Шу йилнинг 14 сентябрь куни Олий Мажлис Сенатининг 22 ялпи мажлиси ўтказилди ҳамда мазкур йиғилишда аҳоли ўртасида кўпгина муҳокамаларга сабаб бўлган «Тўй-ҳашамлар, оилавий тантаналар, маърака ва маросимлар, марҳумларнинг хотирасига бағишланган тадбирлар ўтказилишини тартибга солиш тизимини янада такомиллаштириш тўғрисида»ги қўшма қарорини тасдиқлаш масаласи кўриб чиқилди.
Kun.uz шу ва бошқа масалалар бўйича фикрлашиш ва ҳамон очиқ қолаётган айрим саволларга жавоб топиш мақсадида Сенатнинг Ёшлар, маданият ва спорт масалалари қўмитаси раиси, Регламент ва одоб комиссияси раиси Иқболжон Мирзаалиев (Иқбол Мирзо) билан суҳбат ўтказди.
— Иқболжон ака, шу пайтга қадар бизда тўйлар бўйича турли қарор ва фармонлар қабул қилинган. Шунингдек, маҳаллий ҳокимликлар томонидан ҳам ички қоидалар киритилган, лекин буларнинг бирортаси амалий натижа берган эмас. Хўш, яқиндаги қўшма қарор нега қабул қилинди. Ва қандай натижалар кутилмоқда?
Ўзи умуман, халқимизда тўйлар юзасидан баҳслар юз йил олдин ҳам бўлган, юз йил кейин ҳам бўлса керак. Бу қўшма қарор бирор иш беришига ишонасизми?
— Ишонаман. Хабарингиз бор, 1917 йил Тошкенда уламо ва олимларимиз йиғилиб, «Шўройи исломия»нинг съездини чақиришади. Мазкур йиғилишда айнан тўйлар масаласи муҳокама қилинади.
Тасаввур қилинг, ўша пайтда биринчи жаҳон уруши давом этаётганди, ҳамма томонда очарчилик ва бизнинг уламолар томонидан тўйлар масаласи кун тартибига қўйилиб, муҳокама қилинган, унинг норма ва меъёрларини белгилашган. Мазкур съездга Мунаввар қори Абдурашидхонов бошчилик қилган.
Бу йиғин якунида тўйлардаги исрофгарчиликларни жиловлаш бўйича қарор қабул қилиниб барча ҳудудларга юборилади. Бу қарорда бир қанча нормалар белгиланган эди. Масалан, никоҳ тўйларида куёвнавкарлар сони қирқтадан ошмаслиги, тўйлардан кейин «қирқ», «йигирма», «етти» деган хурофий маросим ва маъракалар ўтказилмаслиги, ортиқча мато, кўрпаликлар бериш тўхтатилиши кераклиги кўрсатилганди.
Бу съезд қарорининг менга таъсир қилган жиҳатларидан бири шуки, унда жамиятдаги бадавлат, давлатманд кишиларга мурожаат қилиниб, хайр-эҳсонни очдан ўлаётганлар ва касалларга бериш сўралади.
Қарор якунида эса кўрсатилган меъёрларни бузган кишиларга нисбатан баённома тузилиб, унинг ижроси жойлардаги қозилар, миршабларга юклатилади ва «Нажот» газетасининг 1917 йил 27 апрель сонида босилиб чиқади. Қарор: «Тежамкор бўлинглар, Аллоҳ тежамкор кишиларни севади», дея якунланган.
Бу демак ўша пайтда урушдан ҳам жиддийроқ ёки уруш даражасидаги масала бўлиб кўринган. Негаки, бу ерда халқнинг тақдири, нонкўрлик, исрофгарчилик, миллат бирлигига рахна соладиган иллатлар масаласи турибди. Орадан 102 йил вақт ўтди, хўш, бугун шу масалалар бизга керакми?
Ҳозирда сайтлар ва ижтимоий тармоқларда қарорга нисбатан турли муносабатларни кузатяпмиз. Мен аввало, бу масалага нисбатан танқидий муносабат билдираётганларга ҳам, ижобий муносабат билдираётганларга ҳам миннатдорчилигимни айтмоқчиман, чунки улар бефарқ бўлишмаяпти.
Виктор Гюгонинг шундай гапи бор, «Мен сизнинг эркин фикр айтиш ҳуқуқингиз учун жонимни беришга ҳам тайёрман, лекин сенинг фикрингга қўшилиш-қўшилмаслик бу менинг ҳуқуқим» (Вольтер - таҳр.). Шу маънода айтилаётган баъзи бир фикрлар, масалан, «Сенатнинг бошқа иши йўқми?», «Жамиятда бошқа каттароқ муаммо йўқми?», каби саволларга мен айтиб берган вазият ҳам жавоб бўлади.
Шукрки, юртимиз тинч, лекин тўйларимиздаги бугунги ҳолатлар бизни қонун қабул қилиш даражасигача олиб келди.
Тўғри, биз аввалроқ бу борада жойларда учрашув, турли тадбирлар ўтказиб бошлаганимизда баъзи бир ташаббускорлар буни бизнинг ўзимизга қўйиб беринг, жамоатчилик ўзимиз тартибга сола оламиз дейишганди ва шу асос билан Сенат қарорлари тавсия кучида қолдирилганди. Яъни, биз айтгандик бу ҳолатни жойларда маҳаллий раҳбарлар, фаоллар ўзларингиз келишган ҳолда ҳал қилинглар деб.
Лекин кейинги ҳолатларни ўзингиз ҳам кўряпсиз, пул сочишлар, пулдан кўйлак тикишлар, тўйхонага от етаклаб киришлар, умуман одамни гапиришга тили бормайдиган, беҳаёлик, бешармликлар кўпайиб кетдики, бунга чидаб бўлмайди.

