Инсон жисмидаги мўъжизавий аъзолардан бири юрак бўлиб, у ишламаса ва фаолиятдан тўхтаса, инсон ҳалок бўлади. Инсоннинг юраги бир кунда 100 000 бора уради. Бир йилда ўртача ўттиз беш миллион марта, ўртача умри давомида эса икки ярим миллиард маротаба уради.

Ўртача ёшдаги инсоннинг бош терисида 100 000 соч толаси бўлади. Жигар инсон танасида 500 дан ортиқ функцияларни бажаради. Аммо унинг асосий вазифаси қонни тозалаш ва ёғларни парчалашда асосий рол ўйновчи сариқ суюқлик ишлаб чикаришдир.
Ингичка ичак ошқозон тизимининг энг муҳим қисми бўлиб, овқатни парчалаш ва баданнинг турли қисмларига тарқатиш учун юбориладиган озуқа моддаларини чиқаради.

Қизилўнгачдан таом доимо ошқозонга йўналади. Агар инсон бошини пастга осилтириб туриб еб-ичса ҳам унинг ёрдамчи пайлари сабабли тескари ҳаракатда ошқозон тарафга йўналаверади.
Тананинг энг мустаҳкам аъзоси тиш эмали ҳисобланади.
Буйраклар бир кунда организмдаги қонни 300 марта ювади.
Қизил қон ҳужайралари (эритроцитлар) суяк илигида шаклланиб, тўрт ой яшайди. Ушбу тўрт ойлик умри мобайнида тананинг барча 60 триллион ҳужайрасида озиқланади. Шу сабабли инсон танасида қарийб 250 000 марта айланади.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай марҳамат қилади:

لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ

«Батаҳқиқ, Биз инсонни энг гўзал тузилишда яратдик» (Тийн сураси, 4-оят).
Аллоҳ таоло инсоннинг жасадини ҳам, ақлини ҳам, руҳини ҳам энг яхши ҳолатда яратгани ҳаммага маълум.
Мана бу оятда эса Аллоҳ таоло:

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْيَاهُمْ إِنَّ اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَشْكُرُونَ

«... Аллоҳ одамларга фазлу марҳаматлидир. Лекин одамларнинг кўплари шукр қилмаслар» (Бақара сураси, 243-оят), деб марҳамат қилган.
Ҳаёт бериб, тирилтириш ҳам Аллоҳнинг бандаларига берган фазлидир. Жонни олиб, ўлдириш ҳам Аллоҳнинг фазлидир. Икковида ҳам одамларга фойда бор. Лекин кўп одам буни тушунмайди ва шукр қилмайди.
Бошқа бир оятда:

وَآتَاكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ

«Ва У сизга барча сўраган нарсаларингиздан берди. Агар Аллоҳнинг неъматларини санасангиз, саноғига ета олмассизлар. Албатта, инсон ўта золим ва ўта ношукрдир» (Иброҳим сураси, 34-оят).

Аллоҳ таоло бандаларига улар сўраган мол-дунё, фарзанд, сиҳат-саломатлик, роҳат-фароғат каби кўплаб неъматлардан беради.
Хулоса шуки, Аллоҳ таолонинг инсонларга ато этган неъматларини замон ҳам, макон ҳам, саноқ ҳам қамраб ола билмайди. Хўш, маълум замонда, маълум маконда яшайдиган, маълум илмга эга одамлар қандай қилиб уларни санай олади? Шундай бўлгач, барча инсонлар бу беҳисоб неъматлар учун ҳар доим ҳисобсиз шукрлар айтишлари лозим.

Шунча ожиз жисмга мукаммал аъзолар жойлаштириб қўйган Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.

Фойдаланилган манбалар:
«Тафсири Ҳилол» китоби
«Неъмат эгасини унутма» китоби

Хуршид Маъруф тайёрлади

 “Жумадан жумагача” рукни орқали muslim.uz сайтида эълон қилинган энг муҳим хабарларнинг қисқача шарҳи билан танишиш мумкин.

