Маълумки,  динимизда шариат манбалари 4 та ҳисобланади:

1. Қуръони карийм
2. Суннати Набавийя
3. Ижмоъ
4. Қиёс

Биз бу манбаларнинг иккинчиси ҳособланган суннати Набавийя ҳақида тўхталмоқчимиз.

Аввало бу илмни ўрганиш Аллоҳ таолонинг розилигига эришишимиз учун сабаб бўлса, ундан кейин қилаётган амалларимиз, ибодатларимизнинг мукаммал бўлишлиги учун пойдевор бўлади. Чунки шариатимизнинг жудаям кўп буйруқлари ва қайтариқлари Қуръони каримда қисқача буюриб кетилган бўлса, Расулуллоҳ с.а.в. уларни ўз суннатлари орқали шархлаб қачон ва қандай ҳолатда бажарилишини таълим бериб кетганлар. Ислом дини икки қоида асосига бино қилинган: 1)Аллоҳга ибодат қилиш ҳамда 2)шу ибодат жараёнида Расулуллоҳ с.а.в.га итоат қилиш. У зотга эргашиш бўлмаган ва суннатга хилоф бўлган ҳар қандай амал рад этиладиган бидъатдир.

Пайғамбар с.а.в.нинг саҳобалари ҳар бир ишларида у зотга тақлид қилишар эди.

Аллоҳ таолодан фармон бўлган амалларни Расулуллоҳ с.а.в.га хос эмаслигини билган заҳоти ўша амални ҳаётларига тадбиқ қилиш учун мусобақалашар эдилар.

Лекин Расулуллоҳ с.а.в.нинг вафотларидан кейин Рофизийлар каби турли хил бидъатчи адашган тоифалар у зотнинг суннатларини инкор қилиб, фақатгина Қуръони карим шаръий далил бўла олади деган ботил даъволар билан чиқдилар. Бу ҳақида Сарвари коинот с.а.в. олдиндан хабар бериб: “Шундай кунлар келадики, бирортангиз мендан бир ҳадисни эшитганда: ““Биз фақат Қуръонни биламиз, унда нима ҳалол дейилган бўлса ўшани ҳалол деймиз. Унда нима харом дейилган бўлса ўшанигина харом деймиз” – деб айтади” – деганлар.

Шиалар, хорижийлар ва уларнинг маслакдошлари суннатни чалкаштириш, бузиш, динда фасодни кўпайтиришга қанчалик уринмасинлар қалби пок мусулмонларнинг “Жумҳури аъзам”и суннати Набавийни маҳкам ушлаган ҳолда уни бузғунчилардан ҳимоя қилдилар. Имом Бухорий, Имом Ат-Термизий каби ватандош алломаларимиз умрларини Расулуллоҳ с.а.в.нинг суннатларини қоим қилишга сарфладилар.

Дархақиқат, Расулуллоҳ с.а.в. Аллоҳ таолонинг каломи ҳамда ўз суннатлари орқали инсониятни ҳидоят йўлига бошлаш учун келдилар. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай баён қилинган: “Батаҳқиқ, Аллоҳ мўминларга ўзларидан Пайғамбар юбориб, неъмат берди. У уларга Аллоҳнинг оятларини тиловат қилиб берадир, уларни поклайдир, китоб ва ҳикматни ўргатур. Гарчи олдин очиқ-ойдин адашувда бўлсалар ҳам” (Оли-имрон, 164) Муфассирларимиз оятдаги “ҳикмат”дан мурод суннатдир деб айтганлар.

Расулуллоҳ с.а.в.нинг суннатлари у зотнинг ҳаёт тарзларидан иборат бўлиб, уларга амал қилиш Пайғамбар с.а.в.нинг шафоатларига дохил бўлишга сабабдир. Беэътиборлик натижасида унутилган бирор суннатни қайтадан амалга татбиқ қилиш у зотнинг ўзларини ҳаётга қайтариш билан баробар ажрга эга эканлиги ҳақида ҳам ҳадислар мавжуд.