Биз шу сабабдан ҳам тўйларни қонун билан тартибга солишга мажбур бўлдик.
— Хўш, бу қўшма қарорни амалга ошириш механизми қандай бўлади, чунки қарор қабул қилинди, лекин унинг механизми бўйича ҳамон тушунмовчиликлар сақланиб қолмоқда.
— Агар қарор билан танишиб чиққан бўлсангиз, очиқ саволлар қолмаган деб ҳисоблайман. Фақат уни бузганларга нисбатан чоралар кўриш масаласида маҳаллий ҳокимликлар, Ички ишлар, Солиқ идорасига ва маҳаллий органларга катта ваколатлар бериляпти. Қарор ижросини айнан мана шу органлар назорат қилади. Қоидалар бузилган тақдирда Адлия вазирлиги томонидан шу йилнинг биринчи ноябрига қадар ишлаб чиқиладиган маъмурий жазо чоралари билан ҳаётга татбиқ қилинади.
Бунинг ричаглари бор.
Агар буни баландпарвоз гапга йўймасангиз, асосий ричаг халқимизнинг ўзининг қўлида турибди деб ўйлайман. Чунки, бизга билдирилаётган фикрларнинг 90-95 фоизи ижобий фикрлар ҳисобланади.
Яъни, бу қарор халқимизга маъқул, халқимиз шуни кутиб турибди.
Шахсан ўзимга ҳам қўнғироқ қилиб айтаётганлар, ёки уйимга келиб раҳмат айтиб кетаётганлар, мана шу масалани кўтарган қонун ташаббускорларига раҳмат айтаётганлар минглаб.
Яқинда Ўзбекистон телеканалида эфирга узатилувчи «Муносабат» кўрсатувида ҳам бу масала ўртага ташланди ва аксарият овоз берганларнинг 90 фоизи ўзгаришларни қўллаб-қувватлаб овоз беришди.
Менимча, қарорга қарши бўлаётган 5-10 фоиз кишилар ҳам ҳали бу масаланинг таг-замирига кириб бора олишгани йўқ. Чунки бу ерда мақсад баъзи бировлар айтаётганидек, одамлар эркини чегаралаш, кимнингдир ҳуқуқини поймол қилиш эмас, аксинча, бошқаларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун қилиняпти.
Яъни, сен тўй қилиб, пул сочиб, атрофдагиларни ижирғантириб, уларнинг нафсониятига тегиб, бошқаларда турлича тасаввур уйғотаётганингда уларнинг ҳуқуқлари ҳақида ўйламаяпсан-ку? Сен агар тўй менинг шахсий ишим, дейдиган бўлсанг ва тўйнинг ижтимоий воқелик эканлигини тан олмайдиган бўлсанг, уни фақат ўзинг ўтказгин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Ўзбекистонда "Ўзбекистоннинг 114 Қуръони Карими" монография-албомини яратиш бўйича илмий дастур устида иш олиб борилмоқда. Лойиҳада Халқаро ислом тадқиқотлари маркази раҳбари Ефим Резван ва “Қуръон ва Исломдан олдинги шеърият” йўналиши раҳбари Анна Кудрявцева иштирок этмоқдалар.
«Ўзбекистоннинг маданий мероси дунё коллекцияларида» лойиҳаси амалга оширилиши натижасида уч йил давомида дунёнинг етакчи шарқшунослари, археологлари, коллекционерлари ва этнографлари билан биргаликда 20 жилдлик китоб албомлари нашр этилди ва Ўзбекистон маданий мероси хазиналари тўғрисидаги 20 дан ортиқ ҳужжатли фильмлар яратилди.

