muslim.uz

Воскресенье, 12 Июль 2020 00:00

Орзулар нега амалга ошмайди?

Биз мақсадларимизга ета олмаслигимизнинг бош сабаби – ниятимизнинг рўёбга чиқишига ўзимиз ишонмаймиз. Дунёда ҳамма нарса ишончимиз, эътиқод-иймонимизга кўра берилади. Шу боис, аввалига чин юракдан ишониш керак.

Орзуларимиз мустажоб бўлмаслигининг яна бир сабаби – онгдаги, фикримиздаги бесарамжонликдир. Аввалига бирон нарсани истаб, орзу қилиб, дуо ила Яратгандан сўраймиз. Аммо, орадан 5 дақиқа ўтмай, уни аксини ўйлай бошлаймиз. Бу билан эса қилган ниятимизни Аллоҳнинг даргоҳида қабул бўлишига тўсиқ бўламиз.

Қалбимиз турфа орзу-истакларга, ҳавасларга тўла. Эътибор беринг-а, ўша орзуларнинг аллақанчаси ўзаро зид, яъни, бири иккинчисини инкор этади. Миянгиз ҳам турли ғояларга ғиж-ғиж тўла. Бу яхши. Лекин ғоялар ҳозирча хом. Ҳар бир икир-чикиригача пухта ўйланмаган. Устувор йўналишлар аниқ белгилаб олинмаса, ҳаммасига баравар киришишга тўғри келади. Тўғри, роса тер тўкасиз, аммо кутилган натижа йўқ...

Ҳаётингизнинг барча жабҳаларида тартиб ўрнатиш учун, аввало фикрларингизда тартиб ўрнатинг. Тартибсизликда кўп вақт беҳуда йўқолади, кўп куч ва моддий имкониятлар сарф бўлади.

Доимо яхши ният қилаверинг!

Яхши орзу-ниятларни гапирганда, ўз миямизга келажагимизни яратадиган программа ёзиб қўяётгандек бўламиз. Шундай қилиб, онгимиздаги ҳаётимизни чигаллаштирган ва ёмонлаштирган эски ва ортиқча “программа”лардан халос бўламиз.

Келинг, энди тасаввур кучи ва эзгу истакларга бироз эрк берайлик.

Аввало, чиройли таҳорат олинг.
Сўнгра икки ракат намоз ўқинг ва Аллоҳ таолодан ҳожатларингизни сўраб дуо қилинг.

Абдуллоҳ ибн Абу Авфо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар:

«Кимнинг Аллоҳга ва Бани Одамдан бирортасига ҳожати бўлса, яхшилаб таҳорат қилиб, сўнгра икки ракъат намоз ўқисин. Кейин Аллоҳга сано, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга саловот айтсин. Кейин: «Лаа илаҳа иллаллоҳул Ҳалимул Карийм, субҳааналлоҳи Роббил аршил азийм.Алҳамду лиллаҳи Роббил ъааламин. Ас-алука мужибаати роҳматик, ва азааими мағфиротик, вал ғониймата мин кулли бирр, вас-салаамата мин кулли исм. Лаа тадаъ лий занбан илла ғофартаҳ, ва лаа ҳамман илла фаррожтаҳ, ва лаа ҳаажатан ҳия лака ризон илла қозойтаҳ, йаа арҳамар-роҳимийн!» десин». Термизий ва Ибн Можа ривоят қилгишан.

Имом Ибн Ҳажар «Бу намозни шанба куни саҳар чоғи ўқиб, сўнг эҳтиёжига кушойиш сўраш мандубдир, чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Ким шанба куни эрталаб эҳтиёжини сўраса, сўрагани ҳал бўлади. Унинг ҳожати раво бўлишига мен кафилман», деб марҳамат қилганлар», деган.

Позитив жумлалардан баъзиларини келтириб ўтамиз:

Мен ўз ҳаётимнинг эгасиман.
Менга керакли нарсаларнинг барчасини Аллоҳ менга берган.
Мен ўзимни қандай бўлсам, шундайлигимча севаман ва қабул қиламан.
Аллоҳ таоло мени алоҳида бир шахс, инсон қилиб яратган. Маҳзун бўлма! Сен кучлисан! (Кайфиятни янада кўтариш учун шундай хитоб қилсангиз ҳам бўлади).
Менда қанчалик кўп бўлса, мен бошқаларга ҳам шунчалик кўпроқ бера оламан.
Мен соғлом ва бахтлиман.
Мени қутқарувчи ва менга нусрат берувчи Роббим бор.
Менга ризқни Аллоҳ беради.
Яхши кун ҳам, ёмон кун ҳам Аллоҳдан!
Ҳозир нима бўлишидан қатъий назар барчаси ўткинчидир.

