1. Пайғамбаримиз Муҳаммад Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам масжидларидаги ифторлик. “Масжид ан-Набавий”да 25 мингдан ортиқ рўзадор ифтор учун тўпланган. Ифторлик дастурхони сув, ҳурмо ва мевалар билан безатилган. 

2. Эроннинг Масхад шаҳрида жойлашган Имом Розий мақбарасидаги ифторлик. Ифторлик учун 12 минг рўзадор қатнашган. 

3. Бирлашган Араб Амирлигининг Абу Даби шаҳридаги Шайх Зайд номли жоме масжидидаги ифторлик. 22 мингдан 25 минггача рўзадор ифторлик қилган. 

4. Дунёдаги энг йирик ифторлик Маккадаги “Масжид ал-Харам”да ўтказилган. Ифторлик учун ёзилган дастурхоннинг узунлиги 12 минг метрни ташкил этган. 

5. Ҳиндистоннинг Деҳли шаҳрида жойлашган мамлакатнинг энг катта “Жамаъ” номли жоме масжидида ўтказилган ифторлик. Ҳозирда Ҳиндистонда 140 млндан ортиқ мусулмон истиқомат қилмоқда.

Даврон НУРМУҲАММАД

Кабир Ибн Кабир Дизақий Самарқандий XIV асрда яшаган фақиҳ. Бу олимнинг исми ҳақида гап кетганда, Кабир оти унинг отаси ва бобосидан ўтиб келиши, унинг бой табақадан келиб чиққанидан далолат беришини айтилади. Эҳтимол, бу Мовароуннаҳрнинг мўғуллар истилосигача бўлган бирорта ҳукмроннинг лақабидир, – деб ёзади айрим тарихчилар.

Улуғбек ва мазкур олимнинг кўрсатишича, Кабир ибн Кабирнинг фаолияти Амир Темурнинг тахтга чиқиши (771/1370-807/1404)дан олдинги даврга тўғри келади.

Олим Мовароуннаҳр ҳукмдори Туғлуқ Темур (748/1348-764/1362) ва унинг ўғли Илёсхўжа ибн Туғлуқ Темур (764/1362-791/1389) замонида ёки Темур ҳукмронлигининг илк даврларида яшаган бўлиши ҳам мумкин.

Кабир ибн Кабир Жиззахда туғилиб ўсган ва кейинчалик Самарқандда илмий фаолиятини давом эттирган. Кабирнинг ЎзР ФА ШИда сақланаётган қўлёзмасининг биринчи варағида унинг исми Кабируддин деб кўрсатилган. Аллома асарларидан бизгача унинг “Фатовоул Кабирий” (“Кабирийнинг фатволари”) номли китоби етиб келган.

Асар форс тилида ёзилган бўлиб, унда жуда кўп арабча парчалар, турли китоблардан олинган мисоллар келтирилган. Бу фиқҳ илмига оид масалалар тўплами ҳисобланади. Асар сўз бошидан бошланиб, 30 та китоб (боб)га бўлинади. Биринчиси “Китобут таҳорат” (“Таҳорат китоби”), охиргиси “Китобул васоё” (“Васиятлар китоби”).

Асарнинг иккита котиб томонидан 795/1393 ва 1125/1713 йил кўчирилган нусхаси (инв. № 3185/III), 1055/1596 йили номаълум котиб томонидан кўчирилган нусхаси (инв. № 2574/III), Муҳаммад Котиб томонидан 1046/1636 йили кўчирилган нусхаси (инв. № 3132/II) ва тахминан XVII асрда кўчирилган нусхаси (инв. № 1544/II)лар Беруний номидаги шарқшунослик институтида сақланмоқда. Бу асарнинг бизга маълум бўлган бошқа кутубхоналарда мавжудлиги аниқ эмас.