Ушбу лойиҳа доирасида амалга оширилаётган "Ўзбекистоннинг 114 Қуръони Карими" нашрининг концепцияси бутун дунё бўйлаб Қуръон қўлёзмаларининг Ўзбекистон ҳудудига оид тўпламларини қидириш, 114 та шундай қўлёзмани танлаб олиш, синчковлик билан ўрганиш ва тавсифлашни ўз ичига олади. Режага кўра, ҳар бир сура альбомда ушбу рўйхатлардан бирининг саҳифалари билан кўрсатилади.
Ўзбекистонда Ефим Резваннинг тадқиқоти асосида "Катталангар Қуръонининг ҳақиқатлари ва афсоналари" туркум ҳужжатли фильм намойиш этилди, унинг натижасида "Усмон Қуръони" монографияси нашр этилди. Ушбу асар "Humanitas" номинациясида "Йил китоби" миллий мукофоти лауреати бўлди; МДҲга аъзо давлатларнинг "Китоб санъати" иккинчи халқаро танлови "Маданиятлар мулоқоти" номинациясида лауреат; ЮНЕСКОнинг "Маданиятлараро мулоқотга салмоқли ҳисса қўшадиган энг яхши нашр" номинацияси дипломини олди.

islamisemya.com сайтининг хабар беришича, «Ўзбекистон — буюк йўллар ва цивилизациялар чорраҳаси: империя, дин, маданият» ҳафталиги доирасида тақдимоти бўлиб ўтган бир қатор фильмларнинг намойиши ҳам ўзбек ва рус оммавий ахборот воситаларининг "Ўзбекистоннинг 114 Қуръони Карими" лойиҳасига қизиқишини кучайтирди.

Лойиҳа устида иш давом этмоқда. Бир неча асрлар давомида бугунги Ўзбекистон замини ислом дунёсининг муҳим маънавий ва интеллектуал марказларидан бири бўлиб келган. Мамлакатнинг энг қизиқарли тарихи нафақат тарихий хроникаларда ва улуғвор меъморий обидаларда, балки бу ерда яратилган, сақланадиган ёки ўрганилган Қуръон қўлёзмаларида ҳам акс эттирилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Франциянинг Лион шаҳрида Мусулмон тамаддуни француз институти тантанали очилиш маросими ўтди. Ушбу институтни очиш ишлари бундан 38 йил аввал бошлаб юборилган. 1981 йилнинг 28 апрелида Валери Жискар д’Эстен Франция президентлигига номзодини иккинчи марта қўйган ва сайлов компанияси пайтида француз мусулмонлар учун маданий марказ қуриш ҳақида маълум қилган.

Лиондаги катта масжид 1994 йилда қурилган, бироқ институт лойиҳаси эсдан чиқарилган. 2012 йилда лойиҳа яна кун тартибига чиқарилди. Француз масжидлари учун мамлакатнинг ўзида имомлар тайёрлаш масаласи муҳим экани таъкидланди. Институт биносини қуриш учун маблағ йиғиш бошланди.

Қурилиш ишлари ишлари учун 7 млн. евро маблағ тўпланди.

Институтнинг очилиш маросимида Франция ички ишлар вазири, Лион шаҳри мэри, француз сиёсатчилари ва мусулмонлар жамоаси вакиллари иштирок этди.

Лион масжиди ва институт президенти Камол Кабтане сўзларига кўра, институт эшиклари барча учун очиқ. Ушбу институтнинг асосий вазифаси илм-фанни ривожлантириш, инсонлар онгидаги Ислом дини ҳақидаги янглиш тушунчаларга барҳам бериш экани айтилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Бангладеш ҳукумати роҳинжа мусулмонларини мунтазам тошқинларга учровчи Бхасан Чар оролига кўчириб ўтказмоқда.

Орол Бенгал кўрфазида жойлашган бўлиб, ҳукуматда таъкидланишича, бир неча минг роҳинжа у ерга кўчиб ўтишга розилик берган. Ҳаммаси бўлиб оролга 100 минг мусулмон кўчирилади. Ҳозир улар Кокс-Базар шаҳрида жойлаштирилган.