Сийрат уламоларнинг таъкидлашича Исломдаги биринчи фитна Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳу даврига тўғри келишини айтадилар. Биринчи фитна деб номланишига сабаб шуки, Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламдан кейин ҳам турли фитналар бўлган лекин оммавий тус олмаган. Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳу даврида эса фитналар қулфи синдирилган эди. Воқеъани қисқача баён қиладиган бўлсак, бир куни Ҳазрати усмон рўза тутган ҳолларида намозгоҳда Қуръон ўқиб ўтирган эди. Ногаҳон фитначилар қўлларида қурол билан у зотнинг жонига қасд қилиш нийятида яширинча орқаларидан кириб боришди. Улардан бири Усмон розияллоҳу анҳуга яқинлашиб қўлидаги заҳарланган пичоқ билан зарба берди. Зарб кучидан Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳу ҳушсиз бўлиб ерга йиқилди. Муборак қони эса тиловат қилиб турган Қуръон саҳифаси устига сочилди. Кароматни кўрингки қон сочилган жойи фитнагарлар ҳақидаги оят эди. Оятнинг мазмуни: “Аллоҳ сизни улардан тезда ҳимоя этади. Аллоҳ эшитувчи ва доно зотдир”.

Яна қуролланган шахслардан бири Ҳазрати Усмон томонига яқинлашиб зарба бермоқчи бўлган эди аёли ноила у зотни ҳимоя қилиб устига ташланди. Фитначининг кескир қиличи ноилани қўл ва бармоқларини кесиб юборди. Фитначилар Ҳазрати Усмонни ўлганини билгач, уйлари ва ундаги нарсаларни талон тарож қилишди. Улар Аллоҳдан қўрқмадилар. Қуръони каримни ҳам ҳурмат қилмадилар ва уруш ҳаром қилинган зулҳижжа ойини ҳам эътиборга олмадилар. Зеро, бу аянчли воқеъа ҳижрий 35 йил, 8-зулҳижжада содир бўлган эди. Демак фитна бошланганида ҳурматга сазовор муқаддас нарсаларнинг ҳеч қандай ҳурмати қолмас экан. Демак юқоридаги воқеъадан хулоса қиладиган бўлсак фитналар жамиятни пароканда қилиб, одамлар орасида турли низоларга сабаб бўлар экан. Охир оқибат бу зиддиятлар қон тўкилиши билан якун топар экан.

Аллоҳ таоло барчамизни ҳидоятидан адаштирмасин. Амин.

Мир Араб олий мадрасаси ўқитувчиси

Мадаминзода Абдулатиф Бахтиёржон ўғли тайёрлади.

Ўз ўрнида бўлган кулги, албатта, мароқлидир. Лекин бу ҳаргиз мўминни ҳазил-ҳузул, мазахлаш, хандалар ўқиш билан вақтини ўтказишига ундамаслиги лозим. Боиси “Кимнинг кулгиси кўпайса, ҳайбати озаяди” (Ҳазрат Умар).

Пайғамбаримиз алайҳиссалом феълларининг аксари табассум бўлган. Баъзи-баъзида кулганлар ҳам. Лекин ҳеч қачон қаҳқаҳа отиб кулмаганлар.

Кулги мўминни Аллоҳнинг ибодати, тоати, зикри каби қурбат ҳосил қилувчи амаллардан машғул қилмаслиги керак. Аммо меъёрда кулиш, табассум қилишнинг зарари йўқ. Масалан, кишининг фарзандлари ёки аёлига кулиб қўйиши мустаҳабдир. Ҳадисда: “Биродаринг юзига табассум қилишинг садақадир” (Имом Термизий ривояти), дейилади.

Кишиларга танилиш даражада кулгини кўпайтириш ёмон амаллардан. Мўмин ҳаётда ҳам амалда жиддий бўлиши лозим.