Аллоҳ таоло ўзининг муборак Каломида ўттиздан ортиқ ўринда Расуллуллох с.а.в. га итоат қилишга буюрганлигининг ўзи суннатнинг аҳамиятини белгилаб беради. Қолаверса, бир неча ўринларда Пайғамбар с.а.в.га эргашмаганларни қаттиқ огоҳлантиради. Жумладан, Нур сурасининг 63-оятида шундай марҳамат қилади: “....Пайғамбаримизнинг амрига хилоф иш тутадиган кимсалар ўзларига бирор кулфат етиб қолишидан ёки аламли азоб етиб қолишидан сақлансинлар!”

Демак Расулуллоҳ с.а.в. нинг суннатларига хилоф иш тутган кишига бу дунёнинг ўзида ҳам турли хил мусибатлар, қийинчиликлар етиши аниқ экан. Бунинг мисолини ҳозирги хаётимизга ибрат кўзи билан қарасак жудаям кўпларини кўришимиз мумкин.

Суннатнинг долзарблигини биз шариат  ҳукмларида кўрамиз. Муҳаммад с.а.в.нинг суннатлари гўё Қуръони каримнинг шарҳи бўлиб у Қуръон оятларининг маъноларини янада кенгроқ тушунишга, ундаги аҳкомларни батафсил идрок этишга хизмат қилади.Суннат Қуръони каримда умумий тарзда баён қилинган хабарларга тафсилотлар киритади ва уларни бойитади. Масалан: намознинг вақтлари, ракаатлари, ўқилиш тартиби, рўза, закот, ҳаж, никоҳ, талоқ, ҳалол ва харомни белгилашдаги мезонлар каби ҳаётимизнинг бир бўлагига айланиб  кетган ибодатларнинг  барчасининг  адо қилиниш кайфияти фақатгина суннат орқали жорий бўлган.

Шунинг учун уламоларимиз суннатни таърифлаб айтишадики : “Суннатнинг маъноси Аллоҳ ҳузуридан нозил бўлган, лафзи эса Расулуллоҳ с.а.в.га мансубдир. Шу сабабли суннатнинг маъносини ривоят  тариқасида  келтириш мумкин. Унинг арабча лафзини  келтирсалар ҳам бўлади, келтирмасалар ҳам бўлади. Суннат фаришта воситаси билан уйқуда ҳам, уйғоқликда ҳам нозил бўлгани учун, унинг лафзи мўъжиза эмас, тиловати ибодат эмас”

Улар ўзларининг ушбу сўзларига Аллоҳ таолонинг: “Ботаётган юлдуз билан қасам, Сизнинг биродарингиз адашгани ҳам йўқ, йўлдан озгани ҳам  йўқ. У ҳаводан нутқ қилмас” (Нажм,1,2,3) – деган  сўзини ҳужжат қиладилар. Шунинг учун Суннат Қуръондан кейинги муҳим манбадир. Ривоят қилинишича бир куни Имрон ибн Ҳусайн (р.а) жамоатга шафоат масаласига доир ҳадисни  айтиб бераётганларида, ўша ерда ўтирган кишилардан бири: “Эй Абу Нажийд, нега сен бизларга Қуръонда айтилмаган нарса  хақида гапиряпсан?”-деди. Шунда Имрон ибн Ҳусайннинг (р.а) жаҳли чиқиб: “Сен ўзинг Қуръон ўқиганмисан ?-дедилар. У: “Ҳа” – деди. “Ўқиган бўлсанг, унда хуфтон намозининг фарзи тўрт ракаат, Шом  уч ракаат, бомдод намози икки раккат, пешин ва аср намозларининг фарзи тўрт ракаат деб ёзилганини кўрганмисан?” – дедилар. У: “йўқ” – деди. “Ундай бўлса сен буларни қаердан билдинг, биз Расулуллоҳ с.а.в.дан ривоят қилиб айтган ҳадислардан эмасми?!” – деб  Қуръонда тафсилоти берилмаган нарсалар суннат орқали билинишига ишора қилдилар. (Байҳақий)

 Манбаалар асосида Олмазор туманидаги "Мевазор” масжиди ноиб имоми Исломов Ёрбек тайёрлади.

