши мумкин. Аммо рўзадор ваннани тўлдириб ичига тушиб ўтиришдан ёки бассейнга тушишдан сақланиши лозим.
• Салқинлаш мақсадида ҳўл латтага ўраниб олса;
• Ғийбат қилса ҳам рўза очилмайди, балки рўзанинг савобидан маҳрум бўлиб қолади;
• Оғзини очишни ният қилса ҳам рўза очилмайди, балки тутган рўзасининг савоби мукаммал бўлмайди;
• Рўзадорнинг ичига унинг ихтиёрисиз тутун, чанг ёки пашша кирса ҳам рўзаси очилмайди; Аммо рўзадорлиги эсида туриб, хушбўй нарсани тутатиб ҳидласа, рўзаси очилади.
• Тиш олдириб, қон ёки дорини ютмаган бўлса ҳам рўза очилмайди;
• Қулоқдан сув кирса ҳам, қулоқни кавласа ҳам рўза очилмайди; Аммо бу ишларни қилмаган маъқул.
• Балғам ёки мишиқнинг кириши ёки чиқиши билан ҳам рўза очилмайди;
• Ўзи хоҳламаган ҳолда, мажбур бўлиб қусса ҳам рўза очилмайди;
• Тишлари орасида қолган нўхатдан кичик нарсани еса ҳам рўза очилмайди; Аммо шундай бўлса-да, оғиздан ташқарига чиқариб, сўнгра яна оғзига солиб ютса,  рўза очилади.
• Оғиз  сўлагини ютса рўза очилмайди; Аммо ташқарига чиқариб ютса рўзаси очилади.
• Жунуб ҳолда юриш билан ҳам рўза очилмайди;
• Мушакка, тери остига укол қилиш билан ҳам рўза очилмайди.

Манбалар асосида

ТИИ проректори

Ибодулла Аҳроров

тайёрлади.