Сиз ўзингизнинг ички дунёингизга мос бўлган медитацияни ва ўз позитив жумлаларингизни ўйлаб топишингиз мумкин. Чунки, тасаввур (визуализация) жараёни – ижодий жараёндир.

Қуйидагиларни ёддан чиқарманг:

Жумлалар албатта ижобий бўлиши керак. Сўзга эътибор беринг, сўзга! Масалан, мақсадингиз наҳорда туриш бўлса, “Мен энди эрталаб кўп ухламайман”, деб эмас, балки “Мен қуёш чиқиши билан наҳорда уйғонаман”, дейиш керак.
Жумла қанчалик қисқа бўлса, у шунчалик самаралидир.
Жумланинг табиий бўлишига интилинг. Баъзида яхши тузилган жумлалар ҳам ички қаршиликка учрайди, чунки, бу жумла Сизнинг одатий ҳаёт тарзингизга мос келмаяпти.
Жумлаларни ишлатаётганда доимо қандайдир янгилик яратишга интилинг. Мавжуд нарсаларни тубдан ўзгартиришга ёки қайта ташкил этишга уринманг. Чунки, бу қарама-қаршилик ва курашни келтириб чиқаради.
Жумлаларни ишлатаётганда уларнинг тўғрилигига тўлиқ ишонинг, ҳеч қандай шубҳа ва иккиланишлар бўлмасин. Агар жумлаларда Аллоҳ ёки пайғамбарларнинг номлари бўлса, улар жуда ҳам самарали бўладилар.

Шундай қилиб, аввало ҲАММА НАРСАНИ ЎЗ ЎРНИГА ҚЎЙИНГ!

Сўранг, Яратгандан астойдил сўрайверинг! Ёлвориб сўранг! Яратганга ёлвориш – банданинг саодати.

Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг Ғофир сураси, 60-оятида шундай марҳамат қилади:

“Роббингиз: “Менга дуо қилинг, сизга ижобат қилурман. Албатта менинг ибодатимдан кибр қилганлар жаҳаннамга хору-зор холларида кирурлар” – деди.

Қўлингизни дуога очиб, бу дунёни унутиб, сўранг.

Дуоларингиз албатта ижобат бўлади. Банда бир марта астойдил, хаёли чалғимасдан, кўнгилнинг туб-тубидан: «Ё, Аллоҳ!» деб нидо қилса, Аллоҳ чексиз кўп марта «Лаббай!» деб жавоб беради. Дуо қилиш – тимсолий фикрлашнинг олий шакли ҳисобланади. Дуода шарт қўйилмайди, шуни ёдда тутинг. Орзуингизнинг ижобат бўлиши эса фақат Яратганнинг ўзига боғлиқ. Бу ўринда бандаси ноилож. Шунинг учун ўзимиз муҳтож бўлган Зотни рози қилишга кўпроқ ҳаракат қилайлик!

Саидаброр Умаров тайёрлади

Бўлим Мақолалар

Воскресенье, 12 Июль 2020 00:00

Таборак (Мулк) сураси фазилатлари

Таборак (Мулк) сурасида ер, осмон ва бошқа мавжудотларни яратишдаги ҳикматлар, Аллоҳнинг қудрати, бу дунёда имонсиз ўтганларнинг охиратдаги афсус-надоматлари, ризқ-рўз талаб қилиш, табиий офатлар – ер ютиши, осмондан бало ёғилиши хавфи, ҳидоят, залолат каби масалалар баён этилган.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қуръонда ўттиз оятдан иборат бир сура бор. Ким уни ўқиса, гуноҳлари кечирилгунича шафоат қилади. У Таборак сурасидир”, деганлар (Имом Абу Довуд, Имом Термизий, Имом Насоий ривояти).

Таборак сураси “шафоатчи” номи билан машҳур. Шу сабаб бўлса керак, кўп мусулмон диёрларида, хусусан бизнинг юртда маййит дафн этилгандан кейин Таборак сураси ўқилади.