“Биз кўчиришни кейинги ойдан бошламоқчимиз. Қочқинлар босқичма-босқич кўчирилади. Мутасадди идораларимиз у ерга кўчишни истаётганлар рўйхатини тузмоқда”, деб айтган амалдорлардан бири.

Ҳуқуқ ҳимоячилари Бангладешнинг бу қароридан ташвиш билдирган. Орол бир неча маротаба тошқинлар остида қолган. Бундан ташқари, у узоқда жойлашган.

2017 йилда Мьянмада роҳинжалар ва ҳукумат қўшинлари ўртасида ихтилоф бошлангандан кейин 700 минг роҳинжа Бангладешга қочганди. Ҳарбийлар бир йил ичида 20 минг мусулмонни ўлдирган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

«Рашк» аслида форсча сўз бўлиб, ўзига тегишли бўлган, ўз ҳаққи деб билган нарсани қизғаниш, унда бошқа бировнинг шериклик қилишидан қалбнинг норози бўлиши ва изтиробга келишидир. Рашк кўпроқ эр ва аёл ўртасида намоён бўлади ва кучлироқ кечади. Бу туйғуда аёл ва эркак муштаракдир. Баъзан аёлларда рашк қаттиқроқ бўлади.

Рашк араб тилида «ғойротун» сўзи билан ифодаланади. Бу ўзак бизда «ғайрат» ­«шижоат», «ғайри», «ғайрлик» сўзларида ифода топган. Ҳақиқатан, бу сўзнинг туб мазмунида мазкур маъноларнинг барчаси мужассам.

Рашк инсоннинг фитратида бор табиий хислат, соғлом ғариза (инстинкт) ҳисобланади. Рашк меъёрида бўлиши керак. Агар рашк умуман бўлмаса, бу даюслик, қизғонмаслик бўлиб, Ислом динида даюслик қаттиқ қораланган ва охиратда ундай кимсаларга оғир азоб эълон қилинган. Агар рашк меъёридан ортиб кетса, ўзаро ишончсизликка, муносабатлар дарз кетишига, оилада жанжал бўлиши, кишини турли гап-сўзларни айтиб юборишига сабаб бўлиши мумкин. Кўп оилаларнинг бузилишига, эр-хотин жанжалларига рашкнинг ортиқчаси ҳам катта таъсир қилади.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Ҳафса розияллоҳу анҳонинг “София розияллоҳу анҳо яҳудийнинг қизи”, деган гапи етиб борганида София розияллоҳу анҳо йиғладилар. Шу ҳолда турганларида олдиларига Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кирдилар ва: “Сени нима йиғлатди?” деб сўрадилар. София розияллоҳу анҳо: “Ҳафса менга “Яҳудийнинг қизисан”, деб айтди!” дедилар. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сен набийнинг қизисан. Сенинг амакинг ҳам набий ва сенинг эринг ҳам набий. У сенга нимада фахр қилар экан?!”, деб, “Аллоҳдан қўрқ, эй Ҳафса!” дедилар. Имом Термизий ривояти.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Софийя розияллоҳу анҳо онамизга «Сен Набийнинг қизисан» деганлари «Сен Ҳорун алайҳиссаломнинг авлодисан», деганларидир. Онамиз Ҳорун алайҳиссаломнинг авлоди, зурриёди эдилар.

«Сенинг амакинг ҳам Набий» деганлари эса «Амакинг Мусо алайҳиссалом ҳам Набий» деганларидир. Чунки, Мусо алайҳиссалом Ҳорун алайҳиссаломнинг укаларидирлар.

«Сенинг эринг ҳам Набий» деганлари «Эринг менман. Мен эса Набий ва Расулларнинг улуғиман» деганларидир.

Бу ҳадисда бир инсонни камситиш гуноҳ экани таъкидланяпти. Онамиз рашк туфайли кундошларига нисбатан баъзи гапларни айтган эдилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳафса розияллоҳу анҳо онамизни камситувчи гапларни айтишдан қайтаряптилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Аллоҳдан қўрқ, эй Ҳафса!» дейишлари шунга далолат қилади.

Шу билан бирга бу ҳадисда Софийя розияллоҳу анҳо онамизнинг фазилатлари баён қилиняпти.

Islom.uz портали ва бошқа сайт маълумотлари асосида

Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади