Масжид ҳовлиси токлардан осилиб турган узум билан тўла. Мени учрашувга чақирган опани кутиб турарканман, беихтиёр атрофни томоша қилардим. Қизиқ, масжид узумларининг ҳеч бирига чумчуқ тугул меваларнинг, айниқса, узумларнинг кушандаси бўлган афғон қарғаси ҳам тегмабди. Балки кўпнинг ризқи бўлгани учундир?! Ёки улар ҳам Худойимнинг уйларига ҳурматлари боис бу ердаги меваларга нафс панжаларини ботиришга журъат этмаганмикинлар?! Дунё тафаккурга тўла. Сир-у синоат билан омухта бу очун ақл эгаларининг фикрлаши учун битмас-туганмас манбадек гўё... Шу фикрлар оғушида ўтирарканман, кутаётганим отинойининг келиб қолганларини сезмабман ҳам.
Саломлашиб сўрашгач, чуқур нафас олган опа асл муддаога кўча қолдилар: “Сингилжон, сизни озми-кўпми билганимиз бор. Бизга айрим масалаларда озроқ ёрдам берсангиз. Рости, ҳозир айтмоқчи бўлганим сўзлардан кўнгил уйингиз хуфтон бўлса, маъзур тутасиз. Билмадим, ҳаётингиз давомида ҳаётнинг бу тахлит синовларига енгилган ҳамжинсларимизни кўрганмисиз-йўқми?! Халқ хизматида бўлган отинойилар халқнинг ичида, уларнинг муаммоларини ҳис эта оладиган, керакли вақтларда маънавий ёрдам бера оладиган инсонлар – Худойимнинг қул-бандалари бўлади ва шу боис бошқаларга нисбатан кўпроқ халқнинг назарида ҳам бўлади. Буни яхши биласиз. Айтмоқчи бўлганим воқеаларнинг қаҳрамонларини айтмай қўя қолай. Яқинда маҳалла маслаҳатчиси жуда муҳим иш чиқиб қолди деб, мени кеч бўлганига қарамай қўнғироқ қилиб чақириб қолди. Қандай муаммо эканлигини билгач эса, таажжуб ва таассуфдан ўзимга келолмадим. 50 ёшли аёлнинг 38 ёшли эркак оиласига раҳна солиб юргани ва бу ишидан заррача бўлса-да ҳаё қилмаётгани томирларимдаги қоннинг-да қотиб қолишига олиб келгандек бўлди гўё. Бизга шу ва шунга ўхшаш масалаларда ёрдамингиз керак.
Опа билан хайрлашар эканман, масжид ҳовлисидаги узумларга яна бир қур назар ташладим: пок маконнинг ҳосили ҳам, ризқи ҳам, насибадори ҳам, шукрона келтирувчиси ҳам кўп бўларкан.

Бу воқеага уч-тўрт кун бўлган бўлса-да, негадир отинойи айтган воқеа хаёлимдан сира нари кетмади, саволлар эса бошимда ғужғон ўйнарди: нега?! Нима учун?! Бундай ҳолатларнинг бошланиши қайда-ю, охири нима билан тугайди?! Наҳот аёл деган хилқат, мўъжиза, яралмиш шу қадар тубан кетса?! Ўзини, ўзлигини шу қадар поймол этса?! Тўғри, ҳаётда ҳамма ҳам адашиши мумкин. Ўзлигидан тониши, ўзлигига хиёнат қилиши мумкин. Ахир ҳеч ким бегуноҳ фаришта эмас. Ахир ҳеч ким тақдирининг ёзуғи нима эканини билмайди. Бу фақат Яратганнинг ўзигагина маълум бўлган Унинг хазинасидаги илми ладунний холос. Аммо ҳар қандай осий, адашган инсон учун то Қиёмат ёпилмайдиган эшик – Тавба эшиги бор. Бу эшик токи инсоният яшар экан, ризқи етиб турар экан, ёпилмайди! Унга етмоққа нега жидду жаҳд қилмаймиз?! Нега бошимиз гуноҳ деворларига қайта-қайта урилса-да, ўзимизга кела қолмаймиз?! Нега гуноҳларимизга пушаймон бўлмаймиз?! Қани ҳаё? Қани аёлликнинг ибо пардаси?! Ҳаёсизлик чоғиридан ича-ича нега қонмаймиз?! Бу чоғир қон-қонимизга сингиб кетдимикан ё?! Қачон Тавбага келамиз?!