Куни кеча, «Вақф» хайрия жамоат фонди томонидан “Мурувват карвони” номли хайрия тадбири Бухоро вилоятида ўтказилди. Юк автомашинасига ортилган озиқ-овқат маҳсулотлари, кийим-кечаклар ва диний-маърифий китоблар ушбу вилоятга етиб борди. Бухоро шаҳридаги Мир Араб олий мадрасаси, Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мутасаддилари ва Бухоро вилояти бош имом-хатиби Элов Жобир билан биргаликда Бухоро шахридаги “Мурувват карвони” номли хайрия тадбири ўтказилди. Тадбирда 100 нафар ижтимоий ҳимояга муҳтож, кам таъминланган ва боқувчисини йўқотган фуқароларга озиқ-овқат маҳсулотлари, 15 нафар ногиронлиги бор шахсларга аравачалар тақдим қилинди. Шунингдек, ўз хизмат вазифаларини самарали бажариб келаётган 103 нафар имом-хатибга диний-маърифий мазмундаги китоблар туҳфа этилди.
Бухоро шаҳридаги Мир Араб олий мадрасаси ва Мир Араб ўрта махсус ислом билим юртининг 245 нафар талабаларига диний-маърифий мазмундаги китоблар ва иссиқ кийимлар тарқатилди. Шунингдек, Бухоро шаҳридаги ижтимоий ҳимояга муҳтож 4 нафар фуқаронинг уй-жойини таъмирлаб бериш режалаштирилди.
“Мурувват карвони” бошқа вилоятлар бўйлаб хайрия ишларини давом эттиради.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Юмшоқ баҳор шабадаси жажжи қизалоқларнинг жамалак сочларини силаб-сийпаб, дарахтлар шохини силкитиб рақсга чорлаган, зилол сув юзини жимир-жимирлатиб ўйноқлаб турган кун.

Янги туғилган қўзичоқлар оналарининг пинжига тиқилиб, улоқчалар эса кўзни яшнатиб бир-бирлари билан қувлашмачоқ ўйнашмоқда. Бўталоқлар меҳрибон оналарини маза қилиб эмиш билан овора. Майсаларнинг ипори димоғни қитиқлайди, найсон ёмғири одамга ўзгача ҳузур бағишлайди.

Ана шундай кунларнинг бирида янги ой туғилди. Бу аввалгиларидан анча фарқ қиларди. Биринчи кунидаёқ ўн тўрт кунлик тўлин ойдек нур таратиб, тоғу тошга, гулу гиёҳга, ҳайвоноту набототга, инсу жинсга порлоқ нурини бирдай, аямай соча бошлади. Ундан мушку анбар ҳидидан-да хушбўйроқ муаттар ҳид анқиб турар, бу бўйни таърифлашга инсоният тили мутлақо ожиз. Унинг зиёсидан машриғу мағриб ёришди. Ҳатто Шомдаги Бусро қасрлари ва ундаги осмонга бўй чўзиб турган туяларнинг бўйни яққол кўринди. Одамлар шу куни самодаги юлдузларни шунчалик аниқ ва яқин ҳолда кўрганидан устиларига сочилиб тушишидан хавфсирашди.

Ойни илк бор кўрган киши Аллоҳга илтижо ила унинг қадри буюк, нуқсонсиз, олийҳиммат, ҳар томонлама комил бўлишини сўраб дуо қилди. Унга ўзига ярашган янги бир исм берди. Бошқалар бундай исмни олдин эшитмаганлари боис ҳайрон қолишганида, бу унга тушида илҳомлантирилганини айтиб қўя қолди.  

Ўша заҳоти унинг нури курраи заминнинг қоқ ўртасида жойлашган Масжиди Ҳаромдаги Каъбатуллоҳ ичига киришга ҳам улгурди. Унинг нурига дош беролмасдан бутун бутлар юзтубан бўлди. Баъзисининг аъзоси синган бўлса, айримлари ерга чилпарчин бўлиб сочилди. 

Ой балқиган кун инсоният душмани Иблис алайҳил лаъна наъра тортиб инграб юборди. Унинг уввос солиб йиғлаганига осмону фалак гувоҳ бўлди.