Саҳобалар бу сурани “қутқарувчи” деб аташган. Зеро, Таборак сураси бандани шафоат қилиши ҳақида ривоятлар келган.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда: “Қуръондаги ўттиз оятдан иборат сура соҳибини жаннатга киритгунча тортишади. Бу Таборак сурасидир”, дейилган (Имом Табароний ривояти).

Анас ибн Нуфайлдан ривоят қилинишича, қиёмат куни бир банда тирилтирилади. У биронта ҳам гуноҳни қолдирмай ҳаммасини қилганди. Бироқ Аллоҳни ягона деб билар, Қуръоннинг фақат битта сурасини ўқирди. Уни дўзахга киритиш буюрилади. Шунда ўша кишининг ичидан бир нарса учқундек отилиб чиқиб: “Ё Аллоҳ! Мен Пайғамбаринг алайҳиссаломга нозил қилганинг (Қуръондан) бир сураман. Мана бу банданг мени ўқирди”, дейди. Ўша сура бандани жаннатга киритгунича шафоат қилади. Таборак сураси (Аллоҳнинг изни билан бандани азобдан) қутқаради (Имом Дайламий ривояти).

Севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен (Таборак сураси) умматимдан ҳар бир мўмин банда қалбида бўлишини хоҳлардим”, деганлар (Имом Ҳоким ривояти).

Бўлим Мақолалар

Суббота, 11 Июль 2020 00:00

Термизийшунос немис олими

Бугунги кунда Германия Европадаги шарқшунослик ва исломшунослик фанлари ривожланган мамлакатлардан бири ҳисобланади. Охирги икки юз йил давомида бу мамлакатдан юзга яқин йирик исломшунос ва шарқшунос олимлар, араб, форсий ва туркий тилларда ёзилган мўътабар манбаларнинг моҳир таржимонлари етишиб чиқди. Жумладан, Фридрих Август Деофидус Тоулукнинг (1799-1877) “Ваҳдати вужуд” номли китобини мутолаа қилган диалектика мактаби назариётчиси ва файласуфи Георг Вильгельм Фридрих Гегель (1770-1831) шу даражада Мавлоно Жалолиддин Румий қарашларининг таъсири остига тушиб қоладики, унинг “ваҳдати вужуд” назариясини ўзининг “Фалсафий фанлар энциклопедия”сида ҳам келтиради.

Филология фанлари доктори, профессор Аннемарие Бригитта Шиммел Германиянинг XX асрдаги машҳур исломшунос ва шарқшунос олимаси ҳисобланади. У ислом тарихи, адабиёти, фалсафаси ва айниқса, тасаввуфга доир 120 дан ортиқ асар ёзган. Шу жумладан, унинг “Жонон менинг жонимда” номли асари олмон тилидан ўзбек тилига таржима ва нашр қилинган.

Исломшунос немис олимлардан яна бир Аннемарие Шеммел бўлиб, у тасаввуф таълимотининг йирик тадқиқотчиларидан бири сифатида аҳамиятга молик асарлар қолдирган. Жумладан, у ўзининг “Шамс шукуҳи” номли китобида Мавлоно Жалолиддин Румийнинг тасаввуф фалсафаси ва илоҳиётга оид фикрларини тадқиқот доирасига тортар экан, унга нисбатан бўлган ҳар қандай шубҳани бартараф этиш, унинг нуроний ва самимий чеҳрасини кўрсатишга ҳаракат қилади. Шиммел ўз асарларида ваҳий, инсон мақоми, моддий дунё акси, ҳақиқий ишқнинг асл илдизи каби мавзуларга оид Румийнинг фалсафий фикрларига жиддий эътибор қаратади.

Бугун биз батафсил ёритмоқчи бўлган машҳур немис исломшунос ва тасаввуфшунос олими БерндРудольф Радткдир. У 1944 йилда Германияда туғилиб, 1966-1974 йиллар мобайнида Швециянинг Базл университитетида тадқиқотчи сифатида фаолият олиб борган.

БерндРудольф Радтк Марказий Осиёдан чиққан буюк мутафаккирлар ҳаёти ва илмий меросини тадқиқ қилиш борасидаги изланишлари билан ҳам шуҳрат қозонган. Б.Р.Радткнинг ана шундай қимматли тадқиқотларидан бири унинг машҳур исломшунос олим Фритис Майер илмий раҳбарлиги остида “Учинчи ҳижрий (милодий IX аср) асрнинг мусулмон олими Ал-Ҳаким ат-Термизий” мавзусида ёқлаган докторлик диссертацияси эди.