Кайковус ўз “Қобуснома”сини “Писарам, ман пир шудам”, яъни қаридим деб бошлайди. Энди қаридим, сенга насиҳат қиладиган ёшга етдим демоқчи балки. Аммо наҳот бошқаларга насиҳат берадиган ёшга етган аёл ҳар қандай ҳаёсизликка “қаригани”ни идрок этолмаса?! Умуман олганда, ҳаёсизликнинг ёши бормикан?! Йўқ ахир! Йўқ! Ҳаё инсоннинг фитратида яратилган бўлади. Фитратидаги ҳаёни идрок этолмаслик, нафсини тиёлмаслик шармандали вазиятларга етаклаши табиий.
Фаридуддин Атторнинг “Тазкиратул авлиё”сида, Абу Нуаймнинг “Ҳулйа”, Ибн Жавзийнинг “Сифат ус сафва”, Имом Шўронийнинг “Ат-табақот ул кубро”, Абдураҳмон Жомийнинг “Нафаҳот ул-унс”, Алишер Навоийнинг “Насойим ул-муҳаббат” асарларида бутун борлиқ аёлларига ўрнак бўла оладиган, домони пок, суврат-у сийрати покиза авлиё аёллар ҳақида сўз юритилади. Баҳриддин Умрзоқнинг “Солиҳа аёллар” китобида шундай ривоят келтирилади:
“Ато ибн Абу Рабоҳ ривоят қиладилар: Ибн Аббос розияллоҳу анҳу: “Сенга бир жаннати аёлни кўрсатайми?” деди. Мен: “Ҳа”, дедим. Ибн Аббос: “Мана шу қора танли аёл”, деди. Ўша хотин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурига бориб: “Мен (ичда ел тўплангани боис шифо берсин) гоҳо ҳушимдан кетиб, гоҳо ўзимга келиб тураман. Аллоҳ таолога илтижо айлаб, мени дуо қилинг, дардимга шифо берсин!” деди. Жаноб Расулуллоҳ: “Истасанг, сабр-тоқат қилгин, жаннатга кирурсан, истасанг дуо айлай, Аллоҳ таоло сенга шифо ато этгай”, деб жавоб қилдилар. Аёл: “Яхшиси, сабр қилганим афзал, дуо қилинг, дардимдан фориғ бўлмай!” деб айтди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дуо қилдилар. Ато ибн Абу Рабоҳ ибн Язидга бундай деган: “Мен Умму Зуфарни кўрганман, у новча, қора танли аёл бўлиб, ўшанда Каъбанинг деворига суяниб турган эди (Имом Бухорий ривояти).

Чиройли якун учун аёлларнинг бу қадар жидду жаҳди наҳот бизларга ибрат бўла олмайди?! Наҳот шундай буюк ҳамжинслари бор аёл зоти уларнинг илм-у маърифатидан, ибо-ю ҳаёсидан зарра қадар бўлса-да насибадор бўлмасак?! Наҳот босган ҳар бир қадамимиз, айтган ҳар бир сўзимиз, қилган ҳар бир амалимиз фарзандларимизга тирик ўрнак, тарбия эканини ҳис этмасак?! Наҳот бировнинг оиласи нотинчлиги эвазига ўз “тинч” ҳаёти-ю, “бахти”ни ҳис қила оладиган аёллар сафи шунчалар кенгайган бўлса?! Ҳаёсизнинг ошиғи олчи, андишанинг номи қўрқоқми?!
Отинойи опанинг таклифига розилик билдириш ва улар билан ҳаммаслак, яъни аёллар-у оилалар муаммолари билан шуғулланмоқ мақсадида масжид биноси томон кетар эканман, қалбимни чуқур умидворлик қоплади, унга қуйидаги сўз илоҳий бир нур сунгандек бўлди: “Тавба эшиклари ҳамиша очиқ!”

