2020 йил 1 ноябрдан имконияти чекланган (эшитиш ва сўзлашишда нуқсони бор) фуқароларга диний-маърифий суҳбатлар йўлга қўйилди.

Рабиъул аввал ойи муносабати билан Ислом институти катта ўқитувчиси Абдул Азим Зиёуддин “Мавлуди набий муборак!” мавзусида маъруза қилиб бердилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сийратларини ўрганиш, хорижий мутафаккирларнинг пайғамбаримиз алайҳиссалом тўғрисидаги фикрлари барчада қизиқиш уйғотди.

Имконияти чекланганлар томонидан берилган Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳаётлари, сийратлари, шунингдек Меърож кечаси ҳақидаги саволларга жавоб олишди.

Устоз Абдул Азим Зиёвуддин ўзларининг қаламларига мансуб “Қуръонда исмлари зикр қилинган Пайғамбарлар” плакатидан Рабиъул аввал ойи муносабати билан тадбирга келган барча қатнашчиларга ҳадя қилдилар.

Тадбир сўнгида Мавлид байрами сифатида барча қатнашчиларга ширинликлар тарқатилди.

Тадбирда 90 га яқин имконияти чекланган фуқаролар, Ислом институти катта ўқитувчиси Абдул Азим Зиёуддин Ўзбекистон мусулмонлари идораси мутахассиси Мунира Абубакирова, Тошкент шаҳар тарғибот гуруҳи бошлиғи Дилбар Аҳмедова иштирок этишди.

Кўпчилик зинонинг касофати ва зарарини билгач ундан қутулиш ва сақланиш чораларини излайди. Қуйида уламолар тавсия этган учта чора ва унинг тафсилоти ҳақида тўҳталиб ўтамиз.  

Биринчи чора: Зудлик ила никоҳ қилсин.

Аллоҳ таоло Ўз каломи Қуръони каримда шундай марҳамат қилади

“Бас, ўзингизга хуш ёққан аёллардан никоҳлаб олингиз”.

(Нисо сураси, 3)

Никоҳ орқали эркак ва аёл ўзаро жуфтлашиб шаҳватни энг яхши муолажасини қиладилар. Шаҳват ҳолатида табиатда ажиб жумбуш ва изтироб бўлади. Бундай ҳолатда на ибодатга қалб машғул бўлади, на хотиржамлик ила бирор бошқа иш бўлади. Қалб ва ақлни шундай сархушлик қамраб оладики, уни адо қилмасдан бошқа бирор чораси бўлмайди. Эр-хотиннинг жуфтлашганидан кейин у сархушлик бартараф бўлади. Табиатда осудалик ҳис қилинади. Ҳар турдаги танглик тугайди. Инсон ўзида ҳузур-ҳаловат ҳис қилади. Айни шунинг учун эркак ва аёл бир-бири учун илоҳий туҳфадир. Аллоҳ таъоло шундай марҳамат қилади:

وَمِنْ آيَاتِهِأَنْخَلَقَلَكُممِّنْأَنفُسِكُمْأَزْوَاجًالِّتَسْكُنُواإِلَيْهَا

Яъни:

“Унинг оятларидан бири ором олишингиз учун ўзингиздан жуфтлар яратганидир” (Рум сураси, 21).

 Бу муборак оятдан собит бўлдики, эркак ва аёл бир-бири учун илоҳий қудратнинг белгиларидир. Уларга бир-бири ила жуфтлашиб сукун ва ором насиб бўлади. Худди шундай ҳадиси шарифда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз умматларини никоҳ қилишга буюрдилар ва уни диннинг ярми деб айтдилар. Бир ривоятда шундай дейилади:

إذا تَزَوَّجَ العبدُ فَقَدِ اسْتَكْمَلَ نِصْفَ الدِّينِ

Яъни: “Қачонки, банда уйланса, батаҳқиқ, динининг ярмини мукаммал қилибди” (Мишкоти шариф).