У 1992 йилдан буён Утрих университетида форс ва араб тиллари мутахассиси сифатида талабаларга сабоқ бериб келмоқда.

Бернд Рудольф Радткнинг немис тилида ёзилган юздан ортиқ мақолалари асосан ислом дини тарихи, фалсафаси ва маданияти, тасаввуф таълимоти тадқиқотига бағишланган бўлиб, Европадаги бир қатор илмий журнал ва мажмуаларда нашр этилган, “Араб адабиёти энциклопедияси” ва “Ислом энциклопедияси” каби йирик фундаментал илмий манбаларга киритилган.

БерндРудольф Радтк ўттиз йилдан ортиқ давр мобайнида олиб борган тадқиқотлари натижасида улуғ мутасаввиф ва муҳаддис, “Ҳакимия” тасаввуфий-ирфоний мактабининг асосчиси, улуғ юртдошимиз Ҳаким ат-Термизий ҳаёти ва маънавий меросига оид бир қатор рисола ва илмий мақолалар эълон қилган. Бу борада айниқса, унинг “Ал-Ҳаким ат-Термизий” номли монографияси алоҳида ўрин тутади.

Радткнинг Ҳаким ат-Термизий ҳаёти ва меросини ўрганиш бўйича амалга оширган йирик ишларидан яна бири мутафаккирнинг араб тилида ёзилган “Бадв уш-шаън” асарининг немис тилига қилган таржимасидир. Ундан сўнг 1996 йилда БерндРадтк америкалик олим Жон Укин билан ҳамкорликда Англияда Ҳаким Термизийнинг “Бадв уш-шаън” ва “Сийрат ул-авлиё” асарларини инглиз тилидаги таржимаси ва шарҳи билан бирга нашр эттирган. “Сийрат ул-авлиё”нинг Б.Радтк томонидан нашрга тайёрланган танқидий матни (аслиятда, араб тилида) эса 1992 йил Байрутда чоп этилган. Мазкур асарнинг инглиз ва араб тилларидаги вариантлари асосида бир қанча тасаввуфий асарларни инглиз тилидан форс тилига таржима қилган эронлик тасаввуфшунос олим Мажидиддин Кайвоний 2000 йилда “Мафҳуми “валоят” дар оғози ирфони исломий” (“Ислом ирфонининг бошланиши даврида “валоят” тушунчаси”) номи остида форс тилига таржима қилиб, чоп эттирди.

Ҳозирги кунда БерндРудольф Радткнинг ўндан ортиқ ёзган асарлари жумладан, “Ҳаким Термизийнинг уч асари” номли монографияси, “Мистик ал-Ҳаким ат-Термизий”, “Ал-Ҳаким ат-Термизий – IX аср ислом дини пешвоси”, “Хуросон ва Трансоксиания (Мовароуннаҳр)лик илоҳиёт пешволари ва мистик (суфий)лар” каби асар ва мақолалари жаҳон тасаввуфшунослигида қимматли тадқиқотлар сифатида кенг фойдаланилади. Чунончи, Термизий алломалар ҳаёти ва илмий-адабий мероси бўйича тадқиқотлар олиб борган ўзбек олимлари Р.Абдуллаев ва Ж.Чўтматов бир неча ўринда Б.Радткнинг Ҳаким ат-Термизийга оид рисоласига мурожаат этганлар.

Хулоса қилиб айтганда, Б.Радткнинг ислом тарихи ва фалсафасига оид тадқиқотлари жаҳон исломшунослиги тарихида ўзига хос аҳамиятга эга. Уларни ўзбек тилига таржима ва нашр қилиш шак-шубҳасиз, ўзбек исломшунослигининг ривожи учун ҳам хизмат қилади.