Шунингдек, алломанинг “Масоил насир” (“Ёрдам берувчи масалалар”) номли асари Санкт-Петербург Шарқшунослик институтида сақланмоқда. Бу китоб ҳам ислом дини ҳуқуқшунослигининг бир қанча масалаларига бағишланган бўлиб, 35 та китоб (бўлим)дан иборат. Асар Самарқандда ёзилган. Эҳтимол, бу “Фатовоу-л-Кабирий”нинг ўзга ном билан аталган нусхасидир.

“САМАРҚАНД АЛЛОМАЛАРИ” китобидан

Қуръони Карим бизга Ислом ҳидоятидан, ваъид ва огоҳлантиришларидан юраги сиқиладиган кимсалар ҳақида хабар берган. Уларнинг Қуръон тинглагандаги аҳволларини осмонга кўтарилиб кетаётган кишининг ҳолатига ўхшатган. Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай деган:

 فَمَن يُرِدِ اللّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَمَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاء كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ

“Кимни Аллоҳ ҳидоят қилмоқчи бўлса, унинг кўксини Исломга очиб қўядир. Кимни залолатга кетказишни ирода қилса, унинг кўксини худди осмонга кўтарилаётгандек, тор ва танг қилиб қўядир. Шундай қилиб, Аллоҳ иймон келтирмайдиганларга азобни дучор қилур”. (Аллоҳ таоло бандаларидан кимга ҳидоятни раво кўрса, ўша банданинг кўксини кенг қилиб қўяди. У банда иймон ва Исломни кенг қалб ила қабул қилади. Аксинча, Аллоҳ таоло кимга залолат ва куфрни раво кўрса, унинг қалбини тор ва танг қилиб қўяди. Иймон ва Ислом ҳақида бирор гап эшитса, сиқилаверади. Илм ривожланиб, одамлар фазога учадиган бўлганларида, инсон қанчалик баландга кўтарилса, юраги–кўкси шунчалик сиқилиши кашф этилди. Агар Қуръон ҳақиқий илоҳий китоб бўлмаганда, бундан ўн тўрт аср аввал бу илмий ҳақиқатни қандай қилиб кашф этар эди?) (Анъом сураси, 125-оят).

Бугунги кунда илм тараққий этиб, инсон осмонга кўтарилиши учун қурилмалар кашф этилди. Юқорига кўтарилиш чоғида ҳаво босимининг инсоннинг ички аъзоларига таъсири ўрганилди.

Бу борада замонавий илм шундай дейди: “Албатта, Аллоҳ таоло тананинг ичидаги босимни инсонни ўраб турган ҳаво босимига мутаносиб қилиб қўйди”.

Оддий ҳолатда ташқи муҳит босими билан инсоннинг ички босими ўртасида фарқ бўлмайди. Яъни иккиси бир-бирига мутаносиб тарзда бўлади.          Космик кемалар кашф этилгач, юқорига кўтарилиш пайтида мазкур мутаносиблик йўқолиши, ички аъзоларда эзилиш, бўғилиш, юракда сиқилиш, бошда ва қулоқларда оғриқ бўлиши маълум бўлди. Инсон тепага кўтарилгани сари ҳавонинг босими пасаяди, натижада, ички босим кўтарилиб кетади. Бунинг оқибатида юрак сиқилиши, томоқда бўғилиш пайдо бўлади. Агар инсон кўтарилишда давом этаверса, охир оқибат ҳалок бўлади. Шунинг учун фазогирлар, учувчилар махсус жиҳозланган кийим (скафандр) кийиб олиб кўтариладилар.

Бунинг илмий шарҳи қуйидагича:

• Инсон ҳавога кўтарилгани сайин ҳавонинг босими пасаяди ва инсоннинг ички босими кўтарилади.
• Ҳаво босимининг пасайиб, нафас олишга етарли кислород бўлмайди.
• Ҳаво совуқ бўлади ва ҳарорат даражаси ўзгарувчан бўлади.
• Инсон атмосфера қобиғидан чиқиб, вазнсизлик ҳолатига етиб боради. Бу эса жуда хатарли вазиятдир.