Бундан маълум бўлдики, зинодан сақланишлик ҳамда иффат ва покдомонлик ҳаётини кечиришлик учун энг яхши чора шуки, банда никоҳ қилсин ва унинг жинсий хоҳиши адо бўлсин ҳамда унга зино каби оғир гуноҳдан сақланишлик осон бўлсин.

Иккинчи чора: Назарни тийишлик.

Аллоҳ таъоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

قُل لِّلْمُؤْمِنِينَيَغُضُّوامِنْأَبْصَارِهِمْوَيَحْفَظُوافُرُوجَهُمْ

Яъни:

“Мўминларга айтингки, улар назарларини пастга қаратсинлар ва фаржларини сақласинлар” (Нур сураси, 30).

Бадназарликдан инсон ичида шаҳват олови аланга олади. Худди тугмачани босишлик ила машина қўзғалгани каби, номаҳрам аёлга назар солишлик ила инсон жисмида шаҳват аъзолари жумбушга келади. Покдомонлик ҳаётини кечиришни истайдиган одамлар учун бадназарликдан сақланишлик лозимдир. Назар покиза бўлмаса, шаҳват оловини аланга олишидан ҳеч ким тўхтата олмайди. Ҳаттоки, бир кунмас бир кун бадназарликка одатланган одамлар зинога мубтало бўладилар. Шунинг учун Қуръони каримда назарларни пастга қаратишликка ҳукм қилиниш билан бирга фаржни муҳофаза қилиш ҳам ҳукм қилингандир. Бундан собит бўлдики, бу иккиси бир-бири ила чамбарчас боғлиқдир. Кимнинг назари жиловда бўлса, унинг фаржи ҳам сақланган бўлади. Бас, маълум бўлдики, зинокорлик ва бузуқликдан сақланишнинг энг яхши чораси банда назарини тийишидир. Иншааллоҳ, зинодан сақланишлик осон бўлади.

Учинчи чора: Сабр ила намозга бардавом бўлинг.

Аллоҳ таъоло Ўз каломи Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِوَالصَّلَاةِ

Яъни:  “Сабр ва намоз ила ёрдам сўранг” (Бақара сураси, 45).

Инсонга лозимки, шаҳватни сабр орқали жиловласин. Қачонки, тўфон зиёда кўтарилаётганини кўрсангиз, у ҳолда сабр қилиб намоз ўқинг. Аллоҳдан мадад сўранг. Аллоҳ қалбга хотиржамлик солиб қўяди ва беҳисоб гўзал натижалар юзага келади. Чунки, Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

إِنَّ الصَّلَاةَتَنْهَىٰعَنِالْفَحْشَاءِوَالْمُنكَرِ

Яъни:

“Албатта, намоз фахш ва мункар (ёмон ишлар)дан қайтаради” (Анкабут, 45).

 Бундан маълум бўладики, сабр ила намозга эътиборли бўлиш ила банданинг ёмонликдан сақланиши осон бўлади. Шунга кўра, ким зино каби қабиҳ гуноҳдан сақланишни хоҳласа, намозга эътиборли бўлсин. Фарзларни адо қилгандан кейин нафлларни ҳам кўпайтирсин. Иншааллоҳ, шаҳват назоратда бўлади.

Аллоҳ таъоло барчамизни Ўзи муҳофаза қилсин!