Шариатнинг шиорларини (азон, намоз, рўза каби ибодатларни) масхаралаш, истеҳзо қилиш эътиқодга зарар етказади. Нубувват даврида мунофиқлар мусулмонларни истеҳзо қилишар, ҳазил-мазах қилиб бир-бирларини кулдиришарди. Истеҳзоларига жавобан Аллоҳ таоло бундай деди: “... Узр айтманглар. Батаҳқиқ, имонингиздан кейин куфр келтирдингиз...” (Тавба сураси, 66-оят).

Аммо мубоҳ ишда ёлғон аралаштирмасдан ҳазил қилиш жоиз.

Баъзилар ҳазил қилишда ҳаддан ошиб, ўзгаларнинг фикрини инобатга олмай қўйишади. Гоҳида бир кишини, баъзида эса бошқани масхара қилишади. Оқибатда нафратга дучор бўлишади. Мунъий ҳазил ҳаромга олиб боргани учун жоиз эмас.

Шу ўринда “Кулги таҳоратни синдирадими?” деган савол туғилади. Уламолар намоздан ташқарида хоҳ баланд, хоҳ паст овозда кулиш таҳоратни синдирмайди, дейишган.

Намоз асносида кулиш уч турга бўлинади:

– Балоғатга етган кишининг намозда эшиттириб кулиши таҳоратини синдиради ва намозини бузади. Аммо балоғатга етмаган одамнинг кулиши таҳоратини синдирмайди, намозини бузади. Абу Мусо Ашъарий розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: «Пайғамбаримиз алайҳиссалом одамлар билан (масжидда) намоз ўқиётган эдилар. Тўсатдан кўзи ожиз киши келиб, чуқурга тушиб кетди. (Уни кўриб) намоз ўқиб турганлардан кўпчилиги кулиб юборди. (Намоз тугагач) Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Ким кулган бўлса, таҳоратини янгиласин ва намозни бошидан ўқисин”, деб буюрдилар» (Имом Табароний ривояти).

Фақат ўзи эшитиб, бошқалар эшитмайдиган даражада кулиш намозни бузади, лекин таҳоратни синдирмайди.

Табассум намозни бузмайди, таҳоратни ҳам кетказмайди. Жобир розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобалари билан аср намозини ўқиётганларида табассум қилдилар. Намоздан сўнг у зотга: “Ё Расулуллоҳ, намоз ўқиб туриб табассум қилдингизми?!” дейишди. Шунда у зот алайҳиссалом: “Менинг олдимдан Микоил алайҳиссалом ўтди. Унинг икки қанотида чанг бор эди. У менга кулган эди, мен унга табассум қилдим”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).

Пайғамбаримиз алайҳиссалом умматларига меҳрибон, насиҳатгўй ва раҳмлидирлар. Шариатимизда ҳеч қандай қийинчилик, машаққат йўқ. Зиён ва машаққатларни кетказиш фойда ва манфаатларни жалб қилишдан устун туради.

Манбалар асосида
Абдулвоҳид ВАЛИЕВ
тайёрлади.

"Ҳидоят" журналининг 12-сонидан олинди

Жаҳолат ва жоҳилликнинг энг асосий давоси китоб ўқишдир. Зеро, китоб инсоннинг энг яқин дўсти ва маслаҳатчиси, ақл қайроғи ва билим манбаидир. Унга ошно киши дунё ва охират шарифи бўлган илмни эгаллайди.

Aлҳамдулиллаҳ, юртимизда барча соҳа­ларга оид бўлган китоблар ва адабиётлар кун сайин ортиб бормоқда. Биргина диний йўналишда тафсир, Қуръони карим маънолар таржимаси, ҳадис, ақида ва бошқа фанларга оид кўплаб китоблар она тилимизда нашр этилмоқда. Уларни мутолаа қилиш керак, холос.