Мухлисабону Махкамова

Ўзбекистон Халқаро Ислом академияси

Исломшунослик факултети талабаси

Бўлим Мақолалар

Суббота, 11 Июль 2020 00:00

Ота-онанинг асосий вазифалари

Диёримизда оила маънавияти ва маданияти асрлар давомида ўзига хос тарзда шаклланган. Ватанга, ота-онага содиқлик ва фидойилик ўз-ўзидан пайдо бўлмайди. Булар заминида ёшларга оилада, таълим масканларида, маҳаллаларда бериладиган таълим тарбия ётади. Шунинг билан биргаликда фарзанд тарбиясидаги энг муҳим омил бу – ота-она тарбияси, уларнинг фарзандига қилган эътиборидир. Халқимизда “Қуш уясида кўрганини қилади”, деган мақол бежиз айтилмаган.
Серфарзандлик ва болажонлик; катталарга ҳурмат, кичикларга мурувват; эркакларнинг оиладаги юқори мавқеи, аёлларнинг ройишлиги; оила ва никоҳнинг муқаддаслигига эътиқод; ота-оналарнинг фарзандлар олдидаги ҳамда фарзандларнинг ота-оналар олдидаги бурч ва масъулиятининг муҳим қадрият сифатида эътироф этилиши; оила шаъни ва обрўсининг авайлаб асралиши; келин ва қайнона муносабатларининг ўзига хослиги; катта оилаларда бобо ва бувиларнинг раҳнамолиги; қариндошлар, қўни – қўшнилар, маҳалла – кўй олдидаги мажбуриятини теран ҳис қилиш каби ўзбек оиласига хос бундай хусусиятлар замирида динимиз таълимотлари ётади.

Дунёда ота-она энг улуғ зотлар ҳисобланади. Чунки улар ўз фарзандлари учун ҳаётини, меҳрини бағишлайди. Фарзанди катта бўлиб, оила қуриб кетгандан кейин ҳам у ҳақда қайғуришдан тўхтамайди.

Ота-она фарзанди дунёга келиши билан уни парвариш қилиб, катта қилади, касал бўлса, даволайди, едиради, кийдиради, уни оқ ювиб, оқ тарайди. Умуман, фарзандини ҳаётда керакли барча нарсалар билан таъминлашга ҳаракат қилади. Ҳатто бунинг учун ўзлари ейиш-ичиш, кийиниш ва шу каби нарсалардан маҳрум бўлсалар ёки кечалари уйқудан қолсалар ҳам.

Бугун ёшларимиз бахтли, чунки уларнинг ота-оналари бошида, улар учун керакли нарсаларни ортиғи билан олиб бермоқда. Тўғри, бу ишлар ота-онанинг фарзанд олдидаги асосий вазифаларидан ҳисобланади. Афсуски, баъзи ота-оналар ўзларининг вазифалари фақат шу деб ўйлашади. Ҳолбуки, булардан ҳам муҳим, булардан ҳам қийин ва булардан ҳам асосий вазифа ҳам бор, бу фарзанднинг маънавий-ахлоқий тарбиясидир. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) бундай марҳамат қиладилар: “Ота-она фарзандига яхши хулқдан ҳам ортиқроқ нарса бера олмайди”. Демак, ота-она фарзандига берадиган энг яхши нарсаси қимматбаҳо кийим, яхши таом ёки ажойиб совға эмас, балки гўзал хулқ ва яхши тарбияси экан. Чунки кийим, таом ёки совға болага маълум вақт фойда беради, вақт ўтиши билан эса эскиради. Гўзал хулқ, яхши тарбия эса фарзандга умри давомида фойда беради. Нафақат умри давомида, балки вафотидан кейин охиратда ҳам наф келтиради. Зеро, ҳадиси шарифда: “Банда гўзал хулқи ила кечалари ибодатда қоим бўлувчи ҳамда кундузи рўза тутувчининг даражаси – савобига эришади”, дейилган.

Тан олиш керакки, баъзи оилаларда ота-она эрталабдан кечгача ишлаб, кўча-кўйда юради, уйда бўлган вақтларида ҳам ўз ишлари билан овора бўлиб фарзандларига вақт ажрата олмайди. Натижада фарзанд тарбияни телефон, интернет, телевизор ҳамда кўча-кўйдан олмоқда. Шундай тарзда улғайган бола яхши хулқли, одобли, илм-маърифатли ва келажакда эл-юртига хизмат қилиб, ота-онасига раҳмат олиб келадиган бўлиб улғайишига ким кафолат бера олади?!
Фарзандларимиз, бўш вақтларида нима билан шуғулланмоқда, куни билан вақтини нималарга сарфлаяпти, уйдаги телевизор ёки компютерда нималарни томоша қилаяпти, сиз олиб берган телефондан яна қандай ишларда фойдаланмоқда, интернетда қандай маълумотларни ўқиб, қандай лавҳаларни кўрмоқда, кўчада кимлар билан дўст бўлиб, улар билан вақтини қандай ўтказмоқда ёки сиз бераётган пулларни қаерларга сарфлаяпти?! Бундай ишларда фарзандни назоратсиз қолдириш мумкин эмас.