"Зина кэ нуқсаанат аор ус сэ бачнэ ки тадаабийр"

китобидан  Абдулқайюм Комил таржимаси

Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Дин ишлари бўйича қўмитаси жамоаси қадрли устоз, исломшунос олим, профессор Убайдулла Уватовнинг вафоти муносабати билан чуқур таъзия изҳор этади.
Убайдулла Уватов бутун умрини илм-маърифатга бахшида этган, элу юрт меҳрини қалбига, сиймосини кўз қорачиғига сингдирган заковатли олим эди. Мўътабар устознинг бир неча ўнлаб китоблари чоп этилган ва матбуотда юзлаб илмий мақолалари эълон қилинган.
Убайдулла Уватов Тошкент Давлат Шарқшунослик институти, Президент Админстрацияси, Дин ишлари бўйича қўмита, Амир Темур, “Олтин мерос” жамғармалари, Имом Бухорий халқаро маркази, Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази ва Халқаро ислом академиясида фаолият олиб бордилар.
Убайдулла Уватов юртимиздан етишиб чиққан алломаларнинг ҳаёти ва илмий-маънавий меросини халқнинг маънавий мулкига айлантириш борасида салмоқли ишларни амалга оширди.
Олимнинг мана шундай самарали меҳнатлари муносиб қадрланиб, 2017 йилда “Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси” фахрий унвони, "Меҳнат шуҳрати" ордени ва 2020 йилда “Фидокорона хизматлари учун” ордени билан тақдирландилар.
Аллоҳ таоло марҳум олимни Ўз мағфиратига олсин, имонларини саломат қилсин, солиҳ амалларини ўзларига ҳамроҳ этсин. Охиратларини обод этиб, жойларини Фирдавс жаннатларидан қилсин!
Ҳақ таоло марҳум олимнинг аҳли оиласи, фарзанду аржумандлари ва яқинларига чиройли сабр бериб, бу мусибатларини яхшиликлар ила тўлдирсин. Биз Буюк Парвардигордан дуо қилиб сўраймизки, марҳум олимни ўзининг чексиз раҳматига олсин, жаннат боғларига дохил этсин.

Иннаа лиллааҳи ва иннаа илайҳи рожиъуун.

         Ушбу бобда қуйидаги мавзуларда сўз юритилади;

• Суннатнинг таърифи,
• Суннатнинг шариатда ҳужжат эканлиги,
• Суннатнинг шариатдаги мартабаси. 

Суннатнинг таърифи.

Суннат – йўл демакдир (хоҳ у яхши бўлсин, хоҳ ёмон бўлсин). Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

قال رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم: «مَنْ سَنَّ فِي الإسلامِ سُنَّةً حسَنةً فله أجرُها، وأجرُ مَنْ عمِل بها مِنْ بعدِه من غيرِ أنْ يَنقُصَ من أجورِهم شيءٌ، ومَنْ سَنَّ في الإسلامِ سُنَّةً سَيِّئةً كان عليه وزرُها ووزرُ من عمِلَ بها من بعدِه من غير أن يَنقُصَ من أوزارِهم شيءٌ»

(رواه مسلم)

яъни: “Кимки Исломда бир яхши суннатни (ишни) йўлга қўйса, унга ана шу суннатни бошлагани учун савоб берилади ва ундан кейин ана шу суннатни қилган кишиларнинг савоблари ҳам берилади. Кимки ёмон бир суннатни йўлга қўйса, унга ана шу суннатни бошлагани учун гуноҳ ёзилади ва ундан кейин ана шу суннатни қилган кишиларнинг гуноҳлари ҳам берилади” (Имом Муслим ривояти).  

Суннат сўзи гоҳида бидъат сўзи муқобилида келтирилади. Бу вақтда унга Қуръон ёки Ҳадис далолат қилишидан қатъий назар умуман шариатда бор нарса назарда тутилади. Бундай маънодаги суннатдан мақсад Пайғамбар алайҳиссалом томонларидан содир бўлган сўз ёки амал ёки тақрирдир.

Суннатнинг шариатда ҳужжат эканлиги.

Суннат Қуръоннинг маъно ва ҳақиқатларини очиб берувчи калит эканлигида ихтилоф йўқ. Дарҳақиқат, Қуръон шариат манбаи, у барча нарсаларнинг илмини ўз ичига олган. Бунга ушбу оятлар ҳам далил:

مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ

яъни: “Китобда (Лавҳул-Маҳфузда) бирор нарсани (ёзмасдан) қолдирмаганмиз” (Анъом сураси, 38-оят).

وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ

яъни: “Сизга ҳамма нарсани баён қилиб берувчи Китоб (Қуръон)ни нозил қилдик” (Наҳл сураси, 89-оят).

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ

яъни: “Ана, энди бугун, динингизни камолига етказдим” (Моида сураси, 3-оят).

Пайғамбарлик мансаби Аллоҳнинг буйруқ ва қайтариқларини етказишдан иборатдир. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай дейилган:

 يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ

яъни: “Эй, Расул! Раббингиздан Сизга нозил қилинган нарса (оятлар)ни (одамларга) етказинг! Агар (буни) қилмасангиз, Унинг рисолати (топшириғи)ни етказмаган бўлурсиз” (Моида сураси, 67-оят).

وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ

яъни: “Сизга эса одамларга нозил қилинган (маълумотлар)ни баён (тафсир) қилиб беришингиз учун ва тафаккур қилсинлар, деб бу зикрни (Қуръонни) нозил қилдик” (Наҳл сураси, 44-оят).

Шундан келиб чиқадики, демак суннатга эргашиш вожибдир. Қачонки, биз суннатга амал қилсак, Қуръонга амал қилган бўламиз.

وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى

яъни: “(У Қуръонни) хомхаёлдан олиб сўзлаётгани ҳам йўқ! У (Қуръон) фақат (Аллоҳ томонидан) нозил қилинаётган (туширилаётган) бир ваҳийдир” (Нажм сураси, 3-4-оятлар).

Имом Авзоъий Ҳассон ибн Атиядан ривоят қилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ваҳий нозил бўлса Жаброил алайҳиссалом уни тафсир қилиб берадиган суннатни ҳам келтирар эдилар. Пайғамбар алайҳиссаломдан содир бўлаётган гап, феъл ва тақрирнинг ҳар бири ваҳийга асосланар эди.

Баъзи тоифалар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини тарк қилишлари оқибатида адашганлар ва бошқаларни ҳам адаштирганлар. Улар: Қуръонда ҳамма нарсанинг баёни келтирилган, суннатга эҳтиёжимиз йўқ – дейишади. Улар Қуръоннинг ўзи мақсадларига етишлари учун кифоя қилади деб қаттиқ янглишадилар. Айнан мана шу нарса Рофизийлар, Жаҳмийлар ва Хаворижларни аҳли сунна билан ихтилоф қилишларига сабаб бўлди. Масалан, Рофизийлар Нисо сурасининг 11-оятида баён қилинган мерос ҳақидаги оятга ёпишиб олиб, “Биз, пайғамбарлар жамоаси мерос қолдирмаймиз, нимани қолдирса, у садақадир”, деган ҳадисни рад қилишади. Жаҳмийлар эса, Шўро сурасининг 11-оятидаги “Унинг (Аллоҳнинг) мислидек бирор нарса йўқдир” ақидасига асосан Аллоҳнинг сифатларини исбот қилувчи ҳадисларни рад қилишади. Жаворижлар, “Эй, мўминлар! На савдо сотиқ, на ошна оғайничилик ва на шафоат бўлмайдиган кун (қиёмат) келишидан олдин (шу дунёда) сизларга ризқ қилиб берган нарсаларимиздан эҳсон қилинглар!” деган Бақара сурасининг 254-оятини ушлаб, шафоатнинг ҳақлиги ҳақидаги ҳадисларни, шунингдек, кабира гуноҳ қилган мўминларни дўзахдан чиқишлиги ҳақидаги ҳадисларни рад қиладилар.

Дарҳақиқат, Пайғамбар алайҳиссаломга ўзларидан кейин шундай нохуш ҳолатлар бўлишлиги ғайб орқали билдирилиб, саҳиҳ суннатни рад қиладиган кишилар ҳақида салбий фикрлар билдирганлар. Жумладан, шундай деганлар:

أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال يوشك الرجل متكئا على أريكته يحدث بحديث من حديثي فيقول بيننا وبينكم كتاب الله عز وجل ما وجدنا فيه من حلال استحللناه وما وجدنا فيه من حرام حرمناه ألا وإن ما حرم رسول الله صلى الله عليه وسلم مثل ما حرم الله

(رواه ابن ماجة)

яъни: “Яқин кунларда сизлардан бўлган баъзи кишилар ўрнига ёнбошлаб олиб, менинг ҳадисимдан гапириб шундай дейиши бор: “Сизу бизнинг ўртамизда Аллоҳнинг китоби бор, унда нима ҳалол дейилган бўлса уни ҳалол деймиз, нима ҳаром дейилган бўлса уни ҳаром деймиз”. Огоҳ бўлинглар, Расулуллоҳнинг ҳаром қилгани Аллоҳнинг ҳаром қилгани билан тенгдир” (Ибн Можа ривояти).

Ундай тоифаларга Қуръоннинг зоҳирий маънолари билан кифояланишга нима рухсат берди, нега улар пайғамбарликнинг чароғон йўлидан юришмади?! Ҳолбуки, Қуръон ва суннат ҳадисга эргашишга буюрган, унга хилоф йўл тутганларга қарши таҳдид қилган. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай деган:

وَمَا آَتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا

яъни: “Пайғамбар сизларга келтирган нарсани олингиз, у сизларни қайтарган нарсадан қайтингиз” (Ҳашр сураси, 7-оят).

فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

яъни: “(Пайғамбарнинг) амрига хилоф иш тутадиган кимсалар ўзларига бирор кулфат етиб қолишидан ёки аламли азоб етиб қолишидан сақлансинлар!” (Нур сураси, 63-оят).

Мазкур оятлар суннатнинг ҳужжат эканлигига ва унга мурожаат қилиш вожиб эканлигига далолат қилади.

Суннатнинг шариатдаги мартабаси.

Бу сарлавҳадан суннатнинг ҳужжат қилиниши жиҳатидан Қуръонга нисбатан даражаси назарда тутилмоқда.

Юқорида кўриб ўтганингиздек, суннатнинг ҳужжат эканлигига, унинг шариатда эътиборга олинишига кўпгина оятлар далолат қилади. Энди, шуни билмоқ лозимки, суннатнинг даражаси шариатда Қуръоннинг даражасидан кейин туради. Бунга бир қанча сабаблар бор. Жумладан;

• Қуръон ҳам жумлатан ва ҳам тафсилан қатъий тарзда собит бўлган. Ҳадис эса, жумлатан қатъий, тафсилан эса, гумоний тарзда собит бўлган.
• Муоз ибн Жабал разияллоҳу анҳунинг ҳадисларида Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам у кишидан: “Нима билан ҳукм қиласан?” - деб сўраганларидан, Аллоҳнинг китоби билан, деб жавоб бердилар. Шундан сўнг: “Агар Қуръонда асос топа олмасангчи?” – деганларида, Расулуллоҳнинг суннатлари билан ҳукм қиламан, деб жавоб берганлар. Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, у киши Қози Шурайҳга ёзган мактубларида шундай деганлар: “Аллоҳнинг китобида баён қилинган нарсага қара ва ҳеч кимдан сўраб ўтирмагин. Аллоҳнинг китобида топа олмасанг, унда Расулуллоҳнинг суннатларига эргашгин”.

Бунга ўхшаган гаплар салаф уламоларининг гапларида кўплаб учрайди. Ҳанафий мазҳабида фарз билан вожибнинг ўртасини ажратилиши ҳам Қуръоннинг суннатдан олдинда туришига асосланади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

раисининг биринчи ўринбосари

Ҳомиджон Ишматбеков

https://t.me/tuhur

Олимхон Исахон ўғли,

Ҳадис илми мактаби ректори