Ўтмишда ота-боболаримиз Қуръон, ҳа­дислар билан биргаликда “Хамса”, “Бобур­нома”, “Ўтган кунлар”, “Меҳробдан чаён” сингари бадиий адабиётлар ва халқ оғ­заки ижоди намуналарини ўқиб-айтиб улға­йишган. Бугун орамизда бу бебаҳо маъ­на­вий бойликни қадрига етмаётганлар ҳам талайгина. Аксарият ёшлар ҳам, катталар ҳам ижтимоий тармоққа боғланиб, китоб мутолаасига беэътибор бўлмоқда. Натижада уларнинг маънавияти, тафаккур қуввати заифлашди. Ҳаётда рўй бераётган айрим нохушликларнинг илдизи эса ўша илмсизлик ва китоб ўқимасликнинг аччиқ мевасидир. Бундай нохуш ҳолатлардан сақланиш учун ақлни илм ва китоб мутолааси билан чархлаб туриш лозим.

Ҳар қандай янгилик ҳам бир кун келиб эскиради, бироқ инсониятнинг минг йиллар давомида қўлга киритган дурдоналарини ўзида жамлаган китоблар асло эскирмайди. Буни улуғ зотлардан бизгача етиб келаёт­ган бебаҳо асарлардан англаш мумкин.

Имом Муҳаммад ибн Ҳасан Шайбоний китоб ўқиш асносида мураккаб бир масалага ечим топганларидан хурсанд бўлиб: “Бундай лаззатни подшоҳларнинг болалари ҳам кўрмаган”, деганлар.

Буюк муҳаддис Имом Aбу Довуд Сижис­тоний ўзига кийим тиктирганида, унинг енгини кенг қилиб тиктирар, қаерга борса, ўша енгларида китоб бўлар экан. Бўш вақт топилди дегунча, китоб мутолаасига киришар экан.

Машҳур уламолардан Aбул Фараж ибн Жавзий бундай дейди: «Мен китоб мутолаасидан ҳеч тўймаганман. Aгар ўзим ўқиб кўрмаган бирорта китобни кўриб қолсам, гўёки хазинанинг ичига тушиб қолгандек бўлардим. Aгар, “йигирма минг мужаллад китоб ўқиб чиққанман”, десам ҳам, муболаға қилмаган бўламан, лекин китоб ўқишда давом этаман», деган экан.

Ҳасан ибн Саҳл айтади: «Маъмун ухлаганда атрофида китоблар турар эди. Ухлашдан олдин ҳам китоб ўқир эди. Уйқу­дан уйғониб кетганда ҳам китоб ўқир эди. У инсон шундай васият қилар эди: “Ёлғизлик ваҳшатини китоб ўқиш билан енггин. Aлбат­та, китоб­лар сўзловчи тиллар ва тикилиб ту­рувчи кўзлардир”».

Ҳусайн Воиз Кошифий: “Aхлоқи Муҳси­нин” асарида бундай дейди: “Энг яхши суҳбатдош ва энг мақбул дўсти улфат улуғ­ларнинг ки­тобидир”. Жалолиддин Румий маснавийларида ке­ладики: .

Излама китобдан яхшироқ ҳамдам,

Чунки суҳбатдошдир ҳар қачон, ҳар дам.

У дилга роҳату жонга ородир,

Сен неки истасанг, унда пайдодур.

Бундоқ латиф ҳамдам ким кўрмиш, эй ёр,

Ундан ранж ҳам етмас, ранжитмас зинҳор.

Китоб илму дониш ва маънавий озуқа ҳо­­сил қилишнинг асосий манбаидир. Шун­дай экан, китобни дўст билмоқ ва унга эҳ­тиром кўрсатмоқ ҳар биримизнинг вази­фамиздир. .

Отабек ЮЛДОШЕВ,

Арнасой тумани бош имом-хатиби