Бир одам ўғли билан бирга ҳазрат Умар (р.а.)нинг ҳузурига келди:
“Бу ўғлим, менга итоат этмайди”, дея шикоят этди.
“Аллоҳдан қўрқмайсанми, нега ота-онангга қарши чиқасан? Ота-онанинг фарзандда жуда кўп ҳақлари бор”, дея ҳазрати Умар ўсмирни огоҳ этиб, танбеҳ бердилар.
“Эй мўминлар амири, боланинг ҳам отада бирон ҳаққи борми?” дея сўради ёш йигит.
“Ҳа, бор. Аввал яхши хотинга уйланиши, бола туғса, яхши исм қўйиши, унга Қуръони каримни ва фарз ибодатларини ўргатиши, уйланадиган ёшга етгач уйлантириши – боланинг отасидаги ҳақларидандир”, дедилар ҳазрати Умар.
“Аллоҳга қасамки, отам мусулмон аёлларни қолдириб, 400дирҳамга сотиб олган бир чўри билан турмуш қурди. Менга яхши исм қўймади. Исмимни қурт – ҳашорат маъносида Жуҳла деб қўйди. Менга Қуръони каримдан ва ибодатлардан ҳеч нарса ўргатмадилар”, деди. Буни эшитган ҳазрати Умар ўсмирнинг отасига қараб: Ўғлим менга итоат этмайди, дейсан. Ҳобуки, у сенга қарши чиқишдан аввал сен уни ҳақларини топтаб, фарзандинг олдидаги вазифаларингни адо этмабсан-ку. Энди бор, аввал ўз вазифаларингни бажар, - дея ҳалиги кишига танбеҳ берган экан.

Ҳадис шарифда “Фарзандинг ё жаннатинг ёки дўзахингдир”, деб айтилган. Агар ота-она фарзандини яхши хулқли, одобли ва имон-эътиқодли қилиб тарбияласа, бундай фарзанд қиёмат кунида ўзи билан ота-онасини ҳам жаннатга етаклайди.
Шундай экан, ҳар бир ота-она фарзандларининг тарбиясига кўпроқ эътибор бериши, уларга алоҳида вақт ажратиб, одоб-ахлоқдан таълим бериши, уларни доимо назорат қилиб бориши, ёмонларга яқин йўлатмаслиги лозим экан. Ана шунда улар ота-онаси ва эл-юртига хизмат қиладиган, уларга икки дунёда обрў олиб келадиган, юзларини ёруғ ва бошларини юқори қиладиган фарзандлар бўлиб катта бўлишади.

ЎМИ матбуот хизмати

Бўлим Мақолалар

Суббота, 11 Июль 2020 00:00

Энди бепарволикка ҳаққимиз йўқ

Юртимизда карантин чекловлари янада кучайтирилди. Тўғриси, ҳатто энг одамови ва ёлғизланишни ёқтирадиганлар ҳам бундай чекловлардан зада бўлгани рост. Бироқ вазиятнинг шундай мураккаблашувига ўзимиз сабабчи бўлмадикми!?

Хатарли касаллик мамлакатимизга кириб келган дастлабки кунларда халқимизни бу балодан омон сақлаш учун зарур барча чоралар кўрилди. Беморликда шубҳаланганлар қатъий карантинга олинди. Коронавирусга чалинганлар, ҳатто касаллик аломатларсиз кечаётганлар зудлик билан шифохоналарга ётқизилди. Кўмак сўраган, эҳтиёжманд оила борки, барига озиқ-овқат маҳсулотлардан иборат моддий ёрдам кўрсатилди.

Кунлар исигач, касаллик ортга чекинишига умид билдирган эдик. Лекин, мутацияга учраган СOVID-19 ўз хоссасини ўзгартириб, яна мослашувчан, яшовчан, ўта хавфли, тез юқадиган бўлиб қолгани аён бўлмоқда.

Кўзга кўринмас бало ўзгардию лекин биз одамлар ўзгармадик. Карантин чекловлари май ойида секин-аста юмшатилиши билан кўча-кўйда гурра-гурра бемақсад тентираб юрганларни учратиш одат тусига кирди. Онахону келинларнинг тугун кўтариб тўй-тадбирларга, туғруқу йўқловларга бориши, эркакларнинг гап-гаштаги авж олди.