Мана шу ҳолатлар инсоннинг ички аъзоларида ўзгариш содир бўлишига сабаб бўлади. Ошқозон ва ичаклардаги газлар чўзилади. Бу эса ичакларда кучли қисилишларга сабаб бўлади. Гоҳида бу газларнинг кенгайиши қориннинг шишишига олиб келади. Натижада, диафрагма (кўкрак билан қурсоқ ўртасидаги парда) юқорига сурилади. У тепага сурилгач, юрак ва ўпкаларга кучли босиб тушади. Бу босим натижасида инсон ё ҳушидан кетади ёки қаттиқ бўғилади. Бу жараён қон айланиш тизимига ҳам салбий таъсир ўтказади. Баъзан томирлар ва пардалар ёрилиб кетади. Мисол учун қулоқнинг ноғора пардаси ёрилиб кетиши ва бурундан тўхтовсиз қон оқа бошлаши мумкин.

Бу ҳолатлар Қуръон оятларини, Ислом таълимотларини эшитаётган айрим кимсаларда ҳам бўлишини Қуръони Карим баён қилган. Эшитиш асносида ўшандай кимсаларнинг юрагида сиқилиш, томоғида бўғилиш содир бўлади.

“Кимни залолатга кетказишни ирода қилса, унинг кўксини худди осмонга кўтарилаётгандек, тор ва танг қилиб қўядир”.

Замонлар ўтиши билан илм юксалгани, ривожлангани сайин Қуръоннинг оятларидаги мўъжизалар мана шу тарзда инсониятга маълум бўлиб бораверади.

Доктор Мустафо Муслимнинг “Мабааҳис фий иъжаазил Қуръан”

номли асаридан Нозимжон Иминжонов таржимаси

Рамазонни тинчлик ва осойишталикда ўтказиш ҳаммага ҳам насиб қилмаган. Суриялик мусулмонлар қийин ва оғир шароитларда рўза тутиш ва бошқа ибодатларни адо этишларига тўғри келмоқда.

Бироқ ташқи шароитлар қандай бўлмасин, иймон бу одамларни тарк этмаган.

ЎМИ Матбуот хизмати

Аллоҳни янада кўпроқ танишимиз учун Унинг энг гўзал исмларини, баркамол сифатларини яхшилаб ўрганишимиз керак. Бунинг учун ўша исмлар ва сифатларнинг шарҳлари ёзилган китобларни топиб ўқишимиз керак. Энг гўзал исмларнинг борлиқдаги тажаллийларини кўриб, тафаккур қилишимиз керак.

Масалан, чиройли қуш, гул, бирор жонзот, манзара, нарсани кўрганимизда, Аллоҳнинг Холиқ, Бориъ, Мусаввир исмлари ҳақида тафаккур қилишимиз керак.

Қаттиқ шамол, чақмоқ, момақалдироқ, зилзила, жала, дўл пайтларида Аллоҳнинг Муҳаймин, Азиз, Жаббор, Мутакаббир, Қаҳҳор исмлари ҳақида тафаккур қилишимиз керак.

Ота-онамиз, фарзандларимиз, яқин кишиларимиз меҳр кўрсатганда, онанинг фарзандига, жонзотларнинг ўз болаларига меҳрини кўрганимизда, Аллоҳнинг Роҳман, Роҳийм, Латиф, Роуф исмлари ҳақида тафаккур қилиб, шу инсонларга, жонзотларга меҳр-муҳаббат, раҳм-шафқат туйғусини Роҳман, Роҳийм, Латиф, Роуф исмли Зот берган, деб ўйлашимиз лозим.

Бирор фалокатдан омон қолганимизда, Аллоҳнинг Ҳофиз, Муъмин исмлари ҳақида тафаккур қилишимиз керак.

Чўнтагимизда пулимиз бўлмаса ҳам оч қолмаганимизда, Аллоҳнинг Раззоқ, Босит исмлари ҳақида тафаккур қилишимиз лозим.

Аллоҳ таоло Ўзининг энг гўзал исмларини, баркамол сифатларини яхши ўрганиб, маърифат ҳосил қилишимизни барчамизга насиб этсин, омин!

Нозимжон Иминжонов