Мадоин шаҳрида Эрон ҳукмдори Кисронинг Эрон салтанати, Византия қудратию Хитойнинг довруғи бўлмиш сарой тўсатдан силкиниб, ўн тўрт устуни йиқилиб, мустаҳкамликда тенги йўқ тахти вайрон бўлди.

Истахрабод шаҳридаги форсларнинг ибодатхонасида минг йилдан бери ўчмай турган куфр олови ўз-ўзидан сўнди. Сава кўли бир зумда қуриди, Самова дарасидаги сув ўзанидан тошиб кетди, Эроннинг энг буюк ҳукмдори Мобизон тушида бир сурув араб туялари ва араб отларининг Дажла дарёсини кечиб Эрон тупроқларига тарқалганини кўрди. Аммо бу ажабтовур туш таъбирини айтиб берадиган киши топилмади.

Яҳудий савдогарлардан бири ой ҳақида эшитиб, уни кўрмасдан тўлиқ таърифлаб берди. Уни кўрганда эса ҳасад ўтида ёниб, ҳушидан кетиб, дод солиб ерга қулади. Унинг овозига атрофдагилар тўпланишди. Ҳушига келиб, ойнинг таърифу тавсифи то қиёматгача тилдан тилга кўчиб, қалбларда мустаҳкам жой олишини сўзлаб берди.

Сувайба исмли чўри ўз хожасига янги чиққан ойнинг хабарини берганида, хожаси шодликдан ўша заҳоти ундаги чўрилик тамғасини олиб, озодлик хатини қўлига тутқазди.

Балқиган ой баракасидан баъзи оилаларнинг қорни нонга тўйиб, хонадонларга қут-барака кириб, яйловлар яшил гиламга бурканиб, чорвалар ялтираб семира бошлади. Шу пайтгача туғишидан умид узилган қўй ва эчкилар икки-учтадан туғди. Чорва эгалари уларнинг сутларини соғиб улгурмай қолди.

Бундан кўплар хафа бўлди. Чунки ҳақиқат ҳаммага ҳам бирдек ёқавермайди. Унинг нуридан баҳраманд бўлганлар тўғри йўлда, хилоф йўлни тутганлар залолатда қолди.

У туғилганда денгиз тубидаги балиқлар рақсга тушди, осмондаги қушлар турнақатор бўлиб тизилди, сайроқи булбуллар шундай хониш қилдики, тоғу тошлар кўз ёши тўкди, гулу райҳонлар ҳиди оламни тутди. Унга бўлган муҳаббат чексиз, таърифлашга эса тил ожиз.

Бу ойнинг туғилганига ўн тўрт аср бўлди. Ҳали ҳануз ўз нури ва меҳри ила оламни чароғон этиб турибди. Ўйлаганингиздек, у пайғамбарлар сўнггиси, уммат шафоатчиси Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам эдилар.

Уммат бу ойнинг нуридан тўғри йўлни топди, ҳақиқатни англаб етди, ҳаётда қандай яшаш кераклиги ҳақида тўғри хулосага эга бўлди. Бундай тўлин ойни биз умматлар учун неъмат қилиб берган Зотга қанча қуллик қилиб, шукрона айтсак, шунчалар оз.

Эркин ҚУДРАТОВ,

Мир Араб ўрта махсус ислом

билим юрти мударриси

Жорий йилнинг 11 ноябрь куни Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон Ливия, Ўзбекистон, Қозоғистон ва Тожикистон фуқаролари Туркияда визасиз 90 кун қолиши мумкинлиги тўғрисидаги қарорга имзо чекди. Бу ҳақда Hurriyet.com интернет нашри хабар берди.

Туркия президенти имзолаган қарорга кўра, Ўзбекистон, Қозоғистон ва Тожикистон фуқаролари ҳар 180 кун ичида 90 кун Туркияда қолишлари мумкин. Шу вақтгача ўзбекистонликлар Туркияда 30 кун визасиз юриши мумкин эди.

Марказий Осиё давлатларидан фақат Қирғизистон учун 90 кунлик визасиз режим амалда эди. Туркманистон учун эса 30 кунлик визасиз режим сақланиб қолди.

ЎМИ Матбуот хизмати