Гулноз Сатторова,

Навоий шаҳар “Истиқлол” маҳалласи “Қайноналар кенгаши” раиси

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳунинг исми Абдуллоҳ, куняси Абу Абдураҳмон, отаси Умар ибн Хаттоб, онаси Зайнаб бинти Мазъундир. Абдуллоҳ ибн Умар ҳали балоғат ёшига етмай, отаси билан Маккада Исломга кирдилар. Бадр ва Уҳуд жангларига қатнашиш учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан рухсат сўраганларида, ёшлари кичкина бўлгани сабабли рухсат бермадилар. Лекин Хандақ жангига чиққанлар. Ана шу вақтда Ибн Умарнинг ёшлари ҳали ўн бешдан ўтмаган эди. Оталари билан бирга Мадинага ҳижрат қилдилар. Ёшлари йигирмага етганда Маккани фатҳ этишда иштирок этдилар.
Абдуллоҳ ибн Умар ёшлик вақтларидан тақводор, иффатли эдилар, у кишини Қурайш ёшлари ичида, нафсига молик кишилардан, деб танишарди. Кишилар орасида сахийлик ва ростгўйлик билан ҳам машҳур эдилар. Аллоҳ йўлида ҳақдорлар учун бир кунда юзта туяни инъом этганлари ривоятларда келади. Доимо етим ва мискинлар билан бирга овқатланиб юрар эдилар. Агар бирор маърака қиладиган бўлсалар, ана шу маъракага фақат етим ва камбағалларни таклиф қилар эдилар. Албатта, бу сахийликлари фахр ёки мақтов учун эмас, балки Аллоҳ йўлида бўлар эди. Абдуллоҳ ибн Умар зоҳидлардан эдилар. Дунёга мойил ҳам бўлмас ва унга ортиқча ҳаракат ҳам қилмас эдилар, балки ундан баданларини тўсгудек кийимни, эгилган беллари тўғри бўлгудек таомни умид қилар эдилар, холос.

Ибн Умар кечалари кўп намоз ўқиб, доим Қуръон тиловат қилиб, Аллоҳни кўп зикр қилардилар. Агар огоҳлантирувчи, қўрқитувчи оят эшитсалар, кўзларига ёш ёмғир каби қуйилиб келарди. Ибн Умар кечасининг кўп қисмида намоз ўқиб чиқар эдилар. Тонг саҳарларда эса, истиғфор айтиб, йиғлаб чиқар эдилар.

Улуғ зотлардан Товус раҳматуллоҳи алайҳи: «Ибн Умардан кўра тақволи, Ибн Аббосдан кўра билувчироқ кишини кўрмадим», дейди.

«Лан танолул бирра хатто тунфиқуу мимма туҳиббун» («Яхши кўрган нарсаларингиздан инфоқ қилмагунингизча яхшиликка эриша олмайсизлар») ояти каримаси нозил бўлганида Ибн Умар Румайса исмли чўрисини Аллоҳ йўлида озод қилдилар ва: «Аллоҳга қасамки, дунёда энг яхши кўрган кишим сенсан, озодсан, кетавер», деб айтдилар.

Улуғ зотлардан Нофеъ айтадилар: «Ибн Умарга агар дунё ишларида бирор нарса қаттиқ бўлиб қолса, Раббиларига яқин бўлар эдилар».

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу айтадилар:

«Абдуллоҳ ибн Умардан бошқа молу дунёга мойил бўлиб кетмаган бирор кишини кўрмадик».
Кишилар айтишар эди: «Абдуллоҳ ибн Умарнинг зоҳидликлари отасидан мерос эди. Шунинг сингари, дин таълимотларини ҳам отасидек касб қилган эдилар. Ҳар бир ишда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ва отасига эргашар эдилар. У зотнинг қалблари беҳожатлик билан тўлган эди. Ақллари олий даражада, руҳлари эса, пок эдилар. Агар ҳузурида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинса, у зотга бўлган муҳаббатларидан кўзлари ёшга тўлар эди».

Ибн Умарда уламоларга хос бўлган бир хислат бор эди. Агар инсонлар бирор нарсада жоҳиллик қилсалар, уларга адоватларини зоҳир қилмас ёки жавобни узиб қўймас эдилар. Агар билмайдиган нарсалари тўғрисида сўралса, дарҳол билмайман, деб айтар эдилар.
Ибн Умар ҳаммаси бўлиб, 2630 та ҳадис тўплаб, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан кейинги ўринни эгалладилар. Ибн Умар ҳадисларни Абу Бакр Сиддиқ, Умар ибн Хаттоб, Усмон ибн Аффон, Абдуллоҳ ибн Масъуд каби улуғ саҳобалардан ва Оиша ҳамда Ҳафса оналаримиздан ривоят қилдилар. У зотдан Саид ибн Мусаййиб, Ҳасан Басрий, Ибн Шиҳоб Зуҳрий, Ибн Сийрин, Нофеъ, Мужоҳид, Товус, Икрима каби тобеинлар ривоят қилишди.
Абдуллоҳ ибн Умар ҳижратнинг 73-йили 84 ёшида Макка шаҳрида бу фоний дунёдан дорулбақога риҳлат қилдилар.

ЎМИ матбуот хизмати

Динимизда ўтганларнинг яхши сифатларини эслаш яхшилик экани ва аксинча камчиликларини гапирмаслик таъкидлаб ўтилган. Шунинг учун ҳам халқимиз орасида бехосдан марҳумнинг камчиликларини гапириб қўйган одам хижолат бўлганидан гапининг ортидан “ер етказмасин” деб қўяди. Мусулмон киши ўтганларнинг нуқсонларини кавлаштириши яхши иш эмаслигини, ўзи ҳам вақти етиб уларнинг сафида бўлишини ҳис этмоғи лозим. Ўтган мархумлар ота-она бўлса, уларнинг ошна-оғайнилари, яқинлари билан оқибат қилиб қабрларига савоб етказадиган, нурга тўлдирадиган ишларни қилмоғи лозим бўлади.

Абу Усайддан ривоят қилинади: “Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам ҳузурида эдик. бир одам: “Ё Расулаллоҳ! Мен учун ота-онамга улар дунёдан ўтганларидан кейин қиладиган яхшилик қолдими?” деб сўради. У зот: “Ҳа! Тўрт хислат қолди: уларга дуо қилиш; улар учун мағфират сўраш; уларнинг аҳдига вафо қилиш; уларнинг дўстларини ва сенга уларсиз силаи раҳм бўлмайдиган кишиларни икром қилиш” дедилар”.

Саъид ибн Мусайябдан ривоят қилинади: у зот: “Киши ўзидан кейин боласининг қилган дуоси билан кўтарилади”, дедилар ва: “Мана бундай”, деб икки қўлини кўтардилар”.

Демак, инсон ўз ота-онасининг ортидан мағфират сўраб дуо қилса, ота-онанинг охиратдаги мартабаси кўтарилар экан.

Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади: “Маййит ўлганидан кейин унинг даражаси кўтарилади. Шунда у: “Эй Раббим, бу нима?” дейди. “Боланг сенга истиғфор айтди”, дейилади.

Демак, инсон ўтганларни яхшиликда эслаб, ортидан садақа, эҳсонлар қилса ота- онасининг мартабаси юксалиб бораверар экан. Шу билан биргаликда бизларда баъзи нохуш холатларни ҳам эслаб ўтса яхши бўлади. Ота-онаси ўтган биродарларимиз кўпинча исрофли маъракаларни бидъат хурофотлар билан тўлдириб ташлашади. Албатта, маййит ҳаққи  учун савоб умидида кўпчиликка таом улашиш савобли иш, лекин бунинг ҳам ўз чегараси ва тартиби бор.

Саъд иб Убода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “У Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга: “Эй Аллоҳнинг Расули, Саъднинг онаси вафот этди. Қайси садақа афзал?” деди. “Сув” дедилар. У бир қудуқ қазиди. Расули акром: “Мана шу Саъднинг онаси учун” дедилар.

Демак, ота-она ортидан хайр-эҳсон деганда биз ўйлаганимиз каби фақат маъракалардан иборат эмас, балки инсонларга фойда келтирувчи ҳар қандай савобли ишлар ота-она учун савоб бўлиб бораверар экан.

Аллоҳ барчамиздан ўтганларни яхшилик ва савобли ишлар билан эслайдиган авлодлардан қилсин!

Раҳимжон Марҳумов,

 Олмазор тумани “Мевазор”  масжиди имом-хатиби

манба: nasihat.uz