Дўконларда маҳсулотнинг ишлаб чиқариш санаси билан танишиб улгурмай, ёнгинангизда яна тўрт харидор тўпланади. Эҳтимолки, минг марта масофа сақланиши ҳақида огоҳлантрилсада, кассага ҳисоб-китоб қилиш учун барча ғужғон бўлиб олган. Талаб этилаётган икки метрлик ижтимоий масофа бу ерда йигирма сантиметр ҳам келмайди!

Тахминан уч-тўрт кунларча аввал электр энергияси пулини тўлаш учун банкка киргандим. Одамларнинг ўзини гўёки ҳеч нима бўлмаганидек тутиши ажаблантирди. Кимдир иши беш кундан буён битмаётганини пеш қилиб, ўзини банк ходими ўтирган дарчага уради. Бошқаси навбатнинг охирини кўра-била туриб, тиқилинч жойга, «очеред бошига» атайин суқилади. Навбат кутишни ҳеч ким истамайди. Барча биринчи!

Яшириб нима қилдик, бу каби ўзибўларчиликларга, бепарволик, бамайлихотирликка бозорда ҳам, супермаркетларда, турли ижтимоий объектларда гувоҳ бўлдик. Ёшлар тун қадар кўп қаватли уйлар атрофида тўпланиб, «дом»ни бошга кўтариб, «ҳиринг-ҳиринг» қилганида, тартибга чақирадиган, танбеҳ берадиган одамнинг ўзи топилмайди. Ниқоб тақмаган кўп, уни даҳанига тушириб олган, нотўғри таққан ундан ҳам бисёрлигига баримиз кўз юмдик. Ваҳоланки, бундай ҳолатлар юз берганида хорижий давлатларда тегишли қатъий чоралар кўрилаётганини чет эл сайтлари, ойнаижаҳон орқали кўриб, билиб турибмиз.

Масалан, 97 миллион аҳолиси бўлган Вьетнамда карантин қоидаларига сўзсиз амал қилиниши натижасида атиги 300 нафар "СOVID-19" билан оғриган бемор аниқланди. Одамларнинг ҳаётдан кўз юмишига йўл қўйилмади.

АҚШда мажбурий ўз-ўзини яккалаш тартибига риоя этмай, вирус юқтирган шахсларни 100 минг долларлик жарима солиш ёки қамоқ жазосига ҳукм этиш белгиланди. Малайзияда вирус хавфи тобора ортаётганини сезган одамларнинг ўзи интернет орқали карантин муддатини узайтиришни талаб этиб имзо тўпламоқда.

Франция, Полша, Чехия, Норвегия, Австралия, Аргентина, Малта каби давлатларда карантин қоидаларини бузганлик учун анчагина салмоқли миқдордаги жарима белгиланган. Исроилда карантин қоидасини бузиш 3 йилдан 7 йилга қамоқ билан жазоланади. Хитойда карантин пайтида ўзининг касаллигини била туриб, кўчада юрган одамга жиноий жавобгарлик белгиланган.

Карантин кучайтирилиши юртимизда мажбурий чора сифатида қўлланилди. Негаки, бепарволик сабаб кунига 300-400 дан ортиқ хавфли вирусга чалинган бемор аниқланяпти. Касалланганларнинг ҳаётдан кўз юмиш ҳолати кўпайди. Аҳвол шу тарзда кетса, минг ўринли шифохона уч-тўрт куннинг ўзида тўлиб кетиши, тиббиёт ходимлари ҳеч нарсага улгурмаслиги, наинки бутун бошли соғлиқни сақлаш тизими, иқтисодиёт ҳам танг аҳволда қолиши, издан чиқиб кетиши ҳеч гап эмаслигини воқеалар жараёнидан осонгина англаш мумкин. Айтиш, тасаввур этиш, кўз олдимизга келтириш қанча оғир, қўрқинчли бўлсада, бироқ бу бор ҳақиқат.

Шундай экан, бепарво бўлишга, бемақсад кўча-кўйда тентирашга, ўзимиз, яқинларимиз, юртдошларимизнинг соғлиғини, инсонга атиги бир марта ато этилган умрини хатарга қўйишга ҳеч биримизнинг ҳаққимиз йўқ!

ЎзА

Бўлим